Ngiyal’ ni Kan Th’ab Gulungey e fan ni Ke Fel’ u Wan’uy

FARE babyor ni Betrayal​—German Churches and the Holocaust e be weliy murung’agen e n’en ni i rin’ e pi yuraba’ i teliw u nap’an e am ni Nazism. Be weliy fare babyor ni, “Baga’ ni piin ni kara ayuweged e re gagiyeg nem e yad e Kristiano,” me ulul ngay fare babyor ni gaar, “boor u fithik’rad e de yog rorad ni nga rogned ban’en ni be dag ni kar dabuyed e togopuluw ni kan ta’ ngak piyu Jew. Ran th’ab gulungey ko ngiyal’ nem, ma bod ni yibe non ni baga’ lamay.”

Mang fan ni ke adag e piin Kristiano fare am ko Nazism? Be weliy fare babyor ni, boor e girdi’ ni kar adaged e “motochiyel-​nge-​yaram rok Hitler ni fan ko girdi nu Chiyamen.” Be ulul ngay ni gaar: “I togopuluw ko pornography, nge piin ppin ni ma pi’ ir ni chuway, nge ngan li’ ngem’ e bitir u meyal, nge pumoon ni ma kol e pumoon, nge boch ban’en ni yibe rin’ nib ‘kireb’, me pi’ e award ngorad ni pi medal nni ngongliy ko bronze, silver, nge gol ngak e piin ni ppin ni ke aningeg, nge nel’, nge meruk e pi bitir rorad, ma aram rogon ni pi’ e athamgil nga lanin’rad ni ngar pared ni ngar ululgad ko maruwel u tabinaw. Bochan ni ke puluwnag Hitler boch ban’en ko yalen rorad, ma ke uneg ngay fare militaristic nationalism ni ognag ni bochan fare m’ag ni kan ngongliy ni ka nog Versailles Treaty ngay ni ke dariyfannag e nam rorad, ma aram ke adag e girdi’ ko fare am ni Nazism, mab muun ngay e piin Kristiano u Chiyamen.”

Kan nang ni immoy reb e ulung ni rib thil. Be weliy fare babyor ni Betrayal ni gaar, “De un e Pi Mich rok Jehovah ko cham ma dar fanayed gelngin e salthaw.” Riyul’, ni ke k’aring e re n’ey ni nge yib e togopuluw ko chi ulung n’ey, ma boor i yad e kan tayrad nga concentration camps. Machane, yugu boch e girdi’ ni yad ma yog ni yad e pi gachalpen Kristus e dar uned ngorad. Ke ulul ngay fare babyor ni gaar: “Piin ni Catholic nge piin ni Protestant e kar daged ni yad ba togopuluw ko Pi Mich rok Jehovah ma dar runguyed yad, ma kari folgad ko motochiyel rok Hitler ni de gol ko bin ni ngar folgad ko motochiyel ni ma fol e Pi Mich riy nib gapas.” Bochan ni kar th’abed gulungrad ma ba tamilang ni re n’ey e ke k’aring ni ngan gelnag fare gafgow ngak e Pi Mich u tan fare am nu Chiyamen.

Yugu aram rogon ni girdi’ ko pi galesiya e kar uned ko fare am ni Nazism, ma fare babyor ni Betrayal e be yog ni Pi Mich rok Jehovah e “baraba’ i teliw ni dubrad ni ngar ayuweged e re am nem.”