Moota Wookhumela Saana Nuumala Omwalana
“Ele yaakiiranenle, kaakhala ntoko kaamonre vamwaako. Mutthu pooti okhalana okumi woohakalaliha, masi mootutuxerya, khiyoona wira khorina etthu”.—MARK,a omwalaniwe mwa eyaakha emosa.
“Iyaka aahisiveliwa ni muthiyana mmosa yoowo wunnuwa wawe aalikanasa ni mwanihu mwaamuthiyana. Okathi naamwalanne ahu, kaahitaphuwa voohimya sa mweettelo awe wootakhala; masi-tho kaaniiweha ntoko mutthu oohikhalana efaita ni oohiphwanelela”.—EMMELINE, omwalaniwe mwa iyaakha 17.
Atthu akina annimwalana alipelelaka wira okumi aya onrowa oloka; masi akina anniphavela ovikaniha okhala ootheliwa, masi khaniwerya omwiiriha ole othelanne aya wira ahimwalane. Masi, ikwaha sinci, ale animwalana annoona okumi owo musya okhala wooxankiha ohiya ntoko suupuwela aya. Tthiri, akhala wira nyuwo mmwalanne niinano, waaniheryasa eyo pooti okhala etthu yootepexa oxankiha mookumini mwanyu. Tivonto, othokorerya miruku sikina sa Biibiliya soovareleya muteko, sinimookhaliheryani ovilela oratteene mixankiho sa omwalana.
MUXANKIHO 1: OXINTTA MIYUUPUWELO SOOHILOKA.
Mixankiho sinikhumelela mwaha wa musurukhu, okhala tiithi wala maama, ni omeekha pooti okhala soovila; nave miyuupuwelelo iyo khasinimala mowaakuveya. Psicóloga a khalai Judith Wallerstein, aahihimya wira nuuvira iyaakha sinci, atthu akina amwalanne nlelo annoona okhala oowokiwa, akupaliki wira “okumi khahiyo wa xariya, ti wookhulumula, ni woohiroromeleya”.
ELE EKHANLE ANYU OOPAKA
▪ Wunla mwaha wa omwalaniwa. Moohaaniherya nyuwo khamurina opatthani yoole mwaarina anyu. Hata akhala wira ekasamento anyu ya khalai khiyaakhanle saana, nyuwo pooti oriipiwa murima mwaha woohiphwanya ohakalala muupuwela anyu okhalana mukasamentoni. (Miruku 5:18) Nto muhuuleliwe muru ‘wunla’.—Musuweli 3:1, 4, Biblya Exirima.
▪ Musyake wiivalaanya. Nnaamwi mutthuneyaka okhala mekhinyu wira munle, wiivalaanya mwa okathi munceene khahiyo etthu ya miruku. (Miruku 18:1) Muvaaneleke itthu soolipiha ni apatthani anyu, maana omakela wiikhupanyerya voohimya sa ole mwaathelanne anyu, hata vatthuneyaka, onoowiiriha akina ohiwaattamelani. Akhala wira munipaka soothanla suulupale nuumala omwalaniwa, munvekele nikhaliheryo mutthu onimuroromela anyu.
▪ Mukhapeleleke ekumi anyu. Omwalana onnikumiherya mixankiho sa ekumi ntoko hipertensão ni eretta ya muru. Mulyeeke saana, mwiiniheke nikuruta erutthu anyu, ni murupeke saana.—aÉfeso 5:29.
▪ Mukumihe itthu siniwiirihani onanariwa voohimya sa ole mwaathelanne anyu wala itthu muhinitthuna anyu; masi musuke paahi idokumento sootthuneya. Akhala wira itthu ntoko ilatarato sa ekasamento, sinnooriipihani murima, muhele mukaaxani wira mwaawehiheke aniinyu muhoolo.
▪ Muxintte muupuwelo woohiloka. Olga, yoowo omwalanne ni iyawe nuumala mulopwana owo oraruwa, ohimyale so: “Kaamakela wiikoha wira ‘Exeeni muthiyana owo aarina awe miyo kaahaarina aka?’” Muhoolo mwaya, Olga aahoona wira omakela wuupuwela itthu soohiloka onniriipiha murima.—Miruku 18:14.
Anamunceene ahoona wira olepa vapapheloni ele enuupuwela aya onnaakhaliherya olokiherya miyuupuwelelo saya. Akhala wira nyuwo munoopaka eyo, mmananihe okhalana muupuwelo musya ni woolipiha; nto mukumihe muupuwelo woohiloka mwaarina anyu. (aÉfeso 4:23) Moone matakiheryo manli:
Muupuwelo wa khalai: Ohiroromeleya wa ole aathelanne aka, ti miyo kirina mulattu.
Muupuwelo wa niinano: Ohimalela waka khiwanvanhe edireitu ole aathelanne aka yookiraruwela.
Muupuwelo wa khalai: Kooviriha iyaakha saka mahala ni mulopwana oohiloka.
Muupuwelo wa niinano: Kinoohakala akhala wira kinooweha ohoolo, ohiya itthu sa muttuli.
▪ Muhicaleleke moolumo oohiloka. Apatthani ni amusi aniphavela okhaliherya, pooti ohimya itthu soowereya wala soohiloka ntoko iya: ‘Phataari vaavo mmwalanne anyu maana muthiyana ole khaalonke’, wala ‘Muluku onninyokha omwalana’.b Ti maana aya Biibiliya oniira awe so: “Muhithokoreryeké itthu sothene sinlavuliwa n’atthu”. (Musuweli 7:21) Muthiyana mmosa oniitthaniwa Martina omwalaniwe ni iyawe mwa iyaakha piili, onilavula so: “Ohiya omakelaka ohela vamurimani moolumo oowereya, miyo kinnuupuwela itthu mmoonelo wa Muluku. Miruku sawe khasinilikana ni sawihu”.—Yesaya 55:8, 9.
▪ Munvekeleke Muluku. Owo onnaatumererya ale animukokhorela ‘orihela mmatatani mwawe ovelavela waya wothene’, vanceenexa okathi wa mixankiho.—1 Pedru 5:7
MWEERERYE ELA: Mulepe iveersu sa mBiibiliyani sinookhaliheryani, ni mpwehe nipuro nenlo vanikhweya aya woona. Sihaavo soolepa sikina sinaakhaliherya anamunceene amwalaniwe ntoko iya: Esalimo 27:10; 34:19; Yesaya 41:10; ni aRoma 8:38, 39.
MUXANKIHO 2: WATAANA WANYU NI OLE AATHELANNE ANYU.
Juliana, yoowo aatheliwe mwa iyaakha 11, onihimya so: “Miyo kaahaaxonttela aiyaka wira ahikihiye. Nto, nuumala okihiya, kaahinanariwa vanci naawo ni muthiyana yaamukunxe aya”. Anamunceene animwalana anninanariwa mwa iyaakha sinci nuule yaathelanne aya khalai. Nave, awo annikhala ookhanyerereya olavula nuule yaathelanne aya, vanceenexa akhala wira aayarana anamwane.
ELE EKHANLE ANYU OOPAKA
▪ Nvikanihe wataana saana ni ole mwaathelanne anyu khalai. Mulavuleke mowaakuveya, ni mooluluwanya itthu muniphavela anyu ohimya. Anamunceene ahoona wira ovaanela wa moota ola onnikumiherya murettele.—aRoma 12:18
▪ Musyake olavula itthu siniwereya. Vanceenexa okathi oninanariwa anyu, Biibiliya onnivaha miruku iya: “Òpixa murima n’ulavula òkhalana ankhili”. (Miruku 17:27) Akhala wira khamuniwerya olokiherya ovaanela woohiloka wira okhumele saana, nyuwo pooti ohimya so: “Kinrowa wuupuwela toko ele elavunle anyu, nto nnoovaanela okathi mukina”.
▪ Muvalaanye idokumento sanyu ni sa ole mwaathelanne anyu. Vaaweryaneyaka, muhaana ovalaanya idokumento sa guvernu, sa musurukhu, ni idokumento sa hospitaali.
MWEERERYE ELA: Ekwaha enrowa anyu olavula nuule mwaathelanne anyu, musyake itthu sotheene sinooniherya onanariwa wala owali. Vaatthuneyaka, nvekele ophumurya vakhaani, wala mweemererye orumeela e-mail wira mulavule mwaha owo.—Miruku 17:14.
MUXANKIHO 3: MWAAKHALIHERYE ANIINYU OKHALANA MUUPUWELO WOOLOKA.
Maria onnuupuwelela ele yiiraneyale nuumala omwalana ni iyawe: “Mwanaka muthiyana mwaamukhaani aamakela wunla ni aahitthikela orusa vakhaamani. Nto nnaamwi mwanaka oowunnuwela aavitha miyuupuwelo sawe, masi nuuwo kaanimoona ovirikana-tho”. Mooriipiha murima, nyuwo pooti woona wira khamurina okathi wala ikuru wira mwaakhaliherye aniinyu vaavo aniphavela aya wira mwaakhaliherye.
ELE EKHANLE ANYU OOPAKA
▪ Mwaatumereryeke aniinyu wooleelani miyuupuwelo saya, hata okathi mukina alavulaka moolumo ntoko “òlolo”.—Yobi 6:2, 3.
▪ Muhuupuweleke wira mwaninyu onimookhaliheryani itthu sotheene. Nnaamwi mphavelaka okhaliheriwa, nto mwaninyu khiyakhala ntoko wira onniphavela opaka eyo, khahiyo vamiruku ni vooloka onvekela mwaana wira ookhaliheryeni mixankiho sanyu. (1 aKorinto 13:11) Musyake ompaka mwaninyu okhala ole onimuleela anyu mixankiho sanyu, wala okhala namitthaka anyu eriyari ya nyuwo ni ole mwaathelanne anyu.
▪ Mwiirihe okumi wa mwaninyu okhala woolokihereya. Okhala enupa emosaru ni opaka eprograma onnikhaliherya. Masi etthu yootepexa otthuneya ori ovikaniha okhalana itthu somunepani, ntoko omusoma Biibiliya ni omulompa Muluku vatthokoni.—Otumererya 6:6-9.
MWEERERYE ELA: Okathi mukina esumana yeela, mwaalipiherye aniinyu wira munnaaphenta ni wira awosa khahiyo tawiirinheni nyuwo ni ole mwaathelanne anyu omwalanasa. Mwaakhuleke makoho ayasa muhiphavelaka nthowa sa ole mwaathelanne anyu.
Nyuwo munoowerya okhumela saana nuumala omwalana. Melissa, yoowo aatheliwe mwa iyaakha 16, onihimya so: “Okathi kaamwalaniwe aka, kaahuupuwela wira: ‘Miyo nkaaphavela wira okumi aka okhale siisa’”. Vano Melissa onnihakalala moohicikha etthu sa mixankiho sawe. Owo onihimya so: “Okhala wira nkiniwerya orukunuxa itthu sa muttuli, vano koophwanya ohakalala”.
[Inoota]
a Masina makina mmwaha ola aaturukiwa.
b Muluku onninyokha omwalana ohineemereriwa ni Biibiliya. Masi akhala wira mmosa ooraruwa, Muluku onnimutaphula ole ohitthenke othanla omwalana wala nnaari. (Malakhiya 2:16; Matheyo 19:9) Muwehe muru oni: “Moonelo wa Biibiliya—Muthinto Xeeni wa Omwalana Muluku Oninyokha Awe?”, Despertai! 8 a Feverero, 1994, a ekunya oolaleiwa ni Anamoona a Yehova.
MWIIKOHEKE SO . . .
▪ Kiireke kihiivaha okathi wira kinle mwaha wa omwalaniwa?
▪ Kinrowa ohiya sai onanariwa, voohimya sa ole aathelanne aka khalai?
[Elatarato epaaxina 8]
[Elatarato epaaxina 9]
Mweemye wira Nuulumo na Muluku nookhaliheryekeni okathi wooxankiha
[Elatarato epaaxina 10]