‘ ʼE Tonu Ke Koutou Maʼoniʼoni Koteʼuhi ʼe ʼAu Maʼoniʼoni’

“ ʼE tonu ke koutou fakahā ʼe koutou maʼoniʼoni, koteʼuhi ko ʼau ia Sehova tokotou ʼAtua ʼe ʼau maʼoniʼoni.”​—Levitike 19:2.

1. Ko ai te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe faka ʼuhiga e te mālama ʼe ko he ʼu hahaʼi maʼoniʼoni?

ʼI TE ʼu lotu lalahi ʼo te malamanei, ʼe ʼi ai te ʼu hahaʼi ʼe nātou faka ʼuhiga ia nātou ko te kau maʼoniʼoni. Ko te taupoʼou logona ko Teresa ʼi Initia, ʼe tau faka ʼuhigaʼi ia ia e te hahaʼi ʼe ko he fafine maʼoniʼoni, ʼuhi ko tana gāue faka sakilifisio ki te hahaʼi māsisiva. ʼE higoaʼi te tuʼi tapu ko te “Tāmai Maʼoniʼoni.” Ko José Maria Escrivá ʼaē neʼe ina fakatupu te magaʼi lotu Katolika Opus Dei, ʼe sioʼi ia ia e ʼihi kau Katolika ohage he “faʼifaʼitaki maʼoniʼoni.” Ko te lotu Inituisi ʼe ʼi ai tona ʼu tagata fai akonaki, peʼe ko he ʼu tagata maʼoniʼoni. Neʼe fakaʼapaʼapaʼi te tagata ko Gandhi ohage he tagata maʼoniʼoni. Ko te lotu Putisi ʼe ʼi ai tona ʼu monike maʼoniʼoni, pea ko te lotu Mahometa ʼe ʼi ai tana polofeta maʼoniʼoni. Kae koteā koa te faka ʼuhiga totonu ʼo te kupu maʼoniʼoni?

2, 3. (a) Koteā te faka ʼuhiga ʼo te kupu “maʼoniʼoni”? (b) Koteā te tahi ʼu fehuʼi ʼaē ʼe tonu ke tou tali kiai?

² Ko te kupu “maʼoniʼoni” ʼe faka ʼuhiga “1. . . . ki te fakatahi mo te mālohi fakaʼatua; ki te meʼa taputapu. 2. ʼE tokagaʼi ohage ko he meʼa ʼe tau mo feʼauga ke atolasioʼi peʼe fai kiai he tauhi . . . 3. Ki te maʼuli ʼo mulimuli ki te aga fefeka peʼe ki te aga māʼoluga ʼaē ʼe tonu ke fai ʼo ʼuhiga mo te lotu peʼe ki he fakatuʼutuʼu fakalaumālie . . . 4. Ki he meʼa kua hinoʼi peʼe fakakeheʼi ʼuhi ko he fakatuʼutuʼu faka lotu.” ʼI te Tohi-Tapu, ko te kupu maʼoniʼoni ʼe faka ʼuhiga “ki te maʼa ʼi te faʼahi faka lotu; ki te ʼuhiga taputapu.” ʼE ʼui e te tohi faka Tohi-Tapu ʼaē ko te Insight on the Scriptures, “ko te [kupu] totonu faka Hepeleo qoʹdhesh, ʼe faka ʼuhiga ki he meʼa ʼe tuku keheʼi, ʼe pipiki ki he meʼa ʼe tahi, peʼe ko he meʼa ʼe fakamaʼoniʼoniʼi maʼa Sehova, . . . te ʼaluʼaga ʼo he meʼa kua tuku keheʼi maʼa te tauhi ki te ʼAtua.”a

³ Neʼe fakatotonu ki te puleʼaga ʼo Iselaele ke nātou maʼoniʼoni. Neʼe ʼui fēnei e te Lao ʼa te ʼAtua: “Ko ʼau ko Sehova tokotou ʼAtua; pea ʼe tonu ke koutou fakamaʼoniʼoniʼi koutou pea mo koutou fakahā ʼe koutou maʼoniʼoni, koteʼuhi ʼe ʼau maʼoniʼoni.” Neʼe ko ai te Matapuna ʼo te maʼoniʼoni? Neʼe lava feafeaʼi te maʼoniʼoni ʼa te kau Iselaelite heʼe haohaoa? Pea koteā te ʼu ako ʼaē ʼe feala ke tou maʼu ʼi te temi nei ʼi te ʼui ʼaē ko Sehova ʼe maʼoniʼoni?​—Levitike 11:44.

Neʼe Pipiki Feafeaʼi Ia Iselaele Ki Te Matapuna ʼo Te Maʼoniʼoni?

4. Neʼe fakatā feafeaʼi te maʼoniʼoni ʼa Sehova ʼi Iselaele?

⁴ Ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe pipiki ki te tauhi ʼa Iselaele kia Sehova ʼAtua, neʼe tonu ke faka ʼuhiga ʼe ko he ʼu meʼa maʼoniʼoni. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko Sehova totonu ʼaē ko te matapuna ʼo te maʼoniʼoni. ʼE fakaʼosi fēnei te fakamatala ʼa Moisese ʼo ʼuhiga mo te teuteuʼi ʼo te tapenakulo maʼoniʼoni, pea mo te ʼu kofu ʼo te pelepitelo pea mo tona ʼu meʼa teuteu: “Pea neʼe nātou gaohi te pale gigila, ko te fakaʼiloga maʼoniʼoni ʼo te foaki ʼo nātou, ʼo gaohi ʼaki te aulo maʼa, pea nātou tohi ʼi ai: ‘Ko te ʼuhiga maʼoniʼoni ʼe ʼa Sehova.’ ” Ko te pale gigila ʼaia ʼaē neʼe gaohi ʼaki te aulo maʼa, neʼe haʼi ki te kie ʼi te ʼulu ʼo te pelepitelo lahi, pea neʼe faka ʼuhiga e te pale ʼaia ʼe kua tuku keheʼi ia ia ki he gāue ʼe maʼoniʼoni makehe. ʼI tanatou sisio ki te fakaʼiloga ʼaia ʼi tona gigila ʼi te laʼā, neʼe manatuʼi tuʼumaʼu e te kau Iselaelite te maʼoniʼoni ʼo Sehova.​—Ekesote 28:36; 29:6; 39:30.

5. Neʼe lava feafeaʼi ke maʼoniʼoni te kau Iselaelite heʼe haohaoa?

⁵ Kae neʼe lava feafeaʼi koa ke maʼoniʼoni te kau Iselaelite? ʼAki pe tanatou felogoi lelei mo Sehova pea mo tanatou tauhi maʼa kia te ia. Neʼe tonu ke nātou maʼu te ʼatamai mālama totonu ʼo ʼuhiga mo “Ia ʼaē ʼe Maʼoniʼoni ʼAupito” ke feala hanatou tauhi fakamaʼoniʼoni kia te ia, ke nātou maʼa ʼi te faʼahi fakasino pea mo te faʼahi fakalaumālie. (Tāʼaga Lea 2:​1-6; 9:​10) Koia neʼe tonu ke tauhi te kau Iselaelite ki te ʼAtua ʼaki he ʼu manatu ʼe lelei pea mo he loto maʼa. Ko te ʼu faʼahiga tauhi fakamalualoi neʼe fakalialia kiai ia Sehova.​—Tāʼaga Lea 21:27.

He Koʼe Neʼe Tauteaʼi e Sehova Ia Iselaele?

6. Neʼe gaohi feafeaʼi te laupapa ʼa Sehova e te kau Sutea ʼi te temi ʼo Malakia?

⁶ Ko te fehiʼa ʼa Sehova ki te tauhi fakamalualoi, neʼe hā lelei ʼi te temi ʼaē neʼe fai fakakinau ai e te kau Iselaelite, te ʼu sakilifisio ʼi te fale lotu, ʼaki te ʼu manu ʼe mole lelei pea mo māʼimoa. ʼAki tana polofeta ko Malakia, neʼe fakahā fēnei e Sehova ʼo ʼuhiga mo tanatou ʼu mōlaga ʼaē neʼe mole lelei: “ ‘ ʼE mole ʼau fiafia kia koutou,’ ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova ʼo te ʼatu kautau, ‘pea ʼe mole ʼau fiafia ki te mōlaga ʼo tokotou nima.’ . . . ‘Kae ʼe koutou vaʼivaʼigaʼi ia ʼau, ʼo ʼui maʼa koutou: “Ko te laupapa kai ʼa Sehova ʼe ko he meʼa ia kua kovi, pea ko tona fua ʼe ko he meʼa ʼe vaʼiganoa, tana meʼa kai.” Pea neʼe koutou ʼui fēnei, “Koutou sisio age, ʼe ko he meʼa fakagaʼegaʼe!” pea neʼe koutou fai ke tupu ai hona vaʼiganoaʼi,’ ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova ʼo te ʼatu kautau. ‘Pea neʼe koutou ʼaumai te meʼa ʼaē neʼe faʼao, pea mo te manu ʼaē ʼe ketu, pea mo ʼaē ʼe mahaki; ʼio, neʼe koutou ʼaumai te meʼa ʼaia ko he mōlaga. ʼE feala koa ke ʼau leleiʼia te meʼa ʼaia mai tokotou nima?’ ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova.”​—Malakia 1:​10, 12, 13.

7. Koteā te ʼu aga kovi ʼaē neʼe fai e te kau Sutea ʼi te nima sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi?

⁷ Neʼe fakaʼaogaʼi e te ʼAtua ia Malakia moʼo tauteaʼi te ʼu aga kovi ʼa te kau Sutea, lagi ʼi te lolotoga ʼo te nima sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi. Neʼe tuku e te kau pelepitelo he faʼifaʼitaki ʼe mole lelei, pea ʼe mahino ia ko tanatou aga neʼe mole maʼoniʼoni. Ko te hahaʼi, ʼi tanatou mulimuli ki te takitaki ʼaia, neʼe kua nātou fakaʼaoʼaoganoa ki te ʼu lekula fakaʼatua, ʼo nātou mavete mo ʼonatou ʼu ʼohoana, ke lagi feala ai hanatou ʼohoanaʼi he ʼu fafine pagani finemui. Neʼe tohi fēnei e Malakia: “ ‘Ko Sehova totonu ʼe ina fakamoʼoni ia koe pea mo te ʼohoana ʼo tou temi tūpulaga, ia ia ʼaē neʼe ke kākāʼi,b logope la ko ia ko tou kaumeʼa pea ko te ʼohoana ʼo tau fuakava. . . . Pea ʼe tonu ke koutou nonofo tokakaga ʼo ʼuhiga mo tokotou laumālie, pea ke ʼaua naʼa aga fakakākā he tahi ki te ʼohoana ʼo tona temi tūpulaga! Heʼe fehiʼa ia ki te mavete ʼohoana,’ ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova, te ʼAtua ʼo Iselaele.”​—Malakia 2:​14-​16.

8. Neʼe lave feafeaʼi ki ʼihi ʼi te kokelekasio faka Kilisitiano te manatu foʼou ʼaē ʼo ʼuhiga mo te mavete ʼohoana?

⁸ ʼI te temi nei, ʼe lahi te ʼu fenua ʼe faigafua ai te mavete ʼohoana, pea kua tuputupu ʼaupito ai te mavete ʼohoana. Tatau aipe mo te ʼu kokelekasio faka Kilisitiano kua hoko ai te ʼu faʼahi ʼaia. Ko ʼihi neʼe nātou mavete mo tonatou ʼu ʼohoana kae mole nātou kumi tokoni ki te ʼu tagata ʼāfea, moʼo tauʼi ʼo te ʼu fihifihia pea mo nātou faiga ke fakatokatoka tonatou vāhaʼa faka taumatuʼa. ʼI te agamāhani ʼe fua kovi te faʼahi ʼaia ki te fānau.​—Mateo 19:​8, 9.

9, 10. ʼE tonu ke feafeaʼi tatatou tauhi kia Sehova?

⁹ Ohage ko te meʼa ʼaē neʼe tou vakaʼi, ʼuhi ko te ʼaluʼaga fakalaumālie fakaʼofaʼofa ʼi te temi ʼo Malakia, neʼe tautea fakahagatonu ai e Sehova te tauhi fakakākā ʼa Suta pea neʼe ina fakahā ki ai ʼe ina tali pe anai ia te tauhi maʼa. Ko te meʼa ʼaia ʼe mole tonu koa la ke ina uga tatou ke tou fakakaukauʼi te faʼahiga fai ʼo tatatou tauhi kia Sehova ʼAtua, te Tui ʼAliki ʼo te ʼatulaulau, te Matapuna ʼo te Maʼoniʼoni moʼoni? ʼE tou foaki moʼoni koa he gāue maʼoniʼoni ki te ʼAtua? ʼE tou taupau koa ia tatou ke tou maʼa ʼi te faʼahi fakalaumālie?

¹⁰ ʼE mole faka ʼuhiga leva ʼe tonu ke tou haohaoa, heʼe mole feala, peʼe tou fakatatau ia tatou ki niʼihi. Kae ko tona faka ʼuhiga, ʼe tonu ki te Kilisitiano takitokotahi ke ina foaki te meʼa ʼaē ʼe lelei ʼaupito ki te tauhi ʼa te ʼAtua ʼo mulimuli ki tona ʼu fealagia. Ko te meʼa ʼaia ʼe ʼalutahi mo te faʼahiga fai ʼo tatatou tauhi. ʼE tonu ke tou faiga ke liliu tatatou tauhi taputapu​—ko te faʼahi lelei ʼaupito ʼo tatatou tauhi maʼoniʼoni. E feafeaʼi hatatou fakahoko ia te faʼahi ʼaia?​—Luka 16:10; Kalate 6:​3, 4.

Ko Te ʼu Loto Maʼa ʼe Nātou Fakahoko Te Tauhi Maʼa

11, 12. ʼE haʼu maifea te ʼu aga kovi?

¹¹ Neʼe akoʼi fakalelei mai e Sesu ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi te loto ʼe hā anai ʼi te ʼu palalau ʼaē ka fai e he tahi pea mo te ʼu meʼa ʼaē ka ina fai. Neʼe ʼui e Sesu ki te kau Faliseo ʼaē ʼi tanatou manatu ʼe nātou faitotonu, kae ʼe nātou agakovi: “Faga ʼuhiʼi gata, ʼe feala feafeaʼi hakotou palalau ki he ʼu meʼa ʼe lelei, kaʼe koutou agakovi? Heʼe ko te mahu ʼo te loto ʼaē ʼe palalau ai te gutu.” Ki muli age neʼe ina fakahā ko te ʼu aga kovi ʼaia ʼe haʼu mai te ʼu manatu kovi ʼaē ʼe ʼi te loto, peʼe haʼu mai te ʼuhiga totonu ʼo kita. Neʼe ina ʼui fēnei: “Kaʼe ko te meʼa ʼaē ʼe haʼu ki tuʼa mai te gutu ʼe haʼu ia mai te loto, pea ʼe ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe ina ʼulihi te tagata. Heʼe haʼu mai te loto te ʼu fakakaukau kovi, te ʼu fakapō, te ʼu tono, te ʼu folonikasio, te ʼu kaihaʼa, te ʼu fakamoʼoni loi, te ʼu laukovi ki te ʼAtua. Koʼena te ʼu meʼa ʼe nātou ʼulihi te tagata.”​—Mateo 12:34; 15:18-20.

¹² Ko te meʼa ʼaenī ʼe tokoni kia tatou ke tou mahino ko te ʼu aga kovi ʼe mole hoʼi tupu feiā pe, peʼe mole hona tafitoʼaga. ʼE ko te fua ʼaia ʼo tatatou ʼu manatu kovi ʼaē ʼe fakaū ʼi totatou loto​—te ʼu holi fakafūfū pea lagi ko he ʼu meʼa ʼe tou fakatupu ʼi tatatou fakakaukau. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te ʼui fēnei ʼa Sesu: “Neʼe koutou fagono neʼe ʼui fēnei: ‘ ʼAua naʼa ke tono.’ Kaʼe ʼau tala atu ʼau kia koutou, ko ʼaē ʼe ina haga sioʼi he fafine ʼo tupu ai hana holi ki ai, ʼe kua tono ia mo ia ʼi tona loto.” Ko tona faka ʼuhiga, ko te folonikasio pea mo te tono ʼe ko he ʼu meʼa kua tauʼaka ia ʼi te loto ʼi muʼa ʼo tona fakahoko. Pea, ka maʼu he faigamālie, pea ʼe liliu te ʼu manatu kovi ʼaia ko he ʼu aga ʼe kovi. Te folonikasio, te tono, te ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga, te kaihaʼa, te leakovi, pea mo te ʼapositasia ʼe ko te ʼu fua ʼaia ʼo te ʼu manatu kovi ʼaē ʼe tou taupau ʼi totatou loto.​—Mateo 5:​27, 28; Kalate 5:​19-21.

13. Koteā te ʼu faʼifaʼitaki ʼe fakahā ai ko te ʼu manatu kovi ʼe feala ke ina taki tatou ki te ʼu aga ʼaē ʼe kovi?

¹³ Ko te faʼahi ʼaia ʼe feala ke hā ʼi he ʼu ʼaluʼaga kehekehe. ʼI ʼihi ʼu fenua, ʼe lahi ai te ʼu fale kasino, koia ʼe tuputupu ai te faigamālie ʼaē ko te gaoʼi paʼaga. ʼE lagi feala ke ʼui e he tahi, ʼe lelei te gaoʼi paʼaga moʼo huʼi ʼo tokita ʼu maʼua. Ko te manatu hala ʼaia, ʼe feala ke ina uga he tēhina ke ina līaki te ʼu pelesepeto faka Tohi-Tapu peʼe ke ina faka lākatonuʼi tana ʼalu ʼo gaoʼi paʼaga.c ʼI te tahi faʼahi, kua faigafua ki te hahaʼi ke nātou sisio ki te ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga ʼi te televisio, ʼi te viteo, ʼi te ʼu olotinatea, peʼe ʼi te ʼu tohi, pea ʼe feala ke ina taki he Kilisitiano ke ina fai he aga ʼe kovi. E lagi ʼe ina meʼa noaʼi tona teu tau fakalaumālie, pea ʼi muʼa ʼo tana tokagaʼi te faʼahi ʼaia, kua ina fai he aga heʼeʼaoga. Kae kua lahi te ʼu meʼa ʼe nātou fakamoʼoni mai, ʼe tō he tahi ki te agahala he kua ina taupau he ʼu manatu ʼe kovi ʼi tana fakakaukau. ʼIo, ʼi te ʼu ʼaluʼaga ʼaia, ʼe hoko ai te ʼu palalau ʼa Sake: “ ʼE ʼahiʼahiʼi te tagata takitokotahi mokā ina tuku ke toho ia ia pea mo kākāʼi e tona holi ʼo ia totonu. Pea ko te holi, ka fakatupu, pea ʼe ina fānauʼi te agahala.”​—Sake 1:​14, 15; Efesi 6:11-18.

14. Neʼe feafeaʼi te maliu mai ʼa te tokolahi mai tanatou aga kovi?

¹⁴ Meʼa lelei foki, ko te tokolahi ʼo te kau Kilisitiano ʼaē neʼe nātou agahala ʼi tonatou lotovaivai, ʼe nātou fakahemala moʼoni, pea ʼe tokoni te kau tagata ʼāfea kia nātou ke nātou toe lotomālohi ʼi te faʼahi fakalaumālie. ʼO feiā aipe mo te tokolahi ʼaē neʼe fakamavae ʼuhi ko tanatou mole fakahemala, ʼe nātou fakahemala ki ʼamuli pea ʼe toe tali nātou ʼi te kokelekasio. Kua mahino kia nātou, neʼe faigafua kia Satana hana fakahēʼi nātou, ʼi tanatou tuku ke aka ʼi tonatou loto he ʼu fakakaukau kovi.​—Kalate 6:1; 2 Timoteo 2:​24-​26; 1 Petelo 5:​8, 9.

Ko He Meʼa Faigataʼa​—Tatatou Tauʼi Totatou Vaivaiʼaga

15. (a) He koʼe ʼe tonu ke tou tauʼi totatou vaivaiʼaga? (b) Koteā ʼaē ʼe feala ke tokoni kia tatou ke tou mahino ai ki totatou vaivaiʼaga?

¹⁵ ʼE tonu ke tou faiga ke tou ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼi totatou loto. ʼE tou fakamoʼoni koa ʼe ʼi ai totatou ʼu vaivaiʼaga, pea ʼe tou faiga ke tou tauʼi? ʼE tou lotolelei koa ʼo tou fehuʼi ki hotatou kaumeʼa peʼe lava feafeaʼi hatatou tuputupu ki muʼa, pea mo tou mulimuli ki te ʼu tokoni ʼaē ʼe foaki mai? Ke feala hatatou maʼoniʼoni, ʼe tonu ke tou tauʼi ʼotatou ʼu vaivaiʼaga. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe ʼiloʼi e Satana totatou ʼu vaivaiʼaga. ʼE ina fakaʼaogaʼi anai tana ʼu faiva kākā moʼo uga ʼo tatou ke tou tō ki te agahala, pea mo tou fai he aga ʼe kovi. ʼAki tana ʼu aga kākā, ʼe ina faigaʼi ke ina fakamavae tatou mai te ʼofa ʼo te ʼAtua, ke puli ai totatou ʼuhiga maʼoniʼoni pea mo totatou ʼaoga ki te tauhi kia Sehova.​—Selemia 17:9; Efesi 6:​11; Sake 1:19.

16. Koteā te tau ʼaē neʼe tonu ke fakahoko e Paulo?

¹⁶ Neʼe ʼi ai te ʼu fihifihia pea mo te ʼu ʼahiʼahi neʼe hoko ki te ʼapositolo ko Paulo, ohage ko tona fakamoʼoni ʼi tana tohi ʼaē ki te kau Loma: “ ʼE ʼau ʼiloʼi ʼe ia te ʼau, ko tona faka ʼuhiga ʼi toku kakano, ʼe mole nofo ai he meʼa ʼe lelei; heʼe ko te fealagia ʼaē ki te fakaʼamu ʼe nofo ia te ʼau, kae ko te fealagia ʼaē ʼo te fai ʼo te meʼa ʼaē ʼe lelei ʼe mole nofo ia ia te ʼau. He ko te meʼa lelei ʼaē ʼe ʼau fakaʼamu kiai ʼe mole ʼau fai ʼau, kae ko te meʼa kovi ʼaē ʼe mole ʼau fakaʼamu kiai, ʼe koia ʼaē ʼe ʼau fai. . . . ʼE ʼau leleiʼia moʼoni te lao ʼa te ʼAtua ʼo mulimuli ki toku ʼuhiga tagata ʼaē ʼi loto, kae ʼau sio ʼau ki te tahi lao ʼi toku ʼu kogaʼi sino ʼe ina tauʼi ia te lao ʼaē ʼo toku laumālie, pea ʼe ina fakapōpulaʼi ia ʼau ki te lao ʼo te agahala ʼaē ʼe nofo ʼi toku ʼu kogaʼi sino.”​—Loma 7:​18-23.

17. Neʼe mālo feafeaʼi ia Paulo ʼi tana tauʼi tona ʼu vaivaiʼaga?

¹⁷ ʼI te temi nei ko te meʼa maʼuhiga kia Paulo, ko tana mahino ʼaē ki tona ʼu vaivaiʼaga. Logope la te meʼa ʼaia, neʼe feala ke ina ʼui: “ ʼE ʼau leleiʼia moʼoni te lao ʼa te ʼAtua ʼo mulimuli ki toku ʼuhiga tagata [fakalaumālie] ʼaē ʼi loto.” Neʼe ʼofa ia Paulo ki te meʼa ʼaē ʼe lelei pea neʼe fehiʼa ia ki te meʼa ʼaē ʼe kovi. Kae neʼe kei tonu ke ina tauʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou tauʼi ʼi te temi nei​—ia Satana, mo te mālama, pea mo te kakano. Koia ʼe lava feafeaʼi koa hatatou mālo ʼi tatatou faiga ʼaē ke tou nonofo maʼoniʼoni, pea mo tou mamaʼo ʼi te mālama ʼaenī pea mo tana ʼu faʼahiga manatu?​—2 Kolonito 4:4; Efesi 6:​12.

ʼE Lava Feafeaʼi Hatatou Nonofo Maʼoniʼoni?

18. ʼE lava feafeaʼi hatatou nonofo maʼoniʼoni?

¹⁸ ʼE mole tou maʼu te ʼuhiga maʼoniʼoni mo kapau ʼe mole tou faiga kiai pea mo kapau ʼe tou manatu pe kia tatou. E lagi tonu ke tou ako ke tou ʼiloʼi tatatou ʼu aga, pea ke ʼaua naʼa tou hage ko nātou ʼaē ʼe nātou ʼui ʼe nātou feiā he neʼe ko te aga ʼaia ʼo tonatou famili, pe neʼe nātou tutupu feiā. Ko te tupuʼaga tāfito ʼo te aga ʼaia, ʼe nofo ʼi te loto ʼo te tagata. ʼE manako koa ki te faitotonu? ʼE faiga koa ke ina maʼu te ʼuhiga maʼoniʼoni? ʼE holi koa ke ina maʼu te tapuakina ʼa te ʼAtua? Neʼe fakamahino lelei e te tagata fai pesalemo te ʼaoga ʼaē ke tou maʼu te ʼuhiga maʼoniʼoni ʼi tana ʼui fēnei: “Ke ke maliu mai te meʼa ʼaē ʼe kovi, pea mo ke fai te meʼa ʼaē ʼe lelei; ke ke kumi te tokalelei, pea mo ke muliʼi.” Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “Ke ʼaua naʼa malualoi takotou ʼofa. Koutou fehiʼa ki te meʼa ʼaē ʼe kovi, koutou pipiki ki te meʼa ʼaē ʼe lelei.”​—Pesalemo 34:14; 97:10; Loma 12:9.

19, 20. (a) ʼE lava feafeaʼi hatatou hikihiki tatatou ʼu manatu? (b) Kapau ʼe tonu ke lelei tatatou ako takitokotahi, pea koteā ʼaē ʼe tonu ke tou fai?

¹⁹ ʼE feala ke tou “pipiki ki te meʼa ʼaē ʼe lelei” mo kapau ʼe tou ʼiloʼi te manatu ʼa Sehova, pea mo kapau ʼe tou maʼu te manatu ʼa Kilisito. (1 Kolonito 2:​16) ʼE lava feafeaʼi hatatou fai te ʼu faʼahi ʼaia? ʼAki tatatou ako tuʼumaʼu pea mo tatatou metitasio ki te Folafola ʼa te ʼAtua. ʼE foaki tuʼumaʼu mai te tokoni ʼaia! Kae ʼe tou fai fakamalotoloto koa te faʼahi ʼaia? Ohage la, ʼe koutou ako fakalelei koa te nusipepa ʼaenī, ʼo koutou fakasiosio te ʼu vaega ʼo te Tohi-Tapu, ʼi muʼa ʼo takotou ʼolo ki te fono? Ko tatatou ako ʼe mole faka ʼuhiga pe ia ke tou fakaʼiloga he ʼu kupuʼi palalau ʼi te ʼu palakalafe fuli. Ko te alatike ʼo Te Tule Leʼo ʼaē ʼe ako, e lagi feala ke lau pea mo fakaʼiloga ʼi ni ʼu minuta e 15. Kae ʼe faka ʼuhiga koa ia neʼe tou vakavakaʼi fakalelei te alatike ʼaia? ʼIo, ʼe ʼaoga kiai he hola katoa peʼe ko hola e lua ke tou ako ai pea mo tou maʼu te ʼu fua lelei ʼo te ʼu alatike foʼou fuli.

²⁰ E lagi tonu ke tou akoʼi ia tatou ke tou fakamamaʼo mai te televisio ʼi he ʼu hola ʼi te vāhaʼa fuli, pea mo tou fakakaukau tāfito ki totatou ʼuhiga maʼoniʼoni takitokotahi. Ko tatatou ako tuʼumaʼu ʼo te Tohi-Tapu, ʼe ina fakaloto mālohiʼi ai tatou ʼi te faʼahi fakalaumālie, mo ina fakagāueʼi totatou ʼatamai ke ina fai he ʼu tonu ʼe lelei​—ko te ʼu tonu ʼaia ʼaē ʼe ina taki ki te ʼu “aga fakamaʼoniʼoni.”​—2 Petelo 3:​11; Efesi 4:​23; 5:​15, 16.

21. Koteā te fehuʼi ʼaē ʼe tonu ke tou tali kiai?

²¹ Kae koʼeni te fehuʼi ʼaē ʼe kei toe ke tou tali kiai, Ko te gāue fea pea mo te aga fea ʼaē ʼe feala ke tou fai ke tou liliu ko he ʼu Kilisitiano maʼoniʼoni, ohage pe ko te maʼoniʼoni ʼa Sehova? Ko te alatike ʼaē ka hoa mai ʼe ina tuku mai anai he ʼu manatu ʼe tonu ke tou tokagaʼi.

[Kiʼi nota ʼi te lalo pasina]

ʼE Kei Koutou Manatuʼi Koa?

◻ Neʼe hā feafeaʼi te Matapuna ʼo te maʼoniʼoni ʼi Iselaele?

◻ Ko te ʼu faʼahi fea ʼaē neʼe kovi ai te tauhi ʼa te kau Iselaelite ʼi te temi ʼo Malakia?

◻ ʼE kamata ʼifea te ʼu aga ʼaē ʼe kovi?

◻ Ke feala hatatou maʼoniʼoni, koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou mahino kiai?

◻ ʼE lava feafeaʼi hatatou nonofo maʼoniʼoni?