Merettidabay Deꞌo Xoossaabaa Qonccissees
“Nu Godau Xoossau, neeni bonchchuwaa . . . ekkanau bessaasa. Aissi giikko, ubbabaa neeni medhdhadasa.”—AJJ. 4:11.
1. Nu ammanoy ubbatoo mino gidanaadan ay oottana danddayiyoo?
DAROTI beꞌana danddayiyooba xallaa ammaniyoogaa yootoosona. Nuuni hegaa mala asay Yihoowa ammananaadan waati maaddana danddayiyoo? Geeshsha Maxaafay, “Xoossaa be7ida asi mulekka baawa” yaagees. (Yoh. 1:18) Yaatiyo gishshau, nuuni “beettenna Xoossaa,” Yihoowan ubbatoo mino ammanoy deꞌiyoogeeta gidanau ay oottana danddayiyoo? (Qol. 1:15) Yaatanau, koyro Yihoowabaa tumaa genttiya timirttiyaa shaakki erana bessees. Yaatidi, “Xoossaa eratettaa bolli denddidi xubbiya” ay qofaanne xayssanau Geeshsha Maxaafaa hiillan goꞌettana koshshees.—2 Qor. 10:4, 5.
2, 3. Xoossaabaa tumaa erennaadan asaa wozanaa gooziya naaꞌꞌu timirtteti awugeetee?
2 Xoossaabaa asay tumaa erennaadan eta wozanaa gooziya keehi aakkida, issi worddo timirttee lodda laamiyaa timirttiyaa. Ha timirttee Geeshsha Maxaafaa timirttiyaa phalqqeesinne asay hidootay baynnaagaa gidanaadan oottees. Lodda laamiyaa timirttiyaa tamaarissiyaageeti paxa deꞌiyaaba ubbay qoppennan issi kutti deꞌuwaa doommiis giidi yootoosona; yaatiyo gishshau, he timirttee asaa naatu deꞌuwaassi halchidobi baynnabadan qonccissees.
3 Hara baggaara qassi, Kiristtaane giyo haymaanootiyaa minttidi kaalliyaageeti saꞌaanne a bollan paxa deꞌiyaabaa ubbaa gujjin, ubbabay merettoosappe amarida shaꞌu laytta xallay aadhiis giidi tamaarissoosona. Kreeshinizim giyo he timirttiyaa tamaarissiyaageeti Geeshsha Maxaafaa keehi bonchana danddayoosona; shin issi gallassay 24 saate gidido usuppun gallassatun, guutta shaꞌu layttappe kase Xoossay ubbabaa medhiis giidi yootoosona. Eti saynisee qonccissiyo, qassi bantta qofaa phalqqiya ammanttiya naqaashaa siyana koyokkona. Hegaappe denddidaagan, eti tamaarissiyoobay Geeshsha Maxaafaa qofay hanennabanne likke gidennaba milatanaadan oottees. Hegaa mala qofaa tamaarissiyaageeti suurebaa “erennan” Xoossau mishettiya, koyro xeetu layttan deꞌida issi issi asatu mala. (Roo. 10:2, 3) ‘Qato’ mala gidida lodda laamiyaanne kreeshinizimiyaaa timirttiyaa laalanau Xoossaa Qaalaa waati goꞌettana danddayiyoo? Nuuni hegaadan oottana danddayiyoy Geeshsha Maxaafay tamaarissiyoobaa suure eraa demmanau baaxetiyoogaa xallaana.
NAQAASHAYNNE SUURE QOFAY AMMANUWAA MINTTEES
4. Nu ammanoy minnanaadan ay oottana bessii?
4 Geeshsha Maxaafay nuuni eraa dagayanaadan tamaarissees. (Lee. 10:14) Yihooway nuuni asa qofaanne haymaanoote wogaa kaallidi gidennan, naqaashaynne suure qofay deꞌin an ammananaadan koyees. (Ibraawe 11:1 nabbaba.) Xoossan mino ammanoy deꞌiyoogeeta gidanau, nuuni koyro Yihooway deꞌiyoogaa ammanana bessees. (Ibraawe 11:6 nabbaba.) Nuuni “qoppiyo abbiyaa” goꞌettidi tumaa pilggiyoogaappe attin, coo amottiyoogee hegaadan ammananaadan maaddenna.—Roo. 12:1, NW.
5. Xoossay deꞌiyoogaa nuuni ammananaadan oottiya issibay aybee?
5 Kiitettida PHauloosi nuuni Xoossaa beꞌana danddayennaba gidikkonne, i deꞌiyoogaa ammananaadan oottiya issibaa yootiis. Yihoowa xeelliyaagan PHauloosi hagaadan giis: “Beettenna a hanotai hegeekka a merinaa wolqqainne a Xoossatettai issippe Xoossai ha sa7aa medhdhoosappe doommidi, etau qonccidi beettiis; eti hegaa Xoossai medhdhidobaappe be7anau [danddayoosona].” (Roo. 1:20) Xoossay waayi deꞌana giya uri PHauloosi ayyaanay denttettin xaafidobay tuma gidiyoogaa akeekanaadan waata maaddana danddayay? Yaatanau, nuna Medhidaagaa wolqqaanne eraa qonccissiya, i medhidobaa giddon hagaappe kaallidi deꞌiya naqaashaappe amaridaagaa goꞌettana danddayaasa.
XOOSSAA WOLQQAY MERETTIDABAN QONCCIIS
6, 7. Nuuni qohettennaadan teqqiya naaꞌꞌu gonddalle malabatun Yihoowa wolqqay waani qonccidee?
6 Yihoowa wolqqay nuna qohiyaabaa gonddalledan teqqiya, saꞌaa yuushuwan deꞌiya carkkuwaaninne maaginetiizim giyo wolqqan qoncciis. Leemisuwau, saꞌaa yuushuwan deꞌiya carkkoy shemppana xallaassa gidennan harabaukka maaddees. Salo gufanttuwaa kanttidi yiya meqerettidabaappe dariya baggay nuna qohennaadankka hegee teqqees. Saꞌan wodhiyaakko keehi qohana danddayiya gita shuchay darotoo saꞌaa yuushuwan deꞌiya carkkuwaa giddo geliyo wode xuugettees; xuugettin qammi saluwan keehi wagagga pooꞌoy pooꞌees.
7 Saꞌaa yuushuwan deꞌiya maaginetiizim giyo wolqqaykka nuuni qohettennaadan teqqees. Hegee biittaa axxaa giddoppe pulttees. Saꞌaa humꞌꞌuwau bolla baggan deꞌiyaabaappe dariya baggay seerida birataappe merettidaba. Appe maaginetiizim giyo wolqqay pulttees; he wolqqay nu yuushuwan kumiis; qassi salo gufanttuwan haahosaa gakkanaassi deꞌees. He wolqqay awa ayfiyaappe kiyiya lacuwaappenne an xuuqqiyaabaappe pulttiya raadeeshine giyoobay nuna qohennaadan teqqees. Saꞌaa yuushuwan deꞌiya maaginetiizim giyo wolqqay baynnaakko, he pulttiyaabay saꞌan paxa deꞌiyaaba ubbaa muleera xayssana danddayees. Maaginetiizim giyo wolqqay raadeeshiniyaa suuphees; qassi hegee wora baanaadan oottees. Saꞌau huuphessa baggaaranne tohossa baggaara saluwan yaanne haanne qaaxxiya keehi daro meray deꞌiyo loꞌꞌiya pooꞌoy maaginetiizim giyo wolqqay oottiyoobaa bessees. Yihooway ‘wolqqan mino’ gidiyoogee sirissenna.—Isiyaasa 40:26 nabbaba.
XOOSSAA AADHIDA ERAY MERETTIDABAN QONCCIIS
8, 9. Deꞌoy deꞌanaadan maaddiya, simmi simmi haniyaabay Yihoowa aadhida eraa waati qonccissii?
8 Yihoowa aadhida eray saꞌan deꞌoy deꞌanaadan oottiya simmi simmi haniyaaban qoncciis. Leemisuwau, xillo haattay goggidi katamaa yiyoonne moorettidabay katamaappe goggidi kiyiyo ogee baynna, gimbbe dirssan direttidanne asay kottettidi deꞌiyo kataman deꞌiyaabadan qoppa. He katamay sohuwaara keehi carqqattidi asi deꞌana danddayenna soho gidana. Saꞌay issi issiban he direttida katamaa mala. An gidiyaagaa keena haattay deꞌees; qassi moorettidabay appe kiyidi harasaa baana danddayenna. SHin, direttida katamaa mala gidida saꞌay biilooniyan qoodettiya meretaa yeleta ubbaa gakkanaassi goꞌꞌana danddayees. Aybissi? Deꞌuwau koshshiyaabaa maalaalissiya ogiyan zaarettidi goꞌettanaadan woykko issoy issuwaara laammanaadan saꞌay oottana danddayiyo gishshataassa.
9 Okisijiin giyo gaaziyaara gayttidaagan simmi simmi haniyaabaa qoppa. Biilooniyan qoodettiya meretati shemppiyo wode okisijiine giyo gaaziyaa gelissidi karbbon dayokisayd giyo gaaziyaa kessoosona. Gidikkokka, okisijiinee mule wurenna, qassi saꞌaa yuushuwan deꞌiya carkkuwan karbbon dayokisayde xallay kumenna. Aybissi? Potosinttesis giyo maalaalissiya hanotaappe ha oyshaa zaaruwaa akeekoos. Ha hanotay, mittay maatay karbbon dayokisaydiyaa, haattaa, awaa pooꞌuwaanne koshshiya qumaa goꞌettidi okisijiiniyaanne karbbohaydireetiyaa giigissanaadan maaddees. Okisijiiniyaara gayttidaagan simmi simmi haniyaabay polettiyoy, asay shemppidi a gelissiyo wode. Yihooway “de7uwaa shemppuwaanne ubbabaa asa ubbaassi” immiyoy mittaa maataa baggaara. (Oos. 17:25) Hegee keehi maalaalissiya era!
10, 11. Muqo qommotuppe issoynne kashee Yihoowa aadhida eratettaa waatidi qonccissiyoonaa?
10 Yihoowa aadhida eray ha saꞌan deꞌiya keehi cora meretankka qoncciis. Saꞌan 2 miilooneppe biidi 100 miiloone gakkiya dumma dumma qommo meretay deꞌees giidi asay qoppees. (Mazamure 104:24 nabbaba.) Hegeetuppe amaridaageeti aadhida eratettan waanidi giigidaakko ane qoppa.
Kashiyaa ayfee merettido ogee Xoossaa aadhida eraa qonccissees; ha misilee daro kushiyaa darissidoogaa(Mentto 11 xeella)
11 Leemisuwau, muqo qommuwaappe issuwaa guuggee biiriyaa xeeraa keena. SHin, he muqoy Kanaada biittaappe denddidi Mekisiiko biittan deꞌiya woraa gakkanaassi 3,000 kilo meetire gidiyaagaa paallees; hegaadan oottanaadan awa ayfee a maaddees. Awa ayfee saluwan ba sohuwaappe deshiyo wode muqoy ba ogiyaa laammennan waanidi baana danddayii? Yihooway awa ayfee deshiyo wode muqoy ba biyo ginaa ba keehi guutta guuggiyan giigissanaadan oottidi medhiis. Woy qassi, kashiyaa ayfiyaabaa qoppa. Kashee naaꞌꞌu dumma ayfiyan xeellees. Naaꞌꞌu ayfiyankka 30,000 lensseti deꞌoosona. SHin, he kashiyaa guutta guuggee he ubba lenssetuppe yiya kiitaa shaakkidi erananne ba matan qiibaa qaaxxiyaabaakka akeekana danddayees.
12, 13. Ne bollay merettido seeleta Yihooway waati giigissidaakko qoppiyo wode nena keehi garamiyaabi aybee?
12 Yihooway paxa deꞌiya ubba meretatu seeliyaa giigissido ogee hegaappekka keehi maalaalissiyaaba. Leemisuwau, ne bollay 100 triiliyoone gidiya seeliyaappe merettiis. He ubba seeletu giddon wodoro milatiya Di en ee (deoxyribonucleic acid) giyoobay deꞌees. Ne bollaa medhanau koshshiya naqaashaappe dariya baggay an deꞌees.
13 Di en ee giddon ay keena naqaashay deꞌii? Issi giraame Di en ee ay keena naqaashaa oyqqiyaakko siidiyaagaara geeddarssa. Issi siidee issi qaalaa kochaa maxaafan deꞌiyaaba ubbaa oyqqana danddayees; siidee leeꞌe plasttike gidiyoogaa qoppiyo wode hegee garamiyaaba. SHin, issi giraame Di en ee issi triiliyoone siidiyaagaa keena naqaashaa oyqqana danddayees. Hegee qassi, issi shaye mankkaa kumida Di en ee ha wodiyan deꞌiya asa ubbaappe 350 kushe dariya asay merettanau koshshiya naqaashaa oyqqana danddayiyoogaa bessees.
14. Saynttistteti mati eridobay Yihoowabaa neeni ay qoppanaadan ootti?
14 Kawuwaa Daawiti asaa bollaa medhanau koshshiya naqaashay maxaafa malaban xaafettidoogaa yootiis. I, “Yelettibeenna ta bollaa ne aifee be7iis. Biron issoinne doomettennan de7iiddi, taayyo neeni bazzido gallassati ubbati ne mazggafan xaafettidosona” yaagidi, Yihoowabaa yootiis. (Maz. 139:16) Daawiti ba bollay waanidi merettidaakko qoppiyo wode, i Yihoowa sabbanaadan hegee a denttettidoogee qoncce. Saynttistteti mati eridobay nuuni Yihooway nuna waatidi medhidaakko qoppiyo wode kaseegaappe aaruwan maalaalettanaadan oottiis. Eti eridobay nuunikka mazamuraawee Yihoowabaa xaafidoogaadan gaanaadan oottiyaabaappe issuwaa. I, “Neeni tana maalaalissiya oorattabaa oottada medhdhido gishshau, taani nena galatais. Ne oosoti maalaalissiyaageeta! Taani qassi hegaa wurssada erais” yaagiis. (Maz. 139:14) Merettidabay deꞌo Xoossay deꞌiyoogaa qonccissiyoogaa asay waanidi akeekennan ixxii?
HARATI DEꞌO XOOSSAA BONCHANAADAN MAADDA
15, 16. (a) Yihooway meretaa medhido eraa nuuni nashshanaadan nu xuufeti waatidi maaddiyoonaa? (b) “Hagaa Giigissiday Deꞌii?” giya huuphe yohotuppe nena keehi garamissiyaagee awugee?
15 Beegottite! maxeetee miilooniyan qoodettiya asay deꞌo Xoossaabaa meretay ay qonccissiyaakko akeekanaadan daro layttau maaddiis. Leemisuwau, 2006n Masqqala aginaa maxeetiyaa huuphe yohoy “Xoossay Tumu Deꞌii?” yaagiyaagaa. Hegee giigidoy lodda laamiyaa timirtteenne Kreeshinizimiyaa timirttee goozidoogeetu ayfiyaa dooyanaadaana. He dumma maxeetiyaa xeelliyaagan issi michiyaa Amarkkaa macara biiruwau hagaadan gaada xaafaasu: “Ha dumma maxeetiyaa asau immiyo zamachay keehi loꞌꞌo oosettiis. Issi maccaasiyaa 20 maxeetiyaa ekkanau oychaasu. A bayoloojiyaa asttamaare; qassi ba tamaaretussi huuphiyan huuphiyan issi maxeetiyaa immanau koyaasu.” Issi ishay, “Taani 1947 heerappe doommada minnada haggaazaydda takkaas, qassi haꞌꞌi tau layttay 75 kumana hanees; shin ha aginan dumma Beegottite! maxeetiyaa asau immido wodiyaagaa keena haggaazuwan ufaytta erikke” yaagiis.
16 Amarida layttaappe haa simmin, Beegottite! maxeetiyan daruwan “Hagaa Giigissiday Deꞌii?” giya huuphe yohoy kiyees. Ha qantta huuphe yohoti meretay keehi maalaalissiya ogiyan giigidoogaa qonccissoosona; qassi asay Xoossaagaa milatissidi giigissanau malido ogeta yootoosona. Nuuni Xoossaa bonchissanaadan maaddiya harabaa 2010n, Deꞌon Deꞌiyaabay Merettidee? giya brooshuree kiyido wode demmida. Ha xuufiyan deꞌiya loꞌꞌiyaanne tamaarissanau maaddiya misileti nuuni Yihooway meretaa medhido eraa nashshanaadan denttettanau giigidosona. Kifiletu ubbaa wurssettan deꞌiya oyshati nabbabiya uri ba nabbabidobaa yuushshi qoppanaadan maaddoosona. Sooppe soo baada woy dabaaban markkattiyo wode woykko haggaazuwaa kiyennan asau markkattiyo wode ha brooshuriyaa goꞌetta eray?
17, 18. (a) Aawati woy aayeti, intte naati Medhidaagan ammaniyo gaasuwaa asay oychiyo wode zaaranau ammanettiyaageeta gidanaadan waatidi maaddana danddayeetii? (b) Intte so asaa goynuwan meretay merettidoogaa yootiya brooshureta waatidi goꞌettidetii?
17 Aawatinne aayeti ha loꞌꞌiya brooshuriyaa so asaa goynuwan intte naatuura xannaꞌidetii? Intte yaatikko, naati deꞌo Xoossaa nashshanaadan maaddeeta. Inttessi naaꞌꞌantto xekka timirtte keettan tamaariya naati deꞌennan aggokkona. Lodda laamiyaa worddo timirttiyaa tamaarissiyaageeti qohanau koyiyo waannati eta. Saynttistteti, asttamaareti, meretaabaa bessiya pilimeti, qassi televizhiiniyaaninne pilimetun allaxxiiddi wodiyaa aattiyoobati lodda laamiyaa timirttee tuma giidi yootoosona. Intte naati hegaa mala worddo oduwaa eqettanaadan maaddanau Deꞌuwau Doomettaa—Oychana Koshshiyo Ichashu Oyshata giya, 2010n kiyida brooshuriyaa goꞌettana danddayeeta. Deꞌon Deꞌiyaabay Merettidee? giya brooshuriyaagaadan ha brooshureekka yelagati ‘adussi qoppanaadan’ maaddees. (Lee. 2:10, 11) Hegee eti timirtte keettan tamaariyoobay likke gidiyoogaa woy likke gidennaagaa waatidi qoranaakko maaddees.
Yelidaageetoo, intte naati bantta ammanuwau exatanaadan maaddite (Mentto 17 xeella)
18 Deꞌuwau Doomettaa giya brooshuree lodda laamiyaa timirttiyan beettibeennabata giyoogeeta (missing links) saynttistteti demmidosona giidi odiyoobaa tamaareti yiggi xeellanaadan maaddanau giigiis. Lodda laamiyan asay baappe guuxxiya meretaappe yiis giyoobaa hegaa mala odoy qonccissiyaabakkonne eti banttau kuuyanaadan ha brooshuree zorees. Qassi deꞌoy qoppennan issi kutti doommana danddayiyoogaa saynttistteti labraatoriyan beꞌidi shaakkidi eridosona giya asatussi waati zaaranaakko ha brooshuree eta tamaarissees. Aawati woy aayeti, intte ha brooshureta goꞌettikko, intte naati Medhidaagan ammaniyo gaasuwaa asay oychiyo wode zaaranau ammanettiyaageeta gidanaadan keehi maaddana danddayeeta.—1 PHeexiroosa 3:15 nabbaba.
19. Nuussi ubbaassi ayba maati deꞌii?
19 Yihoowa dirijjitee loytti pilggidi nuussi giigissiyo xuufeti saꞌan deꞌiya i medhidobaappe nuuni a loꞌꞌo eeshshaa akeekanaadan maaddoosona. Hegee nu Xoossaa nuuni ubbatoo sabbanaadan oottiyaaba. (Maz. 19:1, 2) Gita bonchoynne sabay bessiyo, ubbabaa Medhidaagaa Yihoowa bonchiyoogeenne sabbiyoogee nuuyyo gita maata!—1 Xim. 1:17.
a Kreeshinizim giyo timirttiyaa tamaarissiya asatuyyo waata ammanttiyaabaa yootanaakko maaddiya qofaa demmanau, Deꞌuwan Deꞌiyaabay Merettidee? (Amaarattuwan) giya broshuriyaa sinttaa 24ppe 28 xeella.