ʼE Feafeaʼi Koa Takotou Lele ʼi Te Lele ʼAē Ki Te Maʼuli?

“ ʼE mole koa la koutou ʼiloʼi ko te kau lele, ʼi he lele, ʼe nātou lele fuli, kae ko te tokotahi pe ʼe ina maʼu te fakapale? Koutou lele ke koutou maʼu.” — 1 Kolonito 9:24.

1. ʼE fakatatau koa e te Tohi-Tapu ia totatou maʼuli faka kilisitiano ki te ā?

ʼE FAKATATAU e te Tohi-Tapu tatatou kumi ia te maʼuli heʼegata ki he lele. ʼI te fakaʼosi ʼo tona maʼuli, neʼe ʼui fēnei e te ʼapositolo ko Paulo ʼo ʼuhiga mo ia totonu: “Neʼe ʼau tauʼi te tau matalelei, kua ʼau lavaʼi te lele, neʼe ʼau tauhi maʼu te tui.” Neʼe ina toe fakaloto mālohi tana ʼu kau fagona faka kilisitiano ke toe feiā aipe mo nātou ʼi tana ʼui ʼaenī: “Tou līaki te meʼa mamafa fuli pea mo te agahala ʼaē ʼe ina faka hēʼi gafua tatou, kae ke tou faʼa kātaki ʼo feleleʼi ʼi te lele ʼaē neʼe fakauʼi mai kia tatou.” — 2 Timoteo 4:7; Hepeleo 12:1.

2. Koteā koa te kamataʼaga fakatupu lotomālohi ʼe tou sisio ki ai ʼi te lele ki te maʼuli?

² Ko te fakatatau ʼe ʼalu tonu, koteʼuhi ko te lele ʼe ʼi ai tona kamataʼaga pea mo tona ikuʼaga. ʼE toe feiā aipe mo te ʼaluʼaga ʼo tatatou ʼu faiga fakalaumālie ki te maʼuli. Kua tou ʼiloʼi pe, ʼi te taʼu fuli ko te toko teau afe hahaʼi ʼe nātou kamata fakalelei te lele ʼaē ki te maʼuli. ʼI te ʼu taʼu ʼaenī e nima kua hili atu, ko te toko 1 336 429 hahaʼi neʼe nātou papitema pea mo nātou kamata kau aipe ki te lele. Ko he kamata mālohi feiā ʼe fakatupu lotomālohi. Kae, ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga, ko te kau tuʼumaʼu ki te lele ʼaia ʼo aʼu ki tona ikuʼaga. ʼE koutou fai koa te meʼa ʼaia?

Te lele ki te maʼuli

3, 4. a) Neʼe fakahā feafeaʼi koa e Paulo ia te maʼuhiga ʼaē ʼo te nofo ʼi te lele ki te maʼuli? b) Neʼe feafeaʼi koa ia te hāla ʼa ʼihi ʼi te tokoni ʼaē ʼa Paulo?

³ Moʼo fakamahino ia te maʼuhiga ʼaē ʼo te nofo maʼu ʼi te lele, ʼe fēnei te tokoni ʼa Paulo: “ ʼE mole koa la koutou ʼiloʼi ko te kau lele, ʼi he lele, ʼe nātou lele fuli, kae ko te tokotahi pe ʼe ina maʼu te fakapale? Koutou lele ke koutou maʼu.” — 1 Kolonito 9:24.

⁴ ʼI te ʼu faigaoʼi ʼāfea, ko te tokotahi pe ʼe ina maʼu ia te fakapale. Kae ko te lele ʼaē ki te maʼuli, ko te hahaʼi fuli ʼe nātou tau mo te fakapale. ʼE maʼuhiga tāfito ia te nofo ʼi te lele ʼo aʼu ki tona ikuʼaga. Meʼa lelei foki, tokolahi neʼe nātou lele agatonu ʼo aʼu ki tonatou temi mamate, ohage ko te ʼapositolo ko Paulo. Pea ko te toko miliona ʼe kei hoko atu nei pe tanatou lele. ʼE ko he meʼa kovi foki ki niʼihi neʼe mole nātou haga lele ke nātou aʼu ki tona ikuʼaga. ʼO mole ʼui ke nātou haga lele, kae neʼe nātou fakagafua ki ʼihi age ʼu meʼa ke faka hēʼi nātou ʼi te lele ʼo mole kei nātou lavaʼi leva ia te faʼahi ʼaia (Kalate 5:7). Ko te meʼa ʼaia ʼe ina uga aipe ia tatou fuli ke tou fakasiosio pe ʼe feafeaʼi tatatou lele ʼi te lele ʼaia ki te maʼuli.

5. Koteā ʼaē neʼe fakatatau e Paulo ia te lele ki te maʼuli ki he faigaoʼi fakataupiepie? Fakamatala.

⁵ ʼE feala ke hoko te fehuʼi ʼaenī: Koteā koa ʼaē neʼe manatu ki ai ia Paulo ʼi tana ʼui ʼaē “ko te tokotahi pe ʼe ina maʼu te fakapale”? Ohage ko te meʼa kua tou talanoa ki ai, ʼe mole ko he tokotahi pe ʼaē ka ina maʼu ia te maʼuli heʼegata ia nātou fuli ʼaē neʼe kau ki te lele ki te maʼuli. ʼE ʼiloga mai ia ʼe mole feiā anai ia, ʼi te temi fuli pe neʼe ko te finegalo ʼo te ʼAtua ke ina fakahāo ia te faʼahiga hahaʼi kehekehe (Loma 5:18; 1 Timoteo 2:​3, 4; 4:10; Tito 2:11). Neʼe mole ina ʼui ia ko te lele ki te maʼuli ʼe ko he fakataupiepie ʼe kau ai anai ni hahaʼi ʼe nātou laga tau ki niʼihi. Neʼe ʼiloʼi lelei e te kau Kolonito te faʼahiga agaaga fakataupiepie neʼe hoko ʼi te ʼu Faigaoʼi ʼa te kau Isthmique, ʼaē neʼe ʼui neʼe kovi age ia ʼi te ʼu Faigaoʼi Olympiques. Koia, koteā koa ʼaē neʼe manatuʼi e Paulo?

6. Koteā koa ʼe ʼiloga mai ʼi te tohi katoa ʼa Paulo ʼo ʼuhiga mo te kau lele pea mo te lele?

⁶ ʼI tana tala te fakatā ʼaē ʼo te tagata lele, neʼe talanoa tāfito ia Paulo ki tana ʼu ʼamanaki totonu ʼo ʼuhiga mo te maʼuli heʼegata. ʼI te ʼu vaega ʼaē ki muʼa atu, neʼe ina fakamatala tana gāue kinakina pea mo tana faʼa kātaki ʼi te ʼu ʼaluʼaga kehekehe (1 Kolonito 9:​19-22). Koia, ʼi te vaega 23 ʼe ina ʼui fēnei: “Heʼe ʼau fai fuli ʼuhi ko te logo lelei, ke ʼau maʼu mo niʼihi.” Neʼe ina ʼiloʼi ko tona maʼuli ʼe mole faka logope ʼuhi ʼaē he kua ʼosi fili ia ko te ʼapositolo pe ʼe ko te kua fualoa ʼaē ʼo tana fai faka mafola ki ʼihi. Ke ina maʼu te ʼu lelei ʼo te logo lelei, neʼe tonu ke ina haga fai ia meʼa fuli ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼo te logo lelei ʼi tona mālohi. Neʼe tonu ke lele mo te manatu katoa ʼaē ke mālo, ʼo haga faiga fakamālohi ohage ko hana lele ʼi te ʼu Faigaoʼi ʼa te kau Isthmique, ʼaē “ko te tokotahi pe ʼe ina maʼu te fakapale”. — 1 Kolonito 9:24a.

7. Koteā koa ʼaē ʼe ʼaoga ke “koutou lele ke koutou maʼu”?

⁷ ʼE lahi ʼaupito te ʼu meʼa ʼe fakamahino mai kia tatou ʼi te meʼa ʼaia. ʼI te ʼu tagata fuli ʼaē ʼe kau ki te lele ʼaia pea mo fia mālo, ko nātou pe ʼaē ʼe holi katoa ki te fakapale ʼaē ka feala ke nātou fai te faʼahi ʼaia. Pea tahi foki, ʼaua naʼa tou faka fīfīmālie ʼuhi he kua tou kau ki te lele ʼaia. ʼAua foki naʼa tou toe manatu ko meʼa fuli pe ʼe haʼele lelei anai ʼuhi ʼe tou “nonofo ʼi te moʼoni”. ʼE feala ke tou toʼo te higoa ʼaē ko te kilisitiano, kae ʼe feala koa ke tou fakamoʼoni ko tatou ko te kau kilisitiano? ʼE tou fai koa te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼiloʼi e te kilisitiano ke ina fai: ko te kau ki te ʼu fono faka kilisitiano, mo te gāue faka mafola pea mo ʼihi age pe ʼu meʼa. Kapau ʼe tou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei, pea ʼe tonu ke tou haga fai te ʼu agamahani lelei ʼaia. Kae ʼe feala koa ha kita maʼu ʼihi age ʼu lelei ʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou fai? Ohage la, ʼe tou teuteu tuʼumaʼu koa la moʼo tali ki te ʼu fehuʼi ʼaē ʼe fai ʼi te ʼu fono? ʼE tou haga maʼuliʼi koa la ia te meʼa ʼaē ʼe tou ako ʼi totatou maʼuli takitokotahi? ʼE tou tokaga koa la ʼo hikihiki ʼatatou ʼu fealagia feiā ke feala hatatou faka mafola lelei logope he ʼu fihifihia ʼe felāveʼi mo tatou ʼi te fagonogono? ʼE tou tali fakalelei koa ia te maʼua ʼaē ko te toe ʼaʼahi ʼo te hahaʼi ʼaē neʼe fia fagono ki te logo pea mo fai he ʼu ako faka tohi-tapu? “Koutou lele ke koutou maʼu”, ko te tokoni ʼaia ʼa Paulo. — 1 Kolonito 9:24b.

Faʼa tāʼofi ia koutou ʼi te meʼa fuli

8. Koteā koa ʼaē neʼe uga ai ia Paulo ke ina fakaloto mālohi tana kau fagona kilisitiano ke ‘nātou tokaga kia nātou ʼi te meʼa fuli’?

⁸ Neʼe mamata foki ia te ʼapositolo ko Paulo ʼi tona temi maʼuli, kia nātou ʼaē neʼe faka tuatuai, mo tafea pea mo nātou līaki te lele ki te maʼuli (1 Timoteo 1:​19, 20; Hepeleo 2:1). Koia ʼaē neʼe tuʼa lahi ai tana fakamanatuʼi age ki tana kau fagona kilisitiano, ko tanatou tau ʼe faigataʼa tuʼumaʼu anai ia (Efesi 6:12; 1 Timoteo 6:12). Neʼe ina fai te fakatā ʼo ʼuhiga mo te tagata lele, ʼo ina ʼui fēnei: “Koia ko nātou fuli pe ʼe kau ki he faigaoʼi ʼe nātou tokaga kia nātou ʼi te meʼa fuli.” (1 Kolonito 9:25a). ʼI tana talanoa ʼaia, neʼe fakamanatuʼi age e Paulo ki te kau kilisitiano ʼo Kolonito ia te meʼa ʼe nātou mahino lelei ʼo ʼuhiga mo te ako mālohi neʼe fai ʼi te ʼu fakataupiepie ʼo te Faigaoʼi ʼa te kau Isthmique.

9, 10. a) Koteā ia te fakamatala ʼo ʼuhiga mo nātou ʼaē neʼe kau ki te ʼu faigaoʼi ʼa te kau Isthmique? b) Koteā koa ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito ʼi te fakamatala ʼaia?

⁹ Koʼeni te fakamatala lelei ʼo te ako ʼo he tahi ki he fakataupiepie:

“ ʼAki te loto fiafia pea mo te loto fakalogologo ʼe ina tali te ʼu lekula pea mo te ʼu tuʼakoi ʼo ʼona ʼi māhina ʼaē ʼe hogofulu ʼe ako faigaoʼi ai, heʼe kapau mole mulimuli ia ki ai pea ʼe mole faiva anai ia (...) ʼe fia tagata ʼi te ʼu faigataʼaʼia ʼo te ako faigaoʼi ʼaia, ʼi tona ʼu mamahi, ʼi tana ʼu fakamotu kai mo fakafisi ki ni ʼu faʼahiga lelei ohage ko he meʼa maʼuhiga ia tana lītuʼa kia meʼa fuli ʼe feala ke to ai mai te mālo. ʼE ina sioʼi ʼihi tagata ʼe kakai faʼitaliha, ʼe nātou taka fiahā, fiafia ʼi te ʼu lelei ʼo te maʼuli pea mo hela ʼi te atu ʼu meʼa ʼe nātou fai. Kae ʼe mole fia fai ia ki te ʼu meʼa ʼaia, heʼe ko tona mafu ʼe holi ia ki te totogi, pea ko te ako faigaoʼi ʼe maʼuhiga ia. ʼE ina ʼiloʼi lelei kapau ʼe ina meʼa noaʼi te tokaga tāfito ki te faʼahi ʼaia ʼe feala ia ke hāla mai te mālo.” — The Expositor’s Bible, Tohi 5, pasina 674.

¹⁰ Ko te meʼa maʼuhiga ko te sioʼi ʼo he tahi ʼe fakalogo katoa ki te ako faigaoʼi pea mo “maʼuhiga” kia ia tana mulimuli ki te faʼahiga maʼuli mamahi feiā mo he ʼu sakilifisio. Koia, ʼe mole “mānumānu” ia ki te tokalelei pea mo te fīmālie ʼa ʼihi ʼe sio ki ai. Ko te ʼaluʼaga ʼaenī, ʼe ina akoʼi koa he meʼa kia tatou? Ei.

11. Koteā koa te manatu ʼe mole lelei, ʼe tonu ke tou tokaga ki ai mokā kua tou kau ki te lele ʼaē ki te maʼuli?

¹¹ Tou manatuʼi te ʼu palalau ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te “laulahi pea mo ʼātea ia te ala ʼaē ʼe fakatau ki te mate, pea ʼe tokolahi ia nātou ʼe hu ai; kae fāveliveli ia te matapā pea mo lauveliveli ia te ala ʼaē ʼe fakatau ki te maʼuli, pea ʼe toko siʼi ia nātou ʼe nātou maʼu”. (Mateo 7:​13, 14.) ʼE koutou haga fai koa ke koutou fakalaka ‘ ʼi te ala lauveliveli’, pe ʼe koutou fakaʼamu koa koutou ki te faʼifaʼitaliha mo te tokalelei ʼo nātou ʼaē ʼi te ala ʼe hage mai ʼe lelei? ʼE hage koa kia koutou ʼe koutou hāla ʼi he ʼu meʼa ʼe hage ʼe lelei? ʼE faigafua pe ha kita manatu feiā mo kapau ʼe mole tou manatuʼi ia te ʼuhiga ʼaē ʼo ta kita kau ki te lele ʼaia. ʼE ʼui e Paulo fēnei: “Kae ko nātou, ʼe nātou fai moʼo maʼu he pale popo gafua; kae kia tatou ia moʼo maʼu he pale ʼe mole popo.” — 1 Kolonito 9:25b.

12. He koʼe koa ʼe feala ke fakatatau ia te kolōlia pea mo te ʼiloa ʼa te hahaʼi ki te pale popo gafua ʼaē neʼe maʼu ʼi te ʼu Faigaoʼi ʼa te kau Isthmique?

¹² Ko te tagata ʼaē ʼe mālo ʼi te ʼu Faigaoʼi Isthmique ʼe ina maʼu te pale neʼe fai ʼaki te lau ʼo te fuʼu ʼakau ko te pin pe ʼe ko he tahi age pe fuʼu ʼakau ʼe popo gafua pe. ʼIo, ʼe mole ko te pale tāfito ʼaē ʼe faiga ki ai te kau fai gaoʼi kae ko te kolōlia, te fakaʼapaʼapa, mo tonatou logona ʼaē ʼe nātou holi ki ai. ʼE ʼui fēnei, ko ʼaē ʼe liliu mo te mālo ki tona fenua, ʼe tali fakaʼaliki. Ko te ʼu kaupā ʼo te kolo ʼe meimei holo ʼi te fakalaka ʼo tona polosesio, pea ʼe ta mo tonatou ʼu fakatātā maka. Logope te ʼu meʼa fuli ʼaia, ko tona vikiviki ʼe mole heʼegata. Ia ʼaho nei, tokosiʼi te hahaʼi ʼe nātou ʼiloʼi ia nātou ʼaē neʼe ko te ʼu tagata ʼiloa, pea ʼe mole kei tokaga he tahi ia kia nātou. Ko nātou ʼaē neʼe nātou sakilifisio tonatou temi, tonatou mālohi, tonatou maʼuli haohaoa mo tonatou maʼuli fīmālie faka famili moʼo maʼu te mālohi, te ʼiloa pea mo te ʼu koloā ʼo te malamanei, kae ʼe mole nātou maʼu koloā fakalaumālie, ʼe mahino anai ia ko tonatou “pale” fakamālama, feiā mo tonatou maʼuli, ʼe ko he meʼa faka temi pe ia. — Mateo 6:​19, 20; Luka 12:​16-21.

13. ʼE feafeaʼi koa te kehekehe ʼo te ʼaluʼaga ʼo te maʼuli ʼa he tahi ʼi te lele ki te maʼuli pea mo te tagata faigaoʼi?

¹³ Ko nātou ʼaē ʼe kau ki te ʼu faigaoʼi, ʼe feala pe ke nātou tali lelei te ʼu lekula faigataʼa ʼo te ako faigaoʼi, ohage ko te talanoa ʼaē kua hili atu, kae ʼi hona temi tuʼakoi pe. Ka kua ʼosi te temi ʼo te ʼu gaoʼi, ʼe nātou toe liliu pe ki te ʼaluʼaga māhani ʼo te maʼuli. ʼE nātou tautau ako anai moʼo taupau ʼanatou fealagia, kae ʼe mole kei tatau leva te ʼu sakilifisio faigataʼa, ʼi te lolotoga ʼo te temi ʼe mole nātou toe fakaʼaoga ai. Ko te lele ki te maʼuli ʼe mole feiā ia. Ko tanatou ako pea mo tanatou ʼu sakilifisio ko hanatou faʼahiga maʼuli. — 1 Timoteo 6:​6-8.

14, 15. He koʼe koa ko ʼaē ʼe kau ki te lele ki te maʼuli ʼe tonu ke ina tokaga kia ia ʼi te meʼa fuli tuʼumaʼu?

¹⁴ “Kapau ʼe fia mulimuli mai he tahi kia te ʼau”, ko te ʼui ʼaia ʼa Sesu ki tana kau tisipulo neʼe fakatahi mo ʼihi age hahaʼi, “ke ina siʼaki ia ia (pe ʼe, “tonu ke ʼui fēnei, ‘fakafisi’ kia ia totonu”, Charles Williams) pea ke ina fua tona pou puluhia pea mo haga muli mai ia te ʼau.” (Maleko 8:34). Kapau ʼe tou tali te fakaafe ʼaenī, ʼe tonu ke tou teuteu ʼo “fai tuʼumaʼu”, ʼo mole ʼui ʼe tou fai heʼe tou maʼu ai anai te ʼu lelei makehe ʼi te maʼuli mamahi faka sakilifisio, ʼuhi ʼi he kiʼi temi ʼe mole kita tokaga ai pea molemo fai ai he fakasiosio tonu ʼe feala ani ke kita veteki meʼa fuli ʼaē kua toka pea mo faka tuʼutāmakiʼia totatou fīmālie heʼegata. ʼI te agamahani ko te tuputupu fakalaumālie ʼe faifai mamalie, kae ʼe ko he meʼa vave foki tona pulihi mokā ʼe mole tou nonofo tokaga tuʼumaʼu!

¹⁵ Pea tahi foki, neʼe fakaloto mālohiʼi tatou ʼe Paulo ke tou tokaga kia tatou “ ʼi te meʼa fuli”, ko te meʼa ʼaia ʼe tonu ke tou fai tuʼumaʼu ʼi te ʼu agaaga fuli ʼo totatou maʼuli. ʼE tonu ke fai ʼi he fakakaukau lelei, heʼe kapau ko he tahi ʼe aga heʼeʼaoga, koteā anai koa ia te ʼuhiga ʼo tana ʼu mamahi fakasino fuli neʼe ina faʼa kātakiʼi? Ohage pe ʼi totatou maʼuli, ʼe tonu ke tou faʼa tāʼofi ia tatou ʼi te meʼa fuli. Ko he tahi ʼe feala hana tāʼofi ia ia ʼi te ʼu faʼahiga meʼa ohage ko te ʼinu kava fakavale mo te folonikasio, ʼe noa anai te faʼahi ʼaia mokā ʼe tou fialahi mo fakatupu ke. Pea kapau la ʼe manavaʼofa mo agalelei he tahi ki niʼihi, kae agahala fakafūfū ia, koteā koa la ia te ʼuhiga ʼo tona maʼuli? Ko te tāʼofi ʼo kita ʼe fua lelei anai pea ʼe feala ke kita fai te aga ʼo ʼuhiga mo te “meʼa fuli” ʼe tou fetaulaki mo ia. — Fakatatau Sake 2:​10, 11.

ʼAua naʼa tou “hoko lele pe”

16. Koteā koa te ʼuhiga ʼo te “hoko lele pe”?

¹⁶ Ko te ʼu faiga mālohi ʼe maʼuhiga ke iku ia te lele ki te maʼuli, koia neʼe ʼui ai e Paulo fēnei: “Ko ʼau foki, ʼe ʼau lele fēnei: ʼe mole ʼau hoko lele pe; kae ko ʼau ʼe ʼau fakahaga fēnei taku ʼu ta: ʼe mole ʼau hoko fai pe taku ʼu ta moʼo ta te ʼaele.” (1 Kolonito 9:26). Ko te kupu ʼaē ko te “hoko lele pe” ko tona ʼuhiga “ ʼe mole ʼi ai hona fakaʼiloga” (Kingdom Interlinear), “ ʼe mole hā, ʼe mole ʼiloga” (Lange’s Commentary). Koia, ko te ʼui ʼaē ke mole “hoko lele pe”, ʼe tonu ke fakaʼiloga e te tagata fuli pe ʼe mamata, ia te koga meʼa ʼaē ʼe lele ai te tagata lele. ʼE fakaliliu e te Tohi-Tapu (The Anchor Bible) te kupu ʼaia, “ ʼe mole ko he lele faka pikopiko”. Kapau ʼe koutou sisio ki he ʼu tafuga vaʼe neʼe feʼaluʼaki ʼi te ʼone, mo fefakamaliuliuʼaki, ʼe mole koutou ʼui anai foki ko te tagata neʼe lele ʼi te ʼu faʼahi fuli ʼaia, ʼumaʼā foki ia te ʼu fakakaukau fuli neʼe ia te ia ʼo ʼuhiga mo te koga meʼa neʼe tonu ke ʼalu ki ai. Kapau ʼe koutou sisio ki he ʼu tafuga vaʼe ʼe ʼalu ʼi he laini totonu, ʼe koutou ʼui anai ko te ʼu tufuga vaʼe ʼaia ʼa te tagata ʼe ina ʼiloʼi lelei te koga meʼa ʼe ʼalu ki ai.

17. a) Neʼe fakahā feafeaʼi koa e Paulo ʼe mole “hoko lele pe” ia? b) ʼE feafeaʼi koa hatatou faʼifaʼitaki ia Paulo ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia?

¹⁷ ʼE ʼiloga lelei mai ʼi te maʼuli ʼo Paulo, neʼe mole “hoko lele pe”. Neʼe ina fakahā lelei ko ia ko te minisi kilisitiano pea mo te ʼapositolo. Ko tana manatu pe e tahi, pea neʼe faiga mālohi ʼi tona maʼuli katoa ke ina maʼu te faʼahi ʼaia. Neʼe mole fakaʼamu ia ke ʼiloa ʼi hona tuʼulaga, ʼi hona ʼu koloā, pe ʼe mo fīmālie, logope tana feala maʼu te ʼu meʼa ʼaia (Gāue 20:24; 1 Kolonito 9:2; 2 Kolonito 3:​2, 3; Filipe 3:​8, 13, 14). Ka koutou fakasiosio ki te ʼaluʼaga ʼo tokotou maʼuli, koteā koa te ʼu faʼahiga fakaʼiloga ʼe koutou sisio ki ai? Ko he laini totonu koa ʼaki he fakaʼiloga lelei pe ʼe ko he laini tapakehekehe ia ʼe mole ʼi ai hona ikuʼaga? ʼE ʼi ai koa he fakaʼiloga fakafeagai ia ʼo ʼuhiga mo te lele ki te maʼuli? Tou manatuʼi, ʼe mole tou nonofo pe ʼi te lele ʼaia, ʼuhi ko hatatou muliʼi he meʼa, kae ke tou aʼu foki ki tona ikuʼaga.

18. a) ʼE fakatatau koa ki te ā hatatou “ta te ʼaele”? b) He koʼe koa ko te lele ʼaia ʼe faigataʼa tona muliʼi?

¹⁸ ʼE ʼi ai foki mo te tahi age meʼa faigaoʼi. Neʼe ʼui e Paulo fēnei: “Kae ko ʼau ʼe ʼau fakahaga fēnei taku ʼu ta: ʼe mole ʼau hoko fai pe taku ʼu ta moʼo ta te ʼaele.” (1 Kolonito 9:26b). ʼI tatatou fakataupiepie ki te maʼuli, ʼe lahi totatou ʼu fili, ohage la ko Satana, te mālama ʼaenī, pea mo totatou ʼuhiga agahala. Ohage ko he tagata fuhu ʼāfea, ʼe tonu ke tou ʼiloʼi ʼatatou ʼu ta. Meʼa lelei foki, ʼe akoʼi mo tokoniʼi tatou e Sehova ʼAtua ʼi te tau ʼaia. ʼE ina foaki mai te ʼu fakatuʼutuʼu ʼi tana Folafola, ʼi te ʼu tohi faka tohi-tapu, pea mo te ʼu fono faka kilisitiano. Kae kapau ʼe tou lau te Tohi-Tapu, mo te ʼu tohi faka tohi-tapu pea mo ʼolo ki te ʼu fono, kae ʼe mole tou maʼuliʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou ako, ʼe mole puli noa koa la ʼatatou ʼu faiga ʼi hatatou “ta te ʼaele”? ʼE feala pe ke tou fakatupu ʼe tatou totonu hotatou ʼu ʼaluʼaga faka tuʼutāmaki. ʼE tou fia hola anai ʼi te fakataupiepie ʼaia ke tou maʼu he faʼahiga tokalelei loi, kae ʼe mole heʼeki tou mālo ʼi ʼotatou ʼu fili. Koia ʼaē neʼe fai ai e te tisipulo ko Sake te tokoni ʼaenī: “Kae ke koutou liliu ko te ʼu hahaʼi ʼe maʼuliʼi te folafola, ʼo mole gata ʼaki pe ko he ʼu hahaʼi fagono, ʼo koutou kakaʼi pe ia koutou ʼi te ʼu manatu hāla.” ʼE mole tou ta anai ia te matagi mokā kua tou mālo ʼi ʼotatou ʼu fili, pea ʼe mole tou liliu ko he ʼu “hahaʼi fagono” kae ʼe tou ʼiloʼi papau ʼe tou fai ia te finegalo ʼo te ʼAtua. — Sake 1:22; 1 Samuele 15:22; Mateo 7:​24, 25.

19. ʼE feafeaʼi koa hatatou ʼiloʼi papau ʼe mole ko tatou ko he tagata ʼe fakalaka hālaʼi anai?

¹⁹ Pea ʼe fakahā mai leva e Paulo kia tatou te lilo ʼo tona mālo: “Ko toku sino, ʼe ʼau tukipalaʼi pea ʼe ʼau taki ia ohage he tahi ʼe popūla, heʼe ʼau manavasiʼi naʼa hili anai taku faka mafola ki te hahaʼi, kae ʼau liliu ʼau, ʼi he faʼahiga meʼa pe, ko he tagata ʼe fakalaka hālaʼi.” (1 Kolonito 9:27). Ohage ko Paulo, ʼe tonu foki ke tou puleʼi totatou kakano agahala ke ʼaua naʼa ko ia ʼaē ʼe puleʼi tatou. ʼE ʼaoga ke tou taʼaki te ʼu manatu mo te ʼu holi kovi mālohi (Loma 8:​5-8; Sake 1:​14, 15). Ko he fai ʼo he meʼa ʼe fakatupu mamahi, kae ko te kupu ʼaē ʼe fakaliliu “tukipalaʼi” ko tona ʼuhiga ‘tāmateʼi te foʼi mata’. (Kingdom Interlinear.) ʼE mole lelei age koa la ha kita maʼuli mo he foʼi mata lāvea e tahi ʼi ha kita higa ki te ʼu holi ʼo te kakano pea mo te mate? — Fakatatau Mateo 5:​28, 29; 18:9; 1 Soane 2:​15-17.

20. He koʼe koa ʼe maʼuhiga tāfito ʼi te temi nei ke tou fakasiosio pe ʼe feafeaʼi tatatou lele ʼi te lele ki te maʼuli?

²⁰ Ia ʼaho nei, kua tou vave aʼu ki te ikuʼaga ʼo te lele. Ko te ʼu totogi kua ōvi mai pe. Ki te kau kilisitiano fakanofo, ko te “totogi ʼo te pāuʼi ʼa te ʼAtua, pāuʼi ki selo, ʼaki ia Sesu Kilisito”. (Filipe 3:14.) Kia nātou ʼaē ko te toe hahaʼi tokolahi, ko te maʼuli heʼegata ʼi te kele ʼaē ka liliu ko te palatiso. ʼAki he ʼu sakilifisio, tou haga fai ohage ko Paulo, “ke mole tou hage ko he tagata ʼe fakalaka hālaʼi”. Ke tou tahi tokaga fakamalotoloto ki te fakatotonu ʼaenī: “ke koutou lele ke koutou maʼu”. — 1 Kolonito 9:​24, 27.

Kei koutou manatuʼi koa?

◻ He koʼe ʼe lakatonu te fakatatau ʼāe ʼo te maʼuli ʼo he kilisitiano ki he lele?

◻ ʼE feafeaʼi koa ia te kehekehe ʼo te lele ki te maʼuli pea mo te lele ʼi he faigaoʼi?

◻ He koʼe koa ʼe tonu ke tou tokaga kia tatou ʼi te meʼa fuli tuʼumaʼu?

◻ ʼE feafeaʼi koa he “hoko lele pe” ʼa he tahi?

◻ He koʼe ʼe tuʼutāmaki ia te “ta te ʼaele”?

[Paki ʼo te pasina 16]

Ko te pale ʼo te tagata mālo, feiā aipe mo te kolōlia mo te fakaʼapaʼapa ʼe ko he meʼa ʼe popo gafua.