ʼE Hāofaki Feafeaʼi Koutou e Tokotou Fealagia Fakakaukau?

ʼE KO he meʼa fakatalakitupua hakita sio ki he ʼu foʼi peau lalahi, kae ʼe fakatupu tuʼutāmaki ia ki te ʼu tagata tautai. Koteʼuhi ʼe lava mamate te ʼu tagata tautai ʼi te ʼu foʼi peau ʼaia.

ʼO toe feiā pe ki te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua, ʼe feala pe ke nātou taʼomia ʼi te ʼu fihifihia lahi ʼaē ʼe tau mo nātou. Kua lagi koutou ʼiloʼi te ʼu ʼahiʼahi pea mo te ʼu fakahala ʼaē ʼe hoko māhani ki te kau Kilisitiano. ʼE mahino ia ʼe koutou fia tauʼi fakamalotoloto te ʼu fihifihia ʼaia, ke mole koutou mamate ʼi te faʼahi fakalaumālie. (1 Timoteo 1:19) Ko te fealagia fakakaukau ʼe ko he koga maʼuhiga ʼaia moʼo puipui ʼo koutou. Koteā te fealagia fakakaukau, pea ʼe tou maʼu feafeaʼi?

Ko te kupu faka Hepeleo mezim·mahʹ ʼaē neʼe fakaliliu ʼaki te kupusiga palalau “fealagia fakakaukau,” ʼe haʼu mai te kupu ko tona faka ʼuhiga “ ʼe fakatuʼutuʼu peʼe ko he fonofono.” (Tāʼaga Lea 1:4) Koia, ko te kupu mezim·mahʹ ʼe fakaliliu ʼi ʼihi Tohi-Tapu ko he “tokaga” peʼe ko he “fakasiosio mamaʼo.” Ko te ʼu tagata sivi Tohi-Tapu ko Jamieson, mo Fausset, pea mo Brown, ʼe nātou fakamahino ko te kupu mezim·mahʹ ʼe ko takita “tokaga ʼaē ke tou hola mai he meʼa ʼe kovi kae ke tou maʼu te meʼa ʼaē ʼe lelei.” Ko tona faka ʼuhiga ʼe tou vakaʼi te ʼu ikuʼaga ʼo tatatou ʼu gāue ʼi te temi nei pea mo te temi ki ʼamuli. Kapau ʼe tou maʼu te fealagia fakakaukau, pea ʼe tou tokakaga anai ki te ʼu meʼa ʼaē ka tou fai, tāfito la mokā ʼe tonu ke tou fai he ʼu tonu maʼuhiga.

Ko he tagata ʼe ina maʼu te fealagia fakakaukau, mo kapau ʼe ina fai te ʼu tonu ʼo ʼuhiga mo tona ka haʼu pea mo he ʼu ʼaluʼaga ʼe lolotoga tau nei mo ia, ʼe ina ʼuluaki vakaʼi muʼa te ʼu fihifihia ʼaē ʼe feala ke hoko. Pea ka kua ina ʼiloʼi te ʼu fihifihia ʼaē ʼe feala ke hoko, ʼe ina fakakaukauʼi te ʼu puleʼaki moʼo tauʼi te faʼahi ʼaia, pea mo tona ʼu fua ki tona ʼu tafaʼaki pea mo nātou ʼe fakakaugā ki ai. ʼE ina fai ai he fakatuʼutuʼu ke fua lelei kia te ia, pea lagi ke ina maʼu ai te ʼu tapuakina fakaʼatua. Tou vakaʼi te ʼu faʼifaʼitaki ʼo ʼuhiga mo te ʼu faʼahi ʼaia.

Koutou Tekeʼi Te ʼu Hele ʼo Te ʼu Felāveʼi Fakasino

ʼI te temi ʼaē ʼe agi ai te matagi ki te ʼu peau ke ʼī ki te taumuʼa ʼo te vaka, ʼe feala ke mafuli te ʼu vaka ʼo te kau tautai mo kapau ʼe mole nātou foe te vaka ke fakafeagai ki te ʼu galu.

ʼE tou toe felāveʼi mo te ʼaluʼaga feiā, heʼe tou maʼuʼuli nei ʼi te mālama ʼe holi fakavale ki te ʼu felāveʼi fakasino. ʼI te ʼaho fuli, ʼe tou logo ki te ʼu manatu pea mo tou sio ki te ʼu paki heʼeʼaoga. ʼE tonu ke tou mahino ki tona ʼu fua kovi ki totatou ʼu holi fakasino. ʼE tonu ke tou maʼu te fealagia fakakaukau pea mo tekeʼi fakamalotoloto te ʼu fakahala, ke ʼaua naʼa tou tō ki he ʼu ʼaluʼaga ʼe tou tuʼutāmaki ai.

Ohage la, ko te ʼu tēhina, ʼi te agamāhani ʼe nātou gāue tahi mo ʼihi tagata ʼe mole nātou fakaʼapaʼapa ki te hahaʼi fafine, heʼe nātou faka ʼuhigaʼi pe te fafine ko he meʼa pe ia moʼo fai ʼaki he ʼu felāveʼi fakasino. Pea ke mahōlō te ʼu fai palalau ʼaia, ko te ʼu kaugā gāue ʼe lagi nātou fai ni ʼu fakahuahua heʼeʼaoga pea mo fai he ʼu palalau fakalialia. ʼE feala pe ʼi te ʼu taʼi lakaga ʼaia ke hake he ʼu manatu heʼeʼaoga ʼi te ʼu fakakaukau ʼa te kau Kilisitiano.

Ko he tuagaʼane ʼe feala ke gāue, pea ʼe lagi felāveʼi anai mo ni ʼu fihifihia. ʼE lagi gāue tahi mo ni tagata pea mo ni fafine ʼe mole manatu tahi mo ia ki te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai. Lagi ko hona kaugā gāue tagata ʼe fia fakatahi tuʼumaʼu mo ia. ʼI te kamata, ʼe lagi agalelei kia ia, pea mo fakaʼapaʼapa ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe tui kiai. Kae ko tana fakakaugā fau kia ia pea mo tana nofo tuʼumaʼu mo ia, ʼe lava tupu ai he fia faka kaumeʼa ʼa te tuagaʼane mo ia.

ʼI totatou ʼuhiga Kilisitiano, ʼe lava tokoni feafeaʼi mai te fealagia fakakaukau ʼi te ʼu taʼi ʼaluʼaga ʼaia? ʼUluaki, ʼe ina fakatokagaʼi mai te ʼu tuʼutāmaki ʼaē ʼe feala ke felāveʼi mo tatou ʼi te faʼahi fakalaumālie, pea lua ʼe ina uga tatou ke tou fai he fakatuʼutuʼu moʼo tauʼi ʼo te ʼu faʼahi ʼaia. (Tāʼaga Lea 3:21-23) ʼI te ʼu ʼaluʼaga feiā, ʼe tonu ke tou fakahā lelei ki totatou ʼu kaugā gāue ʼe mole tatau tatatou ʼu lekula mo nātou koteʼuhi ʼe tou mulimuli ki te Tohi-Tapu. (1 Kolonito 6:18) Ko te logo ʼaē ʼe tou fakahā kia nātou ʼe tonu ke lagolago kiai tatatou ʼu palalau pea mo tatatou aga. Pea tahi, ʼaua naʼa tou aga fakakaumeʼa fau mo totatou ʼu kaugā gāue.

Kae ʼe mole gata pe ki te ʼu fale gāue ʼaē ʼe feala ai ke kita higa ki te ʼu felāveʼi fakasino. ʼE feala ke hoko te ʼu faʼahi ʼaia mo kapau ʼe mole tokaga te taumatuʼa ʼo puipui tanā logo tahi. Neʼe ʼui fēnei e te tēhina taupau feʼaluʼaki: “ ʼE mole hoko fakafokifā he mavete ʼa he taumatuʼa. ʼE feala ke puli māmālie tanā felogoi, ʼo tahitahiga tanā fai palalau peʼe mole kei lahi te temi ʼaē ʼe nā nonofo fakatahi ai. ʼE feala ke nā fia kumi fau he ʼu koloā fakamālama moʼo pupunu te faʼahi ʼaia. Pea ʼi tanā mole kei maʼu te feʼofaʼaki, ʼe feala ai leva ke nā manako ki he tahi tagata peʼe ko he tahi fafine.”

ʼE toe ʼui fēnei e te tēhina feʼaluʼaki ʼaia: “ ʼE tonu ki te taumatuʼa ke nā tuku tuʼumaʼu he temi ki tanā felogoi ke ʼaua naʼa ʼi ai he meʼa ʼe ina maumauʼi tanā felogoi. ʼE tonu ke fai hanā polokalama ke nā ako fakatahi, mo faikole fakatahi, pea mo fai faka mafola fakatahi. ʼE ʼaoga tāfito ke nā felogoi ‘ ʼi te loto fale, ʼi te ala, mokā ʼe nā takoto, pea mokā nā tuʼu ake,’ ohage ko te fai ʼa te ʼu mātuʼa pea mo tanā fānau.”—Teutalonome 6:7-9.

Koutou Tauʼi Te ʼu Aga ʼe Mole Ko He ʼu Aga Faka Kilisitiano

ʼO hilifaki ki tatatou tauʼi ʼaki te fealagia fakakaukau te ʼu fakahala ʼo ʼuhiga mo te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai, ʼe toe tokoni mai ke tou tauʼi te ʼu fihifihia ʼaē ʼe hoko mo totatou ʼu tēhina ʼi te tui. ʼI te temi ʼaē ʼe agi ai e te matagi ke ʼī te ʼu peau ki te taumuli ʼo te vaka, ʼe ʼalutahi te ʼu peau ʼi te ala ʼaē ʼe ʼalu ai te vaka. ʼE feala ki te ʼu peau ke nātou lagaʼi te taumuli ʼo te vaka pea ke ina faka mafuli. ʼI te temi ʼaia kua haga te tahi faʼahi ʼo te vaka ki te ʼu peau, pea ʼe feala ke maumau ai.

ʼO toe feiā mo tatou, ʼe feala pe ke hoko mai he ʼu tuʼutāmaki fakafokifā. ʼE tou kaugana kia Sehova ʼo tou “tauhi fakatahi” mo totatou ʼu tēhina pea mo tuagaʼane agatonu. (Sofonia 3:9) Kapau ʼe mole aga faka Kilisitiano he tahi ia nātou ʼaia, ʼe feala pe ke mole kei tou falala ai kia nātou pea mo tou lotomamahi ai. ʼE lava feafeaʼi ki te fealagia fakakaukau ke ina tokoniʼi tatou ke tou fakapotopoto pea ke mole tou mamahi fau?

Koutou manatuʼi “ko te tagata fuape e agahala.” (1 Hau 8:46) Kae ʼe mole tonu ke tou punamaʼuli, heʼe feala pe ʼi ʼihi temi ke lākahala mai he tēhina Kilisitiano. Kapau ʼe tou ʼiloʼi te faʼahi ʼaia, pea ʼe tou lava tauʼi pea mo fakakaukauʼi pe koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou fai moʼo tauʼi te faʼahi ʼaia. Neʼe tali feafeaʼi e te ʼapositolo ko Paulo te ʼu palalau fakatupu lotomamahi ʼaē neʼe fai age e tona tahi ʼu tēhina Kilisitiano? Neʼe aga fakapotopoto tuʼumaʼu, he neʼe mahino kia te ia neʼe maʼuhiga age tana ʼu felogoi mo Sehova ʼi tana ʼu felogoi mo te tagata. (2 Kolonito 10:10-18) ʼE tokoni anai te taʼi manatu ʼaia kia tatou ke ʼaua naʼa tou ʼita fakavilivili ki he meʼa kovi neʼe fai mai kia tatou.

ʼE tou lava fakatatau ki hotatou kauʼi vaʼe ʼe ʼī ki he meʼa. ʼI te temi ʼaia, ʼe lagi tou foimo ʼita atu aipe. Kae ka ʼosi te mamahi, pea kua tou lava fakakaukau pea mo fai he tonu ʼe lelei. ʼO toe feiā pe, ʼe mole tonu ke tou tali fakavilivili atu aipe ki he palalau peʼe ko he agakovi neʼe fai mai kia tatou. Kae ke tou nofo fakalogologo pea mo tou fakakaukauʼi te ʼu fua kovi ʼo he ʼita fakavilivili.

Ko Malcom, ko te misionea talu mai fualoa, ʼe ina fakahā mai te meʼa ʼaē ʼe ina fai mokā ʼe mamahi ki he meʼa. “Ko te ʼuluaki meʼa ʼe ʼau fai, ʼe ko te ʼu fehuʼi ʼaenī: ʼE ʼau ʼita koa ki te tēhina ʼaia koteʼuhi ʼe mole ʼalutahi tamā ʼu aga? Neʼe kovi moʼoni koa tana palalau? Ko toku mahaki koa ʼaē ʼe tupu ai toku ʼita? Koteā anai taku manatu ki te ʼu meʼa ʼaia mokā kua hili ni ʼu hola kiai?” Pea ʼe fakatokagaʼi e Malcolm ʼi te agamāhani ko te fihifihia ʼe mole faʼa maʼuhiga pea ʼe feala pe hona tuku feiāʼi.a

Neʼe toe ʼui e Malcolm: “ ʼI ʼihi temi, logola taku ʼu faiga ʼaē ke ʼau fakatokatoka te fihifihia, kae ko te aga ʼa te tēhina ʼe mole fetogi pe la. ʼE mole ʼau tuku te potu ʼaia ke ina fakaloto vaivaiʼi ʼau. Kapau neʼe ʼau faigaʼi ke ʼau fai ia meʼa fuli moʼo fakatokatoka ia te faʼahi ʼaia, pea ko taku manatu ki te fihifihia ʼe mole kei tatau. ʼE ʼau ʼui ʼi toku loto ko te fihifihia ʼaenī ʼe hage pe ko te ʼu fihifihia fuli. ʼE mole ʼau tuku anai ke ina fakavaivaiʼi ʼau ʼi te faʼahi fakalaumālie, peʼe ko taku ʼu felogoi mo Sehova pea mo toku ʼu tēhina.”

Ohage ko Malcolm, ʼe mole tonu ke tou tuku te ʼu agakovi ʼa ʼihi ke nātou fakaloto mamahi fau tatou. ʼI te ʼu kokelekasio ʼe lahi te ʼu tēhina pea mo te ʼu tuagaʼane agatonu. ʼE ko he meʼa fakafiafia hatatou haʼele “fakatahi” mo nātou ʼi te ala ʼa Kilisito. (Filipe 1:27) Tou manatuʼi ko te lagolago ʼofa ʼo tatatou Tāmai ʼaē ʼe ʼi selo ʼe tokoni anai kia tatou ke mole tou faka maʼuhigaʼi fau te ʼu fihifihia ʼaia.—Pesalemo 23:1-3; Tāʼaga Lea 5:1, 2; 8:12.

ʼAua Naʼa Koutou Manako Ki Te ʼu Meʼa ʼo Te Mālama

Ko tatatou fealagia fakakaukau ʼe lava tokoni mai ke tou tauʼi te tahi fakahala. Ka agiagi te matagi ke ʼī te ʼu peau ki te taumuli ʼo te vaka peʼe ko te faʼahi ʼo te vaka, pea ʼe feala ki te tai ke ina teteke māmālie te vaka ke tō kehe mai te ala ʼaē ʼe tonu ke ʼalu kiai. Kae ka afā, ʼe feala pe ki te tai ke ina fakamafuli te vaka.

ʼO toe feiā pe mokā ʼe tou higa ki te ʼu fakahala fuli ʼaē ʼe fai mai e te hahaʼi ʼo te mālama agakovi, ʼe feala ki te faʼahiga maʼuli mānumānu koloā ʼaia ke ina fakahēhē tatou ʼi te faʼahi fakalaumālie. (2 Timoteo 4:10) Kapau ʼe mole tou tokakaga, ʼe feala ke tou līaki tatatou ʼu fakakaugā faka Kilisitiano heʼe tou manako ki te ʼu meʼa ʼo te malamanei. (1 Soane 2:15) ʼE lava tokoni feafeaʼi mai kia tatou ia te fealagia fakakaukau?

ʼUluaki, ʼe tokoni mai anai ke tou fakakaukauʼi pe koteā te ʼu tuʼutāmaki ʼaē ʼe feala ke tau mo tatou. ʼE fakaʼaogaʼi e te malamanei te ʼu faʼahiga kākā kehekehe moʼo fakahēhē ʼo tatou. ʼI te temi fuli ʼe ina fakaneke tatou ki te faʼahiga maʼuli ʼaē ʼe tonu ke muliʼi e te hahaʼi fuli—te fakahāhā ʼo tokita ʼu koloā, mo te fia maʼu tuʼulaga, pea mo te “fia ʼiloa.” (1 Soane 2:16) ʼE fakapapauʼi mai te vikiviki pea mo te ʼofa ʼa te hahaʼi, tāfito la mai totatou ʼu kaugā ako pea mo te hahaʼi ʼo totatou ʼu tafaʼaki. Ko te fealagia fakakaukau ʼe tokoni mai anai kia tatou ke tou tauʼi te taʼi manatu ʼaia, pea ke tou manatuʼi te maʼuhiga ʼaē ‘ke mole tou manako ki te paʼaga,’ heʼe fakapapauʼi mai e Sehova ‘ ʼe mole ina līaki anai tatou.’—Hepeleo 13:5.

Lua, ko te fealagia fakakaukau ʼe ina tāʼofi anai tatou ke mole tou muliʼi ia nātou ʼaē kua “mavae mai te mooni.” (2 Timoteo 2:18) ʼE ko he meʼa faigataʼa hakita fakafihiʼi ia nātou neʼe tou ʼofa pea mo falala ki ai. (1 Kolonito 15:12, 32-34) Tatau aipe mo kapau ʼe tahitahiga tatatou fakakaugā mo nātou ʼaē kua nātou līaki te moʼoni, kae ʼe feala pe ke tou vaivai ʼi te faʼahi fakalaumālie pea mo tou tuʼutāmaki ai. ʼE feala ke tou hage ko he vaka ʼe hēhē māmālie ʼi te ala ʼaē ʼe tonu ke ʼalu ai. Hili he fagona loaloaga ʼi te tai, ʼe feala pe ke mole aʼu ki te potu neʼe fakatuʼutuʼu ke ʼalu kiai, heʼe kua mamaʼo fau tona hēʼia.—Hepeleo 3:12.

Ko te fealagia fakakaukau ʼe lava tokoni mai ke tou ʼiloʼi peʼe tou feafeaʼi ʼi te faʼahi fakalaumālie pea ʼe tou feafeaʼi anai ʼi te faʼahi fakalaumālie ʼi te ka haʼu. Lagi ʼe tou ʼiloʼi ʼe ʼaoga ke tou kau lahi ki te ʼu gāue faka Kilisitiano. (Hepeleo 6:11, 12) Koutou fakatokagaʼi pe neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e te tūpulaga Fakamoʼoni tona fealagia fakakaukau ke tokoni kia ia ke ina haga fai tana ʼu fakatuʼutuʼu fakalaumālie: “Neʼe feala pe ke maʼu haku gāue lelei ʼi te fai sulunale. Neʼe ʼau holi mālohi ki te gāue ʼaia, kae neʼe ʼau manatuʼi te vaega ʼi te Tohi-Tapu ʼaē neʼe ʼui ai ‘ ʼe fakalaka te malamanei’ kae ‘ko ʼaē ʼe ina fai te finegalo ʼo te ʼAtua ʼe nofo maʼu ia ʼo talu ai.’ (1 Soane 2:17) Neʼe ʼau fakakaukauʼi ʼe tonu ke ʼau fakahā ʼi toku maʼuli te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼau tui kiai. Ko taku ʼu mātuʼa neʼe kua nā līaki te moʼoni, pea neʼe mole ʼau fia muliʼi tana faʼifaʼitaki. Koia neʼe ʼau fakatotonu ai ke ʼau fai haku ʼu fakatuʼutuʼu fakalaumālie pea mo toʼo te pionie temi katoa. Kua hili kiai te ʼu taʼu fakafiafia e fā, pea ʼe ʼau ʼiloʼi neʼe ʼau filifili te meʼa ʼaē ʼe lelei.”

Koutou Fakafeagai Mālohi Ki Te ʼu Afā Fakalaumālie

He koʼe ʼe ʼaoga ia ʼaho nei ke tou maʼuliʼi te fealagia fakakaukau? ʼE tokaga tāfito te kau tautai ki te ʼu tuʼutāmaki ʼaē ʼe feala ke hoko, ohage ko te ʼu afā. Kapau ʼe momoko fau pea mo lalahi fau te ʼu matagi, ʼe nātou pupunu te ʼu matapā ʼo te ʼu vaka pea mo nofo teuteu ki te ʼu tuʼutāmaki ʼaē ʼe feala ke hoko. ʼO toe feiā mo tatou, ʼe tonu ke tou nofo teuteu moʼo tauʼi te ʼu fakahala mālohi ʼo te tuʼu agakovi ʼaenī kua vave pulihi. Kua kovi ʼaupito te aga ʼa te hahaʼi, pea ko ‘te ʼu tagata agakovi ʼe toe ʼāsili age tanatou agakovi.’ (2 Timoteo 3:13) Ohage pe ko te fakalogo tuʼumaʼu ʼa te kau tautai ki te ʼu tala logo ʼo ʼuhiga mo te tuʼu kovi ʼo te lagi, ʼe tonu mo tatou ke tou tokagaʼi te ʼu fakatokaga faka polofeta ʼa te ʼAtua ʼi tana Folafola.—Pesalemo 19:7-11.

Ka tou fakaʼaogaʼi tatatou fealagia fakakaukau, pea ʼe tou maʼuliʼi te ʼatamai mālama ʼaē ʼe ina taki tatou ki te maʼuli heʼegata. (Soane 17:3) ʼE tou lava sio fakatomuʼa ki te ʼu fihifihia pea mo fai he ʼu puleʼaki moʼo fakatokatoka te ʼu fihifihia ʼaia. Koia ʼe tou fakatotonu anai ke mole tou mamaʼo mai te moʼoni, pea ʼe tou fai anai “he fakatafito taulekaleka ki te ka haʼu” ʼo tou fai pea mo haga fai he ʼu fakatuʼutuʼu fakalaumālie.—1 Timoteo 6:19, MN.

Kapau ʼe tou taupau te poto pea mo te fealagia fakakaukau, pea ʼe mole tou “manavasiʼi [anai] ki he meʼa fakamataku ʼe hoko fakafokifā mai.” (Tāʼaga Lea 3:21, 25, 26) Kae ʼe tou maʼu te fakafimālie ʼi te fakapapau ʼaenī ʼa te ʼAtua: “Ka hū anai te poto ki tou loto pea ko te ʼatamai mālama ʼe liliu anai ko he meʼa ʼe leleiʼia e tou nefesi, pea ko te fealagia fakakaukau ʼe ina leʼoleʼo anai koe.”—Tāʼaga Lea 2:10, 11.

[Kiʼi nota]

[Paki ʼo te pasina 23]

Ko te felogoi tuʼumaʼu ʼe ina fakatuputupu te nofo ʼohoana