IWatchtower LAYBRARI EKWI-INTANETHI
IWatchtower
LAYIBRARI EKWI-INTANETHI
IsiXhosa
  • IBHAYIBHILE
  • IINCWADI
  • MEETINGS
  • g95 10/8 iphe. 16-19
  • Isikolo SaseAfrika—Sasifundisa Ntoni?

No video available for this selection.

Sorry, there was an error loading the video.

  • Isikolo SaseAfrika—Sasifundisa Ntoni?
  • Vukani!—1995
  • Imixholwana
  • Amanqaku Afanayo
  • Imfundo Yasekhaya
  • Ubuchule Bobomi
  • Imbopheleleko Ebuthweni
  • Imfundo Yonqulo
  • Imfundo Yesithethe Namhlanje
  • Amaqhalo Ama-Akan—Achaza Okuthile Ngezithethe Nemilinganiselo Yolu Hlanga
    Vukani!—2003
  • Ngaba Umntwana Wam Ufanele Aye Esikolweni?
    IMboniselo Evakalisa UBukumkani BukaYehova—2003
  • Izixhobo Ezikhokelela Kwimfundo Esemgangathweni
    Vukani!—1996
  • Ngaba IBhayibhile Ayiyikhuthazi Imfundo?
    Vukani!—1998
Khangela Okunye
Vukani!—1995
g95 10/8 iphe. 16-19

Isikolo SaseAfrika—Sasifundisa Ntoni?

NGUMBHALELI KAVUKANI! EGHANA

ISIKOLO saseAfrika? Bambi abantu baseNtshona basenokumangaliswa kukwazi ukuba ngokwenene lalikho ilungiselelo elinjalo kumaxesha angaphambili. Okulusizi kukuba umfanekiso waseHollywood owabonisa umAfrika njengomntu oneengcwangu nonoburhalarhume ophethe umkhonto awucimekanga ezingqondweni zabantu. Abaninzi abanakukwazi nokuyithelekelela into yokuba ama-Afrika emihla yangaphambili ayenokugqalwa njengafundileyo.

Eneneni liyinyaniso elokuba ama-Afrika awakhuliselwa phakathi kwamabutho abantu abasadla ngendeb’ endala akazange afumane mfundo yasencwadini noqeqesho olucwangcisiweyo kwigumbi lokufundela. Noko ke, kwakudala ngaphambi kokufika kohlobo lwemfundo ecwangcisiweyo yaseYurophu kweli lizwekazi, abantu abaninzi baseAfrika babeneenkqubo zemfundo eziphumelelayo ezathi zabanceda abantwana bakuxhobela kakuhle ukusebenza nokuba nenkqubela kwimpucuko yasekuhlaleni. Ngokomzekelo, khawuqwalasele inkqubo yokufunda yama-Akan, abantu baseGhana abantetho isisiTwi.

Imfundo Yasekhaya

Phakathi kwama-Akan, ikhaya yayiligumbi lokufunda labasaqalayo. Imfundo yomntwana yayiqalisa ngokufunda kwakhe ukuthetha kubazali bakhe. Kwangaxeshanye, wayekwafumana nezifundo zokuqala zesimilo esifanelekileyo. Ngokomzekelo, xa undwendwe ekhayeni lubulisa umntwana, umntwana wayefundiswa indlela yokuphendula ngokufanelekileyo nangembeko. Kamva, xa umntwana wayethunywa, wayexelelwa indlela echubekileyo yokudlulisela nayiphi na imiyalezo ayithunyiweyo.

Ngaloo ndlela ingcamango yemfundo yama-Akan yayingahlukanga kuleyo ichazwe eBhayibhileni kwiMizekeliso 22:6: “Mfundise umntwana ngendlela efanele umntwana; naxa athe wamkhulu, akasayi kumka kuyo.” Abazali, ngokukodwa ubawo, babenomdla ekukhuliseni umntwana. Iqhalo lama-Akan lithi: “Ukuba umntwana akafuzanga unina, ufuza uyise.”

Njengoko umntwana wayekhula, kwakunjalo nangemfundo yakhe. Izifundo ezingeemeko zobomi zazidluliselwa, kungekhona ngeencwadi, kodwa ngamabali entelekelelo, anjengalawo esigcawu sasentsomini esasibizwa ngokuba nguKwaku Ananse. Hayi indlela ababewathanda ngayo la mabali abantwana! Kuloo moya upholileyo wangorhatya, okanye ngobusuku obubandayo nobukhanyiswe yinyanga, babedla ngokuhlala phantsi bengqonge umlilo baze banandiphe ngovuyo la mabali oloyiso nokoyiswa.

Elinye ibali elithandwayo libalisa ngoAnanse owalityhutyha lonke elimiweyo ukuze afake bonke ubulumko behlabathi embizeni. Xa kwakubonakala ngathi uwufezile umsebenzi wakhe, wagqiba kwelokuba le mbiza ayixhome phezulu emthini, ukuze kungabikho bani ungomnye unokubufikelela obu bulumko. Waqalisa loo msebenzi unzima wokukhwela emthini, imbiza ethwele ubulumko eyibophelele ngomtya esiswini sakhe yaye ijinga. Njengoko wayezabalaza, kwathi gqi unyana wakhe wamazibulo, uNtikuma, waza wakhwaza uAnanse esithi: “Hayi, bo, Bawo! Ngubani owakha wakhwela emthini enembiza esiswini? Kutheni ungayibeki emqolo nje ukuze ukwazi ukunyuka kakuhle? UAnanse wajonga ezantsi kunyana wakhe waza wakhwaza esithi: “Ungathini ukufundisa mna?”

Kodwa ngoku kwakucacile ukuba kwakusekho ubulumko obuthile obabusele ngaphandle kwembiza yakhe! Enomsindo akukuqonda oku, uAnanse wayiphosa phantsi loo mbiza, wayaphula yaye kwachitheka bonke obo bulumko. Abo baba ngabokuqala ukufika apho baba zezona zilumko. Esikufundayo koku kukuba: Akukho mntu unabo bonke ubulumko. Ngaloo ndlela ungeva umAkan esithi: “Ibhunga aliyilwa ngumntu omnye.”—Thelekisa IMizekeliso 15:22; 24:6.

Ubuchule Bobomi

Imfundo yama-Akan yayiquka nokuqeqeshwa kubuchule bobomi. Inkoliso yamakhwenkwe yayisenza umsebenzi wooyise—ngokuqhelekileyo ukulima. Kodwa kwakukho nobunye ubugcisa obabufundwa, njengokuzingela, ukwenza iwayini yesundu nobugcisa obunjengokuluka iminyazi. Kwimisebenzi yezinwe entsonkothe ngakumbi, njengokuqingqa izinto zomthi okanye ukuluka, amakhwenkwe ayesebenza namagcisa avunyiweyo. Yaye kuthekani ngamantombazana? Ubukhulu becala ayeqeqeshelwa ubuchule basendlwini njengokufumana ioli kwimifuno, ukwenza isepha nezinto zodongwe, ukusonta irhali nezinye izinto ezinjalo.

Inzululwazi yayifundiswa nayo kwezi “zifundo” zesikolo semveli. Ulwazi ngamachiza okunyanga, indlela axutywa nasetyenziswa ngayo, yayidluliselwa ngubawo kunyana okanye ngutatomkhulu kumzukulwana. Umntwana wayekwafunda nokubala, ngokusebenzisa iminwe yakhe kwakunye neemabhile, amatye neempawu eziqoqwe entongeni. Imidlalo enjengeoware neendolotyi yayiphucula ubuchule bokubala.

Ngokubakho kwiinkundla zikawonke wonke, umAkan oselula wayengazuza ulwazi ngeenkqubo zobupolitika nezokugweba. Imingcwabo kwakunye nezihlandlo zemigcobo zazingamathuba okufunda iingoma zomngcwabo, imibongo, imbali, umculo, ukubetha amagubu nokungqungqa.

Imbopheleleko Ebuthweni

Phakathi kwama-Akan, umntwana wayengeyonkomo edla yodwa. Ebutsheni bobomi bakhe wayesenziwa ayiqonde imbopheleleko yakhe ebuthweni. Izifundo zokuqala kule nkalo wayezifunda njengoko edlala noontanga bakhe. Kwiminyaka yamva wayeba negalelo kwimisebenzi yokuncedisana njengakumsebenzi wasekuhlaleni. Xa ethe wageza, wayesohlwaywa, kungekhona ngabazali bakhe kuphela kodwa nguye nawuphi na umntu omdala wasekuhlaleni. Eneneni, kwakugqalwa njengembopheleleko efanelekileyo yomntu omdala ukuqeqesha nawuphi na umntwana ogezayo.

Uqeqesho olunjalo lwalusamkelwa kakuhle kuba abantwana babefundiswa ukuba nentlonipho ngabantu abadala. Enyanisweni, ama-Akan ayedla ngokuthi: “Umakhulu asingomakhulu nje womntu omnye.” Ngenxa yoko ukuba nentlonelo nokunceda abantu abalupheleleyo kwakugqalwa njengemfanelo. Yaye nawuphi na umntwana othe, engenasingxengxezo sivakalayo, wala ukunceda umntu omdala wayexelwa kubazali bakhe.

Imfundo Yonqulo

Ama-Akan ayeluthanda gqitha unqulo, enesimo sengqondo sentlonelo ngemvelo nendalo engaziwayo iphela. Liyinyaniso elokuba ayekholelwa koothixo abaninzi. Naxa kunjalo, ama-Akan ayekholelwa ukuba kukho iSiqu Esiphakamileyo esinye. (Roma 1:20) Igama lama-Akan elithetha “uThixo,” nawuphi na uthixo, lelithi onyame. Noko ke, kuma-Akan elo gama lalibonakala linganelanga ukuchaza uMdali. Ngoko, ambiza ngokuba nguOnyankopɔn, okuthetha ukuthi “uThixo Okuphela Kwakhe Omkhulu.”

Oothixo abangaphantsi babenqulwa ngenkolelo yokuba elo yayililungiselelo loThixo Omnye Omkhulu. Ezingqondweni zawo oku kwakufana nendlela eyayikhonzwa ngayo ingotya enkulu ngokuthi kuthotyelwe iinkosana zeenqila. Enoba kuyintoni na ke, wonke umntwana womAkan wayefundiswa olu nqulo.

Imfundo Yesithethe Namhlanje

Kwiminyaka yakutshanje izigidi zama-Afrika ziye zafudukela kwizixeko ezikhulu apho imfundo ecwangcisiweyo enikelwa kwigumbi lokufundela phantse iye yazithabathel’ indawo iindlela zesithethe zokufundisa. Sekunjalo, isikolo saseAfrika sesithethe siyaqhubeka kwezinye iindawo, ngokukodwa emaphandleni. Kaloku, wambi ama-Afrika ade afumana imfundo yesithethe kunye neyasesikolweni!

Ngokomzekelo, cinga ngomlungiseleli ongumKristu waseGhana ogama linguAlfred. Phezu kwayo nje into yokuba enemfundo yasesikolweni, uzihlonipha kakhulu iinkalo ezininzi zobomi besithethe. UAlfred uthi: “Inkoliso yezalamane zam ezingafundanga, nangona ziqeqeshwe ngendlela yesithethe kuphela, zingabafundisi abahle gqitha kwiinkalo zobomi bokoqobo. Ukusebenza namanye amaKristu phakathi kwazo kundifundise iindlela ezininzi eziphumelelayo zokunikela isigidimi sam ngohlobo olulula noluqondakalayo. Ngaloo ndlela ndinokufikelela abantu abanemvelaphi yesithethe kwakunye nabo banemfundo yasesikolweni. Ngokufuthi, ndithabatha iqhalo okanye umzekeliso osetyenziswa ngaba bantu, ndiwuphucule, ndize ndiwusebenzise kwiintetho zam zeBhayibhile. Oku kudla ngokubangela abaphulaphuli basabele ngentswahla yehlombe! Noko ke, okunene abo bamele banconywe ngala madoda namabhinqa aqeqeshwe ngendlela yesithethe.”

Ngoko, kucacile ukuba isikolo saseAfrika sineenkalo ezininzi ezincomekayo yaye sikufanele ukuhlonelwa, kungekhona ukujongelwa phantsi. Sisenokuba asivelisanga mimangaliso yobugcisa, kodwa sizivelisile zona iintsapho ezomeleleyo, ukuba nenkathalo ngabantu ohlala phakathi kwabo, iingqondo ezibukhali, uburharha obunomtsalane nomoya wobubele nokubuk’ iindwendwe. Ngoko, akumangalisi ukuba ama-Afrika amaninzi ahlala ezixekweni ezabalazela ukulondoloza uqhagamshelwano nezalamane ezihlala emaphandleni ngokutyelela ngezihlandlo ezithile. Izihlandlo ezinjalo zineengxaki zazo. Ngokufuthi abantu basezixekweni bayadideka xa kufikelelwa kwezi zithethe zemveli. Ngokomzekelo, ngokufuthi abazi ukuba xa uxhawula abantu ngesandla, indlela “efanelekileyo” kukusuka ngasekunene uye ngasekhohlo. Sekunjalo, amatyelelo anjalo anokungqineka ehlaziya kubo bonke.

Noko ke, kumele kuvunywe ukuba ngoxa isikolo semveli saseAfrika safundisa intlonipho nokuzinikela, asizange sidlulisele ulwazi olunik’ ubomi ngoYehova noNyana wakhe, uYesu Kristu. (Yohane 17:3) AmaNgqina kaYehova anelungelo lokusebenza phakathi kwama-Akan namanye amaqela ezizwe zaseAfrika ukuze anikele olu lwazi lubalulekileyo. Aye afundisa amawaka ama-Afrika angafundanga ukufunda nokubhala ukuze akwazi ukufundisisa iLizwi likaThixo. Kwabo ‘bayiphapheleyo intswelo yabo yokomoya,’ le yeyona mfundo ibalulekileyo ekunokwenzeka ukuba umntu abe nayo.—Mateyu 5:3, NW.

[Imifanekiso ekwiphepha 17]

Phakathi kwama-Akan, umntwana wayesenziwa ayiqonde imbopheleleko yakhe ebuthweni

[Umfanekiso okwiphepha 18]

KwiiHolo ZoBukumkani zamaNgqina kaYehova kunikelwa izifundo zokulesa nokubhala

    Iimpapasho ZesiXhosa (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • IsiXhosa
    • Share
    • Zikhethele
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Imiqathango
    • Umthetho Wezinto Eziyimfihlo
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share