SHEMPPUWAA 8
Xoossay Geeshsha Asaa Siiqees
“Geeshshatuyyo neenikka geeshsha.”—MAZAMURE 18:26.
1-3. (a) Aayyiyaa ba naꞌay giiganne geeshsha gidanaadan oottiyoy aybissee? (b) Yihooway baayyo goynniyaageeti geeshsha gidanaadan koyiyoy aybissee? Nuuni geeshsha gididi deꞌanau koyanaadan denttettiyay aybee?
ISSI aayyiyaa ba guutta naꞌaa banaara issisaa efaanau giigissawusu. A naꞌaa meeccawusu; qassi geeshshanne giiga maayuwaa mayzzawusu. Geeshshatettay naꞌaa payyatettau keehi koshshiyoogaa erawusu. Qassi ba naꞌaa hanotay a yelidaageeta bonchissiyoogaa woy bonchissennaagaa erawusu.
2 Saluwan deꞌiya nu Aawaa Yihooway, ba ashkkarati geeshsha gidanaadan koyees. A Qaalay: “Geeshshatuyyo neenikka geeshsha” yaagees.a (Mazamure 18:26) Yihooway nuna siiqees; geeshsha gididi deꞌiyoogee nuna keehi goꞌꞌiyoogaa erees. Qassi nuuni a Markkata gidiyoogaadan a sabissiyaabaa oottanaadan koyees. Nu geeshshatettaynne nu loꞌꞌo kanddoy Yihoowanne a geeshsha sunttaa borissiyaaba gidennan bonchissiyaaba.—Hizqqeela 36:22; 1 PHeexiroosa 2:12.
3 Xoossay geeshsha asaa siiqiyoogaa eriyoogee nuunikka geeshsha gididi deꞌanaadan denttettees. Nuuni Yihoowa siiqiyo gishshau, nu deꞌuwaa ogee a bonchissanaadan koyoos. A siiquwan deꞌanaukka koyoos. Hegaa gishshau, geeshsha gidiyoogee aybissi koshshiyaakko, geeshsha gidiyoogee woygiyoogaakkonne nuuni waanidi geeshsha gididi deꞌana danddayiyaakko ane pilggoos. Hegaa mala pilggettay nuuni giigissana bessiya hanotay deꞌiyaakkonne akeekanaadan maaddana danddayees.
NUUNI GEESHSHA GIDIDI DEꞌANAU KOSHSHIYOY AYBISSEE?
4, 5. (a) Nuuni geeshsha gididi deꞌanau koshshiyo waanna gaasoy aybee? (b) Yihoowa geeshshatettay beettiya a meretatun waanidi qonccidee?
4 Yihooway nuna kaalettiyo issi ogee nuussi leemiso gidiyoogaana. Hegaa gishshau a qaalay, “[Xoossaa] milatite” giidi nuna minttettees. (Efisoona 5:1) Nuuni geeshsha gididi deꞌanau koshshiyo waanna gaasoy, nuuni ayyo goynniyo Xoossaa Yihooway ubbaban geeshshanne xillo gidiyo gishshataassa.—Wogaabaa 11:44, 45.
5 Yihoowa geeshshatettay, a eeshshatuppenne a ogetuppe daroti qonccidoogaadan, beettiya a meretatun qoncciis. (Roome 1:20) Biittay asaa naati deꞌanaadan geeshsha soho gididi giigiis. Saꞌaa bollinne a heeran deꞌiya simmi simmi haniyaabati (ekolojikal saykilis) carkkuwaanne haattaa geeshsha oottanaadan Yihooway giigissiis. Issi issi deꞌuwan deꞌiya ayfiyan beettennabati, goꞌꞌennabata qohennabau laammiyoogan, heeraa geeshshatettaa naagiya ooso keetta mala gididi oottoosona. Maanau hatattaamiya deꞌuwan deꞌiya ayfiyan beettennabatuppe issota issota, sayinttistteti nadaajiyan moorettida heeraanne asaa naati ba huuphiyaa siiqiyoogaappenne yaaretiyoogaappe denddidaagan moorido harabata geeshshanau goꞌettoosona. “Sa7aa medhdhidaagee” geeshshatettaa keehippe xoqqu ootti xeelliyoogee erettidaba. (Ermaasa 10:12) Hegee nuunikka keehippe xoqqu oottidi xeellanau koshshiyaaba.
6, 7. Yihoowayyo goynniyaageetuppe geeshshatettay koyettiyoogaa Muuse Higgee waatidi mintti qonccissii?
6 Nuuni geeshsha gididi deꞌanau koshshiyo hara gaasoy, Ubbaappe Bollaara Haariyaagee, Yihooway baayyo goynniyaageetuppe geeshshatettaa koyiyo gishshataassa. Yihooway Israaꞌeeletuyyo immido Higgiyaa giddon, geeshshatettay goynuwaara keehippe gayttidaba. Nagaray Atto Geetettiyo Gallassi, qeese ubbatu halaqay naaꞌꞌutoo meecettana bessiyoogaa Higgee qonccissi yootees. (Wogaabaa 16:4, 23, 24) Yarshshuwaa shiishshiya qeeseti, Yihoowayyo yarshshuwaa shiishshanaappe kase bantta kushiyaanne tohuwaa meecettana koshshees. (Kessaabaa 30:17-21; 2 Hanidabaa Odiya 4:6) Higgee, asatettaaninne goynuwaara gayttidaagan tunissiya 70 gidiyaabata yootees. Issi Israaꞌeelee tuni uttidi goynuwan shaahettana danddayenna; i tuni uttidi hegaadan oottikko, hayquwan pirddettana danddayees. (Wogaabaa 15:31) Ba bollaa meecettiyoogaanne ba maayuwaa meecciyoogaa gujjiya, koyettiya geeshshatettaa naagiyo wogaa polennan ixxiya ooninne, “Israa7eela asaa giddoppe” shaahettidi xayana bessees.—Qoodaabaa 19:17-20.
7 Nuuni Muuse Higgiyaa garssan deꞌennaba gidikkonne, dumma dumma allaalleta xeelliyaagan Xoossaa qofay aybakko nuuni shaakkidi eranaadan hegee maaddees. Xoossaayyo goynniyaageetuppe Geeshshatettay koyettiyoogaa Higgee minttidi yootiyoogee akeekiyooba. Yihooway laamettibeenna. (Milkkiyaasa 3:6) Nu goynoy “pokkoi bainna geeshsha” gidana xayikko, Yihoowa ufayssenna. (Yaaqooba 1:27) Yaatiyo gishshau, ha yohuwaa xeelliyaagan, i nuuppe ay koyiyaakko erana koshshees.
XOOSSAA SINTTAN GEESHSHA GIDIYOOGEE GUJJIYOOBATA
8. Nuuni ayba ogetun geeshsha gididi deꞌanaadan Yihooway koyii?
8 Geeshsha gidiyoogaa giya qofay asatettaa geeshshatetta xalla gidennaagaa Geeshsha Maxaafay yootees. Xoossaa sinttan geeshsha gidiyoogee nu deꞌo macara ubbaa gujjees. Yihooway nuuni oyddu waanna ogiyan—ayyaanaaban, kandduwan, qofaaninne asatettan geeshsha gididi deꞌanaadan koyees. Hegeeti ay ay gujjiyaakko ane beꞌoos.
9, 10. Ayyaanaaban geeshsha gididi deꞌiyoogee woygiyoogee? Tumu Kiristtaaneti aybippe haakkiyoonaa?
9 Ayyaanaabaa geeshshatettaa. Qanttan, ayyaanaaban geeshsha gididi deꞌiyoogaa giyoogee, tumu goynuwaa worddo goynuwaara walakkennaagaa giyoogaa. Israaꞌeeleti Baabilooneppe Yeerusalaame simmido wode: “Yaappe kiyite. Tunabaa bochchoppite; . . . Intte huuphiyaukka geeyite” yaagiya geeshsha ayyaanay kaalettin odettida zoriyaa oosuwan peeshshanaadan etau odettiis. (Isiyaasa 52:11) Israaꞌeeleti bantta biitti simmido waannabay, Yihoowa goynuwaa zaarettidi essanaassa. He goynoy geeshsha gidanau bessees; Xoossaa bonchissenna Baabiloone haymaanootiyaa timirttetun, oosotuuninne wogatun hambbalaashettanau koshshenna.
10 Ha wodiyaanikka, nuuni tumu Kiristtaaneta gidiyoogaadan, worddo goynuwan hambbalaashettennaadan naagettana bessees. (1 Qronttoosa 10:21) Worddo haymaanootee gattiyo qohoy nu yuusho ubbasan deꞌiyo gishshau, hegaa xeelliyaagan akeekan naagettana koshshees. Daro biittatun deꞌiya dumma dumma wogati, oosotinne meezeti nuuni hayqqiyo wode nuuppe shaahettidi paxa deꞌiya issibay deꞌees giyaagaa mala, worddo haymaanootiyaa timirttiyaara gayttidosona. (Eranchchaa 9:5, 6, 10) Tumu Kiristtaaneti worddo haymaanootiyaa ammanuwaara gayttida meezetuppe haakkoosona.b Geeshsha Maxaafan deꞌiya geeshsha goynuwaa maarata bonchennaadan oottiya haratu sugettau kushiyaa immokko.—Oosuwaa 5:29.
11. Kandduwan geeshsha gidiyoogee ay gujjii? Hegaa xeelliyaagan nuuni geeshsha gidana koshshiyoy aybissee?
11 Kandduwaa geeshshatettaa. Kandduwan geeshsha gididi deꞌiyoogee ay qommo gidinkka shori baynna asho gaytotettaappe haakkiyoogaa gujjees. (Efisoona 5:5) Kandduwan geeshsha gididi deꞌiyoogee keehippe koshshiyaaba. Nuuni ha maxaafan kaalliya shemppuwan beꞌanaagaadan, Xoossaa siiquwan deꞌanau ‘SHaaramuxiyoogaappe baqatana’ bessees. SHaaramuxidi nagaaraappe simmennaageeti, “Xoossaa kawotettaa laattokkona.” (1 Qoronttoosa 6:9, 10, 18) Hegaa mala asati Xoossaa xeelan ‘tunata’ geetettidaageetun qoodettoosona. Eti kandduwan geeshsha gididi deꞌana xayikko, eti deꞌana “sohoi . . . naa77antto haiqo” gidana.—Ajjuutaa 21:8.
12, 13. Qofaanne oosuwaa giddon ayba gaytotettay deꞌii? Nuuni qofan geeshsha gididi deꞌana danddayiyoy ayba ogiyaanee?
12 Qofaa geehshatettaa. Qofay oosuwau kaalettees. Nu guuggiyaaninne nu wozanan bala qofaa wottiyaaba gidikko, sohuuwaara gidin woy takkidi tunabaa oottanaagee attenna. (Maatiyoosa 5:28; 15:18-20) SHin nuuni nu guuggiyan loꞌꞌonne geeshsha qofaa kunttiyaaba gidikko, geeshsha eeshshaa naagidi deꞌanaadan nuna denttettana danddayees. (Piliphphisiyuusa 4:8) Nuuni qofan geeshsha gididi deꞌanau danddayiyoy ayba ogiyaanee? Issi ogee, nu qofaa moorana danddayiya wodiyaa aattiyo aybippenne haakkana koshshiyoogaa akeekiyoogaa.c Haray qassi, ubbatoo Xoossaa Qaalaa xannaꞌiyoogan nu guuggiyan geeshsha qofaa kunttiyoogaa.—Mazamure 19:8, 9.
13 Xoossaa siiquwan deꞌanau, nuuni ayyaanaaban, kandduwaaninne qofan geeshsha gididi deꞌiyoogee keehippe koshshees. Geeshshatettaa xeelliya ha hanotati ha maxaafan hara shemppotun aahuwan qonccoosona. Ane haꞌꞌi oyddantta ogiyaa—asatettaa geeshshatettaabaa pilggoos.
ASATETTAN WAANIDI GEESHSHA GIDIDI DEꞌANA DANDDAYIYOO?
14. Asatettaa geeshshatettay nu huuphe allaalle xalaala gidennay aybissee?
14 Asatettaa geeshshatettay nu bollaanne nu heeraa geeshshatettaa naagiyooga gujjees. Hegaa mala geeshshatettay hara oonanne qofissennaba gidida, nu huuphe allaallee? Yihoowau goynniyaageetuyyo hegaadaana gidennaagee tuma. Hagaappe kase qonccidaagaadan, nu asatettaa geeshshatettay Yihooway xoqqu oottidi xeelliyooba gididoy, nuuyyo loꞌꞌoba gidiyoogaa xalaalaassa gidennan, nuuni a malatiyo gishshaataassa. Doomettan goꞌettido leemisuwaa qoppa. Issi naꞌay ubbatoo loꞌꞌo ogiyan oyqettibeennaagaanne qitattidaagaa beꞌiyoogee, neessi a yelidaageeta xeelliyaagan sirissiyaabay merettanaadan oottennee? Nu eqotay woy nu duussay aybiininne gidin, saluwan deꞌiya nu Aawaa borissanaadan woy nuuni sabbakiyo kiitau xube gidanaadan koyokko. Xoossaa Qaalay: “Nuuni nu oosuwaa ooninne boranaagaa koyokko; qassi oonanne xubbanaagaa koyokko. SHin ubbaban nuuni Xoossaa ashkkarata gidiyoogaa nu huuphen bessida” yaagees. (2 Qoronttoosa 6:3, 4) Yaatin nuuni asatettan geeshsha gididi deꞌana danddayiyoy ayba ogiyaanee?
15, 16. Geeshshatettaa naagiyo loꞌꞌo meezee ay ay gujjii? Nu maayuwaa hanotay ay mala gidanau koshshii?
15 Nu asatettaa geeshshatettaanne nu eqotaa. Biittaappe biittan deꞌuwaa hanotaynne wogay dummatiyaaba gidikkonne, ubbatoo bollaa meecettanaunne nuugaanne nu naatu geeshshatettaa naaganau gidiya haattaanne saamunaa darotoo demmana danddayoos. Geeshshatettaa loyttidi naagiyo meezee qumaa maanaappe woykko a oyqqanaappe kasetidi, sheeshsha keetti bi simmidinne guuta naꞌa meecci simmidi woykko ayyo hixxiyoobaa laammi simmidi, kushiyaa haattaaninne saamunan meecettiyoogaa gujjees. Kushiyaa haattaaninne saamunan meecettiyoogee harggiyaa teqqeesinne ubba hayquwaappekka ashees. Hegee qohiya bayresetinne bakiteereti asaappe asaa oyqqennaadan teqqiyoogan, karayiya harggetuppe naagettanaadan maaddees. SHeeshsha keettaynne hara goꞌꞌennabaa yeggiyo sohoy deꞌenna biittatun, beni wode Israaꞌeeletuugaadan sheeshsha utettaanne hara goꞌennabaa bookkidi moogana danddayettees.—Zaarettido Wogaa 23:12, 13.
16 Nu maayoykka geeshshanne bonchissiyaagaa gidanaadan ubbatoo meecettana koshshees. Issi Kiristtaaniyaa maayoy alꞌꞌuwan shamettiyaagaa woykko wodiyaa paashiniyaa kaallidaagaa gidanau koshshenna; hegaappe giiga, geeshshanne bessiyaagaa gidana koshshees. (1 Ximootiyoosa 2:9, 10) Nuuni deꞌiyoy awaana gidikkonne, nu eqotan “ashshiya Xoossaabaa tamaarissiyoogaa ubbaban galatissanau” koyoos.—Tiitu 2:10.
17. Nu keettaynne nu heeray geeshshanne giigidaagaa gidana koshshiyoy aybissee?
17 Nu keettaanne nu heeraa. Nu keettay keehi gita woy alꞌꞌoban keexettidaagaa gidennan aggana danddayees; shin nuuyyo danddayettidaagaadan geeshshanne giigidaagaa gidana koshshees. Hegaadankka, shiiquwaanne haggaazuwaa baanau nu kaamiyaa goꞌettiyaaba gidikko, kaamiyau kare baggaynne so baggay bessiyaagaadan geeshsha gidanaadan nu danddayiyoobaa oottana danddayoos. Geeshsha keettaynne heeray nuuni ayyo goynniyo Xoossaabaa markkattiyoogaa dogana koshshenna. Qassi Yihooway geeshsha Xoossaa gidiyoogaa, i ‘saꞌaa xayssiyaageeta xayssanaagaanne’ a Kawotettay mata wode saꞌaa gannatiyau laammanaaga nuuni asaa tamaarissoos. (Ajjuutaa 11:18; Luqaasa 23:43) Nu keettaa hanotaynne nuuyyo deꞌiyaabay, sinttaara yiya ooratta alamiyau bessiya geeshshatettaa meeziyaa ha wodiyankka nuuni dichiiddi deꞌiyoogaa haratussi qonccissanaadan koyiyoogee tuma.
Asatettaa geeshshatettay nu bollaanne nu heeraa geeshshatettaa naagiyoogaa gujjees
18. Nu Kawotettaa Addaraashaa bonchiyoogaa waati bessana danddayiyoo?
18 Nu goynuwau shiiqiyo sohuwaa. Yihoowa siiqiyoogee, nu deꞌiyo heeran tumu goynuwaayyo waanna soho gidida, Kawottettaa Addaraashaa bonchanaadan nuna denttettees. Oorattati he addaraashaa koyro yiyo wode, nu shiiquwaa sohuwaayyo etassi loꞌꞌo xeelay deꞌanaadan koyoos. Addaraashay loꞌꞌiyaagaa gididi deꞌanau ubbatoo geehshatettaa naagiyoogeenne giigissiyoogee koshshees. Nu Kawotettaa Addaraashay geeshsha gidanaadaaninne giigidi deꞌanaadan oottiyoogan a bonchiyoogaa bessoos. Nu goynuwau shiiqiyo sohuwaa geeshshatettaa naagiyoogan, ‘bottokoniyoogaaninne wotti yeggidi keexxiyoogan’ wodiyaa immidi dosan maaddiyoogee gita maata. (2 Hanidabaa Odiya 34:10) Gita SHiiquwaa Addaraashan woykko hara sohuwankka gidin gita shiiquwaa shiiqiyo wode, he baaso siraatata oosuwan peeshshoos.
TUNISSIYA MEEZETUPPENNE OOSOTUPPE HAAKKIYOOGAA
19. Nuuni asatettan geeshsha gididi deꞌanau aybippe haakkana koshshii? Hegaa xeelliyaagan Geeshsha Maxaafay nuna waatidi maaddii?
19 Nuuni asatettan geeshshtettaa naagidi deꞌanau, tambbuwaa uyiyoogaa, cammiya ushshaa bessiyaagaappe aattidi uyiyoogaanne akkamettiyo wode gidana xayikko, jallissiyaabaa woy amale gidiyaabaa goꞌettiyoogaa mala tunissiya meezetuppenne oosotuppe haakkana koshshees. Ha wodiyan aakkidi deꞌiya sheneyiya, tuna meeziyaanne oosuwaa ubbaa sunttan shaakkidi Geeshsha Maxaafay yootenna; shin hegaa malabatuyyo deꞌiya Yihoowa xeelaa shaakki eranaadan maaddiya baaso siraatata oyqqiis. Dumma dumma allaalleta xeelliyaagan Yihoowa xeelaa nuuni eriyo gishshau, nuuni a siiqiyoogee an sabissiyaaba oottanaadan denttettees. Geeshsha Maxaafan deꞌiya ichashu baaso siraatata ane beꞌoos.
20, 21. Yihooway nuuni haakkanaadan koyiyo oosoti awugeetee? Nuuni azazettanaadan oottiya mino gaasoy aybee?
20 “Ta siiqotoo, Xoossai ha ubbabaa nuuyyo immana giidoogaappe hini baggan, nu ashuwaanne nu shemppuwaa [“ayyaanaa,” NW] tunissiya ubbabaappe nu huuphiyaa ane geeshshoos; qassi Xoossaayyo yayyiyoogan muleera geeyidi de7oos.” (2 Qoronttoosa 7:1) Yihooway nuna asatettan mooriyaanne ayyaanan woy qofan qohiya oosotuppe nuuni haakkanaadan koyees. Yaatiyo gishshau, asatettaanne guuggiyaa payyatettaa qohiyoogan erettida amale gidiya meezetuppe nuuni haakkanau bessees.
21 Geeshsha Maxaafay, ‘tunissiya ubbabaappe nu huuphiyaa geeshshanau’ koshshiyo mino gaasuwaa yootees. Naaꞌꞌantto Qoronttoosa 7:1y: “Xoossai ha ubbabaa nuuyyo immana giidoogaappe hini baggan” yaagidi doommiyoogaa akeeka. Immana giidobay woy qaalaa gelidobay aybee? Hegaappe kasetidi deꞌiya paydoti Yihooway, “Taani inttena mokka ekkana. Qassi taani intteyyo aawa gidana” yaagidoogaa qonccissoosona. (2 Qoronttoosa 6:17, 18) Aaway ba naꞌaa woykko ba naꞌiyo siiqiyoogaadaaninne naagiyoogaadan, Yihooway nena naaganaunne siiqanau qaalaa gelidoogaa qoppa. SHin Yihooway gelido ha qaalaa poliyoy, neeni ‘ne ashuwaanne ne ayyaanaa’ tunissiyaabaappe haakkiyo wode xalaalaana. Hegaa gishshau, Yihoowaara deꞌiya keehi alꞌꞌonne mata dabbotaa moorana danddayiya, sheneyiya meeziyaa woy oosuwaa awugaanne oottiyoogee ay keena eeyyatettee!
22-25. Tuna gidida meezetuppenne oosotuppe haakkanaadan nuna maaddana danddayiya Geeshsha Maxaafaa baaso siraatati awugeetee?
22 “Neeni Godaa ne Xoossaa ne kumetta wozanaappe, ne kumetta shemppuwaappe, ne kumetta qofaappe siiqa.” (Maatiyoosa 22:37) Yesuusi ha azazoy hara azazo ubbaappe aadhiyoogaa yootiis. (Maatiyoosa 22:38) Nuuni hegaadan a siiqiyoogee Yihoowayyo bessiyaaba. Nu kumetta wozanaappe, nu kumetta shemppuwaappe, nu kumetta qofaappe a siiqanau, nu layttaa qanttiya woykko Xoossay nuuyyo immido qoppiyo abbiyaa jallissiya oosotuppe haakkana bessees.
23 “[Xoossay] de7uwaa shemppuwaanne ubbabaa asa ubbaassi immees.” (Oosuwaa 17:24, 25) Deꞌoy Xoossaa imota. Nuuni Immidaagaa siiqiyo gishshau, he imotaa bonchana koyoos. Nu payyatettaa qohiya oosoti deꞌuwaa imotaa bonchennagaa qonccissiyoogaa akeekiyo gishshau, hegaa mala ay meeziyaappekka woy ay oosuwaappekka haakkoos.—Mazamure 36:9.
24 “Neeni ne shooruwaa ne huuphedan siiqa.” (Maatiyoosa 22:39) Tuna gidida meezetinne oosoti darotoo hegaa oottiya ura xalaala gidennan, a heeran deꞌiyaageetakka qohoosona. Leemisuwau, tambbuwaa uyiya ura achan takkiyoogee tambbuwaa uyennaagaa qohana danddayees. Ba heeran deꞌiyaageeta qohiyaaba oottiya issi uri, nu shooruwaa siiqanaadan imettida Xoossaa azazuwaa kanttees. I Xoossaa siiqays giyoogee tuma gidennaagaa ba oottiyooban bessees.—1 Yohaannisa 4:20, 21.
25 ‘Deriyaa haariyaageetussinne godatettai de7iyoogeetussi haarettitenne azazettite.’ (Tiitu 3:1) Daro biittan, jallissiya xaliyaa oyqqidi bettiyoogee woykko goꞌettetiyoogee higgiyaa kanttiyoogaa. Tumu Kiristtaaneta gidiyoogaadan nuuni higgee diggiyo jallissiya xaleta oyqqidi beettokko woykko goꞌettokko.—Roome 13:1.
26. (a) Xoossaa siiquwan deꞌanau nuuni ay oottana koshshii? (b) Xoossaa sinttan geeshsha gididi deꞌiyoogee aybippenna aadhiya deꞌo oge gididoy aybissee?
26 Xoossaa siiquwan deꞌanau, nuuni amarida ogetu xallan gidennan ubba ogetun geeshsha gididi deꞌanau koshshees. Tunissiya meezetanne oosota aggiyoogeenne etappe geeyidi deꞌiyoogee deexxiyaaba gidikkonne danddayettiyaaba.d Yihooway ubbatoo nuna nu goꞌꞌau tamarissiyo gishshau, hegee aybippenne aadhiya deꞌo oge gidiyoogee tuma. (Isiyaasa 48:17) Geeshsha gididi deꞌiyoogan, nuuni siiqiyo Xoossaa sabissiyoogaanne a siiquwan deꞌiyoogaa eriyoogan ufayssaa demmana danddayiyoogee aybippenne aadhiyaaba.
a “Geeshsha” geetettida Ibraysxxe qaalay bollaa geeshshatettaa xalla gidennan, kandduwan woykko ayyaanaaban geeshsha gidiyoogaa qonccissees.
b Tumu Kiristtaaneti haakkana bessiyo issi issi baalatubaanne meezetubaa ha maxaafan SHemppuwaa 13n xeella.
c Wodiyaa aattiyo loꞌꞌobaa waatidi doorana danddayiyaakko ha maxaafan SHemppuwaa 6n beꞌida.
d Sinttaa 94n deꞌiya “Taani Suure Gididabaa Oottanau Baaxetiyaanaa?” yaagiya saaxiniyaanne, “Xoossau Ubbabai Danddayettees” yaagiya qommoora deꞌiya saaxiniyaa xeella.
e Sunttay laamettiis.