Tonatou Maʼuli

Ko He Maʼuli Faka Sakilifisio Fiafia Pea Mo Koloaʼia

NEʼE FAKAMATALA E MARIAN MO ROSA SZUMIGA

ʼE ʼui fēnei ia Pesalemo 54:⁠6: “ ʼE ʼau momoli atu anai he ʼu sakilifisio kia te koe ʼaki he lotolelei.” Ko te palalau ʼaia neʼe ko te fakaʼaluʼalu ʼaia ʼo te maʼuli ʼo Marian Szumiga mo tona ʼohoana, ia Rosa, ʼaē ʼe nonofo ʼi Falani. Mole heʼeki faʼa fualoa neʼe nā fakamatala te ʼu faʼahi maʼuhiga ʼo tonā maʼuli loaloaga pea mo koloaʼia ʼi te tauhi kia Sehova.

MARIAN: Ko taku ʼu mātuʼa neʼe Lotu Katolika pea neʼe ʼōmai mai Polonia. Ko Papa neʼe ko te tagata agavaivai pea neʼe mole ako. Kae lolotoga te ʼUluaki Tau Faka Malamanei, neʼe ina ako ai te lautohi pea mo te faitohi kae nofo ʼi te luo ʼi tona temi solia. Ko Papa neʼe ko te tagata neʼe manavasiʼi ki te ʼAtua, kae neʼe tukui mamahi tona loto ʼi te lotu.

Neʼe hoko te meʼa neʼe mole galo ʼi tona ʼatamai. ʼI te tahi ʼaho lolotoga te tau, neʼe haʼu te patele ʼo ʼaʼahi te koga meʼa ʼaē neʼe nofo ai ia Papa. ʼI te temi pe ʼaē neʼe paʼulu ōvi age te foʼi pulu ʼi te koga meʼa ʼaia, neʼe hola te patele ʼi tana mataku, ʼo ina tā ʼaki te koluse tana hōsi ke lele vave. Neʼe punamaʼuli ia Papa ʼi tana sio ki te “tagata fakafofoga ʼa te ʼAtua” ʼe ina fakaʼaogaʼi he meʼa “taputapu” moʼo tā ʼaki tana hōsi. Logola te ʼu meʼa ʼaia ʼaē neʼe hoko pea mo te ʼu meʼa fakalialia ʼaē neʼe sio kiai ʼi te tau, kae neʼe mole puli ai te tui ʼa Papa ki te ʼAtua. Neʼe ina tautau fakamālo ki te ʼAtua ʼi tana hāo mai te tau.

“Polonia Veliveli”

ʼI te taʼu 1911, neʼe ʼohoana taku tāmai mo te taʼahine ʼo te tahi kolo. Ko te higoa ʼo te taʼahine ʼaia ko Anna Cisowski. Mole faʼa fualoa ki te ʼosi ʼo te tau, ʼi te taʼu 1919, neʼe mavae ia Papa mo Mama mai Polonia ʼo nā ʼolo ki Falani ʼaē neʼe maʼu ai e Papa ia te gāue ʼi te lameni mamala. Neʼe ʼau tupu ʼi te māhina ʼo Malesio ʼo te taʼu 1926 ʼi te kolo ko Cagnac-les-Mines, ʼi te potu saute uesite ʼo Falani. Hili ʼaia pea neʼe hiki taku ʼu mātuʼa ʼo nā ʼolo ʼo nonofo ʼi te nofoʼaga ʼo te kau Polonia ʼi Loos-en-Gohelle ʼe tuʼu ōvi ki Lens ʼi te potu noleto ʼo Falani. Ko te tagata taʼo pane neʼe ko te tagata Polonia, pea ko te tagata ʼo te fale pipi neʼe ko te tagata Polonia, pea ko te patele neʼe ko te tagata Polonia. Koia ʼaē neʼe fakahigoaʼi ai te koga meʼa ʼaia ko te Polonia Veliveli. Neʼe kau taku ʼu mātuʼa ki te gāue ʼo te nofoʼaga. Neʼe tautau fai e Papa ia te ʼu kiʼi fakahāhāʼaga meʼa, neʼe kau ai ia te fakamatala ʼo he hisitolia, mo te fai musika, pea mo te fai hiva. Neʼe toe lahi foki te ʼu fai palalau ʼa Papa mo te patele, kae neʼe mole ina leleiʼia mokā tali tuʼumaʼu age e te patele, “ ʼE lahi te ʼu misitelio.”

ʼI te tahi ʼaho ʼo te taʼu 1930, neʼe fisifisi mai te ʼu fafine e toko lua ki tomatou matapā. Neʼe ko te ʼu fafine Ako ʼo te Tohi-Tapu, neʼe ko te higoa ʼaia ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te temi muʼa. Neʼe nā fakatoʼo age ki taku tāmai ia te Tohi-Tapu, neʼe ko he tohi neʼe kua fualoa tana lau. Ko ia mo Mama neʼe nā toe leleiʼia foki mo te tohi faka Tohi-Tapu ʼaē neʼe tuku age e te ʼu fafine. Ko taku ʼu mātuʼa neʼe malave ia nāua ia te meʼa ʼaē neʼe nā lau ʼi te ʼu tohi ʼaia. Logola tanā maʼumaʼua, kae neʼe kamata ʼolo taku ʼu mātuʼa ki te ʼu fono ʼa te kau Ako ʼo te Tohi-Tapu. Ko te ʼu fai palalau mo te patele neʼe kua liliu ʼo kovi ʼo aʼu ki te tahi ʼaho neʼe ʼui age ai e te patele ki taku ʼu mātuʼa kapau ʼe nā hoko atu tanā fakatahi mo te kau Ako ʼo te Tohi-Tapu, ko toku tuagaʼane lahi ko Stéphanie ʼe mole toe kau anai ki te kapite. Neʼe tali fēnei age e Papa: “ ʼAua naʼa ke tuʼania ki te faʼahi ʼaia. ʼO kamata atu nei, ko toku ʼofafine mo taku tahi ʼu tamaliki ʼe ʼōmai anai mo māua ki te ʼu fono ʼa te kau Ako ʼo te Tohi-Tapu.” Ko Papa neʼe mavae ʼi te ʼēkelesia, pea ʼi te kamataʼaga ʼo te taʼu 1932, neʼe papitema taku ʼu mātuʼa. ʼI te temi ʼaia, neʼe maʼu pe te toko 800 kau fai faka mafola ʼo te Puleʼaga ʼi Falani.

Rosa: Ko taku ʼu mātuʼa ko te ʼu Hukalia pea, ohage ko te famili ʼo Marian, neʼe nā ʼōmai ʼo nonofo ʼi te potu noleto ʼo Falani ʼo gāue ʼi te lameni mamala. Neʼe ʼau tupu ʼi te taʼu 1925. ʼI te taʼu 1937, neʼe ʼi ai te Fakamoʼoni ʼa Sehova, ko Auguste Beugin, peʼe ko Papa Auguste ohage ko tamatou fakahigoaʼi ia ia, neʼe ina kamata ʼaumai ia Te Tule Leʼo ʼi te faka Hukalia. Neʼe nā leleiʼia te nusipepa, kae neʼe mole ʼi ai he tahi ia nāua neʼe liliu ko he Fakamoʼoni ʼa Sehova.

Logope neʼe kei ʼau veliveli, kae ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼau lau ʼi Te Tule Leʼo neʼe malave ki toku loto, pea ko te ʼofafine ʼo Papa Auguste, ia Suzanne Beugin, neʼe ina gaohi fakaleleiʼi ʼau. Neʼe fakagafua age e taku ʼu mātuʼa ke ina ʼave ia ʼau ki te ʼu fono. Ki muli age, ʼi taku kamata gāue, neʼe mole faʼa leleiʼia e taku tāmai taku kau ki te ʼu fono ʼi te ʼAhotapu. Logola ʼi te agamāhani ʼe agalelei, kae neʼe meo fēnei, “ ʼE mole ke ʼi henī ʼi te lolotoga ʼo te vāhaʼa, pea ko te ʼu ʼAhotapu ʼe ke ʼalu ki tanatou ʼu fono!” Kae neʼe ʼau haga ʼalu pe ki te ʼu fono. Koia ʼi te tahi ʼaho, neʼe ʼui fēnei mai e taku tāmai, “Tānaki tau ʼuta, kae ke mavae ʼi te ʼapi ʼaenī!” Neʼe hoko te meʼa ʼaia kae kua pōʼuli. Neʼe ko toku taʼu 17 pe ʼaia, pea neʼe mole ʼau ʼiloʼi peʼe ʼau ʼalu kifea. Neʼe ʼau ʼalu tagi ki te ʼapi ʼo Suzanne. Neʼe ʼau nofo ai iō Suzanne lolotoga te vāhaʼa katoa, pea neʼe fekauʼi mai e Papa toku tēhina lahi ke haʼu ʼo ʼui mai ke ʼau liliu age ki toku ʼapi. Neʼe ʼau umiuminoa, kae ko te manatu ʼaē ʼe fakahā ia 1 Soane 4:​18 neʼe tokoni mai kia ʼau ke ʼau tapiki maʼu ki taku tui. ʼE ʼui e te vaega ʼaia “e liaki ki tuà te mataku e te ofa mooni.” ʼI te taʼu 1942, neʼe ʼau papitema ai.

Ko He Tofiʼa Fakalaumālie Maʼuhiga

Marian: ʼI te taʼu 1942, neʼe ʼau papitema fakatahi mo toku ʼu tuagaʼane lalahi ko Stéphanie mo Mélanie pea mo toku tēhina lahi ko Stéphane. ʼI tomatou ʼapi, neʼe fakatafito te maʼuli faka famili ki te Folafola ʼa te ʼAtua. Ka mātou heheka ʼi te laupapa, neʼe lau mai e Papa ia te Tohi-Tapu ʼi te faka Polonia. Ko te ʼu afiafi ʼe mātou tautau fakalogo ki te ʼu fakamatala mai e tamatou ʼu mātuʼa ia te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko kia nāua ʼi te gāue fai faka mafola. ʼI te ʼu taʼi lakaga fakaloto mālohi fakalaumālie ʼaia, neʼe akoʼi mai ke mātou ʼoʼofa kia Sehova pea ke toe lahi age tamatou falala kia te ia. Neʼe tuku te gāue ʼa taku tāmai ʼuhi ko tana kua mahamahaki, kae neʼe hoko atu pe tana taupau mātou ʼi te faʼahi fakalaumālie pea mo te faʼahi fakasino.

Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe lahi te temi kua maʼu e Papa, tuʼa tahi ʼi te vāhaʼa neʼe ina takitaki te ako Tohi-Tapu ʼi te lea faka Polonia mo te kau tūpulaga ʼo te kokelekasio. Pea neʼe ʼau akoʼi ai te lautohi ʼi te faka Polonia. Neʼe toe fakaloto mālohiʼi foki e Papa ia te kau tūpulaga ʼi te tahi ʼu ʼaluʼaga. ʼI te lakaga ʼaē neʼe ʼaʼahi ai tomatou kokelekasio e te Tēhina ko Gustave ʼi te temi ʼaē neʼe kei ina takitaki ai te gāue ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Falani, neʼe teuteuʼi e Papa ia te foʼi hiva pea mo ina teuteuʼi te kiʼi gaoʼi faka Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te kātoaga ʼaē neʼe fai e te Hau ko Pelesasā pea mo te faitohi ʼaē neʼe fai ʼi te kaupā. (Taniela 5:​1-​31) Ko te maʼuli ʼo Taniela neʼe faʼifaʼitakiʼi e Louis Piéchota, ʼaē ki muli age neʼe nofo mālohi logola te ʼu fakataga ʼa te kau Nasi.a Ko mātou fānau, neʼe mātou lahilahi ake ʼi te ʼu faʼahiga fakafiafia ʼaia. Neʼe mātou sisio ki te maʼumaʼua tuʼumaʼu ʼo tamatou ʼu mātuʼa ki te ʼu meʼa fakalaumālie. ʼI te temi nei, ʼe mahino kia ʼau ia te tofiʼa fakalaumālie maʼuhiga ʼaē neʼe tuku mai e taku ʼu mātuʼa.

ʼI te hoko ʼo te Lua Tau Faka Malamanei ʼi te taʼu 1939, neʼe tapuʼi te gāue fai faka mafola ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Falani. ʼI te tahi lakaga, neʼe hue tomatou kolo. Neʼe ʼā takai fuli te ʼu ʼapi e te kau solia Siamani. Neʼe faʼu e Papa ia te kiʼi puha ʼi te lalo puha tuʼu pea neʼe lahi te ʼu tohi faka Tohi-Tapu neʼe mātou fufū ai. Kae neʼe lahi te ʼu kiʼi kaupepa ʼo te Fascisme ou Liberté neʼe tuku ʼi te puha tuʼu ʼo te fale kai. Neʼe foimo fufū fakavilivili e Papa te ʼu tohi ʼaia ʼi te tagaʼi kofu neʼe tautau ʼi te couloir. Ko te ʼu tagata solia e toko lua mo te tagata polisi Falani neʼe nātou hue tomatou ʼapi. Neʼe mātou tuʼania. Ko te tahi ʼo te ʼu tagata solia neʼe ina kamata hue te ʼu kofu ʼaē neʼe tautau ʼi te couloir, pea mole fualoa pea neʼe hū ki te fale kuka ʼaē neʼe mātou nonofo ai kae ina toʼotoʼo te ʼu kiʼi kaupepa ʼi tona nima. Neʼe sio fakamaʼumaʼu mai kia mātou, pea ina hili te ʼu kiʼi kaupepa ki te laupapa, pea neʼe ina hoko atu tana hue ʼi te tahi faʼahi. Neʼe ʼau foimo toʼo te ʼu kiʼi kaupepa pea neʼe ʼau ʼai ki te puha toho neʼe kua ʼosi hue e te ʼu tagata solia. Neʼe mole toe kumi e te tagata solia ia te ʼu kiʼi kaupepa​—neʼe hage ia neʼe mole kei ina manatuʼi!

Ko Te Fai ʼo Te Gāue Temi Katoa

ʼI te 1948, neʼe ʼau fakatotonu ke ʼau gāue pionie moʼo tauhi temi katoa kia Sehova. Hili te ʼu ʼaho kiai, neʼe ʼau maʼu te tohi mai te pilō ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Falani. ʼI te tohi ʼaia neʼe hinoʼi ai ia ʼau ke ʼau gāue pionie ʼi te kokelekasio ʼo te kolo ko Sedan, ʼe ōvi ki Pelesike. Neʼe fiafia taku ʼu mātuʼa ʼi taku toʼo te faʼahiga tauhi ʼaia kia Sehova. Kae neʼe fakahā lelei mai e Papa ko te gāue pionie ʼe mole ko he meʼa faigafua. ʼE faigataʼa anai. Kae neʼe ina ʼui fēnei mai, ʼe tali lelei tuʼumaʼu pe anai ia ʼau ʼi tomatou ʼapi pea neʼe feala haku kole tokoni age kia ia mokā ʼau faigataʼaʼia. Logola neʼe mole maʼu falā taku ʼu mātuʼa, kae neʼe nā totogi mai te lelue foʼou. ʼE kei ʼau nofo pe mo te tikite ʼo te totogi ʼo te lelue ʼaia, pea ka ʼau sio kiai pea ʼe ʼau tagi. Neʼe mate ia Papa mo Mama ʼi te taʼu 1961, kae ʼe kei ʼau manatuʼi te ʼu palalau fakapotopoto ʼa Papa ʼaē neʼe nātou fakaloto mālohiʼi pea mo fakafimālieʼi ʼau lolotoga toku ʼu taʼu selevisi ʼaia.

Ko te tahi fakaloto mālohi, neʼe ko Elise Motte, ko te tuagaʼane kua taʼu 75 ʼi te kokelekasio ʼo te kolo ko Sedan. Lolotoga te temi vela, neʼe ʼau ʼalu lelue ki te ʼu koga meʼa ʼaē neʼe tonu ke fai ai te gāue fai faka mafola, pea neʼe ʼalu age kiai ia Elise ʼo heka mai ʼi te saliote afi. Kae ʼi te tahi ʼaho neʼe maumau te masini ʼo te saliote afi, pea neʼe mole lava liliu ia Elise ki tona ʼapi. Ko te puleʼaki pe e tahi, ko taku fakaheka ia ia ki te hiliʼaga meʼa ʼo te lelue pea mo ʼau ʼave ai ia ia ki tona ʼapi. ʼI te ʼuhu ake, neʼe ʼau toʼo te foʼi pila ke ʼau fakaheka ai ia Elise pea neʼe ʼau ʼave ai ia ia ki tona ʼapi. Neʼe mole ina toe toʼo te saliote afi, kae ʼaki te falā ʼaē neʼe tonu ke ina totogi ʼaki tana feʼaluʼaki, neʼe ina totogi maʼa māua he meʼa ʼinu ki te afiafi. Ko ai ʼaē neʼe manatu ʼe liliu anai taku lelue ko he meʼa feʼāveʼaki ʼo te hahaʼi?

Ko Te Tahi ʼu Maʼua

ʼI te taʼu 1950, neʼe kole mai ke ʼau tagata taupau faka silikosikilipisio ki te potu noleto katoa ʼo Falani. ʼI toku taʼu 23 ʼaia, ko te ʼuluaki meʼa ʼaē neʼe ʼau logoʼi neʼe ko te tuʼania. Neʼe ʼau manatu neʼe faihala ia te filiale! Neʼe lahi te ʼu fehuʼi neʼe malaga mai: ‘ ʼE ʼau maʼu koa te ʼu kalitate feʼauga ʼi te faʼahi fakalaumālie pea mo te faʼahi fakasino moʼo fakahoko ʼo te gāue ʼaia? ʼE feafeaʼi anai toku nofoʼaga ʼi te vāhaʼa fuli?’ Pea tahi ʼaē meʼa, talu mai toku taʼu ono, neʼe ʼau mata hila, he neʼe sio hipa toku tahi foʼi mata. Neʼe ʼau tokaga tuʼumaʼu kia ʼau he neʼe ʼau tuʼania ki te manatu ʼa ʼihi ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Meʼa lelei, heʼe ʼi te lakaga ʼaia neʼe tokoni lahi mai ia Stefan Behunick, neʼe ko te tēhina neʼe ako ʼi te faleako misionea ʼo Kalaate. Ko te Tēhina ko Behunick neʼe kapu mai Polonia ʼuhi ko tana gāue fai faka mafola pea neʼe toe hinoʼi ia ia ke gāue ʼi Falani. Neʼe malave ia ʼau tana faʼafai. Neʼe fakaʼapaʼapa lahi kia Sehova mo te moʼoni. Ko ʼihi neʼe nātou manatu, ʼe aga fefeka fau te tēhina kia ʼau, kae neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe ʼau ako mai ia ia. Ko tona lototoʼa neʼe tokoni mai kia ʼau ke ʼau fakatuputupu taku loto falala.

ʼAki te gāue faka silikosikilipisio neʼe lahi te ʼu meʼa fakaofoofo neʼe hoko kia ʼau ʼi te gāue fai faka mafola. ʼI te taʼu 1953, neʼe kole mai ke ʼau ʼaʼahi te tagata ko Paoli, neʼe apone ki Te Tule Leʼo pea neʼe nofo ʼi te potu saute ʼo Palesi. Neʼe ma felāveʼi, pea neʼe ʼau ʼiloʼi ai ko te tagata letelete ʼo te solia pea neʼe ina leleiʼia Te Tule Leʼo. Neʼe ina ʼui mai ʼi tana ʼosi lau te alatike ʼo ʼuhiga mo te ʼAho Fakamanatu ʼo te mate ʼa Kilisito ʼi te ʼu nusipepa foʼou, neʼe ina fai te ʼAho Fakamanatu ʼi tona ʼapi, pea ko te afiafi ʼaia neʼe ina lau te tohi ʼo te Pesalemo. Neʼe teitei pe ke ma fai palalau ʼi te hili hoʼatā katoa ʼaia. ʼI muʼa ʼo taku mavae, neʼe ʼau palalau fakanounou age ʼo ʼuhiga mo te papitema. Ki muli age, neʼe ʼau fakaafe ia ia ke kau ki tamatou fakatahi faka silikosikilipisio ʼe fai ʼi te kamataʼaga ʼo te taʼu 1954. Neʼe haʼu ki te fakatahi, pea ʼi te toko 26 ʼaē neʼe papitema ʼi te fakatahi ʼaia, neʼe kau ai ia Paoli. Ko te ʼu taʼi meʼa feiā ʼaē ʼe fakatupu fiafia kia ʼau.

Rosa: ʼI ʼOketopeli ʼo te taʼu 1948, neʼe ʼau kamata gāue pionie. ʼI taku gāue ʼi Anor, ʼe ōvi ki Pelesike, neʼe hinoʼi mai ke ʼau gāue ʼi Palesi, mo te tahi pionie ko Irène Kolanski (ʼi te temi nei ko Leroy). Neʼe ma nonofo ʼi te kiʼi koga fale ʼi Saint-Germain-des-Près ʼi te lotomalie ʼo te kolo. Neʼe ʼau mataku ʼi te hahaʼi ʼo Palesi, he neʼe ʼau tupu ʼi te ʼu kolo ʼo te tuvao. ʼI taku manatu, ko nātou fuli ko te ʼu hahaʼi faigataʼa pea mo ʼatamai ʼaupito. Kae neʼe ʼau mahino leva ʼi te fai faka mafola ʼe nātou hage pe ko te hahaʼi fuli. Neʼe tau kapu mātou e te tagata leʼo ʼo te ʼu falefata, pea neʼe faigataʼa te kamata ʼo he ʼu ako Tohi-Tapu. Kae logola te faʼahi ʼaia, kae neʼe tali lelei te gāue e ʼihi hahaʼi.

Lolotoga te fakatahi faka silikosikilipisio ʼo te taʼu 1951, neʼe fakafehuʼi ia Irène mo ʼau ʼo ʼuhiga mo tamā gāue pionie. Ko ai ʼaē neʼe ina fakafehuʼi ia māua? Neʼe ko te taupau faka silikosikilipisio kei tūpulaga ko Marian Szumiga. Neʼe kua ma felāveʼi tuʼa tahi ʼi muʼa atu, kae hili te fakatahi, neʼe ma fefaitohiʼaki. Neʼe lahi te ʼu faʼahi neʼe ma felogoi tahi ai, ohage la, neʼe tatau te taʼu ʼaē neʼe ma papitema ai, pea ma pionie ʼi te taʼu pe ʼaia. Kae ko te faʼahi tāfito, neʼe ko tamā fia hoko atu tamā gāue temi katoa. Koia ʼaki te faikole neʼe ma fakakaukauʼi te faʼahi ʼaia, pea neʼe ma ʼohoana leva ʼi te ʼaho 31 ʼo Sūlio 1956. ʼAki te ʼohoana, neʼe kamata ai he maʼuli foʼou kia ʼau. Neʼe tonu ai ke ʼau fakamāmāhani ki taku kua ʼohoana pea mo taku feʼaluʼaki mo Marian ʼi te gāue faka silikosikilipisio, ʼaē ko te fetogi ʼapi ʼi te vāhaʼa fuli. ʼI te kamata, neʼe faigataʼa ʼaupito, kae neʼe lahi age te ʼu fiafia ʼaē ka ʼau ʼamanaki maʼu.

Ko He Maʼuli Koloaʼia

Marian: ʼAki te hoholo ʼo te ʼu taʼu, neʼe ʼau maʼu te pilivilesio ke ʼau tokoni ki te teuteuʼi ʼo te ʼu fakatahi kehekehe. ʼE ʼau manatuʼi tāfito te fakatahi ʼaē neʼe fai ʼi te taʼu 1966, ʼi Bordeaux. ʼI te temi ʼaia, neʼe tapuʼi te gāue ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Potukalia. Koia ʼi te polokalama ʼo te fakatahi ʼaia, neʼe kau ai mo tona fakaliliu ki te lea faka Potukalia ke tō lelei ki te kau Fakamoʼoni ʼaē neʼe lava folau mai ki Falani. Neʼe ʼōmai mai Potukalia totatou ʼu tēhina mo tuagaʼane ʼe toko lauʼi teau, kae neʼe mole maʼu honatou ʼu nofoʼaga. Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe mole feʼauga te ʼu koga fale ʼa te kau Fakamoʼoni ʼi Bordeaux, koia neʼe mātou lue te fale teate neʼe tuʼu lāvaki ke liliu ko he fale moe. Neʼe mātou toʼo fuli te ʼu hekaʼaga, pea ko te lito neʼe fakaʼaogaʼi moʼo vaeluaʼi te fale, ko he ʼu foʼi koga fale moe e lua, te tahi faʼahi maʼa te ʼu tēhina pea ko te tahi maʼa te ʼu tuagaʼane. Neʼe mātou fakatuʼu ai mo te ʼu fale maʼanu, pea mo fāliki ia lalo. Pea neʼe nātou leleiʼia fuli te fakatuʼutuʼu ʼaia.

ʼI te hili ʼo te ʼu ʼaho fakatahi, neʼe mātou ʼaʼahi te ʼu tēhina mo te ʼu tuagaʼane ʼi tonatou ʼu fale moe. Neʼe lelei ʼaupito tanatou nonofo. Neʼe mātou maʼu he lotomālohi ʼi tanatou fakamatala mai tanatou ʼutakiʼi te ʼu taʼu ʼaē neʼe hoko ai kia nātou te ʼu fakafeagai! ʼI tanatou mavae ʼi te ʼosi ʼo te fakatahi, neʼe mātou fetāgihi fuli.

Ko te tahi pilivilesio neʼe ʼau maʼu ʼi te ʼu taʼu e lua ki muʼa atu, ʼi te taʼu 1964, neʼe kole mai ke ʼau tagata taupau faka tisitilike. Neʼe ʼau toe feʼekeʼaki ai foki peʼe ʼau maʼu te ʼu kalitate ki te gāue ʼaia. Kae neʼe ʼau manatu leva, kapau neʼe nātou kole mai te ʼu maʼua ʼaia, he neʼe nātou fakafuafua ʼe ʼau lavaʼi. Neʼe ko he meʼa lelei ʼaia ia te fakatahi mo te tahi ʼu taupau feʼoloʼaki. Neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe ʼau ako mai ia nātou. Tokolahi ia nātou neʼe ko he ʼu faʼifaʼitaki ʼo te faʼa kātaki, pea ko he ʼu kalitate maʼuhiga kia mata ʼo Sehova. Neʼe ʼau mahino ai, kapau ʼe tou ako ia te fakatalitali, pea ʼe ʼiloʼi e Sehova te faʼahi ʼaē ke ina maʼu ai ia tatou.

ʼI te 1982, neʼe kole mai e te filiale ke mātou tokakaga age ki te kiʼi kūtuga ʼo te toko 12 kau fai faka mafola Polonia ʼi Boulogne-Billancourt, ʼi te tuʼa kolo ʼo Palesi. Neʼe ko he meʼa faka punamaʼuli. Neʼe ʼau ʼiloʼi te ʼu kupu faka teokalatike ʼi te faka Polonia, kae neʼe faigataʼa kia ʼau ia te faʼufaʼu ʼo he ʼu fai palalau. Kae ko te agalelei pea mo te lotolelei ʼo te ʼu tēhina ʼaia neʼe tokoni lahi kia ʼau. ʼI te temi nei, kua maʼu te toko 170 kau fai faka mafola ʼo te kokelekasio ʼaia, ʼo kau kiai te teitei toko 60 kau pionie. Ki muli age, ko Rosa mo ʼau neʼe ma ʼaʼahi te ʼu kūtuga pea mo te ʼu kokelekasio faka Polonia ʼi Otilisia, mo Tanemaka pea mo Siamani.

Te ʼu Fetogi

Ko te ʼaʼahi ʼo te ʼu kokelekasio kehekehe neʼe ko tomā maʼuli katoa ʼaia, kae ʼi taku kua mahamahaki koia neʼe ma tāʼofi ai tamā gāue faka silikosikilipisio ʼi te taʼu 2001. Neʼe ma maʼu te koga fale ʼi te kolo ko Pithiviers, ʼaē ʼe nofo ai toku tuagaʼane ko Ruth. Neʼe tali e te filiale ke ma pionie makehe ʼaki te ʼu hola gāue neʼe fakasiʼisiʼi kia māua.

Rosa: Ko te ʼuluaki taʼu ʼaē neʼe tāʼofi ai leva taku gāue faka silikosikilipisio, neʼe faigataʼa ʼaupito kia ʼau. Neʼe ko he toe fetogi ia, pea neʼe hage kia ʼau neʼe mole kei ʼi ai hoku ʼuhiga. Pea neʼe ʼau manatu feiā, ‘ ʼE kei lava fakaʼaogaʼi lelei tou temi pea mo tou mālohi ʼo fai te gāue pionie.’ ʼI te temi nei, kua ʼau fiafia ʼi taku gāue fakatahi mo te tahi kau pionie ʼi tomatou kokelekasio.

Neʼe Tokaga Tuʼumaʼu Ia Sehova Kia Māua

Marian: ʼE ʼau fakafetaʼi lahi kia Sehova ʼi taku kaugā gāue mo Rosa ʼi te ʼu taʼu e 48 kua hili. ʼI te ʼu taʼu fuli ʼaia ʼo te gāue feʼaluʼaki, neʼe lagolago lahi mai kia ʼau. Neʼe mole ʼi ai he temi neʼe ʼau logo ai ʼe ina ʼui fēnei mai, ‘Kua ʼau loto ke tuku la tatā feʼoloʼaki kae ke ʼi ai hotā ʼapi.’

Rosa: ʼI ʼihi temi ʼe ʼui mai e he tahi, “ ʼE mole hage tokolua maʼuli ko te maʼuli ʼo te hahaʼi fuli. Heʼe koulua maʼuʼuli tuʼumaʼu ʼi he ʼapi ʼo he tahi kehe.” Kae koteā koa te “maʼuli ʼo te hahaʼi fuli”? ʼI te agamāhani, ʼe lahi te ʼu meʼa ʼe tou maʼu kae ʼe feala pe ke nātou fakaliliu ʼo faigataʼa tatatou faiga ki he ʼu gāue fakalaumālie. Ko te meʼa ʼe ʼaoga moʼoni kia māua, ʼe ko he moeʼaga lelei, mo he laupapa pea mo te tahi ʼu meʼa tāfito. ʼI tomā ʼuhiga pionie, ʼe mole ʼi ai hamā ʼu koloā, kae neʼe ma maʼu te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe ʼaoga kia māua moʼo fai te finegalo ʼo Sehova. ʼI ʼihi temi, ʼe ʼau fai te fehuʼi ʼaenī kia ʼau, “Koteā anai ka ke fai mokā ke matuʼa kae mole ʼi ai hou ʼapi pea ʼe mole lī hou letelete.” Pea ʼe ʼau toʼo te ʼu palalau ia Pesalemo 34:10: “Ko nātou ʼaē ʼe nātou kumi ia Sehova, ko nātou ʼaia ʼe nātou maʼu anai te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe nātou loto kiai.” Neʼe tokaga tuʼumaʼu ia Sehova kia māua.

Marian: ʼE moʼoni ia! ʼI tona fakahagatonu, neʼe laka age te ʼu meʼa ʼaē neʼe foaki mai e Sehova ʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼaoga kia māua. Ohage la, ʼi te taʼu 1958, neʼe fili ia ʼau ke ʼau fakafofoga tomatou silikosikilipisio ʼi te fakatahi faka malamanei ʼaē neʼe hoko ʼi New York. Kae neʼe mole feʼauga tamā paʼaga moʼo totogi te tohi folau ʼo Rosa. ʼI te tahi afiafi, neʼe fakatoʼo mai e te tēhina ia te sila ʼe tohi ai “New York.” Ko te meʼa ʼofa ʼaia neʼe ina faka fealagia ke ʼau folau tahi mo Rosa!

Ko Rosa mo ʼau ʼe mole ma fakahemala ki te ʼu taʼu ʼo tamā gāue kia Sehova. Neʼe mole ʼi ai he meʼa neʼe puli ia māua kae neʼe ʼi ai te meʼa neʼe ma maʼu​—ko he maʼuli fiafia pea mo koloaʼia ʼi te gāue temi katoa. Ko Sehova ʼe ko he ʼAtua fakaofoofo ia. ʼAki te temi, neʼe ma ako te falala katoa kia te ia, pea neʼe tuputupu tomā ʼofa kia te ia. Ko ʼihi ʼi totatou ʼu tēhina neʼe nātou mamate ʼuhi ko tanatou agatonu. Kae ʼe ʼau tui ʼaki te ʼu taʼu, ʼe toe feala pe foki ki he tahi ke ina fakaʼaogaʼi tona maʼuli ʼi te ʼaho fuli ki te gāue kia Sehova. Ko te meʼa ʼaia neʼe ma faigaʼi mo Rosa ke ma fai ʼo aʼu mai ki te temi nei, pea ʼe ma lotomālohi ke ma fakahoko te faʼahi ʼaia ʼi te temi ka haʼu.

[Kiʼi nota]

[Paki ʼo te pasina 20]

Ko François mo Anna Szumiga mo tanā fānau, ko Stéphanie, mo Stéphane, mo Mélanie, mo Marian ʼi te lagi taʼu 1930. Ko Marian ʼe tuʼu ʼi te hekaʼaga

[Paki ʼo te pasina 22]

ʼI ʼoluga: Ko te fakahā ʼo te ʼu tohi faka Tohi-Tapu ʼi te fakahāhāʼaga tohi ʼi Armentières, ʼi te potu noleto ʼo Falani, ʼi te 1950

[Paki ʼo te pasina 22]

ʼI te faʼahi hema: Ko Stefan Behunick mo Marian ʼi te 1950

[Paki ʼo te pasina 23]

Marian mo Rosa ʼi muʼa ʼo tonā ʼaho ʼohoana

[Paki ʼo te pasina 23]

Ko Rosa (ʼi muʼa ʼi te faʼahi hema) mo tona kaugā pionie ko Irène (tuʼulaga fā mai te faʼahi hema), ʼe nā fai fakaafe ki te fakatahi lahi ʼi te 1951

[Paki ʼo te pasina 23]

Neʼe ʼau feʼaluʼaki tāfito ʼi te lelue moʼo fai taku ʼu gāue faka silikosikilipisio