ʼE Maʼuli Te Folafola ʼa Sehova
Ko He ʼu Puani Maʼuhiga ʼi Te Tohi ʼa Nehemia
KUA HILI te ʼu taʼu e hogofulu-ma-lua talu te fakamatala fakamuli ʼi te tohi ʼa Esitalasi. Neʼe kua fakaōvi mai te temi ʼaē neʼe tonu ke fai ai “te palalau ʼaē ke toe fakatuʼu pea mo toe laga ia Selusalemi”—ko te temi ʼaia ʼe ina fakaʼiloga ai te kamataʼaga ʼo te ʼu vāhaʼa taʼu e 70 ʼaē ʼe ina taki ki te Mesia. (Taniela 9:24-27) Ko te tohi ʼa Nehemia ʼe ko he fakamatala ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼi tanatou toe laga ia te kaupā ʼo Selusalemi. ʼE ina fakamatala ia te temi maʼuhiga ʼo te ʼu taʼu e 12, mai te taʼu 456 ʼi muʼa ʼo totatou temi ʼo aʼu ki te hili ʼo te taʼu 443 ʼi muʼa ʼo totatou temi.
Ko te Kovana ko Nehemia ʼaē neʼe ina fai te tohi, ʼe ina fakamatala te fakavikiviki ʼo te tauhi moʼoni ʼi te ʼosi fai ʼo te puleʼaki maʼuhiga, ʼo fakatahi kiai mo te falala kātoa ʼaē kiā Sehova ʼAtua. ʼE ina fakamatalatala lelei te puleʼaki ʼaē neʼe fai e Sehova moʼo fakahoko ia tona finegalo. ʼE toe fakamatala ai foki te hisitolia ʼo te tagata takitaki mālohi pea mo lototoʼa. Ko te logo ʼaē ʼe maʼu ʼi te tohi ʼa Nehemia, ʼe ko te ʼu ako maʼuhiga ki te kau atolasio moʼoni fuli ʼo te temi nei, “[koteʼuhi] e mauli te folafola a te Atua, pea e gaue.”—Hepeleo 4:12.
“NEʼE ʼOSI LEVA TE LAGA ʼO TE KAUPĀ”
Neʼe nofo ia Nehemia ʼi te kolo tau ko Susani, ʼo tauhi ki te Hau ko Atasease Nima Loa, ʼi te tuʼulaga neʼe falala kiai te hau. Neʼe lotomamahi ʼaupito ia Nehemia, ʼi tana maʼu logo ʼaē ko tana hahaʼi ʼe nātou “nonofo ʼi te ʼaluʼaga fakaʼofaʼofa ʼaupito pea mo nātou lainoa; pea kua holoʼi te kaupā ʼo Selusalemi pea kua vela ʼona matapā ʼi te ʼafi.” Neʼe faikole fakamalotoloto ki te ʼAtua ke ina takitaki ia ia. (Nehemia 1:3, 4) Neʼe tokagaʼi e te hau ia te mata mamahi ʼa Nehemia, pea neʼe ina fakagafua age ke ʼalu ki Selusalemi.
ʼI tana tau ki Selusalemi, neʼe vakavakaʼi e Nehemia ia te agaaga ʼo te kaupā ʼi te pōʼuli, pea neʼe ina fakahā ki te kau Sutea ia tana fakatuʼutuʼu ʼaē ke toe laga te kaupā. Neʼe kamata te laga ʼo te kaupā. Pea neʼe kamata ai foki mo te ʼu fakafeagai. Kae ʼaki te takitaki toʼa ʼa Nehemia, “neʼe fakaʼosi leva te laga ʼo te kaupā.”—Nehemia 6:15.
Te ʼu Tali Ki Te ʼu Fehuʼi Faka Tohi-Tapu:
1:1; 2:1—Ko “te ʼuafulu taʼu” ʼaē ʼe talanoa kiai ʼi te ʼu vaega ʼaenī e lua ʼe tatau koa tonā kamataʼaga? Ei, ko te 20 taʼu ʼaia ʼe ko te taʼu ʼo te nofo hau ʼa Atasease. Kae ko te faʼahiga lau ʼo te ʼu taʼu ʼe kehekehe ʼi te ʼu vaega ʼaenī e lua. Ko te taʼu ʼe fakamoʼoni kiai te hisitolia ʼe ko te taʼu 475 ʼi muʼa ʼo totatou temi, taʼu ʼaia ʼo te nofo hau ʼa te hau ko Atasease. Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe ko te agamāhani ʼa te kau sikalaipe Papiloni tanatou kamata lau te ʼu taʼu ʼe ʼafio ai te ʼu hau Pelesia mai te māhina ʼo Nisani (ʼe fakatatau ki tatatou ʼu māhina ko Malesio pea mo ʼApelili) ʼo fakaʼosi ʼi te māhina ʼo Nisani, ko te ʼuluaki taʼu ʼo te nofo hau ʼa Atasease neʼe kamata ʼi te māhina ʼo Nisani ʼo te taʼu 474 ʼi muʼa ʼo totatou temi. Koia ko te 20 taʼu ʼo te nofo hau ʼaia, ʼe talanoa kiai iā Nehemia 2:1 neʼe kamata ʼi te māhina ʼo Nisani ʼo te taʼu 455 ʼi muʼa ʼo totatou temi. Ko te māhina ko Kisileve (ʼe fakatatau ki tatatou ʼu māhina ko Novepeli pea mo Tesepeli) ʼaē ʼe talanoa kiai iā Nehemia 2:1, neʼe ko te māhina ko Kisileve ʼo te taʼu ʼi muʼa atu—ko te taʼu 456 ʼi muʼa ʼo totatou temi. Neʼe talanoa ia Nehemia ki te māhina ʼaia ʼaē neʼe tō tahi mo te 20 taʼu ʼo te nofo hau ʼo Atasease. Neʼe lagi ina lau te ʼu taʼu ʼo kamata mai te taʼu ʼaē neʼe fakanofo hau ai. Neʼe lagi lau te taʼu e Nehemia ʼo mulimuli ki te meʼa ʼe fakahigoaʼi e te kau Sutea ʼi te temi nei ko te taʼu sevili, ʼaē ʼe kamata mai te māhina ʼo Tisili, ʼaē ʼe tō tahi mo tatatou ʼu māhina ko Sepetepeli pea mo ʼOketopeli. Ko te meʼa ʼaē ʼe tou ʼiloʼi papau, ko te taʼu ʼaē neʼe fai ai te palalau ʼaē ke toe fakatuʼu ʼo Selusalemi, neʼe ko te taʼu 455 ʼi muʼa ʼo totatou temi.
4:17, 18—Neʼe lava feafeaʼi ki he tagata neʼe kau ki te laga ʼo te kaupā ke gāue nima tahi? Kiā nātou ʼaē neʼe ʼamo meʼa, neʼe ko he meʼa ia neʼe feala. Ka ʼosi hili pe te ʼāmoga ki tonatou fuga ʼuma peʼe ki tonatou fuga ʼulu, neʼe nātou lava puke maʼu ʼi te tahi nima, “kae neʼe nātou puke te mahafu ʼi te tahi nima.” Pea ko nātou ʼaē neʼe gāue totonu ki te laga ʼo te kaupā pea neʼe ʼaoga kiā nātou ʼonatou nima lua, neʼe nātou gāue kae “neʼe tahi haʼi tana heletā ʼi tona faʼahi vakavaka, kae nātou gāue.” Neʼe nātou nonofo teuteu naʼa hoko honatou tauʼi e tonatou ʼu fili.
5:7—He koʼe neʼe ‘valokiʼi e Nehemia te kau ʼaliki pea mo te ʼu pule tokoni’? Neʼe fakamaʼua e te ʼu tagata ʼaia ia he tupu ʼi te paʼaga ʼaē neʼe foaki age e tonatou ʼu tēhina Sutea, kae neʼe ko he maumauʼi ʼo te Lao ʼa Moisese. (Levitike 25:36; Teutalonome 23:19) Pea tahi ʼaē meʼa, neʼe mamafa fau te tupu ʼaia neʼe nātou fakamaʼua ki te hahaʼi huʼi maʼua. Kapau neʼe fakamaʼua te tupu ʼaia ʼi te māhina fuli, ko tona faka ʼuhiga ko “te vahe teau ʼo te paʼaga” ʼe ko te vahe 12 ʼi te teau ʼi te taʼu. (Nehemia 5:11) Neʼe ko he aga kovi ʼaupito ia te fakamaʼua te tupu ʼaia ki te hahaʼi kua nātou mafasia ʼi te ʼu tukuhau pea mo te hoge meʼa kai. Neʼe fakaʼaogaʼi e Nehemia ia te Lao ʼa te ʼAtua moʼo valokiʼi ia te hahaʼi koloaʼia, ʼo ina fakatonutonuʼi ia nātou, pea mo fakahā age tanatou agakovi.
6:5—Ko te ʼu tohi ʼaē neʼe mole tonu ke ʼiloʼi e he tahi, neʼe tuku tuʼumaʼu ʼi te kato neʼe pupunu maʼu, kae he koʼe koa neʼe momoli e Sanapalate ia “he tohi neʼe mole pupunu” kiā Nehemia? Neʼe lagi momoli e Sanapalate he tohi neʼe mole pupunu, he neʼe ina fakatuʼutuʼu ke ʼiloʼi e te hahaʼi te ʼu tukugakovi hala ʼaē neʼe fai. Lagi ʼi tana manatu, ʼe ʼita ai anai ia Nehemia ʼo ʼuta ai mo hana tuku ia te laga ʼo te kaupā kae ʼalu age muʼa ʼo faka lākatonuʼi te ʼu tukugakovi hala ʼaia. Pe neʼe lagi manatu ia Sanapalate ko te ʼu palalau ʼaē neʼe tuʼu ʼi te tohi, ʼe ina fakagata anai te gāue fakatahi ʼa te kau Sutea. Neʼe mole tokagaʼi e Nehemia te ʼu tukugakovi ʼaia pea ʼaki he loto fakatokatoka neʼe ina hoko tana gāue ʼaē neʼe fakatotonu age e te ʼAtua.
Te ʼu Puani ʼe Tou Lava Tāʼofi:
1:4; 2:4; 4:4, 5. Ka tou tau mo he ʼu faigataʼaʼia peʼe ka tou fai he ʼu tonu maʼuhiga, ʼe tonu ke tou “kātaki ʼo faikole” pea mo maʼuli ʼo mulimuli ki te takitaki faka teokalatike.—Loma 12:12.
1:11–2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16. ʼE tali e Sehova ki te ʼu faikole fakamalotoloto ʼo tana ʼu kaugana.—Pesalemo 86:6, 7.
1:4; 4:19, 20; 6:3, 15. Logola ko Nehemia neʼe ko te tagata loto manavaʼofa, kae neʼe ina tuku he faʼifaʼitaki lelei ʼo he tagata neʼe pipiki maʼu ki te faitotonu.
1:11–2:3. Neʼe mole fiafia tāfito ia Nehemia ʼuhi ko tona tuʼulaga maʼuhiga, ʼaē ko te fakafonu ia te ʼipu vino ʼo te hau. Kae neʼe ko te haʼele ki muʼa ʼo te tauhi moʼoni. ʼE mole koa la tonu kiā tatou fuli ke tou faiga tāfito pea mo tou fiafia tāfito ʼi te fakahaʼele ki muʼa ʼo te tauhi moʼoni?
2:4-8. Neʼe uga e Sehova ia Atasease ke ina faka fealagia kiā Nehemia ke ʼalu ki Selusalemi ʼo laga te kaupā ʼi ai. ʼE ʼui fēnei iā Tāʼaga Lea 21:1: “Ko te loto ʼo te hau ʼe ko he ʼu kiʼi vai iā nima ʼo Sehova. ʼI te ʼu potu fuli pe ʼaē ʼe ina loto ke [tafe] ai, ʼe ina [fakatafe] ai.”
3:5, 27. ʼE mole tonu ke tou hage ko te kau “ ʼaliki” ʼo te kau Tekoite, ʼo tou faka ʼuhiga te gāue kinakina ʼe ko he fakamālaloʼi ʼo tatou. Kae ʼe tonu ke tou faʼifaʼitaki ki te hahaʼi Tekoite ʼaē neʼe mole ʼaliki, ʼaē neʼe nātou lagolago lelei ki te gāue.
3:10, 23, 28-30. Logola ko ʼihi ʼe nātou lava ʼolo ʼo lagolago ki te gāue ʼaē ʼe tonu ke fai ʼi te ʼu potu ʼaē ʼe ʼaoga lahi ai he kau fai faka mafola ʼo te Puleʼaga, kae ʼe tokolahi ia tatou ʼe tou lagolago ki te tauhi moʼoni ʼi te ʼu potu ʼaē ʼe ōvi mai kiō tatou. ʼE tou lava lagolago ki te laga ʼo he Fale ʼo Te Puleʼaga pea mo kau ki te kau gāue ʼaē ʼe nātou ʼolo ʼo tokoni ki te hahaʼi ʼaē neʼe tuʼutāmakiʼia, kae tāfito ʼe tou kau ki te gāue ʼaē ko te faka mafola ʼo te Puleʼaga.
4:14. Ka tou tau mo he fakafeagai, ʼe feala mo tatou ke tou tekeʼi te mataku, ʼo tou manatuʼi “ia Ia ʼaē ʼe lahi pea mo fakamataku.”
5:14-19. Maʼa te ʼu taupau Kilisitiano, ko te Kovana ko Nehemia ʼe ko he faʼifaʼitaki maʼuhiga ʼo te agavaivai, mo te kauhaki ki te gāue, pea mo te fakapotopoto. Logola neʼe faʼafai ʼi te maʼuliʼi ʼo te Lao ʼa te ʼAtua, kae neʼe mole ina fakaʼaogaʼi tona tuʼulaga pule ke maʼu ʼaki hana ʼu meʼa. Neʼe tokaga moʼoni ia kiā nātou ʼaē neʼe taʼomia pea mo nātou ʼaē neʼe māsisiva. ʼI tona loto fia foaki, neʼe tuku ai e Nehemia te faʼifaʼitaki maʼuhiga ki te ʼu kaugana fuli ʼa te ʼAtua.
“KE KE MANATUʼI AU, Ê TOKU ʼATUA, ʼO ʼUHIGA MO TE MEʼA LELEI”
(Nehemia 7:1–13-31)
ʼOsi pe te laga ʼo te kaupā ʼo Selusalemi, neʼe fakatuʼu e Nehemia te ʼu matapā pea mo ina fai te ʼu fakatuʼutuʼu moʼo puipui te kolo. Neʼe ina fai te tohi hāko ke tohi te haʼuʼaga ʼo te hahaʼi. ʼI te kua māʼopoʼopo ʼa te hahaʼi fuli “ ʼi te malaʼe ʼaē neʼe tuʼu ʼi te muʼa Matapā ʼo Te ʼu Vai,” ko te pelepitelo ko Esitalasi neʼe ina lau te tohi ʼo te Lao ʼa Moisese, pea neʼe fakamahino e Nehemia mo te kau Levite ia te Lao ki te hahaʼi. (Nehemia 8:1) ʼI tanatou logo ki te lau ʼo te Lao, ki te talanoa ʼo ʼuhiga mo te Lafeti ʼo Te ʼu Fale Lau, neʼe nātou fakahoko atu aipe te lafeti ʼaia moʼo nātou fakafiafia.
Neʼe hoa kiai te tahi fakatahi neʼe kofesio ai “te hāko ʼo Iselaele” te agahala ʼo te fenua, pea neʼe toe vakavakaʼi ai e te kau Levite tanatou ʼu felogoi mo Iselaele, pea neʼe fai te fakapapau e te hahaʼi fuli ke nātou “haʼele ʼi te lao ʼa te ʼAtua moʼoni.” (Nehemia 9:1, 2; 10:29) Mai te ʼaluʼaga ʼaē neʼe mole feʼauga te hahaʼi ʼaē neʼe nonofo ʼi te kolo ko Selusalemi, koia neʼe fili ai te tagata e tahi ʼi te ʼu tagata e toko 10 ʼaē neʼe nonofo ʼi te tuʼa kolo, ke nātou ʼolo ʼo nonofo ʼi te kolo ʼaia. Hili ʼaia, pea neʼe fakatapuʼi te kaupā ʼaki he fakafiafia lahi, “ ʼo logoʼi mai mamaʼo te fiafia ʼo Selusalemi.” (Nehemia 12:43) Hili te ʼu taʼu e hogofulu-ma-lua ʼo tana tau ki Selusalemi, neʼe mavae ia Nehemia mai te kolo ʼaia ʼo toe liliu ʼo fakahoko tana gāue kiā Atasease. Mole tuai pea neʼe fai te ʼu aga heʼemaʼa e te kau Sutea. ʼI tana toe liliu ki Selusalemi, neʼe fai te puleʼaki mālohi e Nehemia moʼo fakatonutonuʼi te ʼaluʼaga. Neʼe ina fai tana kole agavaivai ʼaenī maʼa ia totonu: “Ke ke manatuʼi au, Ê toku ʼAtua, ʼo ʼuhiga mo te meʼa lelei.”—Nehemia 13:31.
Te ʼu Tali Ki Te ʼu Fehuʼi Faka Tohi-Tapu:
7:6-67—He koʼe ko te lisi ʼa Nehemia ʼo ʼuhiga mo te kaugamālie ʼo te toe ʼo te hahaʼi ʼaē neʼe liliu ki Selusalemi, ʼe kehekehe mo ʼaē ʼa Solopapele pea mo te lisi ʼa Esitalasi? (Esitalasi 2:1-65) ʼE tupu te kehekehe ʼaia mai te fakatafitoʼaga ʼo te ʼu fakamatala ʼa Esitalasi pea mo Nehemia. Ohage la, ko te kaugamālie ʼo nātou ʼaē neʼe nātou tohi ke nātou liliu ki Selusalemi, neʼe lagi kehe mo nātou ʼaē neʼe hoko moʼoni tanatou liliu. Neʼe lagi toe kehekehe foki te ʼu fakamatala he neʼe mole lava fakamoʼoni e ʼihi Sutea pe neʼe kamata feafeaʼi mai tonatou hōloga ʼo aʼu kiā nātou. Kae ʼe ʼi ai te puani e tahi ʼe ʼalutahi ai te ʼu fakamatala ʼaia: ko te kaugamālie ʼo te kau ʼuluaki Sutea ʼaē neʼe liliu ki Selusalemi, neʼe ko te toko 42 360, ʼo mole lau ai te kau kaugana pea mo te kau hiva.
10:34—He koʼe neʼe fakamaʼua ki te hahaʼi ke nātou fetuku fafie? Neʼe mole fakatotonu ʼi te Lao ʼa Moisese ke ʼi ai he mōlaga fafie. Neʼe fakamaʼua te faʼahi ʼaia he neʼe ʼaoga ʼaupito te faʼahi ʼaia. Neʼe ʼaoga ke lahi te fafie moʼo tutu ʼaki te ʼu sākilifisio ʼaē neʼe momoli ʼi te ʼaletale. ʼE ʼiloga ia neʼe mole feʼauga te kau Netinime, te ʼu hahaʼi neʼe mole ko he kau Iselaele, kae neʼe nātou kaugana ʼi te fale lotu. Koia, neʼe vaevae ia te gāue ʼaia ke feala he fetuku hoholo ʼo te fafie.
13:6, te nota ʼi te lalo pasina—Neʼe loaloaga feafeaʼi te temi ʼaē neʼe puli ai ia Nehemia ʼi Selusalemi? ʼE ʼui pe ʼi te Tohi-Tapu “hili kiai te kiʼi temi siʼi” peʼe “ ʼi te ʼosi ʼo te temi ʼaia,” neʼe kole e Nehemia ke tuku age muʼa e te hau ke toe liliu ki Selusalemi. Koia ʼe mole feala ia ke tou ʼiloʼi papau te temi ʼaē neʼe puli ai ia Nehemia. Kae ʼi tana liliu ʼaē ki Selusalemi, neʼe mole ʼi ai he tahi neʼe tokaga ki te gāue faka pelepitelo, pea neʼe mole mulimuli he tahi ki te Lao ʼo te Sāpato. Kaugamālie ia nātou neʼe nātou ʼohoanaʼi te ʼu fafine matāpule, pea ko ʼanatou fānau neʼe mole pe la popoto ʼi te lea ʼa te kau Sutea. ʼE mahino ia neʼe fualoa te puli ʼa Nehemia, ke kovi ʼaupito ai te ʼu ʼaluʼaga ʼi te fenua.
13:25, 28—ʼI tuʼa atu ʼo tana ‘valokiʼi’ te kau Sutea ʼi tanatou mole aga faka lotu, neʼe koteā te tahi ʼu fakatuʼutuʼu ʼa Nehemia moʼo fakatonutonuʼi ia nātou ʼaē neʼe hēhē? Ko te ‘faitutuku ʼa Nehemia kiā nātou,’ neʼe ko tana tala age ia te ʼu fakamāu ʼaē ʼe maʼu ʼi te Lao ʼa te ʼAtua. ‘Neʼe ina tā ʼihi iā nātou,’ ko tona faka ʼuhiga neʼe ina fakatonutonuʼi ia nātou. Moʼo fakahā tana mole leleiʼia tanatou aga, ‘neʼe ina fusi ʼonatou lauʼulu.’ Neʼe toe kapu foki mo te mokopuna ʼo te Pelepitelo Lahi ko Eliasipe, ʼaē neʼe ʼohoana mo te ʼofafine ʼo Sanapalate te tagata Olonite.
Te ʼu Puani ʼe Tou Lava Tāʼofi:
8:8. ʼI totatou ʼuhiga kau faiako ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua, ʼe tou ‘fakahā te faka ʼuhiga ʼo te folafola’ ʼo tou puʼaki fakalelei, pea mo faka maʼuhigaʼi pea mo fakamahino fakalelei te Tohi-Tapu, ʼo fakahā fakalelei tona faʼahiga maʼuliʼi.
8:10. “Ko te fiafia ʼa Sehova” ʼe maʼu mai takita mahino ki tokita masiva fakalaumālie pea mo takita fafaga ia kita ʼi te faʼahi fakalaumālie pea mo takita muliʼi te takitaki faka teokalatike. ʼE maʼuhiga ʼaupito ke tou ako fakalelei te Tohi-Tapu, mo kau tuʼumaʼu ki te ʼu fono faka Kilisitiano, pea mo tou faʼafai ʼi te gāue fai faka mafola pea mo te fai ʼo ni ʼu tisipulo.
11:2. Ko te Sutea ʼaē neʼe ina tuku tona tōfiga kae mavae ʼo ʼalu ki Selusalemi neʼe ina tali ke masiva ʼi ʼihi meʼa pea mo tau mo ʼihi faigataʼaʼia. Ko te kau Sutea ʼaē neʼe nātou tali te potu ʼaia neʼe nātou maʼu te maʼuli faka sākilifisio. ʼE tou toe lava fakahā foki te taʼi manatu ʼaia mokā hoko mai he ʼu faigamālie ke kita gāue ʼi te ʼu fakatahi lalahi pea mo te tahi ʼu lakaga.
12:31, 38, 40-42. Ko takita hiva ʼe ko he ʼaluʼaga lelei ʼaia moʼo fakahā takita fakavikiviki kiā Sehova pea mo tokita loto fakafetaʼi kiā te ia. ʼE tonu ke tou hiva fakamalotoloto ʼi te ʼu fono faka Kilisitiano.
13:4-31. ʼE tonu ke tou tōkakaga naʼa fakaoloolo māmālie tatou e te manako ki te ʼu koloā, mo te aga fakahehema, pea mo te ʼapositasia.
13:22. Neʼe mahino lelei kiā Nehemia tana tuʼu maʼua ʼaē ki te ʼAtua. ʼE tonu foki mo tatou ke tou mahino ki tatatou tuʼu maʼua ʼaē kiā Sehova.
ʼE Maʼuhiga Te Tapuakina ʼa Sehova!
Neʼe hiva fēnei te tagata fai pesalemo: “Kapau ʼe mole laga e Sehova totonu ia te fale, pea neʼe mole pe he ʼaoga ʼo te gāue kinakina ʼaē neʼe fai ai e tona ʼu tufuga.” (Pesalemo 127:1) ʼE hā lelei ʼi te tohi ʼa Nehemia ia te moʼoni ʼo te ʼu palalau ʼaia!
Kua mahino lelei mai kiā tatou ia te puani ʼaē ʼe tonu ke tou tāʼofi. Kapau ʼe tou loto ke fua lelei te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe tou fakatuʼutuʼu, ʼe tonu ke tapuakinaʼi tatou e Sehova. ʼE tapuakina anai tatou e Sehova mo kapau ʼe tou fakamuʼamuʼa ia te tauhi moʼoni ʼi totatou maʼuli. Koia ohage ko Nehemia, tou fakamuʼamuʼa tāfito ia te tauhi ʼaē kiā Sehova pea mo tana tuputupu.
[Paki ʼo te pasina 16]
“Ko te loto ʼo te hau ʼe ko he ʼu kiʼi vai iā nima ʼo Sehova”
[Paki ʼo te pasina 17]
Ko Nehemia, ʼaē neʼe ko te tagata faʼafai pea loto manavaʼofa, neʼe ʼalu ki Selusalemi
[Paki ʼo te pasina 18]
ʼE koutou popoto koa ʼi te ‘fakahā ia te faka ʼuhiga’ ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua?