Te Aga Maʼa—Koteā Tona Faka ʼUhiga Moʼoni?

ʼUHI ko te fakamataku ʼo te ʼu aga ʼuli ʼaē neʼe hoko ʼi Eulopa pea mo Amelika ʼi te 18 sēkulō pea mo te 19 sēkulō, koia neʼe faka mafola ai e te kau misionea ʼo te temi ʼaia te meʼa ʼaē neʼe higoaʼi ko “te akonaki ʼo ʼuhiga mo te fakamaʼa.” Ko te akonaki ʼaia ʼe ina fakapipiki tahi te aga ʼuli pea mo te agahala, kae neʼe ʼui ko te aga maʼa ʼe ina fakaōvi tatou ki te ʼAtua. Lagi ko te faʼahi ʼaia ʼaē neʼe fai ai te tākuga lea ʼaenī “ ʼe ʼalutahi te Aga Maʼa pea mo te aga faka lotu.”

Ko te fakatuʼutuʼu ʼaia neʼe fai e te kautahi ko te lʼArmée du Salut, ʼaē neʼe fakatuʼu e William pea mo Catherine Booth. ʼI te tohi Health and Medicine in the Evangelical Tradition, ʼi te ʼu palalau ʼuluaki ʼaē neʼe fai e te kautahi ʼaia, ʼe ʼui fēnei: “Te Foʼi Topa, mo te Supa, pea mo Te Maʼuli.” Koia ʼi te temi ʼaē neʼe fakahā lelei ai e Louis Pasteur pea mo ʼihi hahaʼi te pikipikiga ʼo te mahaki pea mo te ʼu mikolope, neʼe ʼāsili te fia maʼu ʼo he ʼu faitoʼo ʼe lelei age.

ʼI te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē neʼe foimo fai fakavilivili, neʼe kau ai te mole fakamaʼua ʼaē ki he tahi ʼi te telepinale ke ʼuma ki te Tohi-Tapu, pea mo te fakagata ʼo te ʼinu ʼa te hahaʼi ki te ipu pe e tahi ʼi te ʼu faleako pea mo te ʼu fale fakatalitali saliote. Neʼe fai te ʼu fakatuʼutuʼu ʼi te ʼu gāue faka lotu ke tahi ʼinu te hahaʼi takitokotahi ki tona ipu. Ei, neʼe hage neʼe fua lelei ki te ʼu hahaʼi ʼaia te fetogi ʼo te agaaga ʼa te hahaʼi ki te aga maʼa. ʼI te fetogi lahi e te hahaʼi ia tanatou aga ʼuhi ko te faʼahi ʼaia, neʼe fakahigoaʼi ai e te fafine te faʼahi ʼaia ko te “ ʼofa ki te fakamaʼa.”

Kae ko te “ ʼofa ki te fakamaʼa,” neʼe mole loloto ia. Ki muli age maʼa te hahaʼi fakatau kua liliu te foʼi topa ʼaē ʼe fakaʼaogaʼi māhani, ʼe ko he meʼa kua ʼaoga tāfito moʼo fakamataleleiʼi ʼo he tahi. ʼAki te ʼu logo ʼaia, ʼe tui ai te hahaʼi kapau ʼe nātou fakaʼaogaʼi te ʼu meʼa fakamaʼa ohage ko te foʼi topa, pea ʼe nātou makehe anai ʼi te hahaʼi ʼaē ʼe mole nātou lava totogi te ʼu meʼa ʼaia. Pea ʼe lagolago te televisio ki te ʼu taʼi logo ʼaia. ʼE tahitahiga takita sio ki te hahaʼi maʼu meʼa pea mo ʼiloa ʼe nātou fakamaʼa tonatou ʼu ʼapi, mo tonatou ʼu malaʼe, pea mo tae tanatou ʼu ʼotaʼota, peʼe nātou fakamaʼa te ʼu fekau ʼo tanatou ʼu pusi pea mo tanatou ʼu kuli.

ʼE ʼui e ʼihi ʼe tonu ke nātou ʼolo ʼo gāue moʼo totogi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ki tonatou maʼuli, heʼe ko te menasi peʼe ko te fakamaʼa ʼo tokita ʼapi ʼe mole kita maʼu ai hakita meʼa. Kapau ʼe mole kita maʼu ai hakita falā, pea he koʼe ʼe tonu ke fakamaʼa te ʼu faʼahi ʼaia? Koia ki te tokolahi ia ʼaho nei, ʼe nātou manatu ko te meʼa pe ʼaē ʼe maʼuhiga ko takita fakamaʼa ʼo kita totonu.

Te Manatu ʼa Te ʼAtua Ki Te Aga Maʼa

Ko te hahaʼi ʼaē ʼe nātou akoʼi te fakamaʼa ʼe nātou tokoni ki te hikihiki ʼo te maʼuli ʼo te hahaʼi. Pea ʼe moʼoni te faʼahi ʼaia, heʼe ko te aga maʼa ʼe ko te kalitate ʼo te ʼAtua ko Sehova, ia Ia ʼaē ʼe maʼoniʼoni pea mo maʼa. ʼE ina akoʼi tatou ke tou maʼoniʼoni pea mo maʼa ʼi te ʼu ʼaluʼaga fuli ʼo totatou maʼuli.—Isaia 48:17; 1 Petelo 1:15.

ʼE tuku mai e Sehova ʼAtua te faʼifaʼitaki ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Ko te aga maʼa, ʼo feiā pe ki tona tahi ʼu kalitate fakapulipuli, ʼe tou sio lelei kiai ʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina fakatupu. (Loma 1:20) ʼE tou lava fakatokagaʼi ʼe mole feala ki te kele ke ʼuli fualoa. Ko te kele ʼe ina fakamaʼa ia ia totonu ʼaki tona ʼu faʼahiga naunau taulekaleka, pea neʼe fakatuʼutuʼu ke maʼa, pea mo kita maʼuli haohaoa ai. ʼE lava te taʼi fakamaʼa ʼaia ʼaki pe he Tahi ʼe aga maʼa. Koia, ʼe tou ʼui ai ʼe tonu ke maʼa te kau atolasio ʼa te ʼAtua ʼi te ʼu faʼahi fuli ʼo tonatou maʼuli.

Ko Faʼahi e Fā ʼo Te Aga Maʼa

ʼE talanoa te Tohi-Tapu kia faʼahi ʼe fā ʼe tonu ke tokagaʼi e te kau atolasio ʼa te ʼAtua. Tou vakaʼi te ʼu faʼahi ʼaia.

Maʼa ʼi te faʼahi fakalaumālie. ʼE tou lava ʼui ʼe ko te fakamaʼa maʼuhiga tāfito ʼaia ia meʼa fuli, pea ʼe tonu ke maʼu e ia ʼaē ʼe ʼamanaki ki te maʼuli heʼegata. Kae ʼi te agamāhani ko te fakamaʼa ʼaia ʼe mole faka maʼuhigaʼi e te hahaʼi. ʼE mahino ia, ʼe faka ʼuhiga te maʼa ʼi te faʼahi fakalaumālie ko takita nofo maʼu ʼi te ʼu tuʼakoi ʼaē neʼe fai e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te tauhi moʼoni pea mo te tauhi hala, heʼe ki te ʼAtua ʼe heʼemaʼa te ʼu tauhi hala fuli. Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “ ‘Koutou mavae mai te lotolotoiga ʼo nātou, pea ke koutou mavae kehe mai ai,’ ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova, ‘pea ʼaua naʼa koutou fāfā ki te meʼa ʼaē ʼe heʼemaʼa; pea ʼe ʼau tali anai koutou.’ ” (2 Kolonito 6:17, MN ) ʼE toe palalau fakahagatonu te tisipulo ko Sakopo ki te faʼahi ʼaia: “Ko te lotu maʼa mo heʼe mele ia mua o te Atua te Tamai e ko ia aeni: . . . [Ke kita] taupau tokita maʼa mamao mai te malama-nei.”—Sakopo 1:27.

Neʼe fakahā lelei e te ʼAtua tana mole tali ia te fakatahiʼi ʼo te tauhi hala pea mo tana tauhi moʼoni. ʼI te agamāhani ʼe pipiki ki te tauhi hala te ʼu aga heʼemaʼa pea mo te ʼu fakatātā pea mo te ʼu ʼatua fakalialia. (Selemia 32:35) Koia, ʼe fakaloto mālohiʼi te kau Kilisitiano ke ʼaua naʼa nātou pipiki ki he ʼu koga ʼo te tauhi heʼemaʼa.—1 Kolonito 10:20, 21; Apokalipesi 18:4.

Maʼa ʼi te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai. ʼI henī ʼe toe fakahā lelei e te ʼAtua te kehekehe ʼo te meʼa ʼaē ʼe maʼa pea mo te meʼa ʼaē ʼe heʼemaʼa. ʼI te agamāhani, ko te mālama ʼe hage ko tona fakamatalatala ia Efeso 4:17-19, MN: “ ʼE nātou fakapōʼuli ʼi te fakakaukau, pea mo mamaʼo mai te maʼuli ʼaē ʼe haʼu mai te ʼAtua . . . ʼI te mole kei nātou mahino ki te aga ʼaē ʼe tonu ke fai, kua nātou tuku ia nātou ki te māmio kovi, moʼo fai ʼaki te holi fakavale te ʼu faʼahiga aga heʼemaʼa kehekehe.” ʼE hā te ʼu manatu heʼeʼaoga ʼaia ʼi te ʼu faʼahiga ʼaluʼaga kehekehe, pea ʼe ū mo kākā, koia ʼe tonu ai ki te kau Kilisitiano ke nātou nonofo tokaga.

ʼE ʼiloʼi e te hahaʼi ʼaē ʼe nātou ʼoʼofa ki te ʼAtua ko te aga faka paomutu, mo te momoe ʼa he tagata mo he tagata peʼe ko he fafine mo he fafine, mo te ʼu felāveʼi fakasino ʼi muʼa ʼo te ʼohoana, pea mo te ʼu felāveʼi fakasino fakalialia pea mo heʼeʼaoga, ʼe nātou maumauʼi te ʼu lekula ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te aga maʼa ʼaē ʼe tonu ke fai. Kae ʼe fai māhani te ʼu aga ʼaia ʼi te ʼu fakafiafia ʼo te malamanei. ʼE tonu ke tokakaga te kau Kilisitiano ki te ʼu fakahala ʼaia. Kapau ʼe koutou ʼolo ki te ʼu fono peʼe ko he ʼu lafeti, ʼo koutou kofuʼi he ʼu mutuʼi meʼa ʼe mole nātou ʼaofi katoa tokotou sino, pea ʼe sioʼi anai e te hahaʼi ia te faʼahi ʼaia pea ʼe hā ʼaki ai ʼe mole koutou aga fakapoipoi. Pea tahi ʼaē, ko te ʼaumai ʼo te ʼu manatu ʼo te mālama ki te ʼu fakatahi faka Kilisitiano, ʼaē ko te teuteu ohage ko te mālama, ʼe feala ke tupu ʼaki ai he ʼu manatu heʼe maʼa ʼa ʼihi. ʼI te faʼahi ʼaia, ʼe tonu ki te kau Kilisitiano ke nātou gāue lahi moʼo fakahā “te poto mai oluga.”—Sakopo 3:17.

Maʼa ʼi te fakakaukau. ʼE mole tonu ke liliu tokotou loto ko he meʼa ʼe tānaki ai he ʼu manatu heʼeʼaoga. Neʼe fakatokagaʼi e Sesu te ʼu manatu heʼemaʼa ʼi tana ʼui ʼaenī: “Ko he tahi pe e sio ki he fafine mo he sio holi, kua tono mo ia i tona loto.” (Mateo 5:28; Maleko 7:20-23) ʼE toe ʼaoga te ʼu palalau ʼaia ki te ʼu paki mo te ʼu ʼata fakalialia pea mo heʼeʼaoga, mo te lau ʼo te ʼu fakamatala ʼo he ʼu felāveʼi fakasino fakalialia, pea mo te fakalogo ʼo te ʼu hiva ʼe palalau ai ki te ʼu meʼa heʼeʼaoga. Koia ʼe tonu ki te kau Kilisitiano ke ʼaua naʼa nātou ʼulihi ia nātou totonu heʼe nātou leleiʼia he ʼu manatu heʼemaʼa, heʼe feala ai ke nātou heʼemaʼa ʼi tanatou ʼu palalau pea mo tanatou ʼu aga.—Mateo 12:34; 15:18.

Maʼa ʼi te sino. ʼI te Tohi-Tapu ʼe pipiki tahi te maʼoniʼoni pea mo te maʼa ʼo te sino. Ohage la, neʼe tohi fēnei e Paulo: “Kāiga ʼofaina, tou fakamaʼa ia tatou mai te meʼa ʼuli fuli pe ʼo te kakano pea mo te laumālie, ʼo fakaʼosi te maʼoniʼoni ʼi te manavasiʼi ki te ʼAtua.” (2 Kolonito 7:1, MN ) Koia la ʼaē, ʼe faiga ai e te kau Kilisitiano moʼoni ke maʼa tonatou sino, mo tonatou ʼu ʼapi, pea mo tanatou ʼu meʼa fuli mokā nātou fealagia. Tatau aipe mo te ʼu koga meʼa ʼaē ʼe mole maʼu gafua ai te vai, ʼe tonu aipe ki te kau Kilisitiano ke nātou faiga ʼo fakamaʼa ia nātou pea mo teu maʼa.

Ko te fakamaʼa ʼi te faʼahi fakasino, ʼe toe kau kiai te mole suluka, te mole konahia, pea mo te mole toloke, heʼe ko he ʼu meʼa ʼe nātou ʼulihi te sino. ʼI te tohi ʼo te Katiko ʼo Te ʼu Katiko, neʼe leleiʼia e te tama tauhi manu te magoni ʼo te ʼu mutuʼi meʼa ʼo te taʼahine Sulamite. (Katiko ʼo Te ʼu Katiko 4:11) Ko tatatou tokaga ki totatou maʼa fakasino ʼe ko he manatu ʼofa, heʼe mole tou loto ke tou mamanu ki te hahaʼi. ʼE lagi lelei te ʼu meʼa faka magoni ohage ko te ʼu moʼi kaloni, kae ʼe lelei age pe hakita maʼanu tuʼumaʼu pea mo tui he ʼu mutuʼi meʼa maʼa.

Tou Fakafuafua Tatau

ʼO ʼuhiga mo te fakamaʼa, ko aga e lua ʼe lava hoko. Kapau ʼe tou fia fakamaʼa fau pea ʼe ina lava pulihi takita fiafia, pea mo toʼo he temi lahi kiai. ʼI te tahi faʼahi, ko he ʼu ʼapi ʼe ʼuli pea ʼe mole gaohi fakalelei, ʼe puli anai kiai hakita falā heʼe lahi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke toe gaohi. ʼI te ʼu aga ʼaia e lua, ʼe tonu ke tou maʼu te fakafuafua tatau moʼo taupau tokita ʼapi ke maʼa.

Ke ʼaua naʼa lahi fau he ʼu meʼa ʼi tokotou ʼapi. Ko te ʼu ʼapi pea mo te ʼu kogafale ʼaē ʼe mole fakatokatoka lelei, ʼe faigataʼa tonatou fakamaʼa, pea kapau ʼe ʼuli pea ʼe mole faigafua hakita ʼiloʼi te ʼu faʼahi ʼaē ʼe tonu ke fakamaʼa. ʼE faigafua age he fakamaʼa ʼo he ʼu ʼapi ʼe mole lahi ai he ʼu meʼa. ʼE fakamaʼua mai e te Tohi-Tapu he faʼahiga maʼuli fakafeauga: “Kapau e tou mau meakai mo mutui mea, e tou feauga i te u mea aia.”—1 Timoteo 6:8.

Ke maʼa tokotou ʼapi. ʼE fakamaʼua kia nātou fuli ʼo te loto fale ke nātou aga maʼa. ʼI te agamāhani ʼe ʼuli he ʼapi, heʼe mole fakatokatoka lelei te ʼu kogafale. Ko he ʼapi ʼe tokalelei ʼe tuku ia meʼa fuli ʼi tona tukuʼaga. Ohage la ko te ʼu mutuʼi meʼa ʼuli ʼe mole tonu ke leta haʼele ʼi te kogafale. Tahi ʼaē meʼa maʼuhiga, ko te ʼu meʼa gaoʼi pea mo te ʼu meʼa gāue ʼaē ʼe leta haʼele ʼe fakatupu tuʼutāmaki. ʼE lahi te ʼu tuʼutāmaki ʼuhi pe ko te mole fakatokatoka ʼo te ʼu meʼa ʼaia.

ʼE mahino ia, ʼe pipiki tahi te aga maʼa pea mo te maʼuli faka Kilisitiano. ʼO ʼuhiga mo te maʼuli faka lotu, ʼe talanoa te polofeta ko Isaia ki “te ʼAla ʼo te Maʼoniʼoni.” Pea ʼe ina fakahā mai te manatu maʼuhiga, heʼe ina ʼui ‘ko ia ʼaē ʼe heʼe maʼa, ʼe mole haʼele ai anai.’ (Isaia 35:8) Ei, ko takita fakamāmāhani ʼi te temi nei ʼo aga maʼa, ʼe ko he fakamoʼoni mālohi ʼaia ʼo tatatou tui ki te fakapapau ʼa te ʼAtua, ʼaē kua ina vave fakatuʼu te palatiso maʼa ʼi te kele. Koia, ʼi te ʼu potu fuli ʼo te kele taulekaleka ʼaia, ko te hahaʼi fuli ʼe nātou faka kolōlia anai kia Sehova ʼAtua ʼaki tanatou mulimuli katoa ki tana ʼu lekula haohaoa ʼo ʼuhiga mo te fakamaʼa.—Apokalipesi 7:9.

[Paki ʼo te pasina 6]

ʼE fakamaʼua ki te hahaʼi fuli ʼo te loto fale ke nātou aga maʼa

[Paki ʼo te pasina 7]

Ko te kele ʼe ina fakamaʼa ia ia totonu pe