He Koʼe ʼe Maʼuhiga Te Aga Maʼa?

ʼE MOLE tatau te faka ʼuhiga ʼo te aga maʼa e te hahaʼi. Ohage la, ka ʼui e he faʼe ki hana kiʼi tama ke ʼalu ʼo fufulu tona ʼu nima pea mo tona ʼu mata, ʼe lagi ʼalu anai ki te kauʼi pamu ʼo palapalaʼi tona ʼu kauʼi tuhi pea mo tona gutu pea ʼosi. Kae ʼe ʼiloʼi e tana faʼe te meʼa ʼaē ʼe tonu ke ina fai. ʼE ina toʼo tana kiʼi tama ʼo ʼave ki te fale maʼanu, ʼo ina fufulu tona ʼu nima pea mo tona ʼu mata ʼaki he moʼi topa—tatau aipe peʼe mole loto kiai!

ʼE moʼoni, ʼe mole tatau te ʼu faʼahiga fakamaʼa ʼa te hahaʼi ʼi te malamanei, pea ʼe nātou lahilahi ake ʼaki tanatou ʼu faʼahiga fakamaʼa kehekehe. ʼI te temi muʼa, neʼe lahi te ʼu fenua neʼe maʼa te ʼu muʼa malaʼe ʼo te faleako, pea neʼe ko he tokoni ʼaia ki te kau ako ke nātou akoako te ʼu agamāhani ʼaē ʼe lelei ʼo ʼuhiga mo te fakamaʼa. Ia ʼaho nei, kua hage ʼihi malaʼe ʼo te ʼu faleako ko he ʼu lakuʼaga ʼotaʼota heʼe kua ʼuli ʼaupito, ʼe mole kei hage ia ko he koga meʼa moʼo gaoʼi. Pea e feafeaʼi ki te ʼu kalasi ako? Ko Darren, ko te tagata leʼo ʼi te faleako ʼi Ositalalia, neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE ʼuli te ʼu kalasi ʼaē ʼe fai ai te ʼu ako.” Ko ʼihi kau ako maʼa nātou ʼe ko he tūʼa mokā ʼui age “Koutou tae te ʼu ʼotaʼota” peʼe “Koutou fufulu.” ʼE nātou manatu feiā, koteʼuhi ko ʼihi kau faiako ʼe nātou fakaʼaogaʼi te fakamaʼa ohage ko he meʼa moʼo fakatūʼa.

ʼI te tahi faʼahi, ʼe mole tuku e te hahaʼi lalahi he faʼifaʼitaki lelei ʼo ʼuhiga mo te fakamaʼa, ʼi te maʼuli ʼo te ʼaho fuli peʼe ʼi te gāue. Ohage la, ko te ʼu koga meʼa ʼaē ʼe hahaʼi ai ʼe ʼuli pea mo matakovi. Ko ʼihi matani gāue ʼe nātou ʼulihi te kele. Kae ʼe tupu te ʼuli ʼaia ʼuhi ko te hahaʼi ʼaē ʼe nātou faʼu te ʼu matani gāue ʼaia. Ko te mānumānu ʼe ko te tupuʼaga tāfito ʼaia ʼo te ʼuli ʼo te kele pea mo tupu ai te ʼu mahaki, pea ko te tahi tupuʼaga ʼe ko te mole māhani ʼa te hahaʼi ʼi te fakamaʼa. Neʼe ʼui fēnei e te pule lahi ʼāfea ʼo te Commonwealth ʼo Ositalalia: “ ʼE fakalogo te mole mahaki ʼa te hahaʼi kia tatou takitokotahi pe.”

Logola te faʼahi ʼaia, ʼe ʼui e ʼihi ko te aga maʼa ʼe fakalogo kia kita takitokotahi, pea ʼe mole he tahi kehe ʼe tonu ke pipiki mai kiai. Kae ʼe moʼoni koa te manatu ʼaia?

ʼE maʼuhiga ʼaupito te fakamaʼa ʼo ʼuhiga mo tatatou meʼa kai—pe ko he ʼu meʼa kai neʼe tou totogi ʼi te ʼu fakatauʼaga meʼa kai, peʼe tou kakai ʼi he fale kai, peʼe ʼi hotatou kaumeʼa. ʼE fakamaʼua kia nātou ʼaē ʼe gāue ʼi te ʼu fale kai ke nātou maʼa. ʼE feala ke tou maʼu he ʼu mahaki mo kapau ʼe mole maʼa te ʼu nima ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe nātou selevisi mai tatatou meʼa kai. E feafeaʼi ki te ʼu lopitali—ʼaē ʼe tonu ke maʼa ʼaupito? ʼE ʼui e te sulunale The New England Journal of Medicine, ko te ʼu lauʼi hogofulu miliale tola ʼaē ʼe fakaʼaogaʼi ʼi te taʼu fuli moʼo faitoʼo te ʼu mahaki ʼaē ʼe maʼu e te hahaʼi ʼi te ʼu fale lopitali, ʼe lagi tupu ko te ʼuli ʼo te ʼu nima ʼo te kau tōketā, pea mo te kau afilimie. ʼE moʼoni, ʼe mole tou loto ke ʼi ai he tahi ʼe ina fakatupu tuʼutāmaki ki totatou maʼuli ʼuhi heʼe aga ʼuli.

ʼE ko he tahi fihifihia lahi foki mokā ʼulihi e he tahi te vai ʼaē ʼe kita fakaʼaogaʼi. ʼE lelei koa hakita haʼele kiliʼi vaʼe ʼi he matatai kae lagi ʼe leta ai he ʼu foʼi huki neʼe fakaʼaogaʼi e te kau toloke? Lagi ʼe toe maʼuhiga tāfito age te fehuʼi ʼaenī: ʼE maʼa koa totatou loto fale?

ʼE ʼui fēnei e Suellen Hoy ʼi tana tohi Chasing Dirt, ʼe fēnei tana fehuʼi: “ ʼE tou maʼa koa?” ʼE ina tali fēnei: “Kailoa ia.” ʼE ina ʼui ko tona tupuʼaga tāfito heʼe kua fetogi te aga ʼa te hahaʼi. ʼE mole kei lahi te temi ʼaē ʼe nonofo ai te hahaʼi iō nātou, koia ʼe nātou totogi ai he tahi ke haʼu ʼo fakamaʼa tonatou ʼapi. Koia, ʼe mole kei faʼa maʼuhiga ki te hahaʼi hanatou taupau he koga meʼa ke maʼa. Neʼe ʼui fēnei e te tagata: “ ʼE ʼau fakamaʼa ia ʼau, kae ʼe mole ʼau fakamaʼa toku fale maʼanu. ʼE lagi ʼuli toku ʼapi, kae ko ʼau ʼe ʼau maʼa.”

Kae ʼe mole tonu pe ke fakamaʼa te meʼa ʼaē ʼe sio kiai te hahaʼi. ʼE tonu ke tou maʼa ʼi te ʼu faʼahi fuli. Ko te aga maʼa ʼe toe kau kiai mo totatou ʼatamai pea mo totatou loto, heʼe kau kiai te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke tou fai pea mo tatatou tauhi lotu. Tou vakaʼi peʼe feafeaʼi te faʼahi ʼaia.