Ko He Tokoni Moʼoni Ki Te ʼu Famili

“ ʼE feala ke tou ʼui fakahagatonu kua tokakovi te ʼu famili ʼi Amelika. ʼE feala ke tou fakamoʼoni kiai, he kua tuputupu te ʼu mavete ʼohoana, te ʼu fānau taka, [pea] mo te gaohi koviʼi ʼo te ʼu tamaliki pea mo te ʼu fafine ʼohoana.”

KO TE ʼu palalau ʼaia ʼaē neʼe fai e Tom Brokaw, te tagata tala logo ʼo te televisio ʼi Amelika, kua lolotoga hoko ʼi te ʼu fenua kehekehe. He koʼe kua hoko te ʼu fihifihia ʼaia?

ʼI te ʼu ʼaluʼaga kehekehe, ko te ʼu famili ʼe ko te tafitoʼaga ʼaia ʼa te sosiete fakatagata. Kapau ʼe tokakovi te ʼu famili, pea ʼe toe tokakovi anai mo te sosiete ʼaia. Tahi ʼaē meʼa, ʼe maʼu e te fānau ʼi te loto famili he ʼu tokoni ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou logoʼi ʼi tonatou loto, pea mo he lagolago ʼi te faʼahi ʼo te falā. ʼE nātou ako ʼi te loto famili te ʼu ʼuluaki meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga ki tonatou maʼuli. Kapau ʼe tokakovi te ʼu famili, pea koteā koa te ʼu meʼa ʼaē ka ako e te fānau? ʼE nātou maʼu koa ʼifea tanatou puipuiʼaga? ʼE feafeaʼi anai mokā nātou liliu ko he ʼu hahaʼi lalahi?

ʼE feala koa ke maʼu e te ʼu famili he tokoni ʼi te ʼu temi tokakovi ʼaenī? Ei. Ko te famili ʼe ko he fakatuʼutuʼu neʼe faʼu e te ʼAtua totonu. (Senesi 1:​27, 28) Pea ʼaki tana folafola, te Tohi-Tapu, ʼe ina foaki he takitaki ʼe ʼaoga ki te famili. (Kolose 3:​18-21) ʼE moʼoni ʼe mole feala ke tou fetogi katoa te sosiete fakatagata, kae ʼe feala ke tou maʼuliʼi ʼi totatou famili te ʼu tokoni ʼo te Tohi-Tapu. ʼE mātou fia talanoa atu ʼo ʼuhiga mo ʼihi hahaʼi neʼe nātou fai te faʼahi ʼaia pea neʼe fua lelei kia nātou.

Neʼe Mole Hoko Te Mavete

ʼI ʼihi ʼu fenua kua hoko ai te ʼu mavete ʼohoana ʼe toko 50 ʼi te teau. ʼE ko he meʼa tuʼutāmaki ʼaia ʼaē kua hoko ki te ʼu felogoi faka taumatuʼa! ʼE mahino ia ko nātou ʼaē kua mavete, ʼe ko he gāue kinakina tanatou taupau tanatou fānau. Kae ʼe mahino papau ia, tokolahi ʼe nātou manatu tahi anai ʼe lelei age kapau ʼe fakatokatoka e te taumatuʼa tanā ʼu fihifihia pea mo nā nonofo fakatahi.

Neʼe ʼamanaki mavete te taumatuʼa ʼi te ʼu Motu ʼo Salomone. Ko te tagata, te foha ʼo te tagata pule, neʼe agamālohi pea neʼe lahi tana māmio kovi. Neʼe faigataʼa ki tona ʼohoana te taʼi maʼuli ʼaia, pea neʼe fia fakamate. Ki muli age, neʼe tali e te tagata ke ina ako te Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Neʼe ina ʼiloʼi ai, kapau ʼe ina loto ke leleiʼia ia ia e te ʼAtua, pea ʼe mole tonu ke gata ʼaki pe tana ʼiloʼi te meʼa ʼaē ʼe kovi, kae ʼe toe maʼua foki ke “fehiʼa ki te meʼa ʼaē ʼe kovi.” (Pesalemo 97:10) Neʼe tonu ke fehiʼa ki te loi, mo te kaihaʼa, mo te agamālohi, pea mo te konahia. Neʼe ina maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼaia, pea neʼe mole kei ina fai tana ʼu aga ʼaia ʼe kovi, pea neʼe mole kei agamālohi. Neʼe punamaʼuli tona ʼohoana ʼi te ʼu fetogi ʼaia, pea neʼe toe tokalelei ai tonā maʼuli faka taumatuʼa, ʼuhi ko te ʼu tokoni ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua.

ʼI te Potu Toga ʼo Afelika, neʼe logo e te fafine Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe ʼamanaki mavete tana fafine patolo pea mo tona ʼohoana. Neʼe fakahā age e te tuagaʼane ki tana fafine patolo te manatu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana pea neʼe ina fakahā age te tohi Te Kalavi ʼo Te Manuʼia Faka Famili. Ko te tohi ʼaia, ʼaē ʼe tā e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe ina fakahā lelei te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana, pea ʼe ina faka maʼuhigaʼi te ʼu tokoni ʼa te Tohi-Tapu moʼo fakatokatoka e he taumatuʼa tanā ʼu fihifihia. Ko te patolo ʼaia pea mo tona ʼohoana neʼe nā lau te tohi pea neʼe nā faiga fakamalotoloto ke nā maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼo te Tohi-Tapu ʼaē neʼe tohi ai. Pea neʼe nā fakatotonu ai ke mole nā mavete​—ʼe ko te tahi taumatuʼa ʼaia neʼe hāofaki tanā nofo ʼohoana he neʼe nā maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼa te Tohi-Tapu.

ʼI Te ʼu Loto Fale ʼAē ʼe Mole Lotu Tahi Ai Te Taumatuʼa

E feafeaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu taumatuʼa ʼaē ʼe mole nā lotu tahi? ʼE tokoni fakalelei te Tohi-Tapu ki te kau Kilisitiano ke nātou ʼohoana “ ʼi te ʼAliki pe.” (1 Kolonito 7:​39) Kae ʼi ʼihi temi, ʼe fetogi lotu te tahi ʼi te taumatuʼa. ʼE tonu koa ke nā mavete? Kailoa.

ʼI Botswana, ko te fafine mole heʼeki faʼa fualoa tana liliu ko he Fakamoʼoni ʼa Sehova, neʼe fehuʼi age kia ia pe koteā te ʼu fetogi ʼaē neʼe fakahoko kia ia e tana lotu foʼou. Neʼe ina kole ki tona ʼohoana ke ina tali ki te fehuʼi ʼaia pea neʼe ina ʼui fēnei: “Talu te liliu ʼo toku ʼohoana ko he Fakamoʼoni ʼa Sehova, neʼe lelei te ʼu fetogi ʼaē neʼe ina fai. ʼI te temi nei, kua agamālū pea mo aga fakapotopoto. Neʼe lotomālohi ʼo tuku tana suluka, kae ʼe ko he meʼa ʼe mole heʼeki feala ke ʼau tuku. Kua ʼofa lahi age ki te ʼu fānau pea mo ʼau, pea toe feiā ki te hahaʼi. Kua lahi tana loto faʼa kātaki, tāfito ki te ʼu fānau. ʼE ʼau sio ki tana fai faka mafola, ʼo faiga ke tokoni ki te hahaʼi ke nātou fetogi tonatou maʼuli. Neʼe ʼau toe fai mo ʼau he ʼu fetogi lelei, pea ʼe ʼau tui ʼe ko tana faʼifaʼitaki ʼaē neʼe ina uga ʼau ke ʼau fai te ʼu meʼa ʼaia.” Neʼe fua lelei te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ki te taumatuʼa ʼaia! Tokolahi te ʼu tagata ʼe mole ko he kau Fakamoʼoni, neʼe nātou palalau feiā ʼo ʼuhiga mo tonatou ʼu ʼohoana ʼaē kua liliu ko he kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.

Mokā Mole Fakahoko e Te Tāmai Tona ʼu Maʼua

Ke mālohi te ʼu famili, ʼe maʼuhiga ke felogoiʼaki te tāmai pea mo tana fānau. Neʼe tokoni fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼU tāmai, ʼaua naʼa koutou fakatupu ʼita ki takotou fānau, kae ke koutou haga ako ia nātou ke nātou maʼu te akonaki pea mo te manatu ʼa Sehova.” (Efesi 6:4) Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te ʼui e te alatike ʼi te kaupepa The Wilson Quarterly, ʼe lahi te ʼu fihifihia faka sosiale ʼuhi ko te mole fakahoko e te ʼu tāmai tonatou maʼua. Neʼe ʼui fēnei e te alatike: “ ʼI te taʼu 1960 ki te taʼu 1990, neʼe tuputupu ʼo tuʼa lua te lahi ʼo te ʼu fānau ʼaē ʼe mole maʼuʼuli mo tanatou tāmai totonu . . . ʼE lahi tāfito te ʼu fihifihia ʼaē ʼe hoko ʼi te sosiete Amelika, ʼuhi ko te mole kei fakahoko e te ʼu tāmai tonatou ʼu maʼua.”

Ko tona faka ʼuhiga koa ko te ʼu fānau ʼaē ʼe mole honatou tāmai moʼo takitaki nātou, ʼe nātou maʼuli fakaʼofaʼofa anai? Kailoa. Neʼe ʼui fēnei e te tagata fai pesalemo ʼo te temi muʼa: “ ʼI te temi ʼaē ʼe līaki ai ʼau e taku tāmai pea mo taku faʼe, ʼe tali anai ʼau e Sehova.” (Pesalemo 27:10) Neʼe hoko moʼoni te faʼahi ʼaia ki te kiʼi tama ʼe taʼu hiva ʼi Tailani. Neʼe mate tana faʼe kae neʼe kei meamea, pea neʼe mole ʼofa te tāmai ki te kiʼi toe ʼaia, pea neʼe ina tuku ki tana kui fafine. ʼI tana sio ʼaē neʼe mole ʼofainaʼi, neʼe liliu ai te tama ʼo agatuʼu pea neʼe ʼiloa ko he tahi ʼe agamālohi ʼaupito. Neʼe ina gaohi koviʼi mo tana kui. Ko te ʼu Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼe nā pionie katoa, neʼe nā fakatokagaʼi neʼe tautau tuʼu te tama ʼaia ʼi tuʼa ʼo te Fale ʼo te Puleʼaga, pea neʼe nā fakaafe ʼi te tahi ʼaho ki tonā ʼapi.

Neʼe nā palalau age kia ia ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua​—pea ʼe hage ko he tāmai, ʼe ʼofa ki tana ʼu fānau. Tahi ʼaē meʼa, neʼe nā fakahā age kia ia te Palatiso fakakelekele ʼaē neʼe fakapapau e te ʼAtua ki te hahaʼi agatonu. (Fakahā 21:​3, 4) Neʼe leleiʼia e te tama te ʼu meʼa fuli ʼaia, pea neʼe toe haʼu ʼi te ʼaho fuli ke ina ako te tahi ʼu meʼa. Neʼe ʼui age e te kau Fakamoʼoni ʼe tonu ke tuku tana agamālohi mo kapau ʼe ina loto moʼoni ke liliu te ʼAtua ko tona Tāmai. Neʼe ʼalutahi te faʼahi ʼaia mo te ʼu palalau ʼa Paulo ki te kau Loma: “Kapau ko he meʼa ʼe fakalogo kia koutou, koutou maʼuli ʼi te tokalelei mo te tagata fuape.” (Loma 12:18) Neʼe toe ʼaoga foki ke agalelei ki tana kui. (1 Timoteo 5:​1, 2) Mole tuai, pea neʼe ina maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu​—pea ʼe mahino papau ia neʼe lelei ai tona maʼuli mo tana kui. (Kalate 5:​22, 23) ʼI te punamaʼuli ʼaupito ʼa te hahaʼi ʼo te vāhaʼa fale ki te ʼu fetogi ʼaē neʼe ina fai, neʼe nātou loto ai ke ako tanatou fānau mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova!

Ko He Loto ʼe Tokalelei

Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo ki te kau Kolose: “Koutou kofuʼi te ʼofa, he ko he noʼo haohaoa ia ki te logo tahi. Pea ke pule te tokalelei ʼo Kilisito ʼi ʼokotou loto.” (Kolose 3:​14, 15) Ko he loto ʼe tokalelei pea mo ʼofa ʼe ina fakatahiʼi anai he famili. Pea ʼe feala ke fakatokatoka ai he ʼu tokakovi faka famili kua hoko talu mai fualoa. Ko Rukia, ʼaē ʼe nofo ʼi Albanie, neʼe mole kei palalau ki tona kiʼi tokolua talu mai taʼu e 17 ʼuhi ko te ʼu tokakovi faka famili. ʼI tana ako te Tohi-Tapu mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, neʼe ina ʼiloʼi ai ʼe fakaloto mālohiʼi te kau kaugana fuli ʼa te ʼAtua ke nātou tokalelei mo te hahaʼi. “Ke ina kumi te tokalelei pea ke ina haga muliʼi.”​—1 Petelo 3:​11.

Neʼe mahino ai kia Rukia neʼe tonu ke fakatokatoka mo tona kiʼi tokolua. Neʼe faikole ʼi te po katoa, pea ʼi te uhu ake, neʼe hoha tona loto ʼi tana ʼalu ki te ʼapi ʼo tona kiʼi tokolua. Neʼe avahi e te ʼilāmutu ʼo Rukia te matapā pea neʼe punamaʼuli ʼo ina fehuʼi age ki ai: “Koteā ʼaē ʼe ke haʼu ai?” Neʼe kole fakalelei age e Rukia ʼe fia palalau mo tona kiʼi tokolua, pea neʼe ina fakamahino age neʼe fia fakatokatoka mo ia. Koteā tona tupuʼaga? Heʼe ʼi te temi nei kua ina ʼiloʼi ʼe ko te finegalo ʼaia ʼo te ʼAtua. Neʼe tali lelei e tona kiʼi tokolua, pea neʼe nā fāʼufua pea mo fetāgihi fakafiafia ʼi tanā toe fakatahi ʼaia​—kua nā felogoi faka tautuagaʼane ʼuhi ko te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu.

Te ʼu Fakakaugā Kovi

“Ia ʼaho nei, ʼi te ʼaho fuli, ʼe sio televisio he kiʼi tamasiʼi ia hola e fitu. ʼI te fakaʼosi ʼo tana kalasi veliveli, kua lagi sio ki he ʼu fai fakapō e valu afe tupu pea mo he ʼu agamālohi e teau afe.” ʼE ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe ʼui e te tohi The 7 Habits of Highly Effective Families. Koteā ʼaē ʼe feala ke hoko ki te tamasiʼi ʼaē ʼe ina sioʼi te ʼu meʼa ʼaia? ʼE mole logo tahi te “hahaʼi popoto” ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, kae ʼe fakatokaga mālohi mai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakakaugā kovi. Ohage la, ʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE hoko anai he malaʼia kia ia ʼaē ʼe fakatahi mo te kau vale.” (Tāʼaga Lea 13:20) ʼE ina toe ʼui fēnei: “Ko te ʼu fakakaugā kovi ʼe nātou fakatupu kovi ki he ʼu agamāhani ʼe lelei.” (1 Kolonito 15:33) ʼE feala ke lelei totatou maʼuli faka famili mo kapau ʼe tou tokagaʼi te pelesepeto ʼaia pea mo tou fakamoʼoni kiai, tatau aipe peʼe faka ʼuhiga ki hatatou ʼu kaumeʼa peʼe faka ʼuhiga ki te televisio.

Ko te faʼe ʼi Luxembourg ʼe ina ako te Tohi-Tapu mo te fafine Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼI te tahi ʼaho neʼe ina ʼui age ki te tuagaʼane ʼaia ko tana ʼu taʼahine e lua, ʼaē ʼe taʼu fitu pea mo taʼu valu, ʼi te po fuli ʼe nā ʼiʼita pea mo agamālohi. Neʼe fehuʼi age e te tuagaʼane pe koteā te meʼa ʼaē ʼe nā fai ʼi te afiafi. Neʼe ʼui e te faʼe neʼe nā sioʼi te televisio kae ina lolotoga fakamaʼa te fale kuka. Koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe nā sioʼi? Pea tali fēnei e te faʼe: “ ʼE nā sioʼi te ʼu kiʼi ʼata pepe.” ʼI te ʼui age e te tuagaʼane ko te ʼu kiʼi ʼata ʼaia ʼe tautau hā ai te ʼu agamālohi, neʼe fakapapau age e te faʼe ʼo te ʼu taʼahine ʼe ina vakaʼi anai te faʼahi ʼaia.

ʼI te uhu ake, neʼe ʼui e te faʼe neʼe punamaʼuli ʼi tana sio ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe sioʼi e tana ʼu taʼahine. Neʼe fakahā ai te ʼu foʼi manu fakamataku ʼe ʼōmai mai te tahi mālama pea ʼe nātou maumauʼi ia meʼa fuli. Neʼe ina fakamahino ki tana ʼu taʼahine ʼe fehiʼa ia Sehova ki te agamālohi, pea ʼe mole fiafia mokā tou sioʼi te taʼi agakovi ʼaia. (Pesalemo 11:5) Ko te ʼu taʼahine, ʼi tanā fia fakafiafia te loto ʼo Sehova, neʼe nā tali ai ke nā tuku te sioʼi ʼo te televisio, kae nā faitohi pea mo pena paki. ʼI te temi pe ʼaia, neʼe fetogi ai tanā aga ʼitaʼita, pea neʼe lelei ai tonatou maʼuli faka famili.

ʼE fakahā e te ʼu faʼifaʼitaki ʼaia ʼe lelei te maʼuli faka famili mo kapau ʼe maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu. ʼE maʼu ʼi te Tohi-Tapu te ʼu tokoni ki te ʼu ʼaluʼaga fuli pe. ʼE moʼoni pea ʼe fua lelei tona mālohi ki te maʼuli ʼo te hahaʼi. (Hepeleo 4:​12) Ka ako e te hahaʼi te Tohi-Tapu pea mo nātou faiga fakamalotoloto ke nātou maʼuliʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tuʼu ai, pea ʼe mālohi ai te ʼu famili, pea mo hikihiki ai te ʼulugaaga ʼo te hahaʼi, pea mo tekeʼi ai te fai ʼo he meʼa ʼe kovi. Tatau aipe pe ko he tokotahi ʼi te famili ʼe ina muliʼi te ʼu tokoni ʼo te ʼAtua, kae ʼe feala pe ke lelei ai te maʼuli ʼo te famili. ʼE mahino ia, ʼi te ʼu faʼahi fuli ʼo totatou maʼuli, ʼe tonu ke tou faka ʼuhiga te Folafola ʼa te ʼAtua ohage ko tona faka ʼuhiga e te tagata fai pesalemo ʼaē neʼe ina tohi fēnei: “Ko tau folafola ʼe ko he mālama tutu ki toku vaʼe, pea ʼe ko he mālama ki toku ala.”​—Pesalemo 119:105.

[Paki ʼo te pasina 5]

Neʼe fakatokatoka te ʼu fihifihia faka famili ʼaki te maʼuliʼi ʼo te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu