Te Tohi-Tapu ʼe Ko He Tohi ʼe Haʼu Mai Te ʼAtua

1, 2. He koʼe ʼe tou ʼui ko te Tohi-Tapu ʼe ko he meʼa ʼofa ʼe fakaloto fiafia mai te ʼAtua?

ʼE KOUTOU manatuʼi koa ia te ʼaho ʼaē neʼe ʼavatu ai e hokotou kaumeʼa he meʼa ʼofa neʼe koutou leleiʼia? Neʼe ko he lakaga fakafiafia ʼaia pea neʼe malave ki tokotou loto. Koteʼuhi ʼaki te meʼa ʼofa ʼaia, ʼe koutou ʼiloʼi ai ko ia ʼaē neʼe ina ʼavatu ʼe maʼuhiga kiā ia takotou faka kaumeʼa. ʼE mahino ia ʼe koutou loto fakafetaʼi ki te meʼa ʼofa ʼo tokotou kaumeʼa, heʼe hā ʼaki ai tana faka maʼuhigaʼi koutou.

² Ko te Tohi-Tapu ʼe ko he meʼa ʼofa ʼo te ʼAtua, pea ʼe tonu ke tou fakafetaʼi moʼoni ki ai. Ko te tohi makehe ʼaia ʼe ina fakahā mai ia te ʼu meʼa ʼe mole feala hatatou maʼu ʼi he tahi age faʼahi. Ohage la, ʼe ina fakamatala mai ia te fakatupu ʼo te lagi mo ʼona fetuʼu, mo te kele, pea mo te ʼuluaki tagata mo te ʼuluaki fafine. ʼE tuʼu ʼi te Tohi-Tapu te ʼu pelesepeto ʼe feala hatatou falala kiai, pea ʼe tokoni mai ke tou lava ʼutakiʼi ia te ʼu fihifihia ʼo te maʼuli pea mo ʼona tuʼania. ʼE ina fakamahino mai te ʼu meʼa ʼaē ka fai anai e te ʼAtua moʼo fakahoko ʼo tona finegalo, pea mo fetogi ia te ʼu ʼaluʼaga fakaʼofaʼofa ʼo te kele. Ei, ko te Tohi-Tapu ʼe ko he meʼa ʼofa ʼe fakaloto fiafia!

3. Koteā ʼaē ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Sehova, pea he koʼe ʼe malave ki ʼotatou loto?

³ ʼE toe ʼui ko te Tohi-Tapu ʼe ko he meʼa ʼofa ʼe malave ki ʼotatou loto, koteʼuhi ʼe ina fakahā mai te agaaga ʼo ia ʼaē neʼe ina foaki mai, ia Sehova ʼAtua. ʼI tana foaki mai ia te tohi ʼaia, ʼe ko he fakamoʼoni ʼaia ʼe ina loto ke tou ʼiloʼi lelei ia ia. Ei ko te Tohi-Tapu ʼe lava tokoni atu ke koutou fakaōvi kiā Sehova.

4. Kiā koutou, koteā ʼaē ʼe makehe ai ia te Tohi-Tapu?

⁴ ʼE ʼi ai takotou Tohi-Tapu, ohage ko te tokolahi. Ko te Tohi-Tapu kua tā kātoa peʼe fakakoga ia lea e 2 300, pea ko te teitei hahaʼi fuli ʼe nātou maʼu te tohi ʼaia. ʼE fakafuafua, ko te lauʼi miliona Tohi-Tapu ʼe tufa ʼi te vāhaʼa fuli. Kua tā te ʼu lauʼi miliale Tohi-Tapu kātoa peʼe fakakoga. Ei, ʼe mole he tohi ʼe tatau mo te Tohi-Tapu.

5. He koʼe ʼe tou ʼui ko te Tohi-Tapu “ ʼe haʼu mai te ʼAtua”?

⁵ Tahi ʼaē meʼa, ko te Tohi-Tapu “ ʼe haʼu mai te ʼAtua.” (2 Timoteo 3:​16, MN ) ʼO feafeaʼi? ʼE tali fēnei ʼi te Tohi-Tapu: “ ʼAki te takitaki ʼo te laumālie maʼoniʼoni, neʼe palalau ni ʼu tagata ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua.” (2 Petelo 1:​21, MN ) Koʼeni tona fakatā: Ko he patolo ʼe ina kole age ki tana fafine gāue ke ina tā te tohi. Ko te tohi ʼaia ʼe tuʼu ai te ʼu manatu pea mo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼa te patolo. ʼE ko tana tohi, kae mole ko he tohi ʼo tana fafine gāue. ʼO toe feiā aipe, ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu te logo mai te ʼAtua, kae mole ko he logo mai te ʼu tagata ʼaē neʼe nātou tohi. Koia ʼe tou lava faka tui papau ai ko te Tohi-Tapu kātoa ʼe ko “te Folafola ʼa te ʼAtua.”​—1 Tesalonika 2:​13, MN.

ʼE ʼALUTAHI TANA ʼU MANATU PEA MO TOTONU

6, 7. He koʼe ʼe fakaofoofo te ʼalutahi ʼa te ʼu manatu ʼa te Tohi-Tapu?

⁶ Neʼe tohi ia te Tohi-Tapu kua hili kiai taʼu e 1 600 tupu. Neʼe māʼuʼuli tana kau tagata faitohi ʼi ni ʼu temi kehekehe, pea neʼe kehekehe tonatou faʼahiga maʼuli. Ko ʼihi neʼe gāue kele, ko ʼihi neʼe ko te ʼu tautai, pea ko ʼihi neʼe tauhi ōvi. Ko ʼihi neʼe ko he kau polofeta, ko ʼihi neʼe ko te ʼu tuʼi fakamāu, pea ko ʼihi neʼe ko te ʼu hau. Ko te tagata faitohi Evaselio ko Luka, neʼe ko te tōketā. Logola neʼe kehekehe tonatou faʼahiga maʼuli, kae ko te Tohi-Tapu ʼe ʼalutahi tana ʼu manatu mai te kamata ʼo aʼu ki te fakaʼosi.a

⁷ Ko te ʼuluaki tohi ʼo te Tohi-Tapu, ʼe ina fakamatala mai te kamataʼaga ʼo te ʼu fihifihia ʼo te malamanei. Ko te tohi fakamuli ʼe ina fakahā mai ko te kele kātoa ʼe liliu anai ko he palatiso, peʼe ko he ʼōloto. ʼE fakamatala ʼi te Tohi-Tapu te ʼu lauʼi afe taʼu mo taʼu ʼo te hisitolia ʼo te tagata, pea ʼi hona faʼahiga ʼaluʼaga, ʼe tokoni mai ke tou mahino peʼe koteā te finegalo ʼo te ʼAtua pea ʼe ina fakahoko feafeaʼi anai. ʼE ko he meʼa fakaofoofo ia te ʼalutahi ʼa te ʼu manatu ʼa te Tohi-Tapu, pea ʼe mole tonu ke tou punamaʼuli ki te faʼahi ʼaia heʼe ko te tohi ʼe haʼu mai te ʼAtua.

8. Koutou tuku mai he ʼu faʼifaʼitaki ʼe hā ʼaki mai ai ia te totonu ʼa te Tohi-Tapu ʼi te ʼu meʼa fakapoto lalahi.

⁸ ʼE totonu te ʼu fakamatala ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa fakapoto lalahi. Neʼe kua talanoa ia ki he ʼu meʼa neʼe mole heʼeki ʼiloʼi ʼi tona temi. Ohage la, ko te tohi ʼo Levitike, ʼe tuʼu ai te ʼu lao maʼa te Iselaele ʼāfea, ʼo ʼuhiga mo te fakamamaʼo kehe ʼo te hahaʼi mahaki, pea mo te fakamaʼa, kae ko te ʼu puleʼaga ʼo tonatou ʼu tafaʼaki neʼe mole nātou ʼiloʼi nātou ia te ʼu faʼahi ʼaia. ʼI te ʼu temi ʼāfea neʼe lahi ia te ʼu manatu hala ʼa te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te agaaga faʼu ʼo te kele, kae neʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu ko te kele ʼe takafuafua. (Isaia 40:22) Neʼe moʼoni ia te ʼui ʼa te Tohi-Tapu ko te kele ‘ ʼe tautau ʼi te noa.’ (Sopo 26:7) ʼE moʼoni ko te Tohi-Tapu ʼe mole ko he tohi moʼo akoʼi mai ia te ʼu meʼa fakapoto lalahi, kae ʼe totonu tana ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga te ʼu faʼahi feiā. ʼE mole tonu ke tou punamaʼuli ki te faʼahi ʼaia, heʼe ko te tohi ʼe haʼu mai te ʼAtua.

9. (a) Ko te ʼu faʼahi fea ʼaē ʼe totonu pea moʼoni ai ia te ʼu hisitolia ʼa te Tohi-Tapu? (b) Koteā ʼaē ʼe tou lava ʼui ʼo ʼuhiga mo te Tohi-Tapu, ʼi te fakamatala fakahagatonu ʼo tona ʼu tagata faitohi?

⁹ Tahi ʼaē meʼa, ko te ʼu fakamatala ʼa te Tohi-Tapu ʼe totonu pea mo tou lava falala kiai. ʼE fakamatalatala lelei ai te ʼu higoa ʼo te ʼu hahaʼi pea mo tonatou ʼu haʼuʼaga.b Ko te ʼu tagata fai fakamatala hisitolia ʼo te temi muʼa, ʼi te agamāhani neʼe mole nātou fakamatala ia te ʼu tau ʼaē neʼe mole mālo ai tonatou fenua. Kae ko te kau tagata faitohi ʼo te Tohi-Tapu, neʼe nātou talanoa ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko moʼoni, māʼia mo tanatou ʼu agahala pea mo te ʼu agahala ʼo tonatou fenua. Ohage la, ʼi te tohi ʼo Faka au, ko te tagata faitohi ko Moisese, neʼe ina fakahā fakahagatonu tana agahala mamafa ʼaē neʼe iku ai mo tona fakatonutonuʼi mālohi. (Faka au 20:​2-12) ʼI te tahi ʼu fakamatala ʼo te ʼu hisitolia ʼāfea, ʼe maʼu tahitahiga ai te taʼi fakamatala fakahagatonu ʼaia, kae ʼe maʼu ia te faʼahi ʼaia ʼi te Tohi-Tapu, heʼe ko te tohi ʼe haʼu mai te ʼAtua.

KO HE TOHI ʼE MAʼU AI TE POTO ʼAOGA

10. He koʼe ʼe mole tou punamaʼuli ki te ʼaoga ʼo te Tohi-Tapu?

¹⁰ Mai tona ʼuhiga ʼaē ko te Tohi-Tapu ʼe haʼu mai te ʼAtua, koia “ ʼe ʼaoga ai moʼo akoʼi, moʼo fakatonutonuʼi, moʼo fakatokatoka ʼo te ʼu meʼa.” (2 Timoteo 3:​16, MN ) Ei ko te Tohi-Tapu ʼe ko he tohi ʼe ʼaoga. ʼE ina fakahā lelei mai te nātula ʼa te tagata, pea ʼe mole tou punamaʼuli ki te faʼahi ʼaia, heʼe ko te Tohi-Tapu ʼe haʼu mai ia Sehova ʼAtua, te Tupuʼaga. ʼE mahino lelei age ia Sehova ki tatatou ʼu manatu pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼi ʼotatou loto. Tahi ʼaē meʼa, ʼe ʼiloʼi e Sehova te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ki totatou maʼuli fiafia, pea mo ina ʼiloʼi te ʼu aga ʼaē ʼe mole tonu ke tou fai.

11, 12. (a) Koteā te ʼu faʼahi ʼaē neʼe talanoa kiai ia Sesu ʼi tana Akonaki ʼaē ʼi te Moʼuga? (b) Koteā te tahi ʼu faʼahi ʼaoga ʼe talanoa kiai ʼi te Tohi-Tapu, pea he koʼe koa ko tana ʼu tokoni ʼe ʼaoga tuʼumaʼu?

¹¹ Tou vakaʼi age muʼa te faiakonaki ʼa Sesu ʼaē ʼe higoa ko te Akonaki ʼi te Moʼuga, ʼaē ʼe tohi iā Mateo kapite 5 ki te 7. ʼI tana akonaki makehe ʼaia, neʼe lahi te ʼu faʼahi neʼe talanoa kiai ia Sesu, ohage la ko te ʼu faʼahi ʼaē ʼe tonu ke tou fai ke feala hatatou maʼu ia te fiafia moʼoni, te faʼahiga fakatokatoka ʼo te ʼu tokakovi, te faʼahiga fai ʼo te faikole, pea mo te manatu ʼaē ʼe tonu ke tou maʼu ʼo ʼuhiga mo te ʼu koloā faka mālama. Ia ʼaho nei, ko te ʼu folafola ʼa Sesu ʼe kei mālohi pea mo ʼaoga ohage pe ko tona temi.

¹² Ko ʼihi pelesepeto faka Tohi-Tapu, ʼe ʼaoga ki te maʼuli faka famili, ki te ʼu agamāhani ʼi te gāue, pea mo te ʼu felogoi mo ʼihi. Ko te ʼu pelesepeto faka Tohi-Tapu ʼe ʼaoga ki te hahaʼi fuli, pea ko tana ʼu tokoni ʼe ʼaoga tuʼumaʼu. Ko te poto ʼaē ʼe maʼu ʼi te Tohi-Tapu, ʼe lava fakanounou ʼaki te ʼu palalau fakaʼatua ʼaē neʼe tohi e te polofeta ko Isaia: “Ko au, Sehova, ko au tou ʼAtua, ia Ia ʼaē ʼe ina akoʼi koe ke ʼaoga kiā te koe.”​—Isaia 48:17.

KO HE TOHI ʼE TUʼU AI TE ʼU LEA FAKA POLOFETA

13. Koteā te ʼu faʼahi ʼaē neʼe fakahā e Sehova ki te polofeta ko Isaia ke ina tohi ʼo ʼuhiga mo Papiloni?

¹³ ʼE lahi ʼaupito te ʼu lea faka polofeta ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu, pea ʼe lahi te ʼu lea faka polofeta kua ʼosi hoko. Ohage la ko te lea faka polofeta ʼaē neʼe tohi e te polofeta ko Isaia, ʼi te valu sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi. Neʼe fakakikite ai e Sehova ʼe fakaʼauha anai ia te kolo ʼo Papiloni. (Isaia 13:19; 14:​22, 23) Neʼe ina fakahā age kiā Isaia peʼe hoko feafeaʼi anai ia te fakaʼauha ʼaia. Ko te ʼu kautau mai te tahi ʼu fenua ʼe nātou fakamamaha anai te vaitafe ʼo Papiloni, pea mo nātou hūfi anai te kolo, kae mole fai he tau. ʼE mole gata ai, heʼe ko te lea faka polofeta ʼaia ʼa Isaia, neʼe ina fakahā mo te higoa ʼo Siliusi, ia te hau ʼaē ka ina fakatō anai ia Papiloni.​—Isaia 44:​27–45:2.

14, 15. Neʼe hoko feafeaʼi ia te lea faka polofeta ʼo Isaia ʼo ʼuhiga mo Papiloni?

¹⁴ Hili kiai taʼu e 200, ʼi te pō ʼo te ʼaho 5 ki te ʼaho 6 ʼo ʼOketopeli ʼo te taʼu 539 ʼi muʼa ʼo totatou temi, neʼe ʼōmai ia te ʼu kautau ʼo fakaōvi mai tonatou nofoʼaga ki te kolo ʼo Papiloni. Neʼe ko ai tonatou kamutoa? Neʼe ko te hau Pelesia ʼe higoa ko Siliusi. Neʼe ko te kamataʼaga ʼaia ʼo te fakahoko ʼo te lea faka polofeta fakaofoofo. Kae ohage ko tana tala fakakikite, neʼe hoko koa te hūfi ʼo Papiloni e te ʼu kautau ʼo Siliusi kae mole hoko he tau?

¹⁵ ʼI te pō ʼaia, ko te kau Papiloni neʼe nātou fai tanatou fakafiafia pea neʼe mole nātou tuʼania he meʼa he neʼe puipui nātou e te ʼu foʼi kaupā lalahi pea mo mātolu ʼo tonatou kolo. Kae lolotoga te pō ʼaia, ʼaki he fakakaukau poto, neʼe ōfeʼi kehe e Siliusi te vaitafe ʼaē neʼe fakalaka ʼi te kolo. ʼI te kua maha ʼo te vaitafe, neʼe fakalaka tana ʼu kautau ʼi te vai pea mo nātou fakaōvi ki te ʼu kaupā ʼo te kolo. Kae ʼe feafeaʼi anai ki te ʼu kautau ʼo Siliusi hanatou fakalaka ʼi te ʼu kaupā? ʼE mole ʼiloʼi pe koteā tona tupuʼaga, kae ʼi te pō ʼaia neʼe tuku ava te ʼu matapā ʼo te kolo, pea neʼe mole ʼi ai hona ʼu tagata leʼo.

16. (a) Koteā ʼaē neʼe fakakikite e Isaia ʼo ʼuhiga mo te ikuʼaga fakaʼosi ʼo Papiloni? (b) Neʼe hoko feafeaʼi te lea faka polofeta ʼa Isaia ʼo ʼuhiga mo te tuʼu lāvaki ʼo Papiloni?

¹⁶ ʼO ʼuhiga mo Papiloni, neʼe fakakikite fēnei: “ ʼE mole toe nofoʼi anai, pea ʼe mole tuʼu anai mai he taʼiake ki he tahi taʼiake. Ko te Alape ʼe mole ina fakatuʼu ai anai tona fale fehikitaki, pea ko te kau tauhi ōvi ʼe mole nātou fakatakoto ai anai tanatou ʼu faga manu.” (Isaia 13:20) Ko te lea faka polofeta ʼaia neʼe mole ina fakakikite pe ia te fakaʼauha ʼo te kolo, kae neʼe ina toe fakakikite foki mo tana tuʼu lāvaki ʼo talu ai. Neʼe hoko moʼoni te ʼu palalau ʼaia, koteʼuhi ia kilometa e 80 ʼi te potu saute ʼo Bagdad, ʼi Ilakia, ʼe tuʼu lāvaki ai te tuʼulaga ʼāfea ʼo Papiloni. Ko he fakamoʼoni ʼaia kua hoko ia te ʼu palalau ʼaē neʼe tala age e Sehova kiā Isaia: “ ʼE au hikoʼi anai te kolo ʼaia ʼaki te taufale hiko ʼo te fakaʼauha.”​—Isaia 14:​22, 23.c

17. He koʼe ʼe ko he fakaloto mālohi ki tatatou tui, ia te hoko ʼa te ʼu lea faka polofeta ʼo te Tohi-Tapu?

¹⁷ ʼE tou fakamoʼoni ko te Tohi-Tapu, ʼe ko he tohi ʼe ina fakaloto mālohiʼi tatatou tui, koteʼuhi ʼe tou maʼu ai te ʼu lea faka polofeta neʼe hoko moʼoni. Koia ʼe tou falala mālohi ko Sehova ʼAtua ʼe ina toe fakahoko anai mo tana fakapapau, ʼaē ko te fakaliliu ia te kele ko he palatiso, he neʼe ina fakahoko tana ʼu fakapapau ʼi muʼa atu. (Faka au 23:19) Ei, ʼe tou maʼu “te ʼamanaki ʼo te maʼuli heʼegata ʼaē neʼe fakapapau ʼi muʼa atu ʼo he ʼu temi loaloaga, e te ʼAtua ʼaē ʼe mole feala ke loi.”​—Tito 1:​2, MN.d

“KO TE FOLAFOLA ʼA TE ʼATUA ʼE MAʼULI”

18. Koteā te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e te ʼapositolo ko Paulo, ʼe hā ai te mālohi ʼo “te folafola ʼo te ʼAtua”?

¹⁸ ʼAki te ʼu faʼahi ʼaē kua tou vakaʼi ʼi te kapite ʼaenī, ʼe mahino lelei mai ko te Tohi-Tapu ʼe ko he tohi ʼe makehe moʼoni. Pea ʼe mole makehe ʼuhi pe heʼe ʼalutahi tana ʼu manatu, mo totonu tana fakamatala ia te ʼu meʼa fakapoto lalahi, mo tona ʼu hisitolia, mo maʼu ai te poto ʼaoga, pea mo te ʼu lea faka polofeta ʼaē ʼe tou lava falala kiai. Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo Kilisitiano ko Paulo: “Ko te folafola ʼa te ʼAtua ʼe maʼuli pea mo mālohi, pea ʼe māsila age ia ʼi te heletā mata lua fuape pea ʼe ulu ia ʼo kaku ki tana vaheʼi te nefesi pea mo te laumālie, pea mo te ʼu hokoga hui mo ʼonatou gakoʼi hui, pea ʼe feala ke ina ʼiloʼi lelei te ʼu manatu pea mo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo te loto.”​—Hepeleo 4:​12, MN.

19, 20. (a) ʼE lava tokoni feafeaʼi mai ia te Tohi-Tapu ke tou sivisivi ia tatou totonu? (b) ʼE feafeaʼi hakotou fakahā takotou loto fakafetaʼi ki te meʼa ʼofa makehe ʼo te ʼAtua, ia te Tohi-Tapu?

¹⁹ Ko te “folafola” peʼe ko te logo ʼo te ʼAtua ʼaē ʼe tou lau ʼi te Tohi-Tapu, ʼe ina lava fetogi totatou maʼuli. ʼE lava tokoni mai ke tou sivisivi lelei ia tatou totonu. ʼE lagi tou lau ʼe tou ʼofa ki te ʼAtua, kae ʼe tou ʼiloʼi anai tatatou ʼu manatu moʼoni, pea mo te ʼu fakatuʼutuʼu moʼoni ʼo totatou loto, ʼi tatatou faʼahiga tali ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe akoʼi mai e te Folafola, ia te Tohi-Tapu.

²⁰ Ko te Tohi-Tapu ʼe ko he tohi ʼe haʼu moʼoni mai te ʼAtua, pea ʼe tonu ke tou lau, mo tou ako, pea mo tou leleiʼia. Koutou fakahā takotou loto fakafetaʼi ki te meʼa ʼofa ʼaia ʼo te ʼAtua, ʼo koutou haga lau te ʼu manatu ʼaē ʼe tuʼu ai. Kapau ʼe koutou fai feiā, pea ʼe toe lahi age anai takotou mahino ki te fakatuʼutuʼu ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te malamanei. ʼI te kapite ʼaē ka hoa mai, ʼe tou vakaʼi ai anai peʼe koteā te fakatuʼutuʼu ʼaia pea ʼe hoko feafeaʼi anai.