Makoho Ampakiwa ni Atthu Ansoma Iliivuru Dhihu

Waari dhai ottaiva wa nipithela na etempulu ya Salomooni?

Nipithela naari nipuro naarumeliwa wiira ntthu avolowe nipuro Nawaarya na mutempulu. Moovarihana ni Biibiliya a Elapo Esya yoowo okhumiheriwe ohinatthi mwaakha wa 2023, onlotta wiira “epantta ya ohoolo ya etemplo, naahikhala niphiryo [aahiidho nipithela] naalikana ni okhuveya wa etemplo, naarina ikoovatu 20; vano orakama waya waari wa ikoovatu 120.” (2 Wah. 3:4) Nitho aBiibiliya akina anlotta wiira ottaiva wa nipithela waari wa ‘ikoovatu 120’, niire dho, ottaivela-wa odhulu waari wa imeeturu 53!

Masi voohima dha nipithela na etempulu ya Salomooni Biibiliya Elapo Esya yoowo impirimiriwe mwaakha wa 2023 onlotta wiira: ‘Vano ottaiva-wa waari wa ikoovatu 20’. Ottaiva weiwo onaattamela imeeturu 9.a Wiira ndhuwele saana mwaha ola, moone mathowa yiirinhe opakiwa marukunusu awo.

Mamwene 6:3 khanlotta ottaivela odhulu wa nipithela. Eveersu ela, Yeremiiya onlotta wunnuwa ni waataleleya wa nipithela, ohiya othaivela-wa odhulu nipithela nno. Noomala ekapiitulu entharelana, ennilotta itthu dhikina dhaahela mpuwa etempulu, nkhama epasiya ya maadhi yeelo yaaitthaniwa nlima na ekoopiri, ikarinyu 10 ni ipilaare piili aahiidho mapotto a ekoopiri yaawo yeemesiwe waattamela ota wa nipithela. (1 Mam. 7:15-37) Ndho vaakhanle wiira nipithela naahikhalana imeeturu dhaaxira 50 ni naari nuulupale oxira etempulu, seeni Yeremiiya ahilottaka ottaivela odhulu wa nipithela nno? Noovira iyaakha dhawaatta, atthu anthokodha miyaha dha ayuuda yaatinkhe wiira nipithela na etempulu khinaari noottaiva oxira etempulu yootheene ya Salomooni.

Anamathokodha khankhupali wiira ipareti dha etempulu dhanwerya ovilela olemele wa nipithela ottaivela-wa odhulu naarina ikoovatu 120. Okathi wa khalai mampa oottukhuwela odhulu yaatekiwa erumeeliwaka maluku ni itixolu. Mwa ntakihero, mapithela a Weexitu yaahikhalana alisensu muulupale yoowo aakhalihera mapithela ottukhuwela odhulu. Masi etempulu ya Salomooni yaari yoovirikana. Anamathokodha anlotta wiira ipareti dha etempulu khidhaxira ikoovatu 6, aahiidho wuunnuwa-wa khidhaxira imeeturu 2,7. Namathokodha mmodha a miyaha a moopora yaatekiwa awa mampa khalai, yoowo onitthaniwa Theodor Busink olontte wiira: “Nuupuwelaka wuunnuwa wa ipareti dha [vankhora va etempulu], ottaivela vadhulu wa nipithela khiwaakhala wa ikoovatu 120.”

Woonawene yawaatikhiwa ya 2 Wahala 3:4 khiyaakopiyariwe saana. Nnaamwi dhawaatikhiwa dha khalai ilottaka ikoovatu “120” eveersu ela, dhawaatikhiwa dhikina dhoororomeleya nkhama ewarakha ya Alexandre yeelo ya eseekulu 5 ni ewaarakha ya Ambrosio ya eseekulu 6 dhinlotta “ikoovatu 20.” Ndho eseeni yaakhanle omwiiriha nlipa-awaatikha, waatikha ikoovatu “120” moohikhalela? Okhala wiira nuulumo naawi “emiya” ni “ikoovatu” elottelo ya eHeeberi moolumo ala anoolikana. Ndho elo, yammwiiriha nlipa-awaatikha ovonya aatikhaka “emiya” nipuro na “ikoovatu”.

Masi hata nidhuwelaka saana itthu idha ni itthu dhikina dhaahela mpuwa etempulu ya Salomooni, etthu yuulupale odhuwela wiira etempulu elo entaphulela etempulu yuulupale ya omunepani. Ndho ninninxukhurela vawaatta Yehova mwaha woonilaleya wiira ninkokhorele mutempulu mmo!—Heb. 9:11-14; Wiis. 3:12; 7:9-17.