Exeeni Enniixuttiha Awe Yohana?
ANAMUNCEENE annisuwela wira Yesu aarina awiixutti 12. Masi akina khanisuwela wira awiixutti awe yanaahela muhina athiyana yaamutthara nave. Yohana ti mmosa a athiyana awo.—Math. 27:55; Luka 8:3.
Muteko xeeni aavanre awe Yohana waamukhaliherya Yesu olaleerya, ni exeeni ekhanle ahu oowiixutta ni ntakiheryo nawe?
TI PANI AARI YOHANA?
Yohana aari “mwar’awe Khusa, murumeyi awe Herodi”. Woonasa wene Khusa taakhapelela myaha sotheene sa vatthokoni va Herodi Antipa. Yohana aari mmosa a athiyana yaale yaapenuxiwe ni Yesu. Yohana ni athiyana akina, yaanimutthara Yesu ni arummwa awe.—Luka 8:1-3.
Alipa-oowiixuttiha a aYuda yaasomiha wira muthiyana khaareerela olavula ni mulopwana ohikhanle iyawe wala mmusi awe, ni weetta mukwaha hoothe waanitepa okhoottihiwa. Tthiri alopwana aYuda yaalavulana vakhaani paahi athiyana. Moohicalela soolema iyo, Yesu aahimweemererya Yohana ni athiyana akina yaamwaamini wira amutthareke.
Yohana aaheemererya oramusiwa mwaha wa omutthara Yesu ni arummwa awe. Tthiri khula mutthu aaphavela omutthara Yesu aahaana wiilokiherya wira opakeke marukunuxo a mweettelo awe. Waahimyaka atthu ale yaamutthara, Yesu aalavunle so: “Amam’aka n’axinn’aka t’ale anìwa molumo a Muluku, khíyettela”. (Luka 8:19-21; 18:28-30) Niireke khivanoolipihani osuwela wira Yesu aaniwoona okhala amusi awe ale yaaileva wira amutthareke yoowo?
OWO AAHIRUMEELA MIREERELO SAWE WIRA OMUKHALIHERYE YESU
Yohana ni athiyana akina yaahirumeela “mihakhu saya” wira amukhaliherye Yesu ni arummwa awe 12. (Luka 8:3) Mulipa oolepa mmosa onihimya wira “Luka khoniphavela ohimya wira athiyana awo yaapeya yoolya, orapiha iparatho, ni ottottha ikuwo. Nnaamwi awo yaavara miteko iyo . . . , masi khahiyo yeeyo Luka yaahimya awe”. Woonasa wene, athiyana ale yaarumeela musurukhu aya, mireerelo saya, wala ipa saya wira yaakhaliherye anna ale.
Okathi ole Yesu ni arummwa awe khiyaavara muteko mukina ohiya olaleerya. Vakhalaru siiso, awo khiyaarina musurukhu woothumana yoolya ni mireerelo sikina saaphiyerya orumeeliwa ni egrupu woonasa wene ya atthu 20. Ekeekhai wira awo yaanaakheliwa mmaitthokoni ni ovahiwa yoolya, tthiri Kristu ni arummwa awe yaahikhalana “murupa wa musurukhu” nto eyo ennooniherya wira awo khiyaalipana okhaliheriwa ni akina paahi. (Yoh. 12:6; 13:28, 29) Yohana ni athiyana akina woonasa wene yaanipaka soovaha wira sithummweke mireerelo saatthuneya.
Akina annivaanya ahimyaka wira athiyana aYuda khiyaakhalana musurukhu mahiku ale. Masi, itthu soolempwa sa okathi ole sinnooniherya wira eriyari ya aYuda, muthiyana aahikhalana inamuna sinceene sa ophwanya musurukhu ntoko iya: (1) ohiyeriwa mihakhu sa tiithi awe yoowo onikhwa ohirina mwaana mwaamulopwana, (2) okaweliwa mireerelo sa emusi awe, (3) musurukhu waiwananiwa oliviwa muthiyana owo okathi waapakiwa ekasamento vakhala wira ammwalaniwa, (4) muhakhu waavahiwa awe nuumala okhweliwa aiyawe, wala (5) musurukhu waaphwanya awe omwiiraka nakoso.
Moohaaniherya, atthareli a Yesu yaanivaha khula etthu yaawerya aya. Atthu yaamutthara yaahela muhina athiyana oothaaciri. Mwaha woowi Yohana aari mwaarawe murumeyi a Herodi, akina annihimya wira aahikhalana mireerelo sinceene. Aakhala akina anihimya wira ti yoowo aamuthumenle Yesu ikuwo sooreera saawara awe. Mulipa-oolepa mmosa onihimya wira ikuwo iye saari etthu emosa yahaaweryaneya othummwa ni “axaaraya alipa oototha ihopa”.—Yoh. 19:23, 24.
Biibiliya khonihimya mooluluwanya wira Yohana aahivaha musurukhu. Masi, owo aahipaka sotheene saawerya awe, ni eyo enninikhaliherya wiixutta etthu. Ele eniphavela ahu ovaha wira nikhaliherye Omwene enlipa ni yoothanla ahu. Etthu yuulupale okhaliherya Omwene mootteeliwa murima mpakha vaniwerya ahu.—Math. 6:33; Mar. 14:8; 2 aKor. 9:7.
OKHWA WA YESU NI MUHOOLO MWAYA
Woonasa wene Yohana aari vaavo Yesu iiviwaka, vamosa ni athiyana akina yaawo “yamutthanre Yesu n’umurumela okhuma oGalileya. Yahikhala-vo-tho athiyana akina anjene, yamutthanre Yesu mpakha oYerusalemu”. (Mar. 15:41) Okathi murutthu wa Yesu waathomoliwe awe vamwirini orowaka ovithiwa, “Athiyana yarwiye ni Yesu okhuma oGalileya, yahimutthara Yosefe owo; awo yahòna mahiye, khuweha enamuna yaiyathiwaya murutthu wa Yesu. Vahokolowenlyaya mmuttettheni, yahetetela makhura owunkhela”. Athiyana awo tiyaale Luka anaahimya awe okhala “Maria òMadala, Yohana, ni Maria, ame awe Yakobo”, yaawo yaatthikenle omahiye nuuvira eSaabadu nto khoona malaikha yaawo yaahimeeryale wira Yesu aahihihimuxiwa.—Luka 23:55–24:10.
Woonasa wene Yohana aari vamosa ni atthareli ale waahela muhina ameyawe Yesu ni axihima awe, nipuro naathukumaniwe oYerusalemu Pentekoositi a 33 EC. (Mit. 1:12-14) Okhala wira aiyawe Yohanayaavara vatthokoni va Herodi onniwiiriha akina wuupuwela wira eyo ti yaamukhalihenrye Luka osuwela isiiri sinceene sa vatthokoni va Herodi Antipa,vanceenexa okhala wira Luka paahi ti mulipa-oolepa onimuromola owo orumeelaka nsina nawe.—Luka 8:3; 9:7-9; 23:8-12; 24:10.
Yowiiraneya ya Yohana enniniixuttiha itthusuulupale. Owo aahimurumeela Yesu mwa enamuna yoolokexa yaawerya awe. Tthiri owo aahitteeliwa murima mwaha wa orumeela mihakhu sawe wira omukhaliherye Yesu ni ale 12 ni atthu akina yeettavamosa ni yena wira yalaleerye. Yohana aahimurumeela Yesu ni aahivikaniha omutthara hata okathi wa mixankiho. Axithiyana ari maKristau animwiira saana yatakiha munepa owo wooloka.