YOOWIIRANEYA YA MWEEKUMINI
Yehova ‘Oolokiha Iphiro Saka’
MUNNA mmosa mmiravo aahikikoha wira: “Yoolepa xeeni entepa woosivelani”? Moohipisa, kaahimwaakhula wira yoolepa ya “Miruku 3, eversu 5 ni 6, yeeyo enihimya so: ‘Mwaroromeleke Apwiya ni murim’anyu wothene: muhiroromelé osuwela wanyu pahi! Nwupuwele Apwiya mothene munettanyu: awo anolokiha iphiro sanyu.’” Tthiri Yehova olokiha iphiro saka. Moota xeeni?
ANAMUYARI AKA AAKIKHALIHERYA OPHWANYA EPHIRO YOOLOKA
Nuumala ovira mwaakha wa 1920 anamuyari aka yaahiixutta ekeekhai. Okathi ole yiira ahinatthi olepiha ekasamento aya. Nto miyo kiyariwe mwaakha wa 1939. Kiri ene mmiravo kikhalaka wInglaterra kaanirowela mithukumano ni anamuyari aka. Muhoolo mwaya, kaahiilepiha exikola ya Orummwa wa Muluku. Mpakha-va, kinnuupuwela mwaha woopacerya kaalavunle aka. Okhala wira kaahiyeva, kaahaana owela ekaaxa wira kaaweheke alipa-oowiriyana. Okathi ole kaarina iyaakha 6, nto kaahixanka vanceene vaavo kaawehaka atthu aalupale akiwehexexaka ni akiwiriyanaka.
Kilaleeryaka ni paapa aka mphironi
Wira kiweryeke olaleerya, paapa aka aahilepa moolumo vakhaani vakaratawuni yaawo yaakikhaliherya okathi kaalaleeryaka. Nto ekwaha yoopacerya kaaronwe aka olaleerya mekhaka kaarina iyaakha 8. Kaahihakalala vanceene vaavo mwaneene etthoko aasomme awe ekartau aka ni aakhelenle awe eliivuru “Seja Deus Verdadeiro”! Nto moohipisa, kaahitthimakela mustaraatani wira kamuleele paapa aka. Tthiri muteko woolaleerya ni mithukumano sihincererya ohakalala waka ni sookikhaliherya omourumeela Yehova kivaraka muteko awe okathi wotheene.
Ekeekhai ya mBiibiliyani yaahitepa okivara murima, vaavo paapa aka aakilepinhe awe wira kaakheleke erevista Owehaweha. Kaanaakuvela osoma irevista siphiyaka-ru niinaano ni coreio. Nto moohipisa, omuroromela waka Yehova waahilipa nuumala-vo kaahiivahererya wa yena.
Mwaakha wa 1950 miyo ni anamuyari aka naahimurowela asembeleya aarina muru waahimya so: “Aumento da Teocracia” aapakiwe oNova York. Nto namaxexe, 3 a Agosto muru wa nihiku nne waahimya so: “Nihiku na Misionariyu”. Nihiku nne Munna Carey Barber yoowo muhoolo mwaya aarumenle Nikhuuru Noolamulela aahilavula mwaha wa opatiso. Nto wanikisa wa mwaha awe, munna ole aahaakoha ale yaarowa opatisiwa makoho manli. Nto miyo kaaheemela kaakhula wira “Aayo”! Nnaamwi kaarina iyaakha 11, kaahoona wira kaahipaka etthu yooloka, masi kaahoova vanceene okela mmaasini okhala wira nkaasuwela okata. Nto muhima awe paapa aka aahikihoola mpakha mpisina ni aahikileela wira itthu sinimweetta saana. Mwekeekhai kaapatisiwe moowakuveya nnakhala metto saka khisaaphiyale vathi va episina. Okhala wira yaari anna anli, mmosa aahikipatisa nto mukina aahikittukhulela ota. Okhuma nihiku nne na faita mookumini mwaka, Yehova khohiyale olokiha iphiro saka.
OTHANLA OMUROROMELA YEHOVA
Nuumala omaliha oxikola, kaaphavela okhala pioneero masi maprusoore aka yaakitumererya orowa osoma wUniversidade. Nto kaahipaka ele yaakivekela aya maprusoore aka. Kaahirowa osoma wUniversidade. Moohipisa, kaahoona wira nkaarowa owerya weettela ekeekhai kisomaka wUniversidade, nto kaahihiya osoma wUniversidade. Kaahinvekela Yehova kimuleelaka mwaha ole ni mwa nttittimiho kaahilepa ekarta kivekelaka ohiya osoma wUniversidade. Nto wanikisa wa mwaakha ole woopacerya kaahihiya. Okhala wira kaanimuroromela Yehova ni murima wotheene, nto moohipisa kaahipacerya okhala pioneero.
Julyo a mwaakha wa 1957 kaahipacerya muteko wa Muluku wa okathi wotheene epooma ya oWellingborough. Kaahaavekela anna a oBetheli ya oLondres wira amurekomentari munna aarina sookumanana sinceene wira nivareke vamosa. Nto munna Bert Vaisey aahikiixuttiha itthu sinceene. Okhala wira aaniluttuweliwa muteko woolaleerya, aahikikhaliherya opaka eprokrama yooloka ya muteko woolaleerya. Muloko aka, kaari miyo, Munna Vaisey ni arokora 6 oowuluvala. Nto olokiherya ni wiirela mpantta mithukumano sotheene sookikhaliherya olipiha omuroromela waka Yehova ni wooniherya waamini waka.
Nuumala ovira iyaakha vakhaani kiri ene mukhatteya mwaha wookhootta orowela etoropa, kaahimusuwela Barbara pioneera a vameekhaaya nto naahithelana mwaakha wa 1959 ni naaniphavela orumeela khula opuro naarowa ahu othanleliwa. Wanipacerya, naathanleliwe elapo ya oLancashire yeeyo enikhala oNorte wa wInglaterra. Nuumala-vo, Janero a 1961 naahilattuliwa wiirela mpantta Exikola ya Orummwa wa Omwene yaapakiwe eBetheli ya oLondres. Nto wanikisa wa kursu ole kaahithanliwa wira kikhale mutokweene ooweetteetta. Kaahiviriha isumana piili kiixuttihiwaka ni mutokweene a esirkwiitu aarina sookumanana sinceene a epooma ya oBirmingham. Nto Barbara aahemereriwa okihoola. Nuumala-vo, naahirowa yoothanleliwa ahu elapo ya oLancashire ni oCheshire.
OMUROROMELA YEHOVA ETTHU YOOLOKA
Niri ene ifeeriya Agosto a 1962, naahaakhela ekarta emosa yaakhuma ofiliyaali. Ekarta ele yaahikhalana eformulaario ya Exikola ya oGileadi! Nuumala ovekela voohimya sa mwaha ole, miyo ni Barbara naahimaleliha olepa eformulaario ele, nto moohipisa naahiroiha ofiliyaali ntoko naavekeliwe ahu. Nuuvira miyeeri 5 naahirowa oBroklyn oNova York wira niirele mpantta eturma 38 ya oGileadi. Nto naahiviriha myeeri 10 nisomaka myaha sa mBiibiliyani.
Oxikola wa oGileadi naahiixutta itthu sinceene voohimya sa Nuulumo na Muluku, mutthenkeso awe ni anna ni arokora a olumwenku wotheene. Nlelo nirina ene iyaakha 20 naahiixutta itthu sinceene ni anaxikola akina naasomana ahu. Nto kaahikhalana eparakha ya ovara khula nihiku hoothe ni Munna Fred Rusk yoowo aari prusoore ahu. Etthu yuulupale aakiixuttinhe awe waari waavahaka miruku sooloka atthu akina, eyo piiyo, miruku sahu sihaana ovarihana ni Soolempwa. Eriyari ya anna yaalavula myaha yaahela muhina anna yaarina sookumanana sinceene ntoko Nathan Knorr, Frederick Franz ni Karl Klein. Otheene ahu naahiixutta etthu ni wiiyeviha wa Munna Alexander Hugh Macmillan, yoowo aalavunle moota Yehova aakhalihenrya awe atthu awe myaakha sooxankiha sa 1914 ni wanipacerya wa 1919!
OTURUKIWA YOOTHANLELIWA AHU
Wanikisa wa kursu ahu, Munna Knorr aahikileela miyo ni Barbara wira naarowa wÁfrica, elapo ya oBurundi. Moohipisa, naahitthimakela ebiblioteka ya oBetheli wira nanwehe Anuário, wira naawehe anamalaleerya akavi yaakhanle oBurundi okathi ole. Mooriipiha murima khinaaphwannye nummuru na anamalaleerya yaakhanle oBurundi. Nto nahoona wira naarowa elapo yahaalaleeriwe vanceene ni ekontinenti nahaasuwela ahu saana. Tthiri naahixanka vanceene! Masi nuumala ovekela ikwaha sinceene naahimaaleleya.
Yoothanleliwa ahu ele esya, itthu sotheene saari soovirikana ovikana iye naalimalenle ahu, ntoko makhalelo a elapo, soolema ni nttaava. Nto vano naahaana wiixutta eFrancês. Nave naahaana waavya opuro wira nikhaleke. Mahiku manli nuumala ophiya elapo ele naathanleliwe ahu ya oBurundi, munna naasomana ahu exikola ya oGileadi iihaniwa Harry Arnott, aahinixukurya vaavo aarowa awe yoothanleliwa awe oZâmbia. Nto aahinikhaliherya ophwanya empa, yeeyo yaarowa okhala empa yoopacerya ya mamisionaario elapo ele. Masi moohipisa, naahipacerya olupatthiwa ni makhulupale a elapo ele, yaawo yahaasuwela saana Anamoona a Yehova. Nto vaavo yaapacenrye aya onisivela yoothanleliwa ahu, makhulupale yaahinleela wira khinaakhanle oovikaniha okhala elapo ele nihivaraka muteko woosuwanyeya. Mooriipiha murima, naahaana okhuma elapo ele nrowaka yoothanleliwa ahu elapo ya wUganda.
Naahixanka vanceene orowa wUganda nihirina visto, masi etthu yaanikhalihenrye waari omuroromela Yehova. Munna mmosa a oCanada, yoowo aarumeela mapuro oothowa anamalaleerya wUganda aahimutthokiherya muxankiho ahu mulopwana mmosa aavara omikrasau. Nto naahivahiwa myeeri vakhaani wira nilokiherye idukumento saaneemererya okhala elapo ele. Mwekeekhai yowiiraneya ele, yaahinikhaliherya woona wira Yehova aaninikhaliherya.
Makhalelo a wUganda yaari ootepa ovirikana ni oBurundi. Muteko woolaleerya waanivariwa wUganda nnaamwi yaakhanle anamalaleerya 28 paahi. Nto muttetthe naalaleerya ahu naanaphwanya atthu anceene yaalavula Enkelexi, masi moohipisa naahoona wira naaphavelaka waakhaliherya atthu okela vahoolo naahaana wiixutta nnakhala nttaava nimosa na elapo ele. Nto naahipacerya olaleerya muttetthe wa oKampala, weiwo ninlavuliwa vanceene nttaava Luganda ni naahiimananiha wiixutta nttaava nne. Hata waavinre okathi munceene wira niixutte nttaava nne, wiixuttta nttaava Luganda woonikhaliherya vanceene waalaleerya atthu a muttetthe ole. Nto naahoona itthu ale naasomiha ahu Biibiliya yaareerela aya wiixutta. Nto vaavo ale naasomiha ahu Biibiliya yoona aya wira naanaathokorerya, awo yaaninileela itthu yiixutta aya ni ele yaari vamurimani vaya.
OPAKA MIKWAHA SINCEENE
Neettaka mukwaha ahu wUganda
Naahihakalala vanceene owiixuttiha atthu ekeekhai. Nave naahitepa ohakalala vaavo naavekeliwe ahu orumeela osirkwiitu elapo ele yotheene. Nilakiheriwaka ni efiliyaali ya oQuênia naaheetteetta mittetthe sinceene sa elapo ele niphavelasaka mapuro naakhanle ahu oowaaroiha mapioneero a vameekhaaya, yaawo yaarowa opacerihaka olaleerya mapuro awo. Ikwaha sinceene, naanaakheliwa ni atthu yahaatonko waasuwela Anamoona a Yehova. Nto awo yaaninaakhela saana ni yaaninivaha yoolya.
Moohipisa naaheetta mukwaha mukina woovirikana. Kikhumaka oKampala kaahetta mahiku manli ni komboi kirowaka eporto ya oQuênia, muttetthe wa oMombasa. Nuumala-vo, kaahiwela ekalawa kirowaka oSeychelles, esisiro ya oCeano Índico. Muhoolo mwaya 1965 mpakha 1972, Barbara aanikihoola vaavo kaaxukurya aka mittetthe sinceene sa oSeychelles. Wanipacerya, esisiro ele yaakhanle paahi anamalaleerya anli, muhoolo mwaya yaahikhala ekrupu nuumala-vo khukhala muloko. Mikwaha sikina kaapanke aka kaahirowa waaxukurya anna a wEritreia, wEtiópia ni oSudão.
Nuumala otthikela wUganda, mukhalelo wa epoliitika waahiturukeya vanceene vaavo anakhotto yaalamulela aya elapo ele. Iyaakha sooxankiha saattharelana kaahoona otthuneya waya wiiwelela malakiheryo a onvaha ‘Seesari ekhanle ya Seesari, nave onvaha Muluku ekhanle ya Muluku’. (Mar. 12:17) Waahikhala okathi atthu otheene a elapo ekina yaakhanyereriwa aya wiilepiha ekumanto yoowaattamela owannyeya. Nto hiyo naahiiwelela moohipisa. Mahiku vakhaani muhoolo mwaya vaavo keettihaka ekaaro oKampala, mapoliisia sekreto yaahikaattamela miyo ni mamisionaario makina kaarina aka. Nto murima ahu waanintthimaka vanceene mwaha wowoova. Awo yaahinoottherya wira naari anamahottela, nto yaahinikuxa aniroihaka ekumanto yuulupale. Opuro ole naahitthokiherya wira naari mamisionaario yaavara muteko mwa murettele, nave naahaaleela wira naahiilepiha opooliisia, hata vaari siiso awo khiyaaniwiriyanne. Moottharelana, naahikuxiwa ni mapoliisia yaakunxe ikapwitthi mpakha ekumanto yaattamenle empa ya mamisionaario. Naahihakalala vanceene vaavo poliisia mmosa aanisuwenle awe ni oonale awe wira naahiilepiha. Nto aahimuleela kwaarta ole wira onitaphule!
Mahiku ale, iphiro saamakela ottiyeleliwa ni anakhotto, otepexa wene vaavo neemexiwa ahu ni anakhotto ahapalinwe ene. Ikwaha sotheene neemexiwa ahu, hiyo naanivekela vanceene ni naanikhalana murettele vaavo naavira ahu moovareleleya mapuro awo. Mooriipiha murima, mwaakha wa 1973, mamisionaario otheene a elapo ekina yaahikhanyereriwa okhuma wUganda.
Kimwimpirimiriki Orummwa ahu wa Omwene epooma ya wAbidjan, eBetheli oCosta do Marfim.
Yoothanleliwa ahu yaahitthikela oturukeya, okathi ole naaroihiwe oCosta do Marfim, osul wa wÁfrica. Marukunuxo awo yooniherya wira naahaana wiixutta soolema isya, otthikela olavula eFranês ni olimalela okhala ni mamisionaario yaakhumme ilapo sikina! Hata vaari siiso, naanoona moota Yehova aakhaliherya awe atthu oowiiyeviha, yaawo yeemererya ihapari sooreera. Nave otheene ahu naanoona wira omuroromela Yehova waanimukhaliherya olokiha iphiro sahu.
Mootutuxerya, Barbara aahiphwanyaniwa kanser. Nnaamwi naarowa ilapo sikina wira olooliwe, mwaakha wa 1983, naahoona wira khinaarowa otthikela orumeela wÁfrica. Nto eyo yaahiniriipiha murima vanceene!
OTURUKEYA WA MAKHALELO AHU
Barbara aanitepa owereiwa kanser vaavo naarumeela ahu eBetheli ya oLondres, mooriipiha murima nuuvira okathi aahikhwa. Emusi yotheene ya oBetheli yaahikikhaliherya vanceene. Anamathelana amosa, yaahikikhaliherya ohihiya omuroromela Yehova. Muhoolo mwaya, kaahimusuwela murokora aavara mahiku vakhaani oBetheli, yoowo aari pioneera a vameekhaaya aarina sookumanana sinceene ni omphenta wawe Yehova aanooniherya wira aari mutthu oomunepani. Nto kaahimutthela Ann mwaakha wa 1989, nto okhuma mwaakha ole mpakha va ninrumeela vamosa eBetheli ya oLondres.
Kiri ene ni Ann ohoolo wa eBetheli esya wInglaterra
Okhuma mwakha wa 1995 mpakha 2018, kaahihakalala vanceene ovahiwa eparakha ya orumeela ntoko munna aarummwale ni eseedi ahu ya olumwenku wotheene, yoowo aasuweliwa okhala (mutokweene a muttetthe). Nto naahixukurya ilapo sinivikana 60. Khula elapo naaxukurya ahu kaahoona moota Yehova onaakhapelela awe atthu awe moohicikha mixankiho sinaaphwanya.
Mwaakha wa 2017 naahitthikela oxukurya wÁfrica. Kaahihakalala vanceene omukuxa Ann nrowaka oBurundi ekwaha yoopacerya, nave kaahitepa otthapa woona moota ekeekhai enitepa aya waarya elapo ele. Ephiro ene yeele kaalaleeryale aka empa ni empa, olelo-va yookhala eBetheli yooreera. Nave aakhala anamalaleerya anivikana 15.500 elapo ele.
Kaahitepa ohakalala vanceene vaavo kaakhenle aka elista ya ilapo kaarowa aka oxukurya mwaakha wa 2018. Elista ele yaahikhala elapo ya oCosta do Marfim. Okathi naaphiyale ahu elapo ya wAbidjan, yeeyo eri ekapitaali ya oCosta do Marfim, vaakhala ntoko wira kaahokolowenle owaani. Vaavo kaawehaka aka elista ya nummuru na telefoni ya ekwaartu kaattamenle aka oBetheli, kaahiweha nsina kaasuwela aka na munna Sossou. Kaanuupuwela wira munna ole ootoko orumeela ntoko mutokweene epooma ya wAbidjan. Masi kaahiiwoka, maana Sossou ole khahiyo aari munna yoole Sossou kaamusuwela aka, masi aari mwanawe.
Okathi wotheene Yehova onnipaka ele onileiherya awe. Mixankiho sotheene sikikhumelenle mookumini mwaka sookiixuttiha wira omuroromela Yehova onnimwiiriha olokiha iphiro sahu. Vano hiyo noolakela ohihiya weetta ephiro ela yookokola mahiku otheene, mpakha elapo esya.—Mir. 4:18.