“Kei Palalau Ai Ia Ia, Logo Ai Kua Mate”

KOTOU fakakaukauʼi age ia Apele ʼe ina sioʼi te kai ʼa tana faga ovi ʼi te moʼuga. ʼI tana sio ki te mamaʼo, ʼe ina tokagaʼi ia te meʼa ʼe tapa mai. ʼE ina iloʼi ʼi te koga meʼa ʼaia, ʼe ʼi ai te heleta ʼe takaminomino pea mo ulo, ʼe ina pupunu ia te huʼaga ki te ʼoloto ʼo Eteni. Neʼe maʼuʼuli ai ʼana matuʼa, kaʼe neʼe mole kei feala kia naua pea mo ʼanā tamaliki ke natou toe hu ki ai. Kotou fakakaukauʼi age ʼi te fakaafiafi, ʼe haʼu te kiʼi lau matagi ʼo lave mai ki tona lauʼulu ʼi te temi ʼae ʼe hiki ake ai tana sio ki te lagi pea mo manamanatu ki tona Tupuʼaga. ʼE feala koa ke toe maʼu e te tagata pea mo te ʼAtua ia he felogoi? Neʼe fakaʼamu ia Apele ki te faʼahi ʼaia.

ʼE feala ke ui ʼe kei palalau atu ia Apele kia koutou. Ki takotou manatu, ʼe lagi mole feala ke hoko ia te faʼahi ʼaia. Heʼe kua fualoa ia te kua mate ʼo te lua foha ʼo Atama. Kua taʼu 6 000 ia te kua puli ʼo tona sino. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te kau mate: “E mole iloi he mea e natou ae kua mate.” (Ekelesiasi 9:5, 10) Pea ʼe mole tou maʼu he palalau neʼe fai e Apele ʼi te Tohi-Tapu. Kaʼe ʼe feafeaʼi hana palalau mai?

Neʼe ui fenei e te ʼapositolo ko Paulo ʼo ʼuhiga mo Apele: “Ko te tui ae kei palalau ai ia ia, logo ai kua mate.” (Hepeleo 11:4) Koia ʼaki te tui, ʼe kei palalau mai ia Apele. Ko te ʼuluaki tagata ʼaia neʼe ina maʼu ia te kalitate maʼuhiga ʼaia. ʼI te fakaha lelei e Apele ia te kalitate ʼaia, neʼe ina tuku mai he faʼifaʼitaki ke tou mulimuli ki ai ʼi te temi nei. Kapau ʼe tou fakakaukau ki tana faʼifaʼitaki pea mo tou faiga ke tou maʼu tana faʼahiga tui, ʼe hage pe ʼe palalau mai ia Apele.

Kotea te ako ʼe feala ke tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Apele pea mo tana tui tatau aipe pe neʼe mole lahi ia tona talanoaʼi ʼi te Tohi-Tapu? ʼE tou vakaʼi anai ia te faʼahi ʼaia.

NEʼE LAHILAHI AKE ʼI TE KAMATAʼAGA ʼO TE MALAMANEI

Neʼe tupu ia Apele ʼi te kamataʼaga ʼo te hisitolia ʼo te tagata. Pea ki muli age, neʼe talanoa ia Sesu ʼo ʼuhiga mo Apele ʼe ko “te fakatupu o te malamanei.” (Luka 11:50, 51) Neʼe fia palalau ia Sesu ʼo ʼuhiga mo te malamanei ʼae ʼe natou maʼu ia te ʼamanaki ʼae ke fakaʼateaina natou mai te agahala. Logope la neʼe mole ko ia te ʼuluaki tagata ʼae neʼe fakatupu, kaʼe neʼe lagi ko ia ʼae neʼe ina ʼuluaki maʼu ia te fealagia ʼae ke fakaʼateaina mai te agahala.a Neʼe lahilahi ake ia Apele ʼi he famili neʼe mole natou tuku age he faʼifaʼitaki lelei.

Logo la neʼe mole heʼeki faʼa fualoa ia tanatou maʼuʼuli ʼi te kele, kaʼe kua natou tau mo te ʼu aluʼaga fakaʼofaʼofa. Ko te ʼu matuʼa ʼa Apele, ia Atama pea mo Eva, neʼe ko he ʼu hahaʼi matalelei pea mo malolohi. Kaʼe neʼe nā lakahala pea neʼe nā iloʼi pe ia te faʼahi ʼaia. Neʼe nā haohaoa pea neʼe feala ke nā maʼuʼuli ʼo heʼegata. Kaʼe neʼe nā fakafeagai ai leva kia Sehova ʼAtua pea neʼe kapu ai naua mai te Palatiso, ia te ʼoloto ʼo Eteni. Neʼe nā fakamuʼamuʼa ia te ʼu meʼa ʼae neʼe nā loto ki ai, ʼo mole nā tokagaʼi tonā hakoga, ʼo puli ai ia te maʼuli haohaoa pea mo heʼe gata.—Senesi 2:15–3:24.

ʼI tonā fakamavae mai te ʼoloto ʼo Eteni, neʼe maʼuli kinakina ia Atama mo Eva. Koia ʼi te temi ʼae neʼe tupu ai tanā ʼuluaki tamasiʼi, neʼe nā fakahigoaʼi ko Kaino, ko tona fakaʼuhiga ko “He Meʼa Neʼe Fakatupu,” pea neʼe ui fenei e Eva: “Kua au mau he tagata mai [ia Sehova].” ʼI tana ui ʼaia neʼe lagi ina manatuʼi ia te fakapapau ʼae neʼe fai e Sehova ʼi Eteni, ʼo ʼuhiga mo te fafine ʼe ina fakatupu anai he “hakoga” ka ina fakaʼauha anai ia te agakovi ʼae neʼe ina fakahalaʼi ia Atama mo Eva. (Senesi 3:15; 4:1) Neʼe manatu koa ia Eva ko ia ia te fafine ʼo te lea fakapolofeta pea ko Kaino ia te “hakoga” ʼae neʼe fakapapauʼi?

Kapau ko tana manatu ʼaia, pea neʼe faihala ia. Kapau neʼe nā akoʼi ia Kaino ʼaki ia te manatu ʼae ko ia te hakoga, neʼe lagi ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo tana liliu ʼo fialahi. Ki muli age, neʼe maʼu e Eva ia tana tahi tama, kaʼe neʼe mole nā laupisiʼi ia ia. Neʼe nā fakahigoaʼi ko Apele, ko tona fakaʼuhiga “Mao” pea mo “Vaʼiganoa.” (Senesi 4:2) ʼE lagi neʼe nā filifili ia te higoa ʼaia koteʼuhi ʼi tanā manatu, ʼe mole fai anai e Apele ia he ʼu meʼa maʼuhiga. Kaʼe ʼe mole tou iloʼi papau ia te faʼahi ʼaia.

Koia, ʼe mole tonu anai ki te ʼu matuʼa ʼo te temi nei ke natou mulimuli ki te faʼifaʼitaki ʼo te ʼuluaki taumatuʼa. Kotea te ʼu manatu ʼae ʼe kotou akoʼi age ki ʼakotou fanau ʼaki ʼakotou palalau pea mo ʼakotou aga? ʼE kotou akoʼi age koa ke natou fiameʼameʼa, mo fialahi pea ke natou manatu pe kia natou totonu? Peʼe kotou akoʼi age ke natou ʼoʼofa kia Sehova ʼAtua pea mo taupau he ʼu felogoi lelei pea mo ia? Meʼa fakaʼofaʼofa, neʼe mole fakahoko e te ʼu ʼuluaki matuʼa ʼonā maʼua. Kaʼe neʼe ʼi ai te ʼamanaki maʼa tonā hologa.

NEʼE TUPUTUPU FEAFEAʼI IA TE TUI ʼA APELE?

ʼI te lahilahi ake ʼo te ʼu tama, neʼe akoʼi age e Atama kia naua ia te faʼahiga gaue moʼo taupau ia tonatou famili. Neʼe ako e Kaino ia te gaue kele, kaʼe ako ia e Apele ia te tauhi manu.

Kaʼe neʼe fai e Apele ia te faʼahi ʼe maʼuhiga ʼaupito. ʼAki te alu ʼo te temi, neʼe malohi ia tana tui, te kalitate maʼuhiga ʼae neʼe talanoa ki ai ia te ʼapositolo ko Paulo ki muli age. Kaʼe kapau ʼe tou fakakaukau lelei ki te faʼahi ʼaia, neʼe mole he tagata neʼe feala ke faʼifaʼitakiʼi e Apele. Kaʼe neʼe tuputupu feafeaʼi ia tana tui kia Sehova ʼAtua? Tou vakaʼi ia tupuʼaga ʼe tolu neʼe feala ke tuputupu ai tana tui.

Te fakatupu ʼa Sehova. ʼE moʼoni, neʼe mole kei tapuakiʼi e te ʼAtua ia te kele, ʼo tupu ai ia te vao kovi ʼae ʼe ina fakamalumoea ia te gaueʼaga. Logo la te faʼahi ʼaia, neʼe tapuke ʼi te kele ia he toe meʼa kai moʼo fafaga ia te famili ʼo Apele. Pea ʼe taulekaleka ia meʼa fuli neʼe fakatupu e te ʼAtua, ʼo kau ai te ʼu manu, mo te ʼu manulele, mo te ʼu ika, mo te ʼu moʼuga, mo te ʼu vai, mo te ʼu vaitafe, mo te tai, mo te lagi, mo te ʼu ʼao, mo te laʼa, mo te mahina pea mo te ʼu fetuʼu. ʼI te ʼu faʼahi fuli neʼe sio ki ai ia Apele, neʼe feala ke ina tokagaʼi ai ia te ʼofa lahi, mo te poto pea mo te loto manavaʼofa ʼo Sehova ʼAtua, ia ia ʼae neʼe ina fakatupu ia meʼa fuli. (Loma 1:20) ʼI te metitasio ʼa Apele ki te ʼu faʼahi ʼaia, neʼe malohi ai tana tui.

Neʼe lagi toʼo e Apele ia he temi ke metitasio ai ki te ʼu gaue ʼa Sehova. Kotou fakakaukauʼi age tana tokaga ʼae ki tana faga ovi. Ko he tahi ʼe tauhi ovi, ʼe ʼaoga ke lahi tana haʼele. ʼE ina taki ia tana faga manu ʼi te ʼu moʼuga, ʼo fakalaka ʼi te ʼu mafa, mo te ʼu vaitafe, ʼo ina taka kumi ia te ʼu koga meʼa ʼae ʼe lunaʼia, mo he ʼu nofoga vai pea mo he ʼu koga meʼa ke momoe ai tana faga ovi. ʼI te ʼu fakatupu fuli ʼa te ʼAtua, ʼe lau ko te ovi ʼe ko te manu ʼaia ʼe ʼaoga ki ai ia te takitaki pea mo te puipui ʼa te tagata. Neʼe mahino koa kia Apele ʼe toe ʼaoga kia ia ia te takitaki pea mo te puipui pea mo te loto tokaga ʼa he Tahi ʼe poto pea mo malohi age ʼi te tagata fuli? Neʼe lagi ina kole ia te faʼahi ʼaia ʼi ʼana faikole pea ki muli age neʼe malohi ai tana tui.

Te ʼu fakapapau ʼa Sehova. Neʼe lagi fakamatala age e Atama mo Eva ki ʼanā tama ia te meʼa ʼae neʼe hoko ʼi te ʼoloto ʼo Eteni ʼo tupu ai tonā fakamavae. Koia, neʼe lahi te ʼu faʼahi neʼe metitasio ki ai ia Apele.

Neʼe ui e Sehova ʼe mole ina toe tapuakiʼi anai ia te kele. Neʼe sio ia Apele ki te fakahoko ʼo te ʼu palalau ʼaia ʼi te temi ʼae neʼe homo ai ia te vao kovi. Neʼe toe fakakikite e Sehova ʼe mamahi anai ia Eva ʼi te temi ʼae ʼe faitama ai pea mo te temi ʼae ʼe fanau ai. Neʼe sio ia Apele ki te fakahoko ʼo te ʼu palalau ʼaia ʼi te temi ʼae neʼe fanauʼi ai ʼona tehina mo ʼona tokolua. Neʼe toe fakakikite e Sehova ʼo ʼuhiga mo Eva, ʼe ʼofa fakavale anai ki tona ʼohoana, kaʼe ʼe puleʼi anai ia ia e Atama. Neʼe sio ai leva ia Apele ki te hoko moʼoni ʼo te aluʼaga fakaʼofaʼofa ʼaia. Koia neʼe tokagaʼi ai leva e Apele ʼe tuha ia te folafola ʼa Sehova mo te falala. Pea neʼe tui papau ai ki te fakapapau ʼae neʼe fai e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te “hakoga,” ʼae ka ina fakatokatoka anai ia te ʼu aluʼaga kovi ʼae neʼe kamata hoko ʼi Eteni.—Senesi 3:15-19.

Te ʼu kaugana ʼa Sehova. Neʼe mole maʼu e Apele ia he tahi ʼi tona famili ke ina faʼifaʼitakiʼi, kaʼe neʼe mole ko te tagata pe ʼae neʼe maʼuli ʼi te kele ʼi te temi ʼaia. Neʼe toe ʼi ai mo te ʼu ʼaselo. ʼI te temi ʼae neʼe fakamavae ai ia Atama mo Eva mai te ʼoloto, neʼe fai e Sehova ia te fakatuʼutuʼu ke ʼaua naʼa toe hu he tahi ʼi tona hologa ki te Palatiso fakakelekele. Moʼo leʼoleʼo ia te huʼaga ki te Palatiso, neʼe fakatuʼu e Sehova ia te ʼu selupino, ʼae ko he ʼu ʼaselo maʼuhiga, pea mo te heleta ʼe takaminomino pea mo ulo.—Senesi 3:24, MN.

Kotou fakakaukauʼi age ia Apele ʼi tana kei veliveli ʼi tana sioʼi ki te ʼu selupino ʼaia. ʼE mahino ia, neʼe iloga te malolohi ʼo te ʼu selupino ʼaia. Pea neʼe mataku ʼi te heleta ʼaia ʼe takaminomino pea mo ulo. ʼI tana lahilahi ake, neʼe tokagaʼi koa e Apele neʼe kua fiu ia te ʼu selupino ʼo tupu ai hanatou mavae mai tonatou nofoʼaga? Kailoa. Neʼe nonofo maʼu ia te ʼu ʼaselo malolohi mo popoto ʼaia, ʼi te ʼaho mo te po pea mo te taʼu fuli. Neʼe mahino ai kia Apele ʼe ʼi ai te ʼu kaugana faitotonu mo agatonu ʼa Sehova ʼAtua. Neʼe mole maʼu e Apele ʼi tona famili ia he ʼu hahaʼi neʼe agatonu mo fakalogo ohage ko te ʼu selupino ʼaia. ʼE mahino ia, neʼe tuputupu tana tui ʼaki te faʼifaʼitaki lelei ʼo te ʼu ʼaselo malolohi ʼaia.

Neʼe malohi te tui ʼa Apele ʼaki te ʼu faʼahi neʼe fakaha e Sehova ʼo ʼuhiga mo ia ʼi tana fakatupu, mo ʼana fakapapau pea mo te faʼifaʼitaki lelei ʼo ʼAna kaugana. Koia ʼe feala ai leva ke tou ui ʼe palalau mai ia Apele kia tatou. ʼE lagi ko he fakalotomalohi ki te kau tupulaga tanatou mahino ai ʼe feala ke natou tui papau kia Sehova ʼAtua, tatau aipe peʼe mole tui ʼonatou famili. Ia ʼaho nei, ʼe ʼi ai te ʼu tupuʼaga lelei ke malohi ai tatatou tui. ʼE feala ke tou mamata ki te ʼu meʼa ʼae neʼe fakatupu e te ʼAtua. ʼE toe feala ke tou lau ia te Tohi-Tapu katoa, pea tokolahi te hahaʼi tui ʼe feala ke tou faʼifaʼitakiʼi.

NEʼE MAʼUHIGA AGE IA TE MOLAGA ʼAE NEʼE MOMOLI E APELE

ʼI te tuputupu ʼo tana tui ʼae kia Sehova, neʼe fia fakaha e Apele ia tana tui ʼaki he ʼu gaue. Kaʼe kotea te meʼa ʼofa ʼae neʼe feala ke ina foaki maʼa Ia ʼae neʼe ina fakatupu ia meʼa fuli? ʼE mahino ia, neʼe mole ʼaoga ki te ʼAtua he meʼa ʼofa pea mo he tokoni mai te tagata. ʼAki te temi, neʼe mahino ia Apele ki te faʼahi maʼuhiga ʼaeni: ʼe fiafia ia tana Tamai ʼofa mo kapau ʼe ina foaki age kia te ia ia te meʼa ʼae ʼe lelei tokotahi pea mo ina foaki age ʼaki he manatu ʼe lelei.

Koia la ʼae neʼe teuteuʼi ia Apele ke ina momoli ʼana ovi. Neʼe ina filifili ia te ʼu manu ʼae ʼe lelei, ʼi te ʼu ʼuluaki akeno, pea neʼe ina momoli ia te ʼu ʼinasi lelei ʼo te ʼu manu ʼaia. Neʼe toe fia maʼu e Kaino te tapuakina ʼa te ʼAtua, ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo tana teuteuʼi he molaga ʼaki te ʼu fua ʼo ʼana gaueʼaga. Kaʼe neʼe mole ina fai tana molaga ʼaki he manatu ʼe lelei ohage ko Apele. Neʼe ha lelei ia tonā kehekehe ʼi te temi ʼae neʼe nā momoli ai ʼonā molaga.

Neʼe lagi fakaʼaogaʼi e te ʼu foha o Atama ia he ʼu ʼaletale pea mo te afi moʼo fai ʼaki ʼonā molaga, neʼe lagi nā fai ia te ʼu failaulau ʼaia ʼi muʼa ʼo te ʼu selupino, ʼae neʼe ko te ʼu fakafofoga pe ʼaia ʼa Sehova ʼi te kele ʼi te temi ʼaia. Kotea ʼae neʼe fai e Sehova? ʼE tou lau fenei: “Nee tali leva e [Sehova] ia Apele mo tana failaulau.” (Senesi 4:4) ʼE mole tou iloʼi pe neʼe fakaha feafeaʼi e te ʼAtua ia tana tali lelei ia te failaulau. Kaʼe he ko ʼe neʼe ina tali lelei ia te failaulau ʼa Apele?

Neʼe ina tali koa ʼuhi pe ko te failaulau? Neʼe foaki e Apele ia he manu neʼe kei maʼuli, ʼo ina liligi tona toto. Neʼe mahino koa kia Apele ia te maʼuhiga ʼo te taʼi failaulau ʼaia? ʼI te ʼu taʼu ʼe lauʼi teau ki muli age, neʼe fakaʼaogaʼi e te ʼAtua ia te akeno heʼe mele moʼo fai ʼaki te sakilifisio, moʼo fakata ia te sakilifisio ʼo Tona ʼAlo haohaoa, “te Akeno o te Atua,” ia te taʼataʼa faitotonu neʼe tonu ke liligi. (Soane 1:29; Ekesote 12:5-7) Neʼe lagi mole mahino ia Apele ki te ʼu faʼahi fuli ʼaia.

ʼE tou iloʼi papau ia te faʼahi ʼaeni: neʼe foaki e Apele ia te meʼa ʼae ʼe lelei. Neʼe mole gata ʼaki pe ia te tali lelei e Sehova ia tana failaulau kaʼe neʼe ina toe leleiʼia foki mo Apele. Neʼe fai e Apele ia te faʼahi ʼaia he neʼe ʼofa pea mo tui malohi kia Sehova.

Neʼe kehekehe ia mo Kaino. “Nee mole . . . tali leva [e Sehova] ia Kaino mo tana failaulau.” (Senesi 4:5) Neʼe mole ko te failaulau ʼa Kaino ʼae neʼe kovi, he ki muli age ʼi te Lao ʼa te ʼAtua, neʼe fakagafua ai ia te fai ʼo te ʼu failaulau ʼaki te ʼu fua ʼo te kele. (Levitiko 6:14, 15) Kaʼe ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Kaino, “nee kovi ana gaue.” (1 Soane 3:12) Tokolahi ʼi te temi nei ʼe natou maʼu ia te manatu ʼa Kaino, ʼae ʼe feʼauga pe ia te meʼa ʼae ʼe ha ki tuʼa ʼi te faʼahiga tauhi ʼae ki te ʼAtua. Ki muli age, neʼe ha lelei ʼi ʼana gaue ia tana mole ʼofa pea mo tana mole tui ʼae kia Sehova.

ʼI te temi ʼae neʼe tokagaʼi ai e Kaino neʼe mole tali e Sehova ia tana failaulau, neʼe ina faigaʼi koa ke ina faʼifaʼitakiʼi ia Apele? Kailoa. Neʼe kovi ʼosi tona itaita ki tona tehina. Neʼe sio ia Sehova ki te loto ʼo Kaino, pea neʼe ina toʼo he temi ke tokoni ai kia Kaino ke fetogi tana manatu. Neʼe ina fakatokaga ia Kaino ʼe iku anai ki he toe agahala mamafa, pea ʼe ina maʼu anai ia te ʼofa ʼo te ʼAtua mo kapau ʼe fetogi tana aga.—Senesi 4:6, 7, MN.

Neʼe mole fakalogo ia Kaino ki te ʼu fakatokaga ʼa Sehova. Neʼe ina ui age ki tona tehina ʼae neʼe mole tuʼatuʼania ki he meʼa ke nā olo ki te gaueʼaga. Neʼe matehi ai e Kaino ia Apele. (Senesi 4:8) Neʼe liliu ai ia Apele ko te ʼuluaki tagata neʼe mate maletile. Kua mate kaʼe kei tou palalau pe ki ai.

ʼI tona ʼuhiga fakata, neʼe tagi ia te toto ʼo Apele kia Sehova ʼAtua ke fai he lagavaka ʼo ʼuhiga mo ia. Pea neʼe fai e te ʼAtua ia he fakatuʼutuʼu ke fakahoko ia te faʼahi ʼaia, ʼo ina fakatuʼā ia Kaino ʼuhi ko tana fakapo. (Senesi 4:9-12) Ko te meʼa ʼae ʼe maʼuhiga age heʼe hage pe ʼe kei palalau mai ia Apele kia tatou ia ʼaho nei. Neʼe lagi taʼu 100 tupu pe ia te fualoa ʼo tana maʼuli, ʼo mata nounou ki te hahaʼi neʼe maʼuʼuli ʼi te temi ʼaia, kaʼe neʼe ina fakaʼaogaʼi lelei ia tona maʼuli moʼo fakafiafiaʼi ia te loto ʼo te ʼAtua. Neʼe mate kaʼe neʼe ina iloʼi ʼe ina maʼu ia te ʼofa ʼo Sehova, tana Tamai ʼae ʼe ʼi selo. (Hepeleo 11:4) Kaʼe ʼe feala ke tou tui papau, ʼe mole galoʼi anai e Sehova ia Apele, ʼo ina toe fakatuʼuake ia ia ki te maʼuli ʼi te palatiso ʼi te kele. (Soane 5:28, 29) ʼE kotou fakaʼamu koa ke kotou fesioʼaki mo ia? ʼE kotou maʼu anai ia te fealagia ʼaia mo kapau ʼe kotou fakalogo lelei moka palalau atu ia Apele pea mo kotou faʼifaʼitakiʼi ia tana tui malohi.