Ngaba Ngokwenene Ukufa Sisiphelo Sethu?
KUSENOKWENZEKA ukuba ayikho eny’ into eminxa ingqondo njengokufuna ukwazi ukuba kwenzeka ntoni xa sisifa. Kangangeminyaka emininzi, abona bantu bakrelekrele kulo lonke uhlobo lwempucuko baye bawupheka bewophula lo mbuzo. Kodwa intanda-bulumko yabantu nophando lwenzululwazi ziye zaphelela nje ekufundiseni abantu iinkolelo ezingenasihlahla neentsomi.
Kuthekani ngemfundiso efumaneka eBhayibhileni? Abanye basenokuthi, kumbandela wokufa nasemva kokufa nayo iBhayibhile iminxa ingqondo. Inyaniso kona kukuba, abantu abaninzi babhidwa ziimfundiso ezivela kwiinkonzo ezininzi nezenza ibe luzizi into efundiswa yiBhayibhile, ngenxa yengxubevange yobuxoki namabali angamampunge. Xa ubek’ ecaleni izithethe neentsomi uze unamathele kweyona nto ithethwa yiBhayibhile, uza kufumana imfundiso esengqiqweni nenik’ ithemba.
Ngaphambi Kokuba Ubekho
Makhe senze umzekelo ngamazwi acatshuliweyo kaKumkani uSolomon afumaneka kwinqaku elandulela eli. Ezo ndinyana ziyalitsolisa elokuba—abantu nezilwanyana—xa befile abazi nto. Ngoko ke, ngokutsho kweBhayibhile, akukho msebenzi, namvakalelo nakucinga emva kokufa.—INtshumayeli 9:5, 6, 10.
Ngaba kunzima ukukukholelwa oku? Khawucinge ngoku: Ibinjani imeko yabantu ngaphambi kokuba baphile? Wawuphi wena ngaphambi kokuba iiseli ezincinane zabazali bakho zidibane nokuze ubekho njengomntu ophilayo? Ukuba abantu banento engabonakaliyo encinane esindayo ekufeni, ibihleli phi loo nto ngaphambi kokuba bazalwe? Inyaniso kukuba, akukho kwanto uyikhumbulayo ngaphambi kokuba ube ngumntu. Ngaphambi kokuba uzalwe, wawungekho. Yint’ elula nje olo hlobo.
Ngoko ke, kusengqiqweni ukugqiba kwelokuba xa sisifa, ulwazi lwethu lubuyela kanye kwimeko yangaphambi kokuba sizalwe. Kunjengokuba uThixo waxelela uAdam emva kokungathobeli kwakhe: “Ngokuba uluthuli, uya kubuyela kwaseluthulini.” (Genesis 3:19) Ngokwale ngqiqo, abantu abahlukanga kwizilwanyana. Mayelana nemeko yokufa, iBhayibhile ithi: ‘Akukho kongama komntu kunesilo.’—INtshumayeli 3:19, 20.
Ngaba oko kuthetha ukuba ubomi bomntu buphelela nje ekuphileni iminyaka engephi buze buthi shwaka kokungeni? Okanye ngaba likho ithemba ngabafileyo? Khawuhlolisise oku kulandelayo.
Umnqweno Wemvelo Wokuphila
Phantse bonk’ abantu abakuthandi ukuthetha ngokufa. Kubonakala ngathi abantu abaninzi baba namanwele xa bethetha ngokufa kwabo okanye xa becinga ngako. Kwelinye icala, umabonwakude neefilimu zingxixha abantu ngemifanekiso yabantu besifa ngazo zonke iindlela onokucinga ngazo, yaye amabali nemifanekiso yabantu abafa ngokwenene ikho ngonina kumajelo eendaba.
Ngenxa yoku, ukufa komntu ongamaziyo kunokubonakala kuyinto nje eqhelekileyo ebomini. Nakuba kunjalo, xa kuthethwa ngokufa komntu esimthandayo okanye ngemini thina esiya kumnabela ngayo uqaqaqa, kuyinto engaginyeki ncam. Oku kwenziwa kukuba abantu banomnqweno onzulu ongokwemvelo wokufuna ukuphila. Silixhalabele ixesha yaye sinemvo yokuphila ngonaphakade. UKumkani uSolomon wabhala wathi uThixo ‘ixesha elingenammiselo ulibeke ezintliziyweni zabo.’ (INtshumayeli 3:11) Ngokuqhelekileyo abantu bafuna ukuphila ngonaphakade. Sifuna ubomi obungaphelelwa lixesha. Akukho kwanto ibonisa ukuba izilwanyana zinomnqweno ofanayo. Azazi nowathwethwa ngekamva.
Zininzi Izinto Ezinokwenziwa Ngumntu
Abantu abanawo nje umnqweno wokuphila ngonaphakade, kodwa banezinto ezininzi abanokuzenza ukuze bazigcine bexakekile yaye besenza izinto zamehlo ngonaphakade. Kubonakala kungekho mda kwizinto abantu abanokuzifunda. Kuthiwa ayikho enye into kwindalo enokuthelekiswa nobuchopho bomntu ngobugocigoci nangokumelana nezanzwili zexesha. Ngokungafaniyo nezilwanyana, sineengqondo nobuchule bokuqiqa nokuqonda iinkalo ezahlukeneyo. Izazinzulu zisanyela nje intambo ekuqondeni okunokwenziwa bubuchopho bomntu.
Ukwaluphala kuxaba endleleni yezinto esinokuzenza. Izazi ngengqondo kutshanje zifumanise ukuba, izinto ezininzi ezenziwa bubuchopho aziphazanyiswa kukwaluphala. Abaphengululi beFranklin Institute’s Center for Innovation in Science Learning, bathi: “Ubuchopho bomntu bunokuqhubeka buzakha. Nasekwaluphaleni bunokuvelisa imithambo-luvo emitsha. Ukudodobala kwengqondo kudla ngokubangelwa zizifo, nakuba ukulibala ngenxa yobudala nokungakwazi ukwenza eminye imisebenzi kuphenjelelwa kukungayiqeqeshi ingqondo.”
Ngamany’ amazwi, ukuba besinokugcina ingqondo ixakekile size siphephe izifo, besinokuphila ubomi obungunaphakade. Isazi ngamasuntswana ebhayoloji, nongomnye wabaseki benkqubo yeDNA, uJames Watson uthi: “‘Ubuchopho’ yenye yezinto ezinobugocigoci esisamele siyiphande kulo mmandla wethu wendalo.” Incwadi yesazi ngemithambo-luvo uGerald Edelman kwicandelo elithetha ngobuchopho obulingana nomcinga womatshisi uthi “bunemithambo-luvo emininzi ngendlela engenakulinganiswa nanto—ishumi elilandelwa ngamaqanda azizigidi.”
Ngaba kusengqinqweni ngabantu abanokwenza lukhulu kangaka ukuba baphile iminyaka embalwa? Ngaba kusengqiqweni ukusebenzisa injini enkulu kaloliwe ukuthutha ukhozo olunye lwengqolowa ukusa kumgama nje oziisentimitha ezimbalwa? Kutheni ke umntu enengqondo enokwenza izinto ezingaka enokucinga yaye enokufunda izinto ezininzi? Ngaba kunokwenzeka ukuba abantu, ngokungafaniyo nezilwanyana, abamele bafe kwaphela—sizama ukuthi ngaba bethu babengadalelwanga ukufa?
Ithemba KuThixo Wobomi
Isibakala sokuba sinomnqweno wokuphila yaye sineengqondo ezinokufunda okungakumbi, kusenza sikholelwe oku: Abantu badalwa ukuze baphile ngaphezu kweminyaka engama-70 nengama-80. Oko, kusenza sikholelwe ukuba: Kumele ukuba kukho uMyili, uMdali, uThixo. Imithetho engenakuze itshintshe yendalo nobukhulu bobomi emhlabeni, buxhasa ubukho boMdali.
Xa sitheth’ inyani, uThixo wasidala ngenjongo yokuba siphile ngonaphakade, kodwa kutheni ke sisifa? Kwenzeka ntoni kuthi xa sisifa? Ngaba kuyinjongo kaThixo ukubuyisela abangasekhoyo ebomini? Asinakothuswa ke kukuba uThixo onobulumko namandla ulungiselele iimpendulo zale mibuzo. Nazi ezo mpendulo:
◼ Ukufa kwakungeyiyo injongo kaThixo ngabantu. Xa iBhayibhile iqala ukuthetha ngokufa, kucaca mhlophe ukuba kwakungeyiyo injongo kaThixo ngabantu. IBhayibhile kwingxelo yeGenesis isixelela ngovavanyo oluncinane lothando nokuthembela kuThixo kwesibini sokuqala uAdam noEva. Olu vavanyo lwaluquka ukwalelwa ukutya isiqhamo somthi othile. UThixo wathi: ‘Kuba mhla nithe nadla kuwo niya kufa ngokuqinisekileyo.’ (Genesis 2:17) UAdam noEva babeza kufa kuphela ukuba babevukela, ngaloo ndlela besilela ngokulusizi kolu vavanyo. IBhayibhile isibonisa ukuba bangqineka bengathembekanga kuThixo baza bafa. Ngale ndlela, kwathi gqi ukungafezeki nokufa.
◼ IBhayibhile ifanisa ukufa nokulala. Ithetha ‘ngokulala ekufeni.’ (INdumiso 13:3) Ngaphambi kokuba avuswe umhlobo wakhe uLazaro, uYesu waxelela abapostile bakhe oku: “ULazaro umhlobo wethu uye kuphumla, kodwa ndiyahamba ndiya apho ukuze ndimvuse ebuthongweni.” UYesu wenza kanye oko! IBhayibhile ithi “waphuma [uLazaro] umntu lowo obefile kwingcwaba lenkumbulo”—waphila kwakhona!—Yohane 11:11, 38-44.
Kwakutheni ukuze uYesu athethe ngabafi njengabaleleyo? Kaloku, umntu oleleyo akukho kwanto ayenzayo. Xa ulele awazi ukuba kuqhubeka ntoni kwindawo ekungqongileyo yaye awazi nokuba kwenzeka ntoni ebudeni belo xesha. Akukho ntlungu kungekho kuxinezeleka. Ngokufanayo, ekufeni akukho kwanto yenzekayo. Kodwa le ntelekiso inentsingiselo ebhekele phaya. Xa umntu elele, ulindele ukuvuka. Lelo kanye ithemba elisekelwe eBhayibhileni ngabafi.
UMdali ngenkqu usithembisa oku: “Ndiya kumkhulula esandleni seShiyol [ingcwaba lomntu]; ekufeni ndiya kumkhulula. Luphi na ulwamvila lwakho, Kufa? Kuphi na ukutshabalalisa kwakho, Shiyol?” (Hoseya 13:14) Esinye isiprofeto seBhayibhile sithi uThixo “uya kuginya ukufa ngonaphakade, yaye iNkosi enguMongami uYehova ngokuqinisekileyo iya kosula iinyembezi ebusweni bonke.” (Isaya 25:8) Le nkqubo yokubuyisela abantu abafayo ibizwa ngokuba luvuko.
◼ Baza kuphila phi abo bavusiweyo? Njengokuba sele sixubushile ngaphambilana, uluntu lunomnqweno wokuqhubeka luphila. Ubunokufuna ukuphila phi wena? Ngaba ubuya kwaneliseka ukwazi ukuba emva kokufa uza kuba ngamandla azulazula phezu kwendalo njengokuba ezinye iicawa zifundisa oko? Ngaba ubunokuthanda ukuphila njengomntu owahlukileyo, ungenankumbulo yezinto ezenzeka ngaphambi kokuba ufe? Ngaba kuyinto enqwenelekayo kuwe ukuphinda uphile usisilwanyana okanye umthi? Ukuba bekunokuthiwa khetha, ngaba ubunokufuna ukuphila kwindawo engahlali bantu nalapho zingekhoyo izinto ezonwabisa abantu?
Ngaphandle kwamathandabuzo, ubuya kuthanda ukuphila kwiparadesi esemhlabeni. Yilo nto kanye ke ethenjiswa yiBhayibhile, ukuphila ngonaphakade apha emhlabeni. UThixo wadala umhlaba esenzela loo njongo—ukuba umiwe ngabantu abamthandayo nabafuna ukumkhonza ngonaphakade nangolonwabo. Seso kanye isizathu sokuba iBhayibhile ithi: “Amalungisa aya kuwudla ilifa umhlaba, ahlale kuwo ngonaphakade.”—INdumiso 37:29; Isaya 45:18; 65:21-24.
◼ Luya kubakho nini uvuko? Isizathu sokuba ukufa kuthelekiswa nokulala akuthethi ukuba uza kuvuko ngoko nangoko. Ixesha ‘lokulala’ liphakathi kokufa novuko. EBhayibhileni, indoda egama linguYobhi yaphakamisa lo mbuzo: “Ukuba indoda eyomeleleyo iyafa ngaba inokuphila kwakhona?” Waphinda waziphendula wathi: “Ndiya kulinda [engcwabeni], kude kufike ukukhululeka kwam. [UThixo] uya kubiza, ndisabele.” (Yobhi 14:14, 15) Olunjani uvuyo oluya kubakho xa abantu abafileyo behlanganiswa nezihlobo zabo!
Akukho Sizathu Sakoyika
Ewe, ukwazi ithemba leBhayibhile akuthethi ukuba lonke uloyiko ngokufa luza kuphela. Kuyimvelo ukuxhalabela intlungu noxinezeleko olubakho xa kusifa umntu. Kuyaqondakala ukuba, unokuba noloyiko lokufa komntu omthandayo. Phofu naxa usoyika imiphumo yokufa kwakho kwintsapho yakho nabantu obathandayo, nako oko kungokwemvelo.
Nakuba kunjalo, ngokutyhila inyaniso ngabafi, iBhayibhile isinceda ukuba sisuse naluphi na uloyiko olungeyomfuneko ngabafi. Akuyomfuneko ukoyika ukungcungcuthekiswa ziidemon esihogweni. Akuyomfuneko ukoyika izithunzela apho imiphefumlo inyuka isehla ngonaphakade. Akukho nasinye isizathu sokoyika ukuba ekuphela kwekamva abanalo abantu kukwantsonga nyawana. Ngoba? UThixo akalibali, yaye uthembisa ukuba bonke abantu abakwinkumbulo yakhe baza kuphinda baphile emhlabeni. IBhayibhile inikela esi siqinisekiso: “UThixo oyinyaniso kuthi unguThixo wezenzo zokusindisa; yaye zezikaYehova iNkosi enguMongami iindlela zokuphuma ekufeni.”—INdumiso 68:20.
[Amagama acatshulweyo akwiphepha 5]
“Ngokuba uluthuli, uya kubuyela kwaseluthulini.”—Genesis 3:19.
[Amagama acatshulweyo akwiphepha 6]
“Kwanexesha elingenammiselo [uThixo] ulibeke ezintliziyweni zabo.”—INtshumayeli 3:11
[Ibhokisi/Umfanekiso okwiphepha 8]
IMIBUZO ONAYO NGOKUFA IYAPHENDULWA
Ikho imibuzo emalunga nokufa engaphendulwanga kula manqaku. Abanye baye bafumana iimpendulo eziluncedo ngokufundisisa iBhayibhile namaNgqina kaYehova. Siyakukhuthaza ukuba nawe wenze okufanayo. Nantsi eminye imibuzo anokuyiphendula:
◼ Sukuba ithetha ukuthini iBhayibhile xa ithetha ‘ngesihogo nangedike lomlilo’?
◼ Ukuba ke asikho isihogo, bohlwaywa njani abantu abenza izinto ezimbi?
◼ Ngokutsho kweBhayibhile, umoya uyaphuma emzimbeni xa umntu esifa. Nguwuphi lo moya?
◼ Kutheni kusithiwa abantu bayakwazi ukuthetha nabantu abangasekhoyo?
◼ Lithetha ukuthini igama elithi “umphefumlo” eBhayibhileni?
◼ Baza kuvuselwa nini abantu kwiparadesi esemhlabeni?
◼ Ngaba bonke abantu baza kuvuswa kungakhathaliseki ukuba bebephila ubomi obunjani?
Khawukhangele kwiphepha elisemva kweli phephancwadi ukuze ufunde indlela ongayifumana ngayo impendulo esekelwe eBhayibhileni yale mibuzo.
[Umfanekiso okwiphepha 7]
UYesu wathi uze ‘kuvusa uLazaro ebuthongweni’
[Umfanekiso okwiphepha 8, 9]
Khawucinge nje ngovuyo oluya kubakho xa kuvuswa abantu esibathandayo ekufeni!