Meretaappe Ay Tamaariyoo?
“Neeni ane meheta oichcha; eti nena tamaarissana. Woikko saluwaa kafota oichcha; eti neeyyo yootana. Woikko sa7aara gooshettiya meretati nena tamaarissana; abbaa moletikka neeyyo odana.” (Iyyooba 12:7, 8)
MATA layttatun, saynisiyaa eranchchatinne manddiiseti mittaa maataappe qassi mehiyaa doꞌaappe darobaa tamaaridosona. Eti meretaappe tamaaridobaa milatissidi medhdhanawu maloosona. Eti kase medhdhidobaa loyttanawu woy oorattabaa medhdhanawu hegaadan oottoosona. Kaallidi deꞌiya leemisota beꞌada nena hagaadan oychcha: ‘Hageeta medhdhiday oonee, qassi eta gishshawu oona sabbana koshshii?’
Xeeppula Moliyawu Deꞌiya Qefe Malabaappe Ay Tamaarana Danddayiyoo?
Horophilliyaa medhdhiyaageeti hampbak giyo xeeppula moliyaappe ay tamaarana danddayiyoonaa? Eti darobaa tamaarana danddayoosona. Hampbak giyo xeeppula molee kuntti caanido siinuwaa kaamiyaagaa keena 30,000 kilo giraame deexxees, qassi A mino bollan haattaa wadhdhiyo, qefe milatiya woggabay deꞌees. Ha xeeppula molee haattaa wadhdhanawu metootenna. Leemisuwawu, I moliyaa oyqqanawu maliyo wode, appe garssaara irzzuwan haattaa wadhdhiiddi haattaa puukkees. He puukkidobay ubbay moliyawu gite mala gidin, I moliyaa metootennan mittees.
Hegaa keena gita molee he guutta irzzuwan haattaa waati wadhdhiyaakko saynisiyaa eranchchati akeekokkona. Qefiyaa hanotaappe denddidaagan I hegaadan oottana danddayiyoogaa eti akeekidosona. Qefiyawu xeera baggay salalla gidennan geli kessa.
He geli kessay I metootennan haatta giddoppe wadhdhidi pude kiyanaadan maaddees. Waatidi? I metootennan wadhdhidi pude kiyiyoy he geli kessay qefiyaa bolli haattay gogganaadan oottiyo ogiyaappe denddidaagaana gidiyoogaa issi maxeetee qonccissees. A qefee salalla gidiyaakko hegee hanana danddayenna.
Hegaa eridoogee waati maaddana danddayii? Hampbak giyo xeeppula moliyawu deꞌiya qefe malabaa milatissidi horophilliyaa qefiyaa medhdhiyaakko, hegee ha wodiyaagaappe sima, injjenne eesuwan moorettenaba gidana. Issi eranchchay mata wode “hampbak giyo xeeppula moliyaa qefe malaban deꞌiyaagaa mala geli kessaa nuuni horophphilletu ubban beꞌana danddayoos” giidi qoppees.
Siigal Giyo Kafuwaagaa Mala Qefiyaa Medhdhiyoogaa
Horophphilliyaa qefee kafuwaa qefiyaa mala. SHin, manddiiseti haꞌꞌi kaseppekka aaruwan kafuwaa qefiyaa loytti milatissidi medhdhoosona. Saynisiyaabaa yootiya maxeetee Florida Yuniversttiyan deꞌiya pilggiyaageeti siigal giyo kafoy paalliyo hanotaa milatissanawu malidoogaa yootees. Eti diron giyo, laaggiya uri giddon baynnan barkka carkkuwan toohettidi biyaanne pudenne duge keehi eesuwan xonggettiyaabaa medhdhidosona.
Siigal giyo kafoy ba qefiyaa kuriyan kuriyan leeqqanttiyo gishshawu loytti paallees. Manddiiseti medhdhido dironiyaa qefee siigal giyo kafuwaagaadan qaaxxiyoogaakka he maxeetee yootees. He dironiyaa qefeti carkkoy A tookki efaanaadaaninne I pooqiyaa giddoora xonggettanaadan oottoosona. Wotaaddara dirijjiteti keemikaale woy bayolojikale ola miishsha giyoogaa gita katamatun koyanawu he dironiyaa goꞌettanawu koyoosona.
Geeko Tohuwaa Milatissiyoogaa
Mela biittan deꞌiya doꞌatuppekka darobaa tamaarana danddayoos. Leemisuwawu, geeko giyo guutta zaree godaa bolli pude baananne bonggottidi korniisiyaa baqqi oyqqana danddayees. Geekoy waanidi hegaadan oottii?
Geekoy burccukko mala salallabaa baqqi oyqqiyoy A tohuwaa suuppa binnaanay kammido gishshataassa. Geeko tohuwan shida malabay baawa. SHin A tohuwaaninne I yedhdhiyooban deꞌiya molekiyuleti issoy issuwaara oyqettiyo gishshawu I hegaadan oottees. Asi hegaadan oottana danddayennaagee tuma. Gidoppe attin, geekoy ba tohuwan deꞌiya daro binnaanaa gaasuwan godaa woy korniisiyaa baqqi oyqqees.
Asay hegaa milatissidi waati medhdhana danddayii? Naaꞌꞌubaa issippe oyttanawu goꞌettiyo Velkiro giyoobaa gishshaa harabaa medhdhana danddayees.a Masunttaa bolli oyttiyoobaa goꞌettana danddayenna sohuwaa akkamanawu hegee keehi maaddana danddayiyoogaa pilggiya issi bitanee yootiis.
Sabettana Koshshiyay Oonee?
NASA giyo dirijjitee masimasuwaadan hemettiya roobootiyaa medhdhiiddi dees; qassi Finlanden deꞌiya manddiiseti issi gita gumbburuwaadan xubbiyaabaa bollaara kanttiya traktteriyaa medhdhidosona. Anaanaasiyaa bolli deꞌiyaagaadan poqo malatiya dooyettiyaanne gorddettiya guuttabay deꞌiyo maayuwaa hara eranchchati medhdhidosona. Issi dirijjitee saaxine milatiya moliyaa milatissidi, carkkuwan darin sugettennan biya kaamiyaa medhdhanawu maliiddi dees. Hara eranchchati yelelloy keehi minniyoy aybissakko eranawu maliiddi deꞌoosona. Eti hegaa milatissidi wotaaddarata qohuwaappe naagiya kawuyyiyaanne mino maayuwaa medhdhanawu koyoosona.
Nuuni meretaappe keehi darobaa erido gishshawu eranchchati daro mehiyaa doꞌaa, qassi maataa mittaanne eta hanotaa elektiroonike miishshan xaafi wottidosona. Saynisiyaa eranchchati he xaafettidabaa beꞌana danddayiyoogaanne loꞌꞌobaa giigissanawu hegee eta maaddiyoogaa issi xuufee yootees. Mehiyaa doꞌaabaynne maataa mittaabay xaafettido he qofay zalꞌꞌe malaata mala. Issi uri oorattabaa demmikko, he mazggafan xaafissidi bawu sabettees. Saynisiyaa eranchchati he demmido oorattabaa gishshawu meretaa galatana bessees goosona.
Meretay he maalaalissiya ubbabaa awuppe demmidee? Pilggiya daroti miilooniyan qoodettiya layttaa giddon hegee kaaletoy baynnan coo qaadadan hanidaba giidi qoppoosona. Hara eranchchati hegaadan qoppokkona. Maykil Biha giyo eranchchay Zi Niwu York Taymis giyo gaazeexan 2005n hagaadan xaafiis: “Nuuni meretay makkisettidi giigidoogaa beꞌoos, qassi hegaappe kuuyanabay metenna. Issi kafuwaa hemetaykka waasoykka haatta kafuwaagaa mala gidikko, hegee haatta kafo gidiyoogaa eroos. Hegaadankka, meretay makkisetti giigikko, A medhdhidaagee deꞌees.”
Issi uri horophilliyaa qefiyaa, naaꞌꞌubaa issippe oyttiyaabaa, maayuwaa woy kaamiyaa kaseppe loytti medhdhikko, I sabettana koshshiyoogee qoncce. Issi uri izaawu paqqadennan hara uri demmido oorattabaa milatissidi medhdhikko, hegee wuuqqiyoogaa mala.
Saynisiyaa eranchchati milatissidi medhdhanawu baaxetiyo maalaalissiyaabati coo qaadadan yiidosona giidi qoppiyoogee bessiyaabee? Milatissidi medhdhanawu eray koshshikko, waannaa medhdhanawu keehi gita eray koshshees. Yaatin, keehi sabettanawu bessiyay milatissidi medhdhidaageeyye waannaa medhdhidaagee?
Kuuyana Bessiyaabaa
Daro asay meretay makkisettidi giigidoogaa beꞌiyo wode mazamuraawee yootidobaa maayettees; I hagaadan giis: “Abeet GODAU, ne oosoi ai keena daroo! Ne aadhdhida eratettan neeni eta ubbaa medhdhadasa; sa7ai neeni medhdhidoban kumiis.” (Mazamure 104:24) PHawuloosikka hegaara issi malabaa yootiis. I hagaadan giis: “Beettenna [Xoossaa] hanotai, hegeekka a merinaa wolqqainne a Xoossatettai issippe Xoossai ha sa7aa medhdhoosappe doommidi, etau qonccidi beettiis; eti hegaa Xoossai medhdhidobaappe be7anau [danddayoosona].”—Roome 1:19, 20.
Gidoppe attin, Geeshsha Maxaafaa bonchchiyaanne Xoossaa ammaniya suure asati daroti haꞌꞌikka, I ubbabaa lodda laamiyan medhdhiis giidi qoppoosona. SHin, Geeshsha Maxaafay ay tamaarissii?
[Tohossa qofata]
a Velkiro giyoobay issoy issuwaara qarccochchaadan ohettana mala ootti medhdhidobaa.
[Sinttaa 5n Deꞌiya Qonccissuwaa]
Meretay he loꞌꞌobaa ubbaa awuppe demmidee?
[Sinttaa 6n Deꞌiya Qonccissuwaa]
Meretan nuuni beꞌiyo maalaaliya ubbabaa koyro ooni medhdhidee?
[Sinttaa 7n Deꞌiya Saaxiniyaa/Misiliyaa]
Milatissanawu eranchchi koshshikko, waannawu shin?
Geko tohoy qitattenna, I yedhdhido sohoy erettenna, Tefilon giyoobaappe attin harabaa ubbaa baqqi oyqqees, qassi issibaa metootennan baqqi oyqqeesinne yeddees. Pilggiyaageeti Geko tohuwaa milatissidi medhdhanawu maloosona.
Waayettennan laaggiyo ha horophphilliyaa qefee sigal giyo kafuwaagaa mala
Eranchchati saaxine milatiya molee carkkuwan darin sugettennan biyo maalaaliyaabaa milatisidi kaamiyaa medhdhanawu qoppoosona
[Misilee ekettidosaa]
Horophphiliyaa: Kiristen Bartilet/ Filoorida Yuniversttiyaa; geko tohuwaa: Birek P. Kent; saaxine milatiya moliyaanne kaamiyaa: Mersedes-Benz Amarkkaa
[Sinttaa 8n Deꞌiya Saaxiniyaa/Misiliyaa]
QOPPOKKONA SHIN AADHDHIDA ERAN BOOSONA
Daro meretati ogiyaa balennan issisaappe harasaa boosona. Naaꞌꞌu leemisota ane beꞌoos.
◼ Qaacoti Ogiyaa Balenna Gaasuwaa Miyoobaa koyanawu biida qaacoti ogiyaa balennan bantta duunniyawu waani simmiyoonaa? Qaacoti ogiyan peenotiyaabaa wottiyoogaanne metootennan bantta soo simmanaadan maaddiya ogiyaa kessiyoogaa Inggilize biittaa saynisiyaa eranchchati akeekidosona. Hegee maalaalissiyaaba gididoy aybissee? Leemisuwawu, issi qaacuwaa qommoy ba duunniyaappe karen ogiyaa kessiyo wode leeqqanttidi ogiyan malaataa wottees. He malaataa eti leeqqanttiyo likkee issi mala gidiyoogaa issi xuufee yootees. Issi qaacoy ba duunniyaakko guyye simmiiddi leeqqanttido malaataakko gakkiyo wode, ubbatoo duunniyaakko efiya wayssenna ogiyaa kaalliyo gishshawu hegee keehi maalaaliyaabanne maaddiyaaba. He malaatay eti bantta duunniyaappe kiyidi baanawunne guyye simmanawu metootennaadan oottees; qassi ogiyaa balidi bantta wolqqaa coo wurssokkona.
◼ Kafoti Ginaa Waati SHaakki Eriyoonaa? Daro kafoti issisaappe harasaa biyo wode, bukkin carkkinkka ogiyaa balennan keehi haahosaa boosona. Waanidi? Eranchchati kafoti maginetik fild giyo saꞌaayyo meretan deꞌiya wolqqaa ginaa eriyoogaa akeekidosona. SHin maginetik fildee ubbasan issi mala gidennaagaanne ubbatoo issi ginaa malaatennaagaa issi maxeetee yootiis. Yaatin, kafoti waanidi ogiyaa balokkonaa? Kafoti paallanawu koyiyo ogiyaa eranawu away omarssi deꞌiyo sohuwaakka goꞌettoosona. Away deꞌiyo sohoy layttaa giddon laamettiyaaba gidikkonne, eti wodiyaakka eriyaaba milatoosona. Eti ay ginan paallanaakko eranawu ha ubbabay maaddees.
Leeqqanttiyo likkiyaa eranaadan qaacota tamaarissiday oonee? Kafoti ogiyaa balennaadan tamaarissiday oonee? Eri baynna lodda laameeyye, eranchcha gidida Medhdhidaagee?
[Misilee ekettidosaa]
© E.J.H. Robinson 2004