Kapite 4

Ko Sesu Kilisito Te Kalavi ʼo Te ʼAtamai Mālama ʼo ʼUhiga Mo Te ʼAtua

1, 2. Neʼe feafeaʼi te fakaʼaogaʼi kovi e te ʼu lotu ʼo te malamanei, ia te kalavi ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua?

ʼE KOUTOU tutuʼu ʼi te muʼa matapā ʼo tokotou ʼapi, ʼo koutou kumi takotou ʼu kalavi. ʼE momoko pea ʼe fakapōʼuli, pea ʼe koutou loto ke koutou foimo hū ki fale—kae ʼe mole ko te kalavi tonu ia ʼaia. ʼE hage ko te kalavi ʼo te matapā, kae ʼe mole gaūeūe anai te loka ʼo te matapā. ʼI meʼa fakatupu ʼita! ʼE koutou toe vakaʼi takotou ʼu kalavi. ʼE koutou fakaʼaogaʼi koa te kalavi ʼaē ʼe ʼaoga moʼo avahi ʼo te matapā? Neʼe maumauʼi koa e he tahi te kalavi?

² ʼE ko he fakatātā ʼe feʼauga lelei mo te meʼa ʼaē neʼe fai e te maveuveu faka lotu ʼo te mālama ʼaenī ʼo ʼuhiga mo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua. ʼI tona fakahagatonu, tokolahi neʼe nātou fakaʼaogaʼi kovi te kalavi ʼaē ʼe ina faka fealagia tatatou mālama—ʼaē ko Sesu Kilisito. Ko ʼihi lotu neʼe nātou līaki te kalavi, he neʼe nātou fakafisi katoa kia Sesu. Ko ʼihi neʼe hala tanatou faka ʼuhiga te tuʼulaga ʼo Sesu, ʼo nātou tauhi kia ia ohage pe ko he ʼAtua Māfimāfi. Logope la pe koteā he faʼahiga ʼaluʼaga, ʼe mole tou maʼu anai te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua mokā ʼe mole tou mālama totonu ki te tagata tāfito ko Sesu Kilisito.

3. He koʼe ʼe feala ke ʼui ko Sesu te kalavi ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua?

³ E lagi koutou manatuʼi te meʼa ʼaē neʼe ʼui e Sesu: “Ko te faka ʼuhiga ʼaenī ʼo te maʼuli heʼegata: ke nātou ako te ʼiloʼi, ʼo koe, ʼaē ko te ʼAtua moʼoni tokotahi pe, pea mo ia ʼaē neʼe ke fekauʼi mai, ia Sesu Kilisito.” (Soane 17:3) ʼI tana fakahā te meʼa ʼaia, neʼe mole laupisi ia Sesu kia te ia. ʼE fakahā liuliuga e te Tohi-Tapu te maʼuhiga ʼaē ke tou maʼu te ʼatamai mālama totonu ʼo ʼuhiga mo Kilisito. (Efesi 4:13; Kolose 2:2; 2 Petelo 1:8; 2:20) Neʼe fakatokagaʼi fēnei e te ʼapositolo ko Petelo, “ko te kau polofeta fuli ʼe nātou fakamoʼoni kia te ia [ia Sesu Kilisito].” (Gāue 10:43) Pea neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼE fufū lelei ia te ia [ia Sesu] te ʼu koloā fuli ʼo te poto pea mo te ʼatamai mālama.” (Kolose 2:3) Neʼe toe ʼui foki e Paulo ko te ʼu fakapapau fuli ʼa Sehova ʼe hoko moʼoni ʼuhi ko Sesu. (2 Kolonito 1:20) Koia ko Sesu Kilisito ʼe ko te kalavi moʼoni ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua. Ko tatatou mālama ʼaē ʼo ʼuhiga mo Sesu ʼe mole tonu ke ʼi ai hona pikipikiga mo te ʼu faka ʼuhiga hala ʼo ʼuhiga mo tona natula pea mo tona tuʼulaga ʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua. Kae he koʼe koa ʼe faka ʼuhigaʼi ia Sesu e tana ʼu tisipulo ʼe ko te tafitoʼaga ʼo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua?

TE MESIA ʼAĒ NEʼE FAKAPAPAUʼI MAI

4, 5. Koteā te ʼu ʼamanaki neʼe fakatafito ki te Mesia, pea neʼe koteā te manatu ʼa te ʼu tisipulo ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo ia?

⁴ Talu mai te ʼu ʼaho ʼo te tagata agatonu ko Apele, ko te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua neʼe nātou fakatalitali ʼo nātou fakaʼamu ke nātou sio ki te Hāko ʼaē neʼe fakakikite totonu e Sehova ʼAtua. (Senesi 3:15; 4:1-8; Hepeleo 11:4) Neʼe fakahā ko te Hāko ʼe tonu ke gāue ʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ko he Mesia, ko tona faka ʼuhiga ko he “Fakanofo.” ʼE tonu anai ke ina “pulihi te agahala,” pea neʼe tala fakakikite e te ʼu pesalemo te kolōlia ʼo tona Puleʼaga. (Taniela 9:24-26; Pesalemo 72:1-20) Ko ai ʼaē ʼe tonu ke ina fakamoʼoni ko ia ko te Mesia?

⁵ Tou fakakaukauʼi te meʼa ʼaē neʼe logoʼi e tona loto e te tūpulaga Sutea ko Atelea ʼi tana logo ki te ʼu palalau ʼa Sesu mai Nasaleti. Neʼe foimo ʼalu ia Atelea ki tona tēhina ko Simone Petelo pea neʼe ina ʼui age ki ai: “Kua ma maʼu te Mesia.” (Soane 1:41) Neʼe ʼiloʼi papau e te ʼu tisipulo ʼa Sesu ko ia te Mesia ʼaē neʼe fakapapauʼi mai. (Mateo 16:16) Pea neʼe lotolelei te kau Kilisitiano moʼoni ke nātou mamate ʼuhi ko tanatou tui ʼaē ko Sesu neʼe ko te Mesia moʼoni ʼaē neʼe fakapapauʼi mai, peʼe ko Kilisito. Koteā te ʼu fakamoʼoni ʼaē neʼe nātou maʼu? Tou vakaʼi muʼa te ʼu fakamoʼoni ʼaenī e tolu.

TE ʼU FAKAMOʼONI KO SESU NEʼE KO TE MESIA

6. (a) Ko te hākoga fea ʼaē neʼe tonu ke haʼu mai ai te Hāko ʼaē neʼe fakapapauʼi mai, pea e feafeaʼi hatatou ʼiloʼi neʼe haʼu ia Sesu mai te famili ʼaia? (b) He koʼe neʼe mole feala ki he tahi ʼe maʼuli ʼi te hili ʼo te taʼu 70 ʼo totatou temi ke ina fakamoʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼui ʼaē ko ia ko te Mesia?

⁶ Ko te hākoga ʼo Sesu ʼe ko te ʼuluaki fakamoʼoni ʼaia ʼo ʼuhiga mo te ʼui ʼaē ko ia te Mesia ʼaē neʼe fakapapauʼi mai. Neʼe ʼui age e Sehova ki Tana kaugana ko Apalahamo, ko te Hāko ʼaē neʼe fakapapau ki ai ʼe haʼu anai mai tona famili. Neʼe toe fai te fakapapau ʼaia kia Isaake te foha ʼo Apalahamo, kia Sakopo te foha ʼo Isaake, pea kia Suta te foha ʼo Sakopo. (Senesi 22:18; 26:2-5; 28:12-15; 49:10) Ko te hākoga ʼaē ʼe kau ai te Mesia neʼe fakaʼiloga lelei ʼi te ʼu sēkulō ki muli age, ʼi te fakahā ʼaē kia Tavite ko te Hāko ʼe haʼu anai mai tona famili. (Pesalemo 132:11; Isaia 11:1, 10) Ko te ʼu fakamatala ʼa te Evaselio ʼa Mateo pea mo Luka ʼe nā fakamoʼoni neʼe tupu ia Sesu mai te hākoga ʼaia. (Mateo 1:1-16; Luka 3:23-38) Logope la neʼe tokolahi ia nātou ʼaē neʼe fakafeagai ʼaupito kia Sesu, neʼe mole he tahi ia nātou neʼe ina fakafihiʼi tona haʼuʼaga ʼaē neʼe kua ʼiloʼi lelei. (Mateo 21:9, 15) Koia, ko tona hākoga neʼe mole feala tona fakafihiʼi. Kae, ko te ʼu tohi hāko ʼo te ʼu famili Sutea neʼe maumauʼi ʼi te temi ʼaē neʼe fakaʼauha ai Selusalemi e te kau Loma ʼi te taʼu 70 ʼo totatou temi. ʼI te hili ʼo te taʼu ʼaia, neʼe mole he tahi neʼe feala ke ina fakamoʼoni ko ia te Mesia ʼaē neʼe fakapapauʼi mai.

7. (a) Koteā te lua fakamoʼoni ʼe hā ai ko Sesu neʼe ko te Mesia? (b) Neʼe feafeaʼi te hoko ʼo Mikea 5:2 ʼo ʼuhiga mo Sesu?

⁷ Ko te fakahoko ʼo te ʼu lea faka polofeta ʼe ko he lua fakamoʼoni ʼaia. ʼE lahi te ʼu lea faka polofeta ʼi te ʼu Tohi Faka Hepeleo ʼe nātou fakahā te ʼu faʼahiga meʼa ʼo ʼuhiga mo te maʼuli ʼo te Mesia. ʼI te valu sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi, neʼe fakakikite e te polofeta ko Mikea, ko te pule lahi ʼaia ʼe tonu anai ke tupu ʼi te kolo ʼe mole faʼa maʼuhiga ko Petelehemi. Ko te ʼu kolo e lua ʼo Iselaele neʼe higoaʼi ko Petelehemi, kae neʼe fakahā lelei e te lea faka polofeta ko te kolo ʼaia ʼe ko Petelehemi ʼo Efalata, te kolo ʼaē neʼe tupu ai te Hau ko Tavite. (Mikea 5:2) Ko te ʼu mātuʼa ʼa Sesu, ia Sosefo mo Malia, neʼe nā nonofo ʼi Nasaleti, ia kilometa e 150 ʼi te potu tokelau ʼo Petelehemi. Kae, ʼi te faitama ʼo Malia, ko te tuʼi Loma ko Sesale Aukusito neʼe ina fakatotonu ke ʼolo fuli te hahaʼi ʼo tohi ʼonatou higoa ʼi tonatou ʼu kolo totonu.a Koia neʼe tonu ai kia Sosefo ke ina ʼave tona ʼohoana ʼaē kua faitama ki Petelehemi, pea neʼe tupu ai ia Sesu.—Luka 2:1-7.

8. (a) Ko te temi fea pea ko te meʼa fea ʼaē neʼe kamata ʼaki ai te ʼu “vāhaʼa” e 69? (b) Neʼe koteā te temi loaloaga ʼo te ʼu “vāhaʼa” e 69, pea koteā te meʼa neʼe hoko ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼu vāhaʼa ʼaia?

⁸ ʼI te ono sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi, neʼe fakakikite e te polofeta ko Taniela ko “Mesia te Takitaki” ʼe hā anai ʼi te ʼu “vāhaʼa” e 69 ki muli mai, ʼi te hili ʼo te fakatotonu ʼaē neʼe fai ke toe fakatuʼu pea ke toe laga ia Selusalemi. (Taniela 9:24, 25) Ko te “vāhaʼa” e tahi ʼe ko te ʼu taʼu e fitu.b ʼO mulimuli ki te Tohi-Tapu pea mo te ʼu fakamatala ʼo te hisitolia, ko te fakatotonu ʼaē ʼo ʼuhiga mo te laga ʼo Selusalemi neʼe fai ʼi te taʼu 455 ʼi muʼa ʼo totatou temi. (Nehemia 2:1-8) Koia ko te Mesia neʼe tonu ke hā ʼi te ʼosi ʼo te ʼu taʼu e 483 (69 ʼo liuga 7) ʼaē neʼe kamata ʼi te taʼu 455 ʼi muʼa ʼo totatou temi. ʼE tou kaku ai ki te taʼu 29 ʼo totatou temi, te taʼu ʼaē neʼe fakanofo ai e Sehova ia Sesu ʼaki tona laumālie maʼoniʼoni. Koia neʼe liliu ai ia Sesu ko “te Kilisito” (ko tona faka ʼuhiga ko te “Fakanofo”), peʼe ko te Mesia.—Luka 3:15, 16, 21, 22.

9. (a) Neʼe feafeaʼi te hoko ʼo te Pesalemo 2:2? (b) Koteā te tahi ʼu lea faka polofeta neʼe fakahoko e Sesu? (Vakaʼi te talanoa.)

⁹ ʼE mahino ia, neʼe mole ko te hahaʼi fuli ʼaē neʼe nātou tali ia Sesu ko te Mesia ʼaē neʼe fakapapauʼi mai, pea ko te Tohi-Tapu neʼe ina fakakikite te faʼahi ʼaia. Ia Pesalemo 2:2, ko te Hau ko Tavite neʼe ina fakakikite ʼaki te laumālie ʼa te ʼAtua: “Ko te ʼu hau ʼo te kele kua nātou teuteu ki te tau pea ko te kau ʼaliki kua nātou fakatahitahi ohage ko he tokotahi ʼo fakafeagai kia Sehova pea mo ia ʼaē kua ina fakanofo.” Ko te lea faka polofeta ʼaia neʼe ina fakahā mai ko te kau takitaki ʼo te ʼu fenua kehekehe ʼe nātou fakatahitahi anai ʼo laga tau ki te Fakanofo ʼa Sehova, peʼe ko te Mesia. Pea neʼe hoko te meʼa ʼaia. Ko te kau takitaki lotu Sutea, mo te Hau ko Helote pea mo te kovana Loma ko Posio Pilato neʼe nātou kau fuli ki te matehi ʼaē ʼo Sesu. Ko Helote pea mo Pilato, ʼaē neʼe nā fefihiʼaki ki muʼa atu, neʼe nā liliu ʼo kaumeʼa lelei. (Mateo 27:1, 2; Luka 23:10-12; Gāue 4:25-28) Kapau ʼe koutou fia maʼu he tahi ʼu meʼa ʼe nātou fakamoʼoni ko Sesu neʼe ko te Mesia, koutou vakaʼi te talanoa ʼaē ko tona kupu tāfito “Ko He ʼu Lea Faka Polofeta Fakatalakitupua ʼo ʼUhiga Mo Te Mesia.”

10. Ko te ʼu faʼahi fea ʼaē neʼe fakahā ai e Sehova ko Sesu ko tana Fakanofo ʼaē neʼe ina fakapapauʼi mai?

¹⁰ Ko te fakamoʼoni ʼa Sehova ʼAtua ʼe ko te tolu fakamoʼoni ʼaia ʼaē ʼe fakahā ai te ʼuhiga Mesia ʼo Sesu. Neʼe fekauʼi e Sehova te ʼu ʼaselo ke ʼolo ʼo fakahā ki te hahaʼi ko Sesu te Mesia ʼaē neʼe fakapapauʼi mai. (Luka 2:10-14) ʼI tona fakahagatonu, ʼi te kei maʼuli ʼa Sesu ʼi te kele, neʼe palalau totonu ia Sehova mai te lagi, ʼo ina fakahā tona ʼofa ʼaē kia Sesu. (Mateo 3:16, 17; 17:1-5) Neʼe foaki e Sehova kia Sesu te mālohi ke ina fai he ʼu milakulo. Ko te ʼu milakulo fuli ʼaia neʼe ko he tahi ʼu fakamoʼoni fakaʼatua ko Sesu ʼe ko te Mesia, koteʼuhi ʼe mole foaki anai ʼi he temi e te ʼAtua ki he tagata kākā ke ina fai he ʼu milakulo. Tahi ʼaē meʼa, neʼe fakaʼaogaʼi e Sehova tona laumālie maʼoniʼoni moʼo takitaki te tohi ʼo te ʼu Evaselio, ke feala ke tohi ia te ʼu fakamoʼoni ʼaē neʼe ko Sesu te Mesia, ʼi te Tohi-Tapu, te tohi ʼaē ʼe lahi ʼaupito tona fakaliliu pea mo tona tufa ʼi te hisitolia.—Soane 4:25, 26.

11. Ko te ʼu fakamoʼoni e fia ʼe fakahā ai ko Sesu ko te Mesia?

¹¹ Ka fakatahi te ʼu fakamoʼoni fuli ʼaia, ʼe lau ko fakamoʼoni ʼe lauʼi teau ʼaē ʼe nātou fakahā ko Sesu te Mesia ʼaē neʼe fakapapauʼi mai. Koia, ko te kau Kilisitiano moʼoni neʼe nātou tokagaʼi totonu ia ia ohage ‘ko ia ʼaē ʼe fakamoʼoni ki ai te kau polofeta fuli’ pea neʼe nātou tokagaʼi ko ia te kalavi ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua. (Gāue 10:43) Kae ʼe mole tonu ke gata ʼaki pe tatatou ʼiloʼi papau ʼaē neʼe ko Sesu Kilisito te Mesia, heʼe lahi te tahi ʼu meʼa ʼe tonu ke tou ako ʼo ʼuhiga mo ia. Neʼe haʼu koa maifea? Neʼe ko te tagata feafeaʼi koa ia Sesu?

TE MAʼULI ʼO SESU ʼI TE LAGI ʼI MUʼA ʼO TANA TUPU TAGATA

12, 13. (a) ʼE tou ʼiloʼi feafeaʼi neʼe maʼuli ia Sesu ʼi te lagi ʼi muʼa ʼo tana haʼu ki te kele? (b) Ko ai “te Folafola,” pea koteā te meʼa ʼaē neʼe ina fai ʼi muʼa ʼo tana tupu tagata?

¹² Ko te maʼuli ʼo Sesu ko tona ʼu koga e tolu. ʼUluaki neʼe kua fualoa tana tupu ki muʼa atu ka heʼeki tupu tagata ʼi te kele. Neʼe ʼui e Mikea 5:2 neʼe maʼuli te Mesia “talu mai te ʼu ʼuluaki temi, talu mai te ʼu ʼaho ʼo te ʼu temi ʼe mole ʼiloʼi tona kamataʼaga.” Pea neʼe ʼui fakahagatonu e Sesu neʼe haʼu “mai te ʼu fenua ʼo ʼoluga,” ko tona faka ʼuhiga neʼe haʼu mai te lagi. (Soane 8:23; 16:28) Ko te ʼu temi e fia ʼaē neʼe maʼuli ai ʼi te lagi ia muʼa ʼo tana haʼu ki te kele?

¹³ Neʼe fakahigoaʼi ia Sesu ko te “ ʼAlo ʼulu tokotahi” ʼo te ʼAtua he neʼe fakatupu totonu ia ia e Sehova. (Soane 3:16) Koteʼuhi ko ia “te ʼuluaki tupu ʼo te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe fakatupu,” neʼe fakaʼaogaʼi Sesu e te ʼAtua moʼo fakatupu ʼo te ʼu meʼa fuli ʼaē. (Kolose 1:15; Fakahā 3:14) ʼE ʼui fēnei ia Soane 1:1 ko “te Folafola” (ko Sesu ʼi muʼa ʼo tana tupu tagata) neʼe nofo ia mo te ʼAtua “ ʼi te kamataʼaga.” Koia ko te Folafola neʼe nofo mo Sehova ʼi te temi ʼaē neʼe fakatupu ai “te lagi pea mo te kele.” Neʼe palalau te ʼAtua ki te Folafola ʼi te temi ʼaē neʼe Ina ʼui ai: “Ta fai te tagata ke hoko ki totā paki.” (Senesi 1:1, 26) ʼO toe feiā aipe, ʼe mahino ia ko te Folafola neʼe ko te ‘tufuga faiva’ ʼofaina ʼa te ʼAtua, ʼaē ʼe fakamatalatala ia Tāʼaga Lea 8:22-31, ʼe ina fakatātā te poto, pea ʼe gāue ia tafa ʼo Sehova ki te fai ʼo meʼa fuli. ʼI tona ʼosi fakatupu e Sehova, neʼe nofo te Folafola ʼi te ʼu temi loaloaga mo te ʼAtua ʼi te lagi ʼi muʼa ʼo tana tupu tagata ʼi te kele.

14. He koʼe ʼe fakahigoa ia Sesu ko “te paki ʼo te ʼAtua fakapulipuli”?

¹⁴ Koia, ʼe mole tonu ai ke tou punamaʼuli ki te fakahigoaʼi ʼo Sesu ia Kolose 1:15 ko te ‘paki ʼo te ʼAtua fakapulipuli.’ Lolotoga he ʼu taʼu loaloaga neʼe nā fakatahitahi lelei ai, neʼe liliu te ʼAlo talagafua ʼaia ohage pe ko tana Tāmai, ia Sehova. Ko te tahi ʼaia tupuʼaga ʼo te ʼui ʼaē ko Sesu ko te kalavi ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼaē ʼe ina foaki mai te maʼuli. Ko te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi tana nofo ʼi te kele, ʼe mahino ia neʼe fai anai e Sehova mo kanapaula neʼe ko ia. Tahi ʼaē meʼa, ko tatatou ako ke tou ʼiloʼi lelei ia Sesu ko tona faka ʼuhiga, ko te fakatuputupu ʼo totatou ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo Sehova. (Soane 8:28; 14:8-10) Koia, ʼe maʼuhiga ke tuputupu tatatou ako ʼo ʼuhiga mo Sesu Kilisito.

TE MAʼULI ʼO SESU ʼI TE KELE

15. Neʼe feafeaʼi te tupu ʼa Sesu ko he kiʼi tamasiʼi haohaoa?

¹⁵ Ko te lua koga ʼo te maʼuli ʼo Sesu ko tana nofo ʼaē ʼi te kele. Neʼe ina tali lelei ke momoli ifo e te ʼAtua tona maʼuli mai te lagi, ki te loto fatu ʼo te taupoʼou Sutea agatonu ʼe higoa ko Malia. Ko te laumālie maʼoniʼoni ʼo Sehova peʼe ko tona mālohi gāue, neʼe ina ‘ ʼūgaki ʼaki tona malumalu’ ia Malia, ʼo tupu ai tana faitama pea ki muli age neʼe ina fānauʼi te kiʼi tamasiʼi haohaoa. (Luka 1:34, 35) Neʼe mole pikisia Sesu ki te agahala, koteʼuhi ʼe haʼu tona maʼuli mai te Matapuna haohaoa. Neʼe maʼuli ia ʼi te famili ʼe agavaivai, ko tana tāmai tauhi ko Sosefo, te tagata tufuga ʼakau, pea ko ia ʼaē neʼe muʼa ʼi te fānau kaugamālie ʼo te famili ʼaia.—Isaia 7:14; Mateo 1:22, 23; Maleko 6:3.

16, 17. (a) Neʼe maʼu maifea e Sesu te mālohi moʼo fai ʼo te ʼu milakulo, pea koteā te ʼu milakulo ʼaē neʼe ina fai? (b) Ko te ʼu kalitate fea ʼaē neʼe fakahā e Sesu?

¹⁶ Ko te atolasio loloto ʼa Sesu kia Sehova ʼAtua neʼe kua hā lelei ʼi tona taʼu 12. (Luka 2:41-49) ʼI tona kua lahi pea mo te kamata ʼo tona minisitelio ʼi tona taʼu 30, neʼe fakahā ai foki e Sesu tona ʼofa loloto ʼaē ki te hahaʼi. ʼI te faka fealagia ʼaē e te laumālie maʼoniʼoni ʼo te ʼAtua ke ina fai te ʼu milakulo, ʼaki te ʼofa neʼe ina fakamālōlō te ʼu mahaki, te ʼu ketu, te ʼu māʼimoa, te ʼu kivi, te ʼu tuli, te ʼu kilia. (Mateo 8:2-4; 15:30) Neʼe fafaga e Sesu te ʼu hahaʼi ʼe lauʼi afe neʼe nātou pakupaku. (Mateo 15:35-38) Neʼe ina faka gona te afā neʼe fakatupu tuʼutāmaki ki te maʼuli ʼo tona ʼu kaumeʼa. (Maleko 4:37-39) Pea, neʼe ina fakatuʼuake mo te ʼu mate. (Soane 11:43, 44) Ko te ʼu milakulo ʼaia neʼe hoko moʼoni ʼi te hisitolia pea ʼe fakamoʼoni kiai te hahaʼi. Māʼiape la mo te ʼu fili ʼo Sesu, neʼe nātou fakamoʼoni ki ‘te ʼu fakaʼiloga lahi ʼaē neʼe ina fai.’—Soane 11:47, 48.

¹⁷ Neʼe feʼaluʼaki ia Sesu ʼi tona fenua, ʼo faiakonaki ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. (Mateo 4:17) Neʼe ina tuku he faʼifaʼitaki mālohi ʼo ʼuhiga mo te faʼa kātaki pea mo te aga fakapotopoto. ʼO feiā aipe mo te temi ʼaē neʼe lotomamahi ai ʼuhi ko tana ʼu tisipulo, ʼaki te agaʼofa neʼe ina ʼui fēnei: “Ko te laumālie, ʼe moʼoni, ʼe mālohi ia, kaʼe ko te kakano ʼe vaivai.” (Maleko 14:37, 38) Kae, neʼe lototoʼa ia Sesu pea mo palalau fakahagatonu kia nātou ʼaē neʼe nātou meʼa noaʼi te moʼoni pea mo gaohi koviʼi te hahaʼi vaivai. (Mateo 23:27-33) Ia meʼa fuli, neʼe ina muliʼi fakalelei te faʼifaʼitaki ʼofa ʼo tana Tāmai. Neʼe lotolelei ia Sesu ke haʼu ʼo mate ke feala ki te malamanei ke ina maʼu he ʼamanaki ki te temi ka haʼu. Koia la ʼaē ʼe feala ke tou ʼui ai ko Sesu te kalavi ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua! ʼIo, ko ia ko te kalavi maʼuli! Kae he koʼe ʼe tou ʼui ko te kalavi maʼuli? Ko te meʼa ʼaia ʼe ina fakakaku tatou ki te tolu koga ʼo tona maʼuli.

KO SESU ʼI TE TEMI NEI

18. ʼE tonu ke feafeaʼi tatatou faʼahiga sio kia Sesu Kilisito ia ʼaho nei?

¹⁸ ʼE talanoa te Tohi-Tapu ki te mate ʼo Sesu, kae ʼe maʼuli ia ʼi te temi nei! Koia, ko te lauʼi teau hahaʼi ʼi te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi neʼe nātou sio mata ki tona kua fakatuʼuake. (1 Kolonito 15:3-8) Ohage ko tona fakakikite, ki muli age neʼe heka ia ʼi te toʼomataʼu ʼo tana Tāmai pea neʼe talitali ki te temi ʼaē ʼe foaki age ai te pule faka hau ʼi selo. (Pesalemo 110:1; Hepeleo 10:12, 13) Koia ʼe tonu ke feafeaʼi tatatou faʼahiga sio kia Sesu ia ʼaho nei? ʼE tonu koa ke tou manatu ko ia ko he kihiʼi tamasiʼi meamea ʼe nofo ʼi he kaiʼaga manu? Peʼe tonu koa ke tou sio kia Sesu ohage ko he tagata ʼe tau tugaki? Kailoa. Ko ia ko te Hau ʼe lolotoga ʼafio ʼi te temi nei pea ʼe mālohi! ʼE kei toe te kiʼi temi nounou, pea ʼe ina fai anai tona ʼuhiga pule ki totatou kele maveuveu.

19. Koteā te meʼa ʼaē kua ʼamanaki ke fai e Sesu?

¹⁹ Ia Fakahā 19:11-15, ʼe talanoa ai kia Sesu Kilisito ʼe gigila pea ʼe haʼu ʼi te mālohi lahi moʼo fakaʼauha ʼo te kau agakovi. ʼE mahino papau ia kua holi ʼaupito ia te Hau agaʼofa ʼaia ʼi selo ke ina fakagata te mamahi ʼaē ʼe tau mo te ʼu lauʼi miliona hahaʼi ia ʼaho nei! Pea ʼe toe holi ʼaupito ke haʼu ʼo tokoni ki te hahaʼi ʼaē ʼe nātou faiga ke nātou muliʼi tana faʼifaʼitaki haohaoa ʼaē neʼe ina tuku mai ʼi te temi ʼaē neʼe nofo ai ʼi te kele. (1 Petelo 2:21) ʼE ina loto ia ke nātou hāo heʼe kua ʼamanaki ke hoko te “tau ʼo te ʼaho lahi ʼo te ʼAtua Māfimāfi,” ʼaē ʼe higoa ko Halamaketone, ke feala ai hanatou maʼuʼuli ʼo heʼegata ko he ʼu hahaʼi fakalogo ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼaē ʼi selo.—Fakahā 7:9, 14; 16:14, 16.

20. Koteā te meʼa ʼaē ka fai anai e Sesu maʼa te malamanei lolotoga tana ʼafio Hau ia Taʼu e Afe?

²⁰ Ohage ko te meʼa ʼaē neʼe fakakikite, ʼi te lolotoga Hau ʼa Sesu ia Tau e Afe ʼi te tokalelei, ʼe ina fakahoko anai te ʼu milakulo maʼa te hahaʼi fuli. (Isaia 9:6, 7; 11:1-10; Fakahā 20:6) ʼE fakamālōlō anai e Sesu te ʼu mahaki fuli pea ʼe ina pulihi anai te mate. ʼE ina fakatuʼuake anai te ʼu lauʼi miliale hahaʼi ke feala mo nātou hanatou maʼuʼuli ʼo heʼegata ʼi te kele. (Soane 5:28, 29) ʼE mātou ʼiloʼi papau ʼe fiafia anai tokotou loto mo kapau ʼe koutou ako te tahi ʼu meʼa ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga faka Mesianike ʼi te kapite ki muli age. Ke koutou ʼiloʼi papau te faʼahi ʼaenī: ʼE ko he maʼuli fakatalakitupua anai ʼaē ka tou maʼu ʼi te takitaki ʼa te Puleʼaga. ʼE ko he meʼa maʼuhiga foki tatatou ʼiloʼi lelei ia Sesu Kilisito! ʼIo, ʼe maʼuhiga ke ʼaua naʼa galo kia tatou ia Sesu, te kalavi maʼuli ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼaē ʼe ina taki ki te maʼuli heʼegata.

[Nota ʼi te lalo pasina]

TE SIVI ʼO TOKOTOU ʼATAMAI MĀLAMA

Neʼe fakamoʼoni feafeaʼi e te hōloga faka famili ʼa Sesu, ʼe ko ia ko te Mesia?

Koteā te ʼu lea faka polofeta faka Mesianike ʼaē neʼe hoko katoa ʼo ʼuhiga mo Sesu?

Neʼe feafeaʼi te fakahā fakagahatonu e te ʼAtua ko Sesu neʼe ko tana Fakanofo?

He koʼe ʼe ʼui ko Sesu te kalavi maʼuli ʼo te ʼatamai mālama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua?

[Talanoa ʼo te pasina 37]

KO HE ʼU LEA FAKA POLOFETA FAKATALAKITUPUA ʼO ʼUHIGA MO TE MESIA

TE LEA FAKA TE MEʼA ʼAĒ ʼE TONA

POLOFETA TONU KE HOKO HOKO

TONA MAʼULI ʼI TE KAMATA

Isaia 7:14 ʼE tupu ʼi he taupoʼou Mateo 1:18-23

Selemia 31:15 Te fakapogi ʼo te ʼu kihiʼi Mateo 2:16-18

tamaliki ʼi tona ʼosi tupu

TONA MINISITELIO

Isaia 61:1, 2 Ko tona maʼua mai te ʼAtua Luka 4:18-21

Isaia 9:1, 2 Ko tona minisitelio neʼe sio ai Mateo 4:13-16

te hahaʼi ki te mālama lahi

Pesalemo 69:9 ʼE fakamalotoloto ki te Soane 2:13-17

fale ʼo Sehova

Isaia 53:1 Neʼe mole nātou tui ki ai Soane 12:37, 38

Sakalia 9:9; Neʼe hū ki Selusalemi ʼe heka Mateo 21:1-9

Pesalemo 118:26 ʼi te asino fafine; pea neʼe

tali ia ia ohage he hau pea

ohage ko he tahi ʼe haʼu ʼi

te huafa ʼo Sehova

TONA LAVAKIʼI PEA MO TONA MATE

Pesalemo 41:9; Ko he ʼapositolo heʼe faitotonu Gāue 1:15-20

109:8 e tahi; ʼe ina lavakiʼi ia Sesu

pea ʼe fetogi ia ia ki muli age

Sakalia 11:12 Neʼe lavakiʼi ki te ʼu foʼi Mateo 26:14, 15

piesi siliva e 30

Pesalemo 27:12 ʼE fakaʼaogaʼi te kau Mateo 26:59-61

fakamoʼoni loi ʼo ʼuhiga mo ia

Pesalemo 22:18 Te vaevae ʼo tona ʼu mutuʼi meʼa Soane 19:23, 24

Isaia 53:12 Neʼe lau ia ia ʼi te kau agahala Mateo 27:38

Pesalemo 22:7, 8 Neʼe vāʼi ʼi tona temi mamahi Maleko 15:29-32

Pesalemo 69:21 ʼE foaki ki ai te vinika Maleko 15:23, 36

Isaia 53:5; Neʼe hukiʼi Soane 19:34, 37

Sakalia 12:10

Isaia 53:9 ʼE ʼavaifo mo te kau koloaʼia Mateo 27:57-60

Pesalemo 16:8-11, ʼE fakatuʼuake ʼi muʼa ʼo te pala Gāue 2:25-

nota ʼi te lalo ʼo tona sino 32; 13:34-37

pasina

[Paki ʼo te pasina 35]

Neʼe foaki e te ʼAtua kia Sesu te mālohi ke ina fakamālōlō te kau mahaki