LAIBULALE JA PA INTANETI ja Watchtower
Sanja ja Mlonda
LAIBULALE JA PA INTANETI
Chiyao
  • BAIBULO
  • MABUKU
  • MISONGANO
  • w23 February pp. 26-30
  • Mbele Ndili Mkwawona Ŵandu Ŵakulupichika Yindu Yili Mkwajendela Chenene

Mbali jeleji pangali fidiyo.

Pepani, pana chachitendekasisye kuti fidiyoji jikawugula

  • Mbele Ndili Mkwawona Ŵandu Ŵakulupichika Yindu Yili Mkwajendela Chenene
  • Sanja ja Mlonda Jakwenesya Ucimwene wa Yehofa (Jakulijiganya) (2023)
  • Tumitwe
  • Ngani Syakulandana ni Jeleji
  • KU NORTHERN IRELAND CHILAMBO CHAKUMANYIKA NI KUWULIKA KWA MABOMBA
  • ŴANDU ŴA KU SIERRA LEONE ŴALIJI ŴACHIKULUPI ATAMOSE KUTI ŴALIJI ŴAKULAGA
  • KULIJIGANYA NDAMO JASAMBANO KU NIGERIA
  • ABALE ŴA KU KENYA ŴATENDAGA YINDU MWAKUWUSIMANA MTIMA NI UNEJI
  • ŴANDU ŴA KU UNITED STATES ŴALIJI ŴACHIKULUPI ATAMOSE KUTI ŴAKWETE YINDU YEJINJI
  • “Ŵandu Ŵakusagapikanila Maloŵe Genu” Tacikulupuka
    Sanja ja Mlonda Jakwenesya Ucimwene wa Yehofa (Jakulijiganya)—2019
  • Kutenda Yatuŵendile Yehofa Kukusayikasya Majali
    Sanja ja Mlonda Jakwenesya Ucimwene wa Yehofa (Jakulijiganya)—2017
Sanja ja Mlonda Jakwenesya Ucimwene wa Yehofa (Jakulijiganya) (2023)
w23 February pp. 26-30
Robert Landis.

MBILI JANGU

Mbele Ndili Mkwawona Ŵandu Ŵakulupichika Yindu Yili Mkwajendela Chenene

JAKUŴECHETEDWA NI ROBERT LANDIS

KOMBOLEKA akukumbuchila ndaŵi jine paŵakambilanaga ni ŵane yindu yayaliji yakusosekwa mnope kwa wawojo. Nambo kwa une pana chindu chimo chachatendekwe yaka chiŵandika 50 yipiteyo panaliji yalumo ni mjangu jwine tuli mkota moto ku Kenya. Chilu chetu chachenjile ligongo lya lyuŵa soni twajesile kwa myesi jejinji nditu. Nambosoni twakambilanaga ya filimu jajakwete mtwe wawakwayaga ya dini. Kaneko mjangu jula jwatite, “Jikusala yakulekangana ni Baibulo.”

Yeleyi yasechesye ligongo nganinganisyaga kuti mjanguju ali membala jwa dini. Ni namwusisye kuti “Ana mkumanyilila chilichose chakwamba Baibulo?” Nambo jwalakwe nganajanga mwachitema chiwusyochi. Pambesi pakwe, jwasalile kuti mamagwe ŵaliji ŵa Mboni sya Yehofa mwamti jwalakwe jwalijiganyisye yindu yine kutyochela kwa mamagwewo. Yeleyi yasangalesye mwamti namŵendile kuti asalile yindu yejinji.

Twakambilene mnope ngani syelesi mpaka chilo. Mjanguju jwasalile kuti jwakulamulila chilambochi ali Satana. (Yoh. 14:30) Komboleka wawojo aŵele ali mkujimanyilila mfundo jeleji kwa umi wawo wosope, nambo kwa une mfundo jeleji jaliji jachilendo. Ndaŵi syosope napikanaga kuti Mlungu jwali jwambone soni jwakusatunonyela ni jwakulamulila chilambochi. Nambo yeleyi nganiyipikanikaga kwa une ligongo lya yindu yimbele ndili mkuyiwona paumi wangu. Atamose kuti pandaŵiji naliji ndili ngwete yaka 26, naliji ndili nayiweni yakusawusya yejinji paumi wangu.

Baba ŵangu ŵaŵele ali mkwendesya ndege sya ngondo ku United States. Myoyo panaliji mwanache, nasachililaga kumanyilila naga nyukiliya chili chida chisyesyene cha ngondo soni naga asilikali ŵaliji ŵakoseka kuwulisya ndaŵi jilijose. Ngondo ja ku Vietnam jaliji jili mkati pandaŵi jinaliji kukoleji ku California. Kaneko najinjile nawo m’kagulu ka ŵanache ŵasukulu achimjangu ŵaŵatendaga yiwoneselo. Ŵapolisi ŵaŵajigele yida ŵatutoposyaga soni nganitupumulaga kapena kulola chenene ligongo lya lyosi lyaŵawulisyaga jemanjaji. Jeleji jaliji ndaŵi jakusawusya mnope soni ŵandu ŵajimuchilaga. Achimlongola ŵandale ŵawulagaga ŵandu soni nombenawo ŵandu ŵatendaga yiwoneselo soni yachiwawa. Jwalijose jwakwete nganisyo syakulekangana ni mjakwe pa yindu yakusaka kutenda. Kwamba kuti yaliji yakusokonasya kwa wosope.

Robert ajimi panjinga jakwe ja moto ni akulola map kuti amanyilile mwachajendele.

Kutyoka ku London kwawula ku Central Africa

Mu 1970, natandite kukamula masengo kumpoto mungulugulu nyasa ja Alaska soni napataga mbiya syejinji. Kaneko nakwesile ndege kwawula ku London. Kweleku nasumile njinga ja moto soni nagambaga kukwela atamose nganingolaga malo gasyesyene gakwawula. Kaneko pali papitile myesi, nayiche ku Africa. Paulendowu nasimene ni ŵandu ŵele nombenawo ŵaŵasakaga yakusawusya yosope yili yimasile.

Ligongo lya yindu yanayiweni soni kupikana, natandite kuyiwona kuti yajikusasala Baibulo yakuti misimu jakusakala ni jajikulamulila chilambochi yili yakupikanika kwa une. Nambo nasakaga kumanyilila kwanga kwa chiwusyo chanakwete chakuti naga Mlungu ngakulamulila chilambochi ana jwalakwe akutenda chichi?

Kaneko myesi jakuyichisya napatile kwanga kwa chiwusyochi. Nambosoni mkupita kwandaŵi nayiche pakwamanyilila soni kwanonyela achalume ni achakongwe ŵajinji ŵaŵalosisye kuti mu yindu yosope yaŵasimanaga nayo ŵaŵele ŵakulupichika kwa Mlungu jumo jwakuwona.

KU NORTHERN IRELAND CHILAMBO CHAKUMANYIKA NI KUWULIKA KWA MABOMBA

Panawujile ku London, naŵechetene ni mamagwe mjangu jula soni ŵambele Baibulo. Kaneko napite ku Amsterdam, m’chilambo cha Netherlands. Ndili kweleku jwamboni jwine jwambweni ndili njimi pasi pa chitela cha magesi ni kuŵalangaga Baibulo. Mwamti jwalakwe jwangamuchisye kuti nalijiganye yejinji. Kaneko napite ku Dublin, chilambo cha Ireland. Kweleku nikunajisimene ofesi ja Mboni sya Yehofa. Myoyo nagogwede pa litanga ni jwayiche Arthur Matthews, m’bale jwalunda soni jwakumanyilila yejinji. Namŵendile kuti anjiganyeje Baibulo soni jwalakwe jwakundile.

Nalipelekaga mnope pakulijiganya soni naliji jwakusachilila kuŵalanga mabuku ni magasini gaŵakoposyaga ŵa Mboni sya Yehofa. Nambosoni naŵalangaga Baibulo. Nasangalele mnope panasimanikwe pa misongano ja mpingo. Mwamti nayiweni kuti atamose ŵanache ŵamanyililaga kwanga kwa yiwusyo yele ŵandu ŵalijiganye aŵele ali mkulaga kuti apate kwanga kwakwe. Yiwusyo mpela yakuti, ‘Ligongo chichi yindu yisakele mnope pachilambopa? Ana Mlungu ali ŵani? Ana chikusatendekwa chichi mundu pawile?’ Achimjangu wosope ŵanakungulukaga nawo waliji ŵa Mboni sya Yehofa. Yaliji myoyo ligongo lyakuti nganimanyiganaga ni mundu jwalijose m’chilambomo. Ŵa Mboniŵa ŵangamuchisye kuti nammanyilile Yehofa soni kuti sachilileje kutenda chakulinga chakwe.

Nigel, Denis, soni une

Nabatisidwe mu 1972. Panyuma pa chaka chimo natandite upayiniya soni nasonganaga mumpingo wamwana waŵawukolangaga kuti Newry wawaliji ku Northern Ireland. Natendaga lendi nyumba jine jajaliji mumbali mwa litumbi. Papali ng’ombe syasyaliji chiŵandika delaji soni uneji nalinjililaga kukamba ngani syangu chiŵandika ni ng’ombesyo. Mwamti ng’ombesi syapikanilaga mwachidwi kwineku sili mkulukula yakulya ni kuyitawunagasoni. Ng’ombesi nganisimbaga malangiso nambope syangamuchisyaga kumanyilila yampaka ndende kuti naloleje ŵakupikanila panguŵecheta ngani. Mu 1974, ŵasagwile kuti ndumichileje mpela mpayiniya jwapajika yalumo ni Nigel Pitt, juŵaŵele mjangu kwandaŵi jelewu paumi wangu.

“Pandaŵiji kwatendekwaga yachiwawa yejinji ku Northern Ireland.” Myoyo ŵandu ŵane ku Northern Ireland ŵagambaga kukukolanga kuti “chilambo cha mabomba soni chagombelana uti.” Yindu mpela kumenyana, kugombelana soni kugombela magalimoto yatendekwaga palipose mchilambomo. Yakusawusyayi yatendekwaga ligongo lya ŵandale soni ŵadini. Nambope Aklistu ŵachipolotesitanti soni ŵa Chikatolika ŵalinganyisye yakuti ŵamboni akajinjililaga nawo yandale mwamti yeleyi yatukamuchisye kuti tuŵeje ŵakuteteyeka soni tulalichileje mwagopoka. Ndaŵi syejinji achimsyene nyumba ŵamanyililaga deti soni dela jayitendekwe yachiwawa, soni jemanjaji ŵatukalamusyaga kuti tukasimana ni yakusawusya.

Atamose yaliji myoyo nambo twasimanagape ni yindu yakogoya. Lisiku line, Denis Carrigan juŵalijisoni mpayiniya yalumo ni une, twalalichile mu tawuni jajaliji chiŵandika ni kwatwatamaga. Nambosoni mutawuniji ŵa Mboni sya Yehofa twaliji uweji basi. Jwamkongwe jwine ŵatujimbile magambo ligongo ŵaganisyaga kuti tukulisisa kuti tuli asilikali ŵa ku Britain. Jwalakwe jwatesile yeleyi ligongo wosopewe nganitukombolaga chiŵecheto cha kumaloko. Yeleyi yatujogoyisye mnope. Ligongo mundu kwamba kuŵa mjakwe jwa asilikali nikuti akangombele kuti awe kapena akagambile kungombela mmalungomu basi. Kusa kwasisimaga soni twajimi pasa ni kwembecheyaga basi ni kaneko twajiweni galimoto jili mkwawula kwaŵaliji jwamkongwe juŵatujimbaga magambo jula. Jwamkongwejo jwakopweche ni kwawula kujaliji galimoto kula nikutanda kuŵechetanaga ni achalume ŵaŵili ŵaŵaliji m’galimotomo kwineku ali mkutulanjila uweji. Kaneko achalumewo ŵatandite kwendesya galimotojo panandipanandi kwika kwatwaliji uweji ni ŵatandite kutuwusya yiwusyo yakwamba ndaŵi jajikusapita basi. Pajakopochele basi achalume ŵala ŵaŵechetene ni dalayifala jwa basijo. Nganitupikanaga yaŵaŵechetanaga jemanjaji. M’basimo mwaliji mwangali ŵandu mwamti twakulupililaga kuti jemanjaji akusaka kuti akatutende yachipongwe kusa kwa tawunijo. Nambo yeleyi nganiyitendekwa. Panagambile kukwela m’basimo namwusisye dalayifala kuti. “Ana anyamata ŵala asasileje ya uweji?” Jwalakwe jwajanjile kuti, “Ngummanyilila chenene jemanja soni anyamata ŵala nasalile. Mkadandawula chilichose. Pangali champaka chatendechele.”

Robert ni Pauline pa lisiku lyawo lya ulombela.

Palisiku lya ukwati wetu, Malichi 1977

Mu 1976 pamsongano wa upandea wawatendechele ku Dublin, nasimene ni Pauline Lomax. Pandaŵiji mlongoju jwaliji mpayiniya jwapadela soni jwagambile kwika pamsonganowu kutyochela ku England. Jwaliji mlongo jwakunonyela kumtumichila Yehofa, jwakulinandiya, nambosoni jwachinonyelo. Jwalakwe yimpepe ni Ray juŵaliji mlumbugwe, ŵalijiganyisye usyesyene ali ŵanache. Pali papitile chaka, une ni Pauline twalombene soni twapitilisye kutenda upayiniya wapadela ku Ballymena, ku Northern Ireland.

Twatumichile mpela ŵakulola dela kwakandaŵi nditu. Pandaŵi jelejo twajendelaga madela mpela ku Belfast, Londonderry, soni madela gane. Chikulupi cha abale ni alongo ŵetu chatulimbikasisye mnope. Jemanjaji ŵalekaga kulupilila yijiganyo ya dini syawo, kuleka kutenda lusagu, soni kunda kuŵenjedwa ligongo lyakusaka kumtumichila Yehofa. Kusala yisyene Yehofa jwapele upile wejinji jemanjaji soni jwachenjelaga.

Natemi ku Ireland kwa yaka 10. Kaneko mu 1981 ŵatuŵilasile ku sukulu ja Giliyadi kuti tukajinjile nawo kalasi nambala 72. Panyuma pakumalisya majiganyoga, ŵatutumisye kuti Sierra Leone, ku West Africa.

ŴANDU ŴA KU SIERRA LEONE ŴALIJI ŴACHIKULUPI ATAMOSE KUTI ŴALIJI ŴAKULAGA

Twatamaga m’nyumba ja amishonale soni twapali ŵandu 11. Twakamulichisyaga masengo kichini jimpepe, yimbusi yitatu, mabafa gaŵili, foni ja mnyumba jimpepe, nambosoni machini gampepe gakuchapila soni gampepe gakumuchisya yakuwala. Magesi gasawusyaga mnope ligongo gasimagasimaga. Kumsakasa kwa nyumbaji kwapali makoswe gejinji, soni majoka gajinjilaga m’Nyumba.

Robert ni ŵandu ŵane akomboka lusulo.

Komboka lusulo pakwawula ku msongano wachigawo wawatendechele kudela jakuŵandikana ni Guinea

Atamose kuti nganitukola malo gambone gakutama, nambope twasangalalaga mnope patukulalichila. Ŵandu ŵajichimbichisyaga mnope Baibulo mwamti ŵapikanilaga mwachidwi. Yeleyi yatendekasisye kuti ŵandu ŵajinji alijiganye soni kutanda kumtumichila Yehofa. Ŵandu ŵa kudelaji ŵangolangaga kuti “Mr. Robert.” Pele ŵamkwangu ŵakolangaga kuti “Mrs. Robert.” Nambo pandaŵi janakamulaga mnope masengo ga ku ofesi ja nyambi ni ngasimanikwaga mnope mu utumiki, ŵandu ŵala ŵatandite kwakolanga ŵamkwangu kuti “Mrs. Pauline.” Une ŵatandite kumbilanga kuti “Mr. Pauline.” Yeleyi yasangalasyaga mnope ŵamkwangu.

Robert ni Pauline ali pa galimoto jawo.

Tuli mkwawula mu utumiki patwaliji ku Sierra Leone

Ŵajinji mwa abale ni alongo ŵaliji ŵakulaga, nambope Yehofa ŵapaga yakusosechela yawo. Mwamti ndaŵi sine yeleyi yatendekwaga mwakusimonjesya. (Mat. 6:33) Ngukumbuchila ya mlongo jwine jwele pandaŵijo jwagambile kola mbiya jakwamba kwana kusumila yakulya ya lisikulyo yakulya jwalakwe ni mwanache jwakwe. Nambo mlongoju jwapeleche mbiyajo kwa m’bale jwine jwele nganakola mbiya jakusumila mtela wa malungo. Kaneko lisiku lilyolyo, kwayiche jwamkongwe jwine ni kumpa mbiya mlongo jula kuti amtiŵe umbo. Papali yakutendekwa yejinji yakulandana ni yeleyi.

KULIJIGANYA NDAMO JASAMBANO KU NIGERIA

Ku Sierra Leone twatemi yaka 9. Kaneko ŵatutumisye kuti Beteli ja ku Nigeria. Ofesi ja nyambiji jaliji jekulungwa mnope. Uneji nakamulaga masengo gakulandana ni ganakamulaga ku Sierra Leone, nambo yindu yachenjile mnope soni yaliji yakusawusya kwa ŵamkwangu. Ŵaŵele ali mkumalila maawala 130 mwesi uliwose pakulalichila, mwamti ŵakwete majiganyo ga Baibulo gakwawula pasogolo. Nambo sano ŵapele utumiki wakutota yakuwala, mwamti ŵasosekwaga kumalila lisiku lyosope ali mkulinganya yakuwala yejonasiche. Papitile ndaŵi kuti asyoŵelele kuchengaku, nambo kaneko ŵamanyilile kuti ŵandu ŵayamichilaga masengo gaŵakamulaga, mwamti ŵatendaga yampaka akombole pakwalimbikasya achimjawo ŵakutumichila pa Beteli.

Sambano twasosekwaga kulijiganya ndamo ja ku Nigeria. Ngukumbuchila pandaŵi jine mu ofesi mwangu mwayiche m’bale jwine kuti amanyisye mlongo jwine juŵamŵilasile kwene pa Beteli. Nambo panasakaga kuti namkomasye mwakumkamula mkono, mlongojo jwatindiŵele mpaka ngope jakwe gunda pasi pa syajo syangu. Yeleyi yasimonjesye. Mwamti munganisyo mwangu mwajendaga malemba gaŵili Misyungu 10:25, 26 soni Chiwunukuko 19:10. Naganisyaga kuti, ‘Ana namsalile kuti akatenda yeleyo?’ Pandaŵi jijojo, naganisisye kuti naga juyikene pakuŵilanjidwa pa Beteli, nikuti akusamanyilila yajikusajiganya Baibulo.

Kwandaŵi josope jaŵammanyikasyaga mlongoju, yaliji yili yisokonasisye nambo kaneko nawungunyisye. Mwamti napatile kuti yajwatesile mlongojo yaliji yakamulana ni ndamo jawo jele pandaŵijo ŵandu ŵa mmadela gane m’chilambochi ŵaliji chiŵela kujikuya. Nombe achalume ŵatindiŵalaga mpaka ngope jawo gunda pasi pameso pa achalume achimjawo. Ŵatendaga yeleyi pakusaka kuchimbichisyana. Nganikuŵa kumlambila mundu, mwamti m’Baibulo mwana yisyasyo ya yakutendekwa mpela yeleyi. (1 Sam. 24:8) Nasangalele kuti mu ujinga wangu, nganilinga kuŵecheta chilichose chachikamtengwisye mlongo jula.

Twasimene ni ŵandu ŵajinji ŵa ku Nigeria ŵaŵaŵele ali mkulosya kulupichika kwa yaka yejinji. Chisyasyo chimo chili cha Isaiah Adagbona.b Jwalakwe jwalijiganyisye usyesyene ali jwachinandipile, nambo kaneko jwasimanikwe ni ulwele wa matana. Kaneko ŵamtumisye kumalo kuŵasungaga ŵandu ŵa matana kwelesoni jwa Mboni jwapali jika. Atamose kuti achimjakwe ŵamsisyaga, jwalakwe jwakombwele kwakamuchisya achimjakwe ŵa matana ŵakupunda 30 kutanda kumtumichila Yehofa mwamti kumaloko ŵatamilikasisye mpingo.

ABALE ŴA KU KENYA ŴATENDAGA YINDU MWAKUWUSIMANA MTIMA NI UNEJI

Kulola chipembele chamasije ku Kenya

Mu 1996 ŵatutumisye ku Beteli ja ku Kenya. Keleka kaliji kandanda kuwujila m’chilambochi kutyochela panayicheko kandanda mpela mumbechetele kundandanda kula. Twatamaga pa Beteli. Pa Betelipa payikagasoni yitumbili. Yitumbiliyi yajiŵilaga alongo ŵanyakwile yisogosi. Lisiku line, mlongo jwine jwa pa Beteli jwalesile liwindo lyangawugala. Pajwawujile, jwayisimene yitumbili yejinji yili mkukanganilana yakulya yaŵayisimene m’chipindamo. Mlongoju jwagumisile mwakalipa ni kuputisya litanga. Kaneko yitumbili yila yatandite kulila kwineko yili mkutilila paliwindo pala.

Une ni ŵamkwangu twasonganaga mu mpingo wa Chiswahili. Mkanipapite ndaŵi, ŵasalile kuti ndendesyeje Lijiganyo lya Buku lya Mpingo (lyele apano tukusati Lijiganyo lya Baibulo lya Mpingo). Nambope, pandaŵiji nganinachimanyililaga chenene chiŵechetochi mwamti nagambaga kuŵecheta mpela kamwanache. Nalingaga kukosechela chile, yeleyi yangamuchisyaga kuti mbalanjeje chenene yiwusyo. Nambo naga ŵandu pakwanga achenjile panandi mwakamulana ni mwalembele nganimbikanaga chilichose. Kusala yisyene yaŵaga yakusokonasya. Mwamti nayiwonaga kuti ngwalagasya abale ni alongo. Nambope yandesyaga chidwi mnope kuyiwona kuti jemanjajo ŵalinandiye kwitichisya dongosolo jelejo soni ŵatendaga yindu mwakulinandiya.

ŴANDU ŴA KU UNITED STATES ŴALIJI ŴACHIKULUPI ATAMOSE KUTI ŴAKWETE YINDU YEJINJI

Twatemi ku Kenya kwandaŵi jangakwana chaka. Kaneko mu 1997 twaŵilanjidwe ku Beteli ja ku Brooklyn, ku New York. Apa sambano twaliji m’chilambo chele ŵandu ŵakwe ŵaliji ŵakusichila, yampaka yiyikasye yakusawusya yejinji. (Mis. 30:8, 9) Atamose kuti ŵandu ŵa m’chilambochi ali ŵakusichila, nambope abale akusalipeleka mnope pakumtumichila Yehofa. Abale ni alongo ŵetu akusakamulichisya masengo ndaŵi jawo soni yindu yawo, ngaŵaga pakulisangalasya achimsyene, nambo pakwawusya pasogolo masengo ga mu gulu ja Yehofa.

Kwa yaka yejinji tuyiweni yakusati pakulosya chikulupi Aklistu achimjetu muyakutendekwa yakulekanganalekangana. Ku Ireland, ŵandu ŵalosyaga kulupichika atamose kuti kwapali ngondo. Ku Africa, ŵandu ŵalosyaga kulupichika atamose kuti ŵandu ŵakwe ŵaliji ŵakulaga. Nombe ku United States, ŵandu ali ŵakulupichika atamose kuti akusapa yindu soni mbiya syejinji. Kusala yisyene Yehofa akusasangalala mnope pakwawona ŵandu ali kumnonyela jwalakwe atamose kuti akusasimana ni yakutendekwa yakulekanganalekangana.

Ndili ni ŵamkwangu Pauline ku Beteli ja ku Warwick

Kusala yisyene yaka yijesile mwakuwutuka mnope “kupunda machini gakupanganyichisya nguwo.” (Yob. 7:6) Apano tukusakamula masengo ni ŵandu ŵane ku likulu lyetu lyapachilambo chapasi ku Warwick, ku New York. Nambosoni tukusangalala mnope kupitilisya kutumichila yalumo ni ŵandu ŵakusiŵanonyela achimjawo yisyesyene. Tuli ŵakusangalala mnope kola upile wakutenda yampaka tukombole pakumkamuchisya Mwenye jwetu Klistu Yesu, jwele pachangakaŵapa chachapa upile ŵandu ŵakwe ŵajinji ŵakulupichika.—Mat. 25:34.

a Misongano ja chigawo pandaŵi jelejo jamanyikaga kuti misongano ja upande.

b Mbili ja Isaiah Adagbona jikusasimanikwa mu Sanja ja Mlonda ja Chichewa ja Epulo 1, 1998, pp. 22-27. M’baleju jwawile mu 2010.

    Mabuku ga Chiyao (2000-2026)
    Akopoche
    Ajinjile
    • Chiyao
    • Ŵagaŵile ŵane
    • Yakusaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malamusi
    • Yindu Yachimsisi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ajinjile
    Ŵagaŵile ŵane