ʼE Faipalalau Te ʼu Matuʼā Mo Te Fanau ʼi Te ʼOfa

1, 2. ʼI te agamahani, kotea ʼae ʼe logoʼi e te fanau ki ʼanatou matuʼā, ʼo feia mo te ʼu matuʼā ki ʼanatou fanau? Kaʼe ʼi ʼihi temi, kotea ʼae ʼe feala ke faigataʼa kia natou?

NEʼE fai te fehuʼi ʼaeni ki te tokolahi ʼo te ʼu fanau ʼi Amelika: “Kapau la ʼe kotou iloʼi ʼe mate anai ʼakotou matuʼā ʼi te apogipogi, kotea ʼae ʼe kotou fia ui age kia natou ʼi te ʼaho nei?” Tokolahi neʼe natou tali ʼe mole natou fia palalau anai ki te ʼu fihifihia peʼe ko te ʼu tokakovi. Kaʼe ʼe natou ui fenei anai ki ʼanatou matuʼā: “ ʼE au fakalelei atu” pea “ ʼE au ʼofa mamahi ia koulua.”—For Parents Only, neʼe tohi e Shaunti Feldhahn mo Lisa Rice.

² ʼI te agamahani, ʼe ʼofa te fanau ki ʼanatou matuʼā pea ʼe toe ʼofa te ʼu matuʼā ki ʼanatou fanau. ʼE moʼoni te faʼahi ʼaia tafitō ʼi te hahaʼi ʼa te ʼAtua. Kaʼe ʼi ʼihi temi, ʼe feala ke faigataʼa te faipalalau ʼa te ʼu matuʼā mo ʼanatou fanau. Kotea tona tupuʼaga? He ko ʼe ʼe faigataʼa ki te ʼu matuʼā mo te fanau hanatou palalau ki ʼihi faʼahi? Kotea ʼae ʼe feala ke fai e te ʼu matuʼā mo te fanau ke lelei age tanatou faipalalau?

KOTOU MAʼU HE TEMI KE KOTOU FAIPALALAU AI

3. (1) He ko ʼe ʼe faigataʼa ki te ʼu famili ʼe tokolahi hanatou faipalalau lelei? (2) He ko ʼe neʼe faigafua age ki te ʼu famili Iselaele hanatou faipalalau?

³ ʼE faigataʼa ki te ʼu famili ʼe tokolahi hanatou maʼu he temi ke natou faipalalau lelei ai. Kaʼe ʼe mole tatau ia mo te aluʼaga ʼo te kau Iselaele ʼi te temi muʼa. ʼI te ui ʼa Moisese ki te ʼu tamai Iselaele ke natou akoʼi ki ʼanatou fanau te ʼu lao ʼa te ʼAtua, neʼe ina ui fenei: “E ke ako anai te u folafola ki au fanau, pea e ke palalaui anai te u folafola moka ke nofo anai i tou fale moka ke fagona anai, moka ke moe anai, pea moka ke ala ake anai i tau moe.” (Tet. 6:6, 7) ʼI te ʼaho katoa, neʼe nofo te fanau mo tanatou faʼe ʼi fale peʼe ko tanatou tamai ʼi te ʼu gaueʼaga. Neʼe lahi te temi ʼae neʼe fakatahi ai te fanau mo te ʼu matuʼā ʼo natou faipalalau. Neʼe faigafua ai ki te ʼu matuʼā tanatou iloʼi te ʼu meʼa ʼae neʼe ʼaoga ki ʼanatou fanau, mo te ʼu meʼa neʼe natou loto ki ai pea mo tonatou ʼuluagaaga. Pea neʼe toe feala foki ke iloʼi lelei e te fanau ʼanatou matuʼā.

4. Kotea ʼae kua faigataʼa ai ki te ʼu famili ia ʼaho nei hanatou faipalalau?

⁴ Kua fetogi te maʼuli ia ʼaho nei. ʼI ʼihi fenua, kua ʼave te fanau ki te ʼu kiʼi kalasi liliki, pea ʼi ʼihi temi ʼe kei natou taʼu lua pe. Tokolahi te ʼu tamai mo te ʼu faʼe kua olo ʼo gaue mamaʼo. Pea ka natou maʼopoʼopo fuli ki fale, ʼe natou tahi sioʼi te televisio peʼe ko tana olotinatea peʼe ko te telefoni toʼotoʼo. ʼE lahi te ʼu famili ʼe mole feiloʼiʼaki lelei ai te ʼu matuʼā mo te fanau. Pea ʼe mole kei natou faipalalau.

5, 6. Kotea ni fetogi neʼe fai ʼe ʼihi matuʼā ke lahi age tonatou temi mo ʼanatou fanau?

⁵ ʼE kotou fakakaukauʼi koa pe feafeaʼi hakotou maʼu he temi ʼe lahi age ke kotou fakatahi ai mo tokotou famili? (Lau ia Efeso 5:15, 16.) Neʼe fakatuʼutuʼu e ʼihi famili ke natou fakasiʼisiʼi te sioʼi ʼo te televisio peʼe ko te olotinatea. Neʼe fakatotonu e ʼihi ke natou kakai fakatahi tuʼa tahi ʼi te ʼaho. Ko te ako fakafamili ʼe ko te faigamalie ʼaia ke feiloʼiʼaki lelei ai te ʼu matuʼā mo te fanau, ʼo natou ako fakatahi te Tohi-Tapu. Kaʼe ʼe mole ko te lakaga pe ʼaia ʼae ʼe feala ke fakatahi ai te famili. ʼE tonu ke natou maʼu he temi ke natou faipalalau ʼi te ʼaho fuli. ʼI muʼa ʼo te olo ʼo ʼakotou fanau ki te ako, kotou fakalotomalohiʼi natou, peʼe kotou faipalalau ki te vaega ʼo te ʼaho, peʼe kotou faikole mo natou. ʼE tokoni lahi anai te faʼahi ʼaia kia natou ʼi te ʼaho katoa.

⁶ Neʼe lava fai e ʼihi matuʼā ni fetogi ke lahi age tonatou temi mo ʼanatou fanau. Ohage la ko Laura, ko ʼana tamaliki ʼe toko lua, neʼe mavae ʼi tana gaue ke lahi age tona temi mo naua.a ʼE ina ui fenei: “ ʼI te uhu fuli, neʼe matou tahi olo ki te gaue peʼe ki te ako. ʼI taku toe liliu mai ki fale ʼi te afiafi, neʼe kua momoe ʼaku tamaliki, neʼe fakamoe naua e te fafine taupau tamaliki.” Talu te mole kei gaue ʼa Laura, mo te mole kei lahi ʼo te falā ʼe maʼu e te famili, kaʼe kia Laura kua ina iloʼi lelei te ʼu manatu mo te ʼu fihifihia ʼo ʼana tamaliki. ʼE ina hoko atu fenei: “ ʼE au fagono lelei ʼanā faikole pea ʼe feala haku tokoni kia naua, mo fakalotomalohi naua, pea mo akoʼi naua.”

KE VAVE ʼI TE FAGONO

7. Kotea te faʼahi ʼae ʼe meo ki ai te ʼu matuʼā mo te fanau?

⁷ ʼI tanā ʼosi fakafehuʼi te kau tupulaga ʼe tokolahi, ʼe ui fenei e te ʼu fafine ʼi tanā tohi: “Neʼe ko te ʼuluaki faʼahi ʼaeni ʼae neʼe meo ki ai te fanau ʼo ʼuhiga mo ʼanatou matuʼā: ʼe mole natou fagono.” (For Parents Only) Pea ʼe tau ui e te ʼu matuʼā te faʼahi ʼaia ʼo ʼuhiga mo ʼanatou fanau. Koia, kapau ʼe fia faipalalau lelei te famili, pea ʼe tonu ke natou fefagonoʼaki lelei.—Lau ia Sakopo 1:19.

8. ʼE lava fagono lelei feafeaʼi te ʼu matuʼā ki ʼanatou fanau?

⁸ ʼU matuʼā, ʼe kotou fagono lelei koa ki ʼakotou fanau? ʼE feala ke faigataʼa moka kotou gaʼegaʼe peʼe moka natou fia palalau atu ki he faʼahi ʼe mole faʼa maʼuhiga ia kia koutou. Kaʼe kotou manatuʼi, ko te faʼahi ʼae ʼe mole faʼa maʼuhiga kia koutou ʼe lagi maʼuhiga ʼaupito ia ki takotou tamasiʼi. Kapau ʼe kotou vave ʼi te fagono, pea ʼe kotou fagono lelei anai moka palalau atu takotou tamasiʼi pea mo tokagaʼi pe feafeaʼi tona agaaga. ʼI tona leʼo, mo tana aga, mo tona fofoga ʼe kotou lava iloʼi ai te ʼu meʼa ʼae ʼe ina logoʼi. ʼE toe maʼuhiga foki te fai ʼo ni fehuʼi. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “Ko te u fakatuutuu i te loto o te tagata ko ni vai loloto, kae e iloi e te tagata atamai [peʼe, fakasiosio tonu] te ohu o te vai mai ai.” (Taag. 20:5) ʼE ʼaoga ke kotou fakasiosio tonu moka kotou palalau ki ʼakotou fanau, ko tona fakaʼuhiga ke kotou mahino pe kotea ʼae ʼi tonatou loto. ʼE maʼuhiga te faʼahi ʼaia tafitō moka kotou faipalalau ki he faʼahi ʼe natou ufiufi ai.

9. He ko ʼe ʼe tonu ke talagafua te fanau ki ʼanatou matuʼā?

⁹ ʼU fanau, ʼe kotou talagafua koa ki ʼakotou matuʼā? ʼE ui fenei ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua: “Oi toku foha, fakalogo mai ki te u akonaki a tau tamai, pea aua naa ke siaki te tokoni a tau fae.” (Taag. 1:8) Kotou manatuʼi ʼe ʼoʼofa ʼakotou matuʼā ia koutou, pea ʼe natou loto ke kotou fiafia, koia ʼe lelei ke kotou fagono kia natou pea mo kotou talagafua. (Efe. 6:1) ʼE faigafua anai hakotou talagafua ki ʼakotou matuʼā mo kapau ʼe kotou faipalalau lelei mo natou pea mo manatuʼi ʼe natou ʼoʼofa ia koutou. Koia, kotou fakaha ʼakotou manatu ki ʼakotou matuʼā ke feala ai hanatou iloʼi lelei koutou. Pea ʼe tonu foki ke kotou faiga ke kotou iloʼi lelei natou.

10. Kotea ʼae ʼe tou ako mai te aga ʼo Lopoamo?

¹⁰ ʼE ke mulimuli koa ʼi ʼihi temi ki te ʼu tokoni ʼa ʼihi kau tupulaga ʼo tou taʼiake? Ke ke tokaga. ʼE lagi ke manatu ʼe lelei ʼanatou tokoni, kaʼe ʼe lagi mole fua lelei anai kia koe. ʼE lagi feala ke ke lotomamahi ai. ʼE mole heʼeki mahani te kau tupulaga mo te maʼuli pea ʼe mole natou maʼu te poto ohage ko te hahaʼi lalahi. Tokolahi te kau tupulaga ʼe mole natou fakakaukauʼi te ʼu tonu ʼe natou fai ʼi te temi nei ʼe feala ke natou mamahi ai ʼi te ka haʼu. Ke ke manatuʼi te aga ʼo Lopoamo, te foha ʼo te Hau ko Salomone. ʼI tana liliu ko te hau ʼo Iselaele, neʼe tonu ke mulimuli ki te tokoni ʼa te kau matuʼatuʼa. Kaʼe neʼe mulimuli ia ki te tokoni vale ʼa te kau tupulaga ʼae neʼe taʼi tagata mo ia. Neʼe tupu ai te agatuʼu ʼa te hahaʼi tokolahi ʼo tona puleʼaga. (1 Hau 12:1-17) ʼAua naʼa ke hage ko Lopoamo. Fakaha ki ʼau matuʼā ʼau manatu mo te ʼu meʼa ʼae ʼe ke logoʼi. Mulimuli ki ʼanā faitokoni, pea ke ʼaoga kia koe tonā poto.—Taag. 13:20.

11. Kotea ʼae ʼe feala ke hoko mo kapau ʼe mole faigafua ki te fanau hanatou fakaovi ki ʼanatou matuʼā?

¹¹ ʼU matuʼā, ʼe kotou loto koa ke kumi tokoni atu ʼakotou fanau, ʼi hanatou olo ki ʼihi kau tupulaga? Kapau koia, pea ke faigafua hanatou fakaovi atu. Neʼe tohi e te tuagaʼane kei finemui, ka palalau ki ʼana matuʼā ʼo ʼuhiga mo he tama, pea ʼe mole nā leleiʼia. ʼE liliu ai ʼo ita, pea mole leva kei gu ia. Neʼe tohi fenei e te tahi tuagaʼane kei finemui: “Tokolahi te kau tupulaga ʼe natou fia maʼu tokoni mai ʼanatou matuʼā, kaʼe kapau ʼe mole maʼuhiga ki te ʼu matuʼā te faʼahi ʼae ʼe palalau age ki ai ʼanatou fanau, pea ʼe natou olo anai ki he tahi age, peʼe ki ʼihi ʼe mole heʼeki mahani mo te maʼuli.” Kotou lotolelei ʼo fagono ki ʼakotou fanau pea mo mahino ki te ʼu meʼa ʼae ʼe natou logoʼi, logope he faʼahi ʼe natou palalau atu ki ai. Pea ʼe mahino ia ʼe natou fia palalau atu anai pea mo lotolelei ʼo mulimuli ki ʼakotou tokoni.

“KE AUA NAA PALALAU VAVE”

12. He ko ʼe ʼe feala ke faigataʼa ki te fanau hana palalau ki he faʼahi mo ʼana matuʼā?

¹² Ka kamata iita peʼe tuʼania te ʼu matuʼā moka palalau age tanatou fanau ki he faʼahi, pea ʼe faigataʼa ai leva ki te fanau hana palalau. ʼE mahino ia ʼe fia puipui e te ʼu matuʼā Kilisitiano ʼanatou fanau, heʼe kua kovi ʼaupito te ʼu ʼaho fakamuli ʼaeni. (2 Tim. 3:1-5) Kaʼe ʼe mole lagi manatu feia te kau tupulaga, pea ʼe natou ui ʼe leʼoleʼo fau natou.

13. He ko ʼe ʼe tonu ke tokakaga te ʼu matuʼā ke ʼaua naʼa natou fakaha fakavilivili tanatou manatu?

¹³ ʼU matuʼā, ʼe kotou tokakaga anai ke ʼaua naʼa kotou fakaha fakavilivili takotou manatu. ʼE moʼoni, ka ita takotou fanau ʼo ina fai he ʼu palalau fakatupu lavea, ʼe faigataʼa ai hakotou lolomi tokotou ita. Kaʼe ʼe maʼuhiga ke kotou fakalogo lelei ʼi muʼa ʼo hakotou palalau. Neʼe tohi fenei e te Hau poto ko Salomone: “Ko ia ae e tali palalau kae nee mole fakalogo mua e ina fakaha tona vale pea e ina kai tona ufiufi.” (Taag. 18:13) Kapau ʼe kotou lolomi tokotou ita pea mo fagono lelei ki takotou tamasiʼi, pea ʼe lagi kotou mahino anai ki te tupuʼaga ʼo tana palalau vale feia. (Sopo 6:1-3) ʼE feala hakotou tokoni ki takotou tamasiʼi mo kapau kua kotou iloʼi ia meʼa fuli ʼae neʼe hoko. ʼI takotou ʼofa ki takotou fanau, kotou fagono pea mo faiga ke kotou iloʼi lelei natou, ke feala ai hakotou fai he ʼu tokoni ka ʼaoga moʼoni kia natou.

14. He ko ʼe ʼe tonu ke ʼaua naʼa palalau vave te fanau?

¹⁴ ʼU fanau, ʼe tonu mo koutou “ke aua naa [kotou] palalau vave.” Kotou manatuʼi neʼe foaki e te ʼAtua ki ʼakotou matuʼā te maʼua ʼae ke natou akoʼi koutou, koia ʼaua naʼa kotou tali hapo moka natou palalau atu. (Taag. 22:6) Neʼe lagi natou fakalaka ʼi te aluʼaga ʼae ʼe kotou fakalaka ai ʼi te temi nei. Pea ʼe natou fakahemala ki te ʼu hala ʼae neʼe natou fai ʼi tonatou kei tupulaga, ʼo natou fia puipui koutou mai ai. Ko ʼakotou matuʼā ʼe ko ʼokotou kaumeʼa, kaʼe ʼe mole ko ʼokotou fili. ʼE natou fia tokoni atu, kaʼe ʼe mole natou loto ke kotou mamahi. (Lau ia Taaga Lea 1:5.) “Fakaapaapa ki tau tamai mo tau fae” pea ke ke fakaha tou ʼofa kia naua, ohage pe ko tonā ʼofa ʼae kia koe. ʼE faigafua ai anai kia naua tanā akoʼi koe ʼo mulimuli ki te finegalo ʼo Sehova.—Efe. 6:2, 4.

“KE AUA NAA ITAITA VAVE”

15. Kotea ʼae ka tokoni mai ke tou lolomi tokita ita pea mo faʼa kataki mo natou ʼae ʼe tou ʼoʼofa ai?

¹⁵ ʼE mole tou faʼa kataki tuʼumaʼu mo natou ʼae ʼe tou ʼoʼofa ai. Neʼe tohi fenei e te apositolo ko Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Kolose: “U tagata ohoana, kotou ofa ki okotou ohoana, pea aua naa kotou fakaitaita kia natou. U tamai, aua naa kotou fakakinakina ki akotou fanau, koteuhi ke aua naa natou loto vaivai.” (Kol. 1:1, 2; 3:19, 21) Neʼe ui fenei e Paulo ki te kau Efeso: “Ke puli ia koutou te lotokovi fuape, mo te ita fuape, mo te hauhau fuape, mo te vaake fuape, mo te fasituu fuape.” (Efe. 4:31) Kapau ʼe tou faiga ke tuputupu ia tatou te fua ʼo te laumalie ʼa te ʼAtua, ohage ko te faʼa kataki, te aga malū, mo te loto lolomi, pea ʼe faigafua age anai hakita lolomi tokita ita, maʼia ʼi ni aluʼaga faigataʼa.—Kal. 5:22, 23.

16. Neʼe fakatonutonuʼi feafeaʼi e Sesu ʼana tisipulo? He ko ʼe ʼe fakapunamaʼuli tana aga ʼaia?

¹⁶ Kotou manatuʼi te faʼifaʼitaki ʼo Sesu. Kotou fakakaukauʼi te toe hoha lahi ʼa Sesu ʼi tana taumafa fakaʼosi mo ʼana kau apositolo. Neʼe iloʼi e Sesu ka vave matehi anai ia ia pea ʼe fakamataku anai. Neʼe mahino kia ia ʼe tonu ke nofo agatonu ke fakatapuha ai te huafa ʼo tana Tamai pea mo haofaki te malamanei. Kaʼe ʼi tanatou kakai ʼaia, neʼe kamata fihi te kau apositolo pe ko ai ʼae ʼe lahi age ia natou. Neʼe mole munaʼi natou e Sesu peʼe palalau fefeka age. Kaʼe, ʼaki he fakatokatoka, neʼe ina fakatonutonuʼi natou. Neʼe ina fakamanatuʼi age kia natou tanatou nonofo tuʼumaʼu ʼae mo ia ʼi te ʼu temi faigataʼa. Pea neʼe ina fakaha tana falala ʼae ʼe natou nonofo agatonu pe anai logola tonatou fakatagaʼi e Satana. Neʼe ina toe fakapapau kia natou ʼe natou liliu anai ʼo kauga hau mo ia ʼi selo.—Luka 22:24-32.

17. Kotea ʼae ka tokoni anai ki he fanau ke ina lolomi tona ita?

¹⁷ ʼE toe ʼaoga foki ke lolomi e te fanau tonatou ita. Ka natou lahilahi ake, ʼe lagi mole kei natou leleiʼia moka faitokoni age ʼanatou matuʼā, heʼe hage ia ʼe mole falala te ʼu matuʼā kia natou. Kaʼe ke ke manatuʼi, ʼe tuʼania ʼau matuʼā heʼe nā ʼoʼofa ia koe. Kapau ʼe ke lolomi tou ita ʼo ke fagono kia naua mo mulimuli ki tanā faitokoni, pea ʼe nā fakaʼapaʼapa mo falala atu anai. Pea ʼe feala anai hanā tuku atu he faʼahiga ʼateaina. ʼE fakaha ʼi te Tohi-Tapu, ʼe poto ia ia ʼae ʼe ina lolomi tona ita. ʼE ui fenei: “E fakaha e te tagata vale tona loto katoa ki tua, kae e tataofi e te tagata poto tona loto.”—Taag. 29:11.

18. ʼE tokoni feafeaʼi te ʼofa ke maʼu ʼi te ʼu famili te felogoʼi lelei?

¹⁸ Koia, naʼi matuʼā mo fanau, ʼaua naʼa kotou lotovaivai moka ʼe mole maʼu te felogoʼi lelei ʼi tokotou famili, ohage ko takotou fakaʼamu ki ai. Kaʼe kotou gaueʼi ke lelei, pea mo haga mulimuli ki te ʼu tokoni ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua. (3 Soa. 4) ʼI te malama foʼou, ʼe tou haohaoa anai, pea ʼe mole kei faigataʼa anai hatatou faipalalau lelei. Kaʼe ʼi te temi nei, ʼe kei tou faihala pe. Koia, kotou foimo faifakalelei. Kotou lotolelei ʼo fakamolemole. Ke kotou “pipiki tahi i te ofa.” (Kol. 2:2) ʼE malohi te ʼofa, heʼe tokoni mai ke tou faʼa kataki mo agalelei. ʼE toe tokoni mai ke kita lolomi tokita ita pea mo fakamolemole. “E ina uufi te mea fuli, e tui ia ki te mea fuli, e falala ia ki te mea fuli, e ina katakii te mea fuli.” (1 Ko. 13:4-7) Kapau ʼe kotou haga fakaha te ʼofa, pea ʼe lelei age anai takotou faipalalau ʼi tokotou famili. ʼE kotou fiafia ai anai pea mo fakakololia anai ia Sehova.