Watchtower EBIBLIOTEKA ONLAINE
Watchtower
EBIBLIOTEKA ONLAINE
Emakhuwa
  • BIIBILIYA
  • ILIIVURU
  • MITHUKUMANO
  • bh muru 7 ipaax. 66-75
  • Nlipelelo Neekeekhai wa Ale Anaaphenta Anyu Akhwiiye

Mpantta ola khekhanle eviidiyu.

Muniswaamihe, khivaniweryaneya orumiha eviidiyu ela.

  • Nlipelelo Neekeekhai wa Ale Anaaphenta Anyu Akhwiiye
  • Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri?
  • Miru Saamukhaani
  • Mwaha Onlikana Nuula
  • VAAVO VANIKHW’AWE OLE ONIMPHENTA AHU
  • “LÁZARO, MUKHUMELE OTÁ NNO!”
  • WIIXUTTA MU SOOHIMMWA SA OHIHIMUWA
  • “ATTHU OTHENE ARI MMAHIYE”
  • OHIHIMUWA WA ATTHU ANROWA WIRIMU
  • Tthiri Ohihimuxiwa Onimwiiraneya!
    Biibiliya Onniixuttiha Exeeni?
  • Atthu Munaaphenta Anyu Akhwiiye Anootthikela Okhala Akumi!
    Okumi Woohimala!​—Kursu a Biibiliya
  • Alipa-ookhwa Annilipelela Ohihimuxiwa
    Owehaweha Elaleyaka Omwene wa Yehova—2014
  • Nlipelelo Neekeekhai wa Alipa-ookhwa
    Okathi Onikhwa Awe Ole Onimphenta Anyu
Nwehe Sikina
Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri?
bh muru 7 ipaax. 66-75

Muruu Wa Neethanu Nenli

Nlipelelo Neekeekhai wa Ale Anaaphenta Anyu Akhwiiye

Ninsuwela sai wira ohihimuwa onimwiiraneya tthiri?

Yehova onoonela sai voohimya sa waahihimuxa alipa-ookhwa?

Tanii anrowa ohihimuxiwa?

NIIRE wi nyuwo munimutthyawa nwanani ootakhala. Owo toowerya ni ootthyawa woovikanani nyuwo. Nyuwo moosuwela wira owo khorina othunku okhala wira montoko omoona owiivaka apatthan’inyu akina. Moohicikha etthu sa wiimananiha wanyu omutthyawa, owo onootepa owaattamelani. Vanikhala ntoko wira khivakhanle nlipelelo. Mootutuxerya, mulipa-oowaakiherya onniphiya vary’anyu. Owo tooweryexa onvikana nwanani anyu, ni onilakela wookhaliheryani. Nto, moota munikhala anyu oomaaliheya mwaha wa eyo!

2 Mmukhalelo mukina, nyuwo munnoomoliwa ni nwanani owo. Nto otheene ahu ninnoomoliwa. Ntoko niixuntte ahu mmuruu ovinre, Biibiliya onnimuhimya naakhwa okhala nwanani. Khuuvo a hiyo oniwerya omutthyawa aahiiso owanana. Anceene a hiyo nomoona nwanani ola owiivaka atthu anaaphenta ahu. Masi Yehova tooweryexa onvikana naakhwa. Owo Namwaakiha oophenta yoowo oonihenrye wira onoowerya omuxintta nwanani ola. Nto owo oolakela ompwetexa moomalela nwanani ola, okhanle naakhwa. Biibiliya oniixuttiha wira: “Nwanani onrowa okiserya opwetexiwa, okhwá”. (1 aKorinto 15:26) Eyo ehapari yooreera!

3 Mowaakuveya nrowee nthokorerye moota sinoonela ahu vaavo vanikhw’awe ole onimusuwela ahu. Othokorerya ela onrowa onikhaliherya wiiwexexa etthu yeeyo enrowa oniiriha okhala oohakalala. Yehova ooleiherya wira alipa-ookhwa anootthikela okhala akumi. (Yesaya 26:19) Awo anoottikiheriwa okumi. Eyo yoolipelela ya ohihimuwa wa alipa-ookhwa.

VAAVO VANIKHW’AWE OLE ONIMPHENTA AHU

4 Montoko okhweliwa mmus’inyu? Oxanka, oriipiwa murima, ni wiixoona ohikhala ni nlipelelo pooti okhala itthu soohivileleya. Okathi owo, nohaana osomaka Nuulumo na Muluku wira niphwanye nimaaliho. (2 aKorinto 1:3, 4) Biibiliya onninikhaliherya osuwela moota Yehova ni Yesu sinoonela aya voohimya sa okhwa. Yesu, yoowo oonihenrye moomalela moonelo wa Tiithi awe, aahisuwela owereya onikhala mwaha wa okhweliwa. (Yohani 14:9) Okathi vaary’awe oYerusalemu, Yesu aanimuxukurya Laazaro ni axirokorawe, Martha ni Maria, yaawo yaakhala waattamela muttetthe wa oBethania. Awo yaari apatthani eekeekhai. Biibiliya onihimya wira: “Yesu anaphenta atthu awo òraru: Martha ni Maria, munn’awe, ni Lázaro”. (Yohani 11:5) Masi, ntoko siixuntte ahu mmuruu ovinre, Laazaro aahikhwa.

5 Yesu oonenle sai okhwa wa mpatthani awe? Biibiliya oninleela wira Yesu aahirwa wa amusi a Laazaro ni apatthani okathi vanla aya mwaha wa okhweliwa nno. Aawehakaru, Yesu aahikuxeya murima vaalupale. Owo “ahiripiwa murima ni winiwa”. Nto, Biibiliya onihimya wira: “Okathi uwo Yesu ahinla”. (Yohani 11:33, 35) Mano, wunla wa Yesu waataphulela wira khaarina nlipelelo? Nnaari. Mwekeekhai, Yesu aahisuwela wira yaamwiiraneya etthu emosaa yootepexa ohakalaliha. (Yohani 11:3, 4) Nnaamwi vaari siiso, owo aahoona owereya ni oriipiwa murima onikhumelela mwaha wa okhweliwa.

6 Mmukhalelo mukina, wunla wa Yesu onninlipiha hiyo. Wunla nno onniixuttiha wira Yesu ni Tiithi awe, Yehova, anninyokha okhwa. Masi Yehova Muluku onniwerya owana ni omuxintta nwanani owo! Nrowee niwehee ele Yesu aapanke awe mookhaliheriwa ni Muluku.

“LÁZARO, MUKHUMELE OTÁ NNO!”

7 Laazaro aari mmahiye, nto Yesu aahiveka wira nivenxiwe nluku naari vamahiye. Martha aahikhootta okhala wira yaahimala mahiku maxexee, nto murutthu wa Laazaro waahipacerya wuntta. (Yohani 11:39) Mmoonelo a pinaatamu, vaahikhala toko nlipelelo?

8 Nluku naahipirikixiwa, nto Yesu aahikhuwela ni nsuu noorunya oriki: “Lázaro, mukhumele otá nno!” Exeeni yiiranen’ye? “Mulipa-òkhw’owo khukhuma”. (Yohani 11:43, 44) Munniwerya wuupuwelela ohakalala waarina aya atthu ale? Akhalee axirokorawe, amusi awe, apatthani, aahiiso oowaattamana awe Laazaro, awo yaanisuwela wira aahikhwa. Hataa vaari siiso, ola emenle va—mulopwana yoowo oophentiwa aakhwiiye. Eyo yaakhala ntoko yoohiweryaneya. Moohaaniherya anceene yaahimukhupaarela Laazaro moohakalala. Oxinttiwa moota xeeni wa naakhwa!

9 Yesu khoonihenrye wira aaphavela opaka mutikiniho ola orumeelaka ikuruu sawe. Munivekelo nawe ohinatthi omwiihana Laazaro wira okhumele otaa, owo aahooniherya saana wira Yehova taarowa omuhihimuxa. (Yohani 11:41, 42) Ola khahiyo waari okathi omosaa paahi yoowo Yehova aarumenly’awe ikuruu sawe wira omuhihimuxe mutthu. Ohihimuwa wa Laazaro waari mutikiniho wa neethanu neexexe a muthinto ola onihimmwa mu Nuulumo na Muluku.a Osoma ni wiixutta soohimmwa iyo ti woohakalaliha. Iyo sinniixuttiha wira Muluku khorina nthalu, mwaha wa waahihimuxa ooyeveela ni oowunnuwela, alopwana ni athiyana, mwIsarayeli ni oohikhala mwIsarayeli. Ohakalala wowiira sai onihimmwa mu soowiraneya iyo! Mwa ntakiheryo, vaavo Yesu aamuhihimunxe awe mwaaruusi aakhwiiye, axitiithi awe “yahituthuwa, khutikinihiwa vanjene”. (Marko 5:43) Aayo, Yehova aahaavaha ohakalala weiwo wahaarowa aya oliyala.

10 Ekeekhai wira, otheene yaale yaahihimuxiwe ni Yesu valokenle ene yaahitthikela okhwa. Niireke wira waahihimuxa atthu awo yaari etthu yoohikhalana efaita? Nnaari. Soohimmwa iya sa Biibiliya sinttittimiherya ikeekhai suulupale ni sinnivaha nlipelelo.

WIIXUTTA MU SOOHIMMWA SA OHIHIMUWA

11 Biibiliya oniixuttiha wira alipa-ookhwa “khansuwela-tho etthu”. Awo kharina okumi ni khansuwela etthu. Yoohimmwa ya Laazaro enttittimiherya mwaha yoowo. Nuumala ottikiheriwa okumi, niireke wira Laazaro aahilavula sa wirimu ophavelaka waakuxa murima atthu? Aahiiso aahiwoopopiha atthu ni ihantisi sowoopiha voohimya sa omooroni? Nnaari. Biibiliya khonihimya wira Laazaro aahilavula itthu iyo. Mmahiku maxexee yaavinre okhwiiye ene, owo ‘khasuwela-tho etthu’. (Musuweli 9:5) Laazaro aamurupa mookhwaani.—Yohani 11:11.

12 Yoohimmwa ya Laazaro enniixuttiha-tho wira ohihimuwa ekeekhai, khahiyo ethale paahi. Yesu aahinvenxa Laazaro ohoolo wa atthu anceene. Hataa ahooleli a itiini, yaawo yaamunyokha Yesu, khiyaakhoottale mutikiniho ola. Vahinatthi, awo yaahimmye wira: “Mulopwan’owo [Yesu] onnìra sotikiniha sinjene. Nìre sai?” (Yohani 11:47) Atthu anceene yaahirowa onweha mulopwana ole oohihimuxiwa. Yookhumelela aya, hataa akina aatthu awo yaahimukupali Yesu. Awo yaahoona wa Laazaro yookupaliha yekeekhai wira Yesu aarummwale ni Muluku. Yowooniherya ela yaari ya kuruu mpakha owiiriha akina a ahooleli a itiini aaYuda ootakhala murima wuulumelela omwiiva Yesu ni Laazaro.—Yohani 11:53; 12:9-11.

13 Niireke wira ethiru okupali ohihimuwa okhala etthu yekeekhai? Nnaari, Yesu aahiixuttiha wira nihiku nno “atthu othene ari mmahiye” anrowa ohihimuxiwa. (Yohani 5:28) Yehova ti Mpattuxa a ikumi sotheene. Vannivila okupali wira owo onoowerya opaka-tho okumi musyaa? Mwekeekhai, sotheene sinlipa ni muupuwelelo wa Yehova. Niireke wira onoowerya owuupuwela anaaphenta ahu akhwiiye? Itheneeri soohikontareya sinnisarya erimu, hataa vari siiso Muluku onnivaha nsina wa khuta etheneeri! (Yesaya 40:26) Siiso Yehova Muluku onoowerya owuupuwela anaaphenta ahu akhwiiye ni mikhalelo saya sotheene, nto owo orii oolikana waattikiherya okumi.

14 Nto, Yehova onoonela sai voohimya sa waahihimuxa alipa-ookhwa? Biibiliya oniixuttiha wira owo onniphavela waavenxa alipa-ookhwa. Mulopwana oororomeleya Yobi aakonhe wira: “Masi mutthu okhwiye onowerya okhala-tho mukumi?” Yobi aalavula sa owehererya mmahiye mpakha okathi yoowo Muluku vaarowa awe omuupuwela. Owo aahihimya wa Yehova oriki: “Vano nyuwo mwamukìhana, miyo kiwakhuleni: mwamusiveliwa ni miyo, kipattuxiwe ni nyuwo”.—Yobi 14:13-15.

15 Nkaapuwelani! Yehova onniphavela tthiri waattikiherya okumi alipa-ookhwa. Khahiyo wookuxa murima osuwela wira owo tokhanle moonelo wa Yehova? Masi nihimye exeeni sa ohihimuwa nno wa muhoolo? Tanii anrowa ohihimuxiwa, nto anrowa ohihimuwa opuro xeeni?

“ATTHU OTHENE ARI MMAHIYE”

16 Soohimmwa sa Biibiliya sa ohihimuwa sinniniixuttiha sinceene sa ohihimuwa wa muhoolo. Atthu yaale yaahihimuxiwe vathii-va yaahitthikela okhalaka vamosaa ni amusi aya. Ohihimuwa wa muhoolo onrowa okhala siiso, masi mmukhalelo wootepa oreera. Ntoko niixuntte ahu mMuruu wa 3, yoolakela ya Muluku ti yoowi elapo yotheene ekhale eparayiisu. Siiso alipa-ookhwa khanrowa ohihimuwa mu elapo yoosareya ekhotto, ecrime, ni iretta. Awo anrowa okhalana eparakha ya okhalaka valaponi-va moohimala mmukhalelo wa murettele ni ohakalala.

17 Tanii anrowa ohihimuxiwa? Yesu aahimmye wira “onophiya okathi onìraya atthu othene ari mmahiye, yiwe nsu na Mwana a Mutthu [Yesu], ekhume mmahiye”. (Yohani 5:28, 29) Moolikana mmo, Wisupulula 20:13 onihimya wira: “Ephareya yahahokoloxa atthu ale yakhwenle memmo. Okhwa n’ilapo y’alipa-òkhwa wahatthikiherya atthu yakhwiye yarinaya”. ‘Elapo y’alipa-òkhwa’ enitaphulela mapuro anivithiwa atthu otheene. (Mwaawehe Apendice, ipaaxina 212-13.) Mapuro ala anivithiwa atthu otheene khanrowa okhala etthu. Ibilyau sa atthu yaale ari mmo anrowa otthikela-tho okhala akumi. Murummwa Paulo aahimmye wira: “Atthu othene, ale òrera murima n’ale òtakhala murima, anohihimuwa mokhwani”. (Miteko s’Arummwa 24:15) Eyo enitaphulela exeeni?

18 “Ale òrera murima” aniheliwa muhina atthu anceene a yaale ninsoma ahu sa awo mBiibiliya yaawo yaakhanle Yesu ohinatthi orwa valaponi. Pooti wira nyuwo munimuupuwela Nowee, Abrahamu, Sara, Moise, Ruthi, Estheri ni akina. Akina a alopwana ni athiyana ala a nroromelo anilavuliwa mmuruu 11 wa aHéberi. Masi “ale òrera murima” anniheliwa-tho muhina arumeyi a Yehova yaawo anikhwa mahiku ahu ala. Mwaha wa nlipelelo na ohihimuwa, hiyo nnoowerya otaphuwa woova ori wotheene wa okhwa.—aHéberi 2:15.

19 Sai voohimya sa atthu yaale akhwiiye ahimurumenle aahiiso omwiiwelela Yehova mwaha woowi khatonko osuwela sa owo? Ibilyau iya sa atthu “òtakhala murima” khanrowa oliyaliwa. Awo-tho anrowa ohihimuxiwa wira avahiwe okathi wa wiixutta voohimya sa Muluku eekeekhai ni omurumeela. Okathi wa iyaakha ekonto emosaa, alipa-ookhwa anrowa ohihimuxiwa ni ovahiwa okathi wira atakaahane ni apinaatamu oororomeleya valaponi wira amurumeeleke Yehova. Ola onrowa okhala okathi woohakalaliha. Okathi ola ti yoowo Biibiliya onihimya awe okhala Nihiku Noophukela.b

20 Nto ela entaphulela wira khuta mutthu otonko okhala onrowa ohihimuxiwa? Nnaari. Biibiliya onihimya wira atthu akina akhwiiye ari oGehena, nsuu nihimmwale okhala “omoroni” mBiibiliya a Emakhuwa. (Luka 12:5) Gehena nsina na nipuro naayiiheriwa ikokhola otaa wa Yerusalemu a khalai. Mirutthu ni ikokhola saanipahiwa mapuro yaale. Mirutthu saariheliwa iwe saari sa atthu yaaniwa ni aYuda okhala oohireerela ovithiwa ni ohihimuxiwa. Siiso Gehena ethoonyeryo yooreerela ya opwetexiwa woomalela. Hataa Yesu orina ene muritti wa waaphukela akumi ni alipa-ookhwa, Yehova tokhanle Namaphuka ookiserya. (Miteko s’Arummwa 10:42) Owo khonrowa waahihimuxa yaale aaphukenle awe okhala ootakhala ni ahiniphavela ottharuwa.

OHIHIMUWA WA ATTHU ANROWA WIRIMU

21 Biibiliya onnihimya-tho ohihimuwa wa muthinto mukina, okumi wa wirimu ntoko yoopattuxiwa ya omunepani. Ntakiheryo nimosaa paahi na muthinto ola wa ohihimuwa nilempwale mBiibiliya ti na Yesu Kristu.

22 Nuumala Yesu wiiviwa ntoko pinaatamu, Yehova kheemerenrye wira Mwanawe oororomeleya ovikanihe okhala mmahiye. (Esalimo 16:10; Miteko s’Arummwa 13:34, 35) Muluku aahimuhihimuxa Yesu, masi ohiya ntoko pinaatamu. Murummwa Pedru aatthokihenrye wira Kristu “ohòkhwa ntoko mutthu: masi òkhalihiwa-tho mukumi n’utthuna w’Eroho [“munepa”, NM]”. (1 Pedru 3:18) Tthiri ola aari mutikiniho muulupale. Yesu aahikhala-tho mukumi ntoko mutthu oowerya oomunepani! (1 aKorinto 15:3-6) Yesu aari oopacerya waakhela muthinto ola wa ohihimuxiwa woovuwa. (Yohani 3:13) Masi owo khaarowa okhala ookiserya.

23 Osuwelaka wira aamutthikela wirimu moohipisa, Yesu aahaaleela atthareli awe oororomeleya wira aarowa “olokiha nipuro” wa awo. (Yohani 14:2) Yesu aahimya otheene yaale anirowa wirimu okhala “nikoto [nawe] namukhani”. (Luka 12:32) Atthu akavii anrowa okhala a ekrupu ela yaamukhaani ya maKristau oororomeleya? Moovarihana ni Wisupulula 14:1, murummwa Yohani onihimya wira: “Miyo kahiweha-tho, khumona mwapwittipwitthi [Yesu Kristu] emenlene vamwako Siyoni. Yahikhala vavo ni yowo atthu ikonto miloko mulokó ni miloko mixexe n’atthu ikonto xexé, yale yalempwe vayuji nsina na mwapwittipwitthi ni nsina n’Atithi awe”.

24 MaKristau ala 144.000, waahela muhina arummwa oororomeleya a Yesu, annihihimuxiwa wira akhalee ni okumi wirimu. Ohihimuwa waya oniiraneya silini? Murummwa Paulo aahilepa wira waarowa wiiraneya okathi wa okhala wa Kristu. (1 aKorinto 15:23) Ntoko sinrowa anyu wiixutta mMuruu wa 9, ninkhala vano mu okathi ene yoowo. Nto otheene yaale oohalela vakhaani a 144.000 yaawo anikhwa mmahiku ahu ala, annihihimuxiwa mowaakuveya wira akhalee ni okumi wirimu. (1 aKorinto 15:51-55) Nto, anamunceene aapinaatamu, aakhalana nlipelelo na ohihimuxiwa muhoolo wira akhaleke mParayiisu valaponi.

25 Aayo, mwekeekhai Yehova onrowa ompwetexa moomalela nwanani ahu, naakhwa! (Yesaya 25:8) Nlelo, nyuwo pooti okoha wira: ‘Anrowa ovaraka exeeni ale anrowa ohihimuxiwa wira arowee wirimu?’ Awo anrowa wiirela mpantta ekuvernu yooreera ya Omwene wa wirimu. Hiyo ninrowa wiixutta sikina sa ekuvernu eyo mmuruu onittharelana.

[Footnotes]

a Soohimmwa sikina siniphwanyaneya mu 1 Mamwene 17:17-24; 2 Mamwene 4:32-37; 13:20, 21; Matheyo 28:5-7; Luka 7:11-17; 8:40-56; Miteko s’Arummwa 9:36-42; ni 20:7-12.

b Wira musuwele sikina sa Nihiku Noophukela ni mathipelo a yoophukela, xontte mwaawehe Apendice, ipaaxina 213-15.

ELE BIIBILIYA ENIIXUTTIH’AWE

▪ Soohimmwa sa Biibiliya sa ohihimuwa sinninivaha nlipelelo neekeekhai.—Yohani 11:39-44.

▪ Yehova onniphavela waattikiherya okumi alipa-ookhwa.—Yobi 14:13-15.

▪ Ale ari mapuro anivithiwa atthu otheene anrowa ohihimuxiwa.—Yohani 5:28, 29.

[Study Questions]

1-3. Nwanani xeeni onnittharatthara otheene ahu, nto nthowa xeeni onnimaaliha aya othokorerya ele eniixuttiha Biibiliya?

4. (a) Nthowa xeeni mwiirelo wa Yesu voohimya sa okhwa wa ole ori oophentiwa, onniixuttiha aya moonelo wa Yehova? (b) Opatthani xeeni wa vameekh’aya aarina awe Yesu?

5, 6. (a) Yesu aapanke exeeni okathi wanla aya amusi ni apatthani a Laazaro? (b) Nthowa xeeni wunla wa Yesu onnilipiha aya?

7, 8. Nthowa xeeni okhwa wa Laazaro waakhala aya ntoko woohikhala ni nlipelelo wa atthu ale yaaweha, masi Yesu aapanke exeeni?

9, 10. (a) Yesu oonihenrye sai wira ti Yehova yoowo aarowa omuhihimuxa Laazaro? (b) Osoma soohimmwa sa ohihimuwa siri mBiibiliya sinikumiherya mireerelo xeeni?

11. Moota xeeni yoohimmwa ya ohihimuwa wa Laazaro enittittimiherya aya ekeekhai enihimmwa ni Musuweli 9:5?

12. Nthowa xeeni vaniwerya ahu okupali wira ohihimuwa wa Laazaro waahiiraneya tthiri?

13. Mathipelo xeeni nrina ahu wira nikupaliki wi Yehova onoowerya tthiri waahihimuxa alipa-ookhwa?

14, 15. Moovarihana ni ele yaahimmye Yobi, Yehova onoonela sai voohimya sa waattikiherya okumi alipa-ookhwa?

16. Alipa-ookhwa anrowa ohihimuwa wira akhaleke mmikhalelo xeeni?

17. Tanii anrowa ohihimuxiwa?

18. Tanii aniheliwa muhina wa “ale òrera murima” yaawo onrowa ohihimuxiwa, ni nnoovarani sai nlipelelo nna?

19. Atthu ala “òtakhala murima” tanii, ni okathi xeeni wooreerela Yehova onaavaha awe moophenta?

20. Gehena exeeni, nto tanii anrowa oGehena iwo?

21, 22. (a) Muthinto xeeni mukina wa ohihimuwa okhanle? (b) Tanii aari oopacerya waakhela ohihimuwa wa okumi woomunepani?

23, 24. Tanii aniirela mpantta “nikoto namukhani” na Yesu, ni ari akavii?

25. Exeeni enrowa othokoreriwa mmuruu onittharelana?

[Picture on page 69]

Eliya aahimuhihimuxa mwaana mwaamulopwana a naamukhweli.—1 Mamwene 17:17-24

[Picture on page 69]

Murummwa Pedru aahimuhihimuxa muthiyana mmosaa muKristau, Tabithá.—Miteko s’Arummwa 9:36-42

[Picture on page 69]

Ohihimuwa wa Laazaro waahikumiherya ohakalala wuulupale.—Yohani 11:38-44

[Picture on page 75]

MParayiisu, alipa-ookhwa anrowa ohihimuwa wira akhaleke vamosaa ni amusi aya

    Watchtower EBIBILIOTEKA ONLAINE (1982-2025)
    Okhuma
    Okela
    • Emakhuwa
    • Ovaha
    • Siniphavela Anyu
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamulo Oorumeela
    • Mwaha Woosuka Isiiri
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Okela
    Ovaha