An Kristiano nga Kababayin-an Takos han Dungong Ngan Pagtahod
“Mga bana, padayon nga mag-ukoy kamo. . . upod ha ira sumala han kahibaro, nga naghahatag kamo hin dungog ha ira sugad ha maluroluya nga surudlan, an babaye.”—1 PEDRO 3:7, NW.
1, 2. (a) An pakiistorya ni Jesus ha Samaritana nga babaye ha atabay nakahimo hin ano nga kabaraka, ngan kay ano? (Kitaa liwat an footnote.) (b) Pinaagi ha pagwali ha Samaritana nga babaye, ano an ipinakita ni Jesus?
HA KADAAN nga atabay hirani han siyudad han Sikar han udto ha kataposan han 30 K.P., iginpahayag ni Jesus an iya pagbati kon mationan-o sadang tratohon an kababayin-an. Bug-os nga aga nga naglinakat hiya ha mabukid nga nasud han Samaria ngan inabot ha atabay nga nakakapoy, nagugutom, ngan nauuhaw. Samtang nalingkod hiya ligid han atabay, usa ka Samaritana nga babaye an dinaraon ha pagsarok hin tubig. “Tagi ako hin maiinom,” siring ni Jesus ha iya. An babaye sigurado nga nagtan-aw ha iya nga nahipausa. Hiya nagpakiana: “Paonan-o nga ikaw, bisan kon usa nga Judio, nangangaro ha akon hin maiinom, nga ako usa ka Samaritana nga babaye?” Waray pag-iha, han binalik an iya mga disipulo tikang ha pagpalit hin pagkaon, nahipausa hira, naghuhunahuna kon kay ano nga hi Jesus “nakikiistorya ha usa nga babaye.”—Juan 4:4-9, 27.
2 Ano an hinungdan han pagpakiana hini nga babaye ngan kabaraka han mga disipulo? Usa hiya nga Samaritana, ngan an mga Judio diri nakikig-upod ha mga Samaritano. (Juan 8:48) Kondi matin-aw nga mayada lain pa nga hinungdan han kabaraka. Hiton nga panahon, an tradisyon han mga rabiniko diri nagdadasig ha kalalakin-an nga makiistorya ha kababayin-an ha publiko.a Kondi, hi Jesus dayag nga nagwali hinin sinsero nga babaye, iginpapahayag pa ngani ha iya nga hiya an Mesias. (Juan 4:25, 26) Ipinakita kon sugad ni Jesus nga diri hiya mapupugngan han diri-kasuratanhon nga mga tradisyon, upod na adton nagpapaubos ha kababayin-an. (Markos 7:9-13) Ha kabaliktaran, tungod ha iya ginbuhat ngan ha iya igintutdo, ipinakita ni Jesus nga an kababayin-an sadang tratohon nga may dungog ngan pagtahod.
Kon Paonan-o Gintrato ni Jesus an Kababayin-an
3, 4. (a) Paonan-o binaton hi Jesus ha babaye nga nagkamkam ha iya panapton? (b) Paonan-o ipinakita ni Jesus an maopay nga susbaranan para ha Kristiano nga kalalakin-an, labi na an mga paramangno?
3 An mahumok nga pagpaid ni Jesus ha mga tawo ipinakita ha paagi han iya pakig-upod ha kababayin-an. Ha usa nga okasyon usa nga babaye nga nag-aantos han pag-agasi hin dugo ha 12 ka tuig na nga nagbiling kan Jesus ha butnga han mga tawo. An iya kahimtang nakahimo ha iya nga mahugaw, salit diri hiya sadang kumadto. (Lebitiko 15:25-27) Kondi karuyag gud niya salit nakalusot hiya ha luyo ni Jesus. Han ginkamkam niya an iya panapton, tigda hiya nga natambal! Bisan kon tikadto hiya ha balay ni Jairo, nga an anak nga daragita grabe an sakit, hinmunong hi Jesus. Tungod kay inabat niya nga ginawas ha iya an gahum, ginkita niya ha palibot an usa nga nagkamkam ha iya. Ha kataposan, inabot an babaye ngan hinapa ha iya atubangan nga nangungurog. Bubusaan ba hiya ni Jesus tungod kay nakada ha kadam-an nga mga tawo o tungod kay ginkamkam an iya panapton nga waray permiso? Ha kabaliktaran, nakita niya hi Jesus nga mahigugmaon ngan maloloy-on hinduro. “Anak,” siring niya, “an imo pagtoo nakapaopay ha imo.” Ini la an panahon nga direkta nga gintawag ni Jesus an usa nga babaye nga “anak.” Nakaliaw gud ha iya iton nga pulong!—Mateo 9:18-22; Markos 5:21-34.
4 Diri la basta mga letra han Balaud an ginkikita ni Jesus. Hinsabtan niya an kahulogan hito ngan an panginahanglan han kalooy ngan pagpaid. (Itanding an Mateo 23:23.) Nakita ni Jesus an makuri nga mga kahimtang han masakiton nga babaye ngan naghunahuna nga an babaye napagios han pagtoo. Iya kon sugad ipinakita an maopay nga susbaranan para ha Kristiano nga kalalakin-an, labi na an mga paramangno. Kon an usa nga Kristiano nga bugto nga babaye naatubang hin personal nga mga problema o makuri gud nga mga kahimtang, an mga tigurang sadang magtan-aw lahos pa han mga pulong o mga buhat ngan hunahunaon an mga kahimtang ngan mga motibo. An sugad nga panlantaw mahimo magpasabot nga an pagpailob, pagsabot, ngan pagpaid an ginkikinahanglan imbes nga sagdon ngan pagtadong.—Proberbios 10:19; 16:23; 10:11.
5. (a) Ha ano nga paagi ginpugngan an kababayin-an han rabiniko nga mga tradisyon? (Kitaa an footnote.) (b) Hin-o an siyahan nga mga nakakita ngan nagtestigo mahitungod han binanhaw nga hi Jesus?
5 Tungod kay ginpugngan han mga tradisyon han mga rabiniko, an kababayin-an hadto han nakanhi ha tuna hi Jesus igindiri ha pag-alagad sugad nga legal nga mga testigo.b Tagda an nahitabo katapos gud nga ginbanhaw hi Jesus tikang ha mga patay ha aga han Nisan 16, 33 K.P. Hin-o an siyahan nga makakakita han binanhaw nga hi Jesus ngan magtestigo ha iba nga mga disipulo nga an ira Ginoo ginbanhaw? Nahitabo nga amo an kababayin-an nga nagpabilin didto nga nakakakita han lugar nga ginraysangan tubtob nga hiya namatay.—Mateo 27:55, 56, 61.
6, 7. (a) Ano an iginsumat ni Jesus ha kababayin-an nga inabot ha lubnganan? (b) Paonan-o ha siyahan ginmios an mga disipulo ni Jesus nga kalalakin-an mahitungod han asoy han kababayin-an, ngan ano an mahibabaroan tikang hini?
6 Temprano pa ha aga ha siyahan nga adlaw han semana, hi Maria Magdalena ngan an iba nga kababayin-an nagpakadto ha lubnganan nga dara an mahamot nga lana ha pag-andam ha lawas ni Jesus. Han hin-agian an lubnganan nga waray sulod, dinalagan hi Maria basi sumatan hi Pedro ngan Juan. An iba nga kababayin-an nagpabilin. Waray pag-iha, usa nga anghel an nagpakita ha ira ngan nagsumat ha ira nga hi Jesus ginbanhaw na. “Lakat hin dagmit ngan sumati an iya mga disipulo,” an sugo han anghel. Samtang ini nga kababayin-an nagdadagmit ha pagdara han sumat, hi Jesus mismo nagpakita ha ira. “Lakat, sumati an akon kabugtoan,” siring niya ha ira. (Mateo 28:1-10; Markos 16:1, 2; Juan 20:1, 2) Diri maaram han pagbisita han anghel ngan nabibido, hi Maria Magdalena binalik ngadto ha waray sulod nga lubnganan. Nagpakita hi Jesus ha iya didto, ngan katapos nga nakilala niya hiya, hiya nagsiring: “Kadto ha akon kabugtoan ngan siring ha ira, ‘Ako masaka ngadto ha akon Amay ngan ha iyo Amay ngan ha akon Dios ngan ha iyo Dios.’”—Juan 20:11-18; itanding an Mateo 28:9, 10.
7 Hi Jesus mahimo magpakita unta siyahan kan Pedro, Juan, o ha usa han iba nga mga disipulo nga kalalakin-an. Lugod, iya ginpili nga uyonan ini nga kababayin-an pinaagi ha paghimo ha ira nga siyahan nga nakakita han iya pagkabanhaw ngan pinaagi ha pagsugoa ha ira nga magtestigo mahitungod hito ha iya mga disipulo nga kalalakin-an. Mationan-o ginmios ha siyahan an kalalakin-an? An rekord nasiring: “Ini nga mga pulong baga in waray pulos ha ira ngan hira waray tomoo ha kababayin-an.” (Lukas 24:11, NW) Mahimo daw nga nakurian hira ha pagkarawat han asoy tungod kay nagtikang ito ha kababayin-an? Kon amo, inabot an panahon nga ira kinarawat an damu nga ebidensia nga hi Jesus ginbanhaw tikang ha mga minatay. (Lukas 24:13-46; 1 Korinto 15:3-8) Yana nga adlaw, an Kristiano nga kalalakin-an kinahanglan magbuhat hin maaramon kon ira ginhuhunahuna an mga obserbasyon han ira espirituwal nga kabugtoan nga kababayin-an.—Itanding an Genesis 21:12.
8. Ha paagi han iya pakig-upod ha kababayin-an, ano an iginpahayag ni Jesus?
8 Tinuod nga makalilipay an paghibaro ha paagi han pakig-upod ni Jesus ha kababayin-an. Pirme nga mapinairon ngan bug-os nga timbang ha pakig-upod ha kababayin-an, waray gud niya igpahitaas ngan igpaubos hira. (Juan 2:3-5) Iya iginsalikway an mga tradisyon han mga rabiniko nga nagkuha han ira dignidad ngan ginhimo nga waray gahum an Pulong han Dios. (Itanding an Mateo 15:3-9.) Pinaagi ha pagtrato ha kababayin-an nga may dungog ngan pagtahod, iginpahayag ni Jesus ha siyahan nga panahon kon mationan-o an inaabat ni Jehova nga Dios nga sadang tratohon hira. (Juan 5:19) Ipinakita liwat ni Jesus an maopay nga susbaranan para ha Kristiano nga kalalakin-an nga angay subaron.—1 Pedro 2:21.
Mga Katutdoan ni Jesus Mahitungod han Kababayin-an
9, 10. Paonan-o iginpahayag ni Jesus an sayop han rabiniko nga mga tradisyon mahitungod han kababayin-an, ngan ano an iya ginsiring katapos nga nagbangon an mga Pariseo han pakiana mahitungod han diborsiyo?
9 Ipinakita ni Jesus nga sayop an mga tradisyon han mga rabiniko ngan ginpasidunggan an kababayin-an diri la ha iya mga buhat kondi sugad man ha iya mga katutdoan. Tagda, pananglitan, an iya igintutdo mahitungod han diborsiyo ngan pag-adulteryo.
10 Mahitungod han diborsiyo, ginpakianhan hi Jesus hini nga pakiana: “Matadong ba para han usa nga tawo nga idiborsiyo an iya asawa ha tagsa nga klase hin hinungdan?” Sumala han asoy ni Markos, hi Jesus nagsiring: “Bisan hin-o nga nakikigdiborsiyo ha iya asawa [gawas han hinungdan nga pakighilawas] ngan nag-asawa hin iba nagbubuhat hin pag-adulteryo kontra ha iya, ngan kon an babaye, katapos idiborsiyo an iya bana, nag-asawa hin iba, nagbubuhat hiya hin pag-adulteryo.” (Markos 10:10-12; Mateo 19:3, 9, NW) Iton nga mga pulong nagpakita hin pagtahod ha dignidad han kababayin-an. Paonan-o?
11. An mga pulong ni Jesus nga “gawas han hinungdan han pakighilawas” nagpapasabot hin ano mahitungod han bugkos han pag-asawa?
11 Siyahan, ha mga pulong nga “gawas han hinungdan nga pakighilawas” (ha asoy han Ebanghelyo ni Mateo), ipinakita ni Jesus nga an bugkos han pag-asawa diri sadang igbalewaray o masayon bungkagon. An nagsasarang nga katutdoan han mga rabiniko nagtugot han diborsiyo ha gudtiay nga mga hinungdan sugad han pakadaot han asawa ha pagkaon o pakiistorya ha dumuruong nga lalaki. Aw, an diborsiyo gintugotan pa ngani kon makakita an bana hin usa nga babaye nga labaw nga matahom ha iya mga mata! Usa nga eskolar han Biblia an nasiring: “Kon nagyayakan hi Jesus sugad han iya ginbuhat hadto . . . iya ginsusuportahan an kababayin-an pinaagi ha pangalimbasog ha pagpabalik han pag-asawa ha posisyon nga angay hito.” Tinuod, an pag-asawa kinahanglan magin permanente nga paghiusa diin an babaye mahimo umabat hin kasigurohan.—Markos 10:6-9.
12. Ha mga pulong nga “nagbubuhat hin pag-adulteryo kontra ha iya,” ano nga pagsabot an ipinakilala ni Jesus?
12 Ikaduha, ha ekspresyon nga “nagbubuhat hin pag-adulteryo kontra ha iya,” iginpatin-aw ni Jesus an panhunahuna nga diri kinikilala ha hukmanan han mga rabiniko—an panhunahuna han pagbuhat han bana hin pag-adulteryo kontra ha iya asawa. An The Expositor’s Bible Commentary nagsasaysay: “Ha rabiniko nga Judaismo an babaye tungod han pagkadiri-matinumanon nagbubuhat hin pag-adulteryo kontra ha iya bana; ngan an lalaki, ha pagkaada seksuwal nga relasyon ha asawa han iba nga lalaki, nagbubuhat hin pag-adulteryo kontra ha iya. Kondi an lalaki diri gud nagbubuhat hin pag-adulteryo kontra ha iya asawa, ano man an iya ginbuhat. Pinaagi ha pagbutang han bana ilarom han pariho moral nga obligasyon han asawa, ginpahitaas ni Jesus an kahimtang ngan dignidad han kababayin-an.”
13. Mahitungod han diborsiyo, paonan-o ipinakita ni Jesus nga ilarom han Kristiano nga sistema, magkakaada usa la nga suruklan para ha kalalakin-an ngan kababayin-an?
13 Ikatulo, ha mga pulong nga “katapos idiborsiyo an iya bana,” kinilala ni Jesus an katungod han usa nga babaye nga idiborsiyo an diri-matinumanon nga bana—usa nga buhat nga kilala kondi diri komon ilarom han Judio nga balaud hadto nga adlaw.c Ginsiring nga “mahimo idiborsiyo an asawa mayada man o waray pagtugot han babaye, kondi an bana mahimo la idiborsiyo kon karuyag han lalaki.” Kondi, sumala kan Jesus, ilarom han Kristiano nga sistema, an pariho nga suruklan naaplikar ha kalalakin-an ngan kababayin-an.
14. Ha iya mga katutdoan, ano an ipinakita ni Jesus?
14 An mga katutdoan ni Jesus matin-aw nga nagpapahayag hin hilarom nga pagtagad ha kaopayan han kababayin-an. Salit, diri makuri sabuton kon kay ano nga an iba nga kababayin-an inabat hin gugma kan Jesus nga ira ginmangnoan an iya mga panginahanglan tikang ha ira kalugaringon nga mga panag-iya. (Lukas 8:1-3) “An akon igintututdo diri akon,” siring ni Jesus, “kondi iya han nagsugo ha akon.” (Juan 7:16) Ha iya igintutdo, ipinakita ni Jesus an mahumok nga konsiderasyon ni Jehova mismo ha kababayin-an.
“Naghahatag ha Ira hin Dungog”
15. Ano an iginsurat ni apostol Pedro mahitungod han paagi nga sadang tratohon han mga bana an ira mga asawa?
15 Personal nga naobserbahan ni apostol Pedro an paagi han pakig-upod ni Jesus ha kababayin-an. Mga 30 ka tuig ha urhi, iginhatag ni Pedro ha mga asawa an mahigugmaon nga sagdon ngan nagsurat: “Mga bana, padayon nga mag-ukoy kamo ha pariho nga paagi upod nira sumala han kahibaro, nga naghahatag ha ira hin dungog sugad ha maluroluya nga surudlan, an babaye, tungod kay kamo liwat mga manuronod upod nira han diri-takos nga pag-uyon ha kinabuhi, basi nga an iyo mga pag-ampo diri maulang.” (1 Pedro 3:7, NW) Ano an karuyag sidngon ni Pedro han mga pulong nga “naghahatag ha ira hin dungog”?
16. (a) Ano an kahulogan han Griego nga noun nga iginhubad nga “dungog”? (b) Paonan-o ginpasidunggan ni Jehova hi Jesus durante han pagbag-o han hitsura, ngan ano an hinbabaroan naton tikang hini?
16 Sumala han usa nga lexicograpo, an Griego nga noun nga iginhubad nga “dungog” (ti·meʹ) nangangahulogan “prisyo, bili, dungog, pagtahod.” An mga porma hinin Griego nga pulong iginhuhubad nga “mga regalo” ngan “presyoso.” (Buhat 28:10; 1 Pedro 2:7) Hinsasabtan naton an kahulogan han pagpasidungog ha usa kon aton usisahon an paggamit ni Pedro han usa nga porma han pariho nga pulong ha 2 Pedro 1:17. Didto hiya nagsiring may kalabutan han kan Jesus pagbag-o han hitsura. “Nakarawat niya tikang ha Dios nga Amay an dungog ngan himaya, han an mga pulong sugad hini nagtestigo ha iya pinaagi han daku nga himaya: ‘Ini an akon anak, nga akon hinigugma, nga akon inuuyonan.’” Ha kan Jesus pagbag-o han hitsura, ginpasidunggan ni Jehova an iya Anak pinaagi ha pagpahayag han iya pag-uyon kan Jesus, ngan ginbuhat ito han Dios nga hinbabatian han iba. (Mateo 17:1-5) An tawo nga nagpapasidungog ha iya asawa, kon sugad, diri gintatamay o ginpapaubos hiya. Lugod, iya ipinapakita ha iya mga pulong ngan ha iya mga buhat—ha pribado ngan ha publiko—nga iya ginpapabilhan hiya.—Proberbios 31:28-30.
17. (a) Kay ano nga takos han dungog an Kristiano nga asawa? (b) Kay ano nga an lalaki diri sadang maghunahuna nga labaw nga birilhon hiya ha mga mata han Dios kay han babaye?
17 Ini nga dungog, siring ni Pedro, sadang ‘ihatag’ han Kristiano nga mga bana ha ira mga asawa. Kinahanglan pagbuhaton ito, diri sugad nga pabor, kondi sugad nga katungod han ira mga asawa. Kay ano nga may katungod an mga asawa ha sugad nga dungog? Tungod kay “mga manuronod liwat kamo upod nira han diri-takos nga pag-uyon han kinabuhi,” siring ni Pedro. Ha siyahan nga siglo K.P., an kalalakin-an ngan kababayin-an nga nagkarawat han surat ni Pedro tinawag liwat nga kaupod nga mga manuronod ni Kristo. (Roma 8:16, 17; Galasia 3:28) Waray hira pariho nga mga responsabilidad ha kongregasyon, kondi ha kataposan makikiambit hira ha pagmando upod ni Kristo ha langit. (Pahayag 20:6) Yana nga adlaw, liwat, kadam-an han katawohan han Dios mayada tunan-on nga paglaom, magigin daku nga sayop para ha bisan hin-o nga Kristiano nga lalaki nga hunahunaon nga tungod han mga pribilehiyo niya ha kongregasyon, labaw nga birilhon hiya ha mga mata han Dios kay han kababayin-an. (Itanding an Lukas 17:10.) An kalalakin-an ngan kababayin-an mayada magkatupong espirituwal nga kahimtang ha atubangan han Dios, kay an halad nga kamatayon ni Jesus nag-abre para ha kalalakin-an ngan kababayin-an han pariho nga higayon—an maluwas tikang ha sirot han sala ngan kamatayon, nga may paglaom han kinabuhi nga waray kataposan.—Roma 6:23.
18. Ano iton nag-aaghat nga hinungdan an iginhahatag ni Pedro nga angay pasidunggan han bana an iya asawa?
18 Hi Pedro naghahatag hin lain makusog nga hinungdan kon kay ano nga sadang pasidunggan han bana an iya asawa, “basi an [iya] mga pag-ampo diri maulang.” An ekspresyon nga “maulang” nagtitikang ha Griego nga berbo (en·koʹpto) nga literal nga nangangahulogan “pag-utod.” Sumala han Expository Dictionary of New Testament Words ni Vine, “ginamit ito han nag-uulang nga mga tawo pinaagi ha pagbungkag ha dalan, o pinaagi ha pagbutang hin ulang ha agianan.” Salit, an bana nga diri naghahatag hin dungog ha iya asawa makakaagi nga magkakaada ulang ha dalan butnga han iya mga pag-ampo ngan pagpamati han Dios. An lalaki bangin umabat nga diri takos hiya ha pagdaop ha Dios, o hi Jehova bangin diri mamati. Matin-aw, nagtatagad gud hi Jehova ha paagi han pagtrato han kalalakin-an ha kababayin-an.—Itanding an Pagtangis 3:44.
19. Paonan-o an kalalakin-an ngan kababayin-an ha kongregasyon makakag-alagad nga tarampo nga may pagtahod ha usa kag usa?
19 An obligasyon nga pagpakita hin dungog diri kay responsabilidad la han mga bana. Bisan kon sadang pasidunggan han bana an iya asawa pinaagi ha pagtrato ha iya hin mahigugmaon ngan may dignidad, sadang pasidunggan han asawa an iya bana pinaagi ha pagpasakop ngan pagpakita hin hilarom nga pagtahod. (1 Pedro 3:1-6) Dugang pa, ginsagdonan ni Pablo an mga Kristiano nga ‘magpasidungog ha usa kag usa.’ (Roma 12:10) Ginkinahanglan hini an kalalakin-an ngan kababayin-an ha kongregasyon nga mag-alagad nga tarampo nga may pagtahod ha usa kag usa. Kon mayada han sugad nga paggios, an Kristiano nga kababayin-an diri magyayakan ha paagi nga makakadaot han awtoridad hadton nangunguna. Lugod, masuporta hira ha mga tigurang ngan makooperar ha ira. (1 Korinto 14:34, 35; Hebreo 13:17) Ha ira bahin, tatratohon han Kristiano nga mga paramangno an “gurang nga kababayin-an sugad nga mga iroy, an batan-on nga kababayin-an sugad nga kabugtoan ha bug-os nga kaputli.” (1 Timoteo 5:1, 2, NW) Maaramon, an mga tigurang maghahatag hin maloloy-on nga konsiderasyon ha ginyayakan han ira Kristiano nga kabugtoan nga kababayin-an. Salit, kon ipinapakita han bugto nga babaye an pagtagad ha teokratiko nga pagkaulo kon an usa ka bugto nga babaye matinalahuron nga nagpapakiana o nagsusumat hin usa ka butang nga nagkikinahanglan hin atension, malipayon nga tatagan han mga tigurang hin konsiderasyon an iya pakiana o problema.
20. Sumala han Kasuratanhon nga rekord, paonan-o sadang tratohon an kababayin-an?
20 Tikang ha tinikangan han sala ha Eden, an kababayin-an ha damu nga kultura iginbutang ha taramayon nga kahimtang. Kondi diri iton an klase han pagtrato nga gintuyo ni Jehova ha tinikangan nga ira maeksperiensiahan. Anoman nga panhunahuna ha kultura para ha kababayin-an an nagsasarang, matin-aw nga ipinapakita han rekord han Hebreo ngan Kristiano Griego nga Kasuratan nga an diosnon nga kababayin-an sadang tratohon nga may dungog ngan pagtahod. Ito an hatag-han-Dios nga angay ipakita ha ira.
[Mga footnote]
a An The International Standard Bible Encyclopedia nagsasaysay: “An kababayin-an diri nakaon upod han kalalakin-an nga mga bisita, ngan an kalalakin-an diri gindadasig nga makiistorya ha kababayin-an. . . . An pakiistorya ha usa nga babaye ha publiko labi nga makaarawod.” An Judio nga Mishnah, usa nga koleksion han mga katutdoan han mga rabi, nagsagdon: “Ayaw pakiistorya permi ha kababayin-an. . . . Hiya nga nakikiistorya hin agsob ha kababayin-an iya ginpapamhimaraot an iya kalugaringon ngan ginpapasibay-an an pag-aram ha Balaud ngan ha kataposan makakapanunod han Gehenna.”—Aboth 1:5.
b An libro nga Palestine in the Time of Christ nasiring: “Ha iba nga mga kahimtang, an babaye iginpapariho ha uripon. Pananglitan, diri hiya mahimo mag-asoy ha hukmanan han hustisya, gawas han pag-asoy han kamatayon han iya bana.” Ha pag-unabi han Lebitiko 5:1, an The Mishnah nagsasaysay: “[An balaud mahitungod] han ‘pagsumpa ha pag-asoy’ naaplikar ha kalalakin-an kondi diri ha kababayin-an.”—Shebouth 4:1.
c An Judio nga historyador nga hi Josephus han siyahan nga siglo nagsusumat nga an bugto nga babaye ni Hadi Herodes nga hi Salome nagpadara ha iya bana hin “usa nga dokumento nga nagtatapos han ira pag-asawa, nga diri sumala han Judio nga balaud. Kay an lalaki (la) an gintutugotan namon nga magbuhat hini.”—Jewish Antiquities, XV, 259 [vii, 10].
Ano an Imo Baton?
◻ Ano nga mga susbaranan an nagpakita nga gintrato ni Jesus an kababayin-an nga may dungog ngan pagtahod?
◻ Paonan-o ipinakita han mga katutdoan ni Jesus an pagtahod ha dignidad han kababayin-an?
◻ Kay ano nga sadang hatagan han bana hin dungog an iya Kristiano nga asawa?
◻ Mayada ano nga obligasyon an ngatanan nga mga Kristiano ha pagpakita hin dungog?
[Retrato ha pahina 17]
Ha ira kalipay, an diosnon nga kababayin-an an siyahan nga nakakita ha binanhaw nga hi Jesus, nga nagsugo ha ira nga magtestigo hito ha iya kabugtoan nga kalalakin-an