KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Kibanga ki Nsungi
KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Ibinda
  • KIBIBILA
  • BILONGULU
  • ZIKHUTUKUNU
  • mwbr20 Ngonda Yinana zitsyel. 1-8
  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu

Tsielu ayiyi yisi ko video ayoyo

Lemvuka, video ayiyi yisinkuiza sika ko kibila diambu dimbi dibe monika.

  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu
  • Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu (2020)
  • Mua Mintu mi Malongi
  • 3-9 NGONDA YINANA
  • 10-16 NGONDA YINANA
  • 17-23 NGONDA YINANA
  • “Kubika Bankaka ayi Wuba Vana Biyeku”
  • 24-30 NGONDA YINANA
  • 31 NGONDA YINANA–6 NGONDA YIVUA
Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu (2020)
mwbr20 Ngonda Yinana zitsyel. 1-8

Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thuadusulu yi Lukutukunu

3-9 NGONDA YINANA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | ESODU 13-14

“Bikanu Kutitubuka, Vayi Monanu Phila Yave Keka Luvukisila”

(Esodu 14:13, 14) Bosi Mose wukamba dikabu dioso: ‘Bikanu Kutitubuka, vayi monanu phila Yave keka luvukisila. Kibila lualasa bue mona ko basi Ngipiti abobo luidi mu kumona bubu.14 Naveka Yave wala kulunuanina ayi benu lualasa nuana ko.’

w13 1/2 4

Mose—Dibakala di Kiminu

Mose ḿba kasa yindula ko ti Yave wanzibula ḿbu wubenga muingi kuvukisa basi Isaeli. Vayi nandi wuzaba ti Yave wunkuiza vanga dioso diambu muingi kuvukisa dikabu Diandi. Ayi nandi waba tomba muingi basi Isaeli baba mvawu lufiatu mu mambu amomo. Mose wukamba dikabu dioso: ‘Bikanu kutitubuka, vayi monanu phila Yave keka luvukisila.’ (Esodu 14:13) Bukiedika ti Mose wununga kukindisa kiminu ki basi Isaeli? Ngete, kibila Kibibila kintuba: ‘Mu kibila ki kiminu, bawu basabuka ḿbu wubenga banga banga ntoto wuyuma.’ (Ebeleo 11:29) Kiminu ki Mose kituadisa ndandu kuidi nandi ayi kuidi baboso balandakana kifuani kiandi.

(Esodu 14:21, 22) Mose wunonuna koko kuandi mu ḿbu ayi Yave wuvemuna phemu yingolo mu builu boso yifumina ku khonzo leste muingi kuzibula ḿbu. Bosi ḿbu wukabuka ayi ntoto wuyuma. 22 Diawu basi Isaeli banungina kuviokila va khati tsika ḿbu banga va ntoto wuyuma. Ayi minlangu miba buka bibaka ku khonzo lubakala ayi ku khonzo lukhieto.

w18.09 26 ¶13

Nkua Ngolo Zioso Wumvuanga Batu Nkinza

(Esodu 14:26-28) Bosi Yave wukamba Mose: ‘Nonuna koko kuaku mu ḿbu, muingi nlangu wuvutuka ayi wubuila kuidi basi Ngipiti, kuidi makalu mawu ma mimvita ayi kuidi batu bannatanga mimvalu.’ 27 Mu nzaki, Mose wunonuna koko kuandi mu ḿbu, ayi bo buisi bukia, ḿbu wuvutuka mu phila wubela. Basi Ngipiti bayedika kutina, vayi Yave wuba diamisa va khati tsika ḿbu. 28 Nlangu wuvutuka ayi wudiamisa makalu ma mimvita, batu baba natanga mimvalu ayi masodi moso ma Falawo makota va khati tsika ḿbu baba landakana basi Isaeli. Ni wumueka mu bawu kasa vuka ko.

Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi

(Esodu 13:17) Bo Falawo kabika basi Isaeli bayenda, Yave kasa banatina ko ku nzila yi ntoto wu basi Filistea, kheti yawu yiluta ba yifikama. Kibila Nzambi wutuba: ‘Ḿba bankuiza balula mayindu ayi bankuiza tomba kubue vutuka ku Ngipiti ba kubanuanisa mu mvita.’

it-2 51¶11

Zinzila

Tona mu thangu yikhulu, ku Palestina kuba zinzila ziwombo baba viokilanga. (Zintalu 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Yosua 2:22; Minkongudidi 21:19; 1 Samueli 6:9, 12; 13:17, 18; tala Nzina yi Ntinu.) Nzila batu baba luta sadilanga beni yaba toninanga ku Ngipiti ayi yiyenda nati mu mavula ma Ngasa ayi Asekeloni, madi ku tsi yi basi Filistea, ayi yawu yaba viokilanga mvandi ku Mengidoni. Yawu yiviokila mvandi ku Hazoli ku khonzo Norte yi ḿbu wu Ngalili, ayi yiyenda nati ku Damasi. Nzila ayoyo yi kuviokila ku Filistea yawu yiluta ba yifikama boti mutu widi ku Ngipiti wuntomba kukuenda ku Kanani. Vayi mu luzolo, Yave wunata basi Isaeli mu nzila yinkaka muingi babika kuba nuanisa kuidi basi Filistea.—Esodu 13:17.

(Esodu 14:2) ‘Kamba basi Isaeli bavutuka ayi bakala va Pi-Hahiloti, va khonzo Mingidoni ayi va ndeko ḿbu, vantuala Bali-Sefoni. Bafueti ba ku khonzo ḿbu ayi vantuala Bali-Sefoni.’

it-2 77 ¶5-6

Esodu

Vama mbi Yave kazibudila Ḿbu Wubenga, muingi basi Isaeli baviokila?

Kikhulu ki basi Yuda mu sekulu yitheti T.K mvandi kintubila phila mawu mamonikina. (tala PI-HAHILOTI.) Vayi nkinza beni kuzaba ti phila Kibibila kintubila mawu dedi mueka yidi na kikhulu ki basi Yuda, bika kuandi dedi buntubilanga batu bawombo bazabakana. (Esodu 14:9-16) Ḿba basi Isaeli basabukila ḿbu wubenga ku khonzo yifikama ku Pi Hahiloti muingi basi Ngipiti babika kuvutuka ayi kuebadengana ku khonzo yinkaka.—Esodu 14:22, 23.

Matangu ma Kibibila

(Esodu 13:1-20) Yave wukamba Mose: 2 ‘Biekanu banlongo bana boso batheti ba babakala ba basi Isaeli. Muana wutheti wumbutuka, kuba kuandi wu mutu voti wu kibulu, kafueti ba wama.’ 3 Bosi Mose wukamba dikabu dioso: ‘Tebukilanganu monyo kilumbu Yave kalu basisa mu buvika ku ntoto wu Ngipiti mu koko ku lulendu. Diawu, lulendi dia ko ni kiuma batula luvi.’ 4 Luidi mu kubasika bubu mu ngonda yi Abibi. 5 Lufueti kembanga nkungi awuwu mu ngonda ayiyi, bo Yave kala lunata ku ntoto wu basi Kanani, wu basi Hiti, wu basi Amoli, wu basi Hivi, ayi wu basi Yebusi wo kakanikisa kuvana kuidi bakulu binu, ku ntoto widi beni miliki ayi wika voti nyosi. 6 Lufueti dia mapha makhambulu luvi mu sambuadi di bilumbu, ayi mu kilumbu ki sambuadi, lufueti kemba nkungi kuidi Yave. 7 Lufueti dia mapha makhambulu luvi mu sambuadi di bilumbu, ayi lulendi lunda ko ni kiuma kidi luvi, kuba kuandi mu zinzo zinu voti mu bibuangu binu bioso. 8 Mu kilumbu beni, mufueti kamba mambu amama kuidi bana binu: ‘Yidi mu kuvanga mawu mu kibila ki mambu Yave katu vangila bo katu basisa ku Ngipiti.’ 9 Ayi nkungi awuwu wunkuiza ba kidimbu kuidi benu mu mioko minu, ayi mu mbunzu’inu muingi nsiku wu Yave wukadidilanga mu miunu minu, kibila Yave wulu basisa ku Ngipiti mu koko kuandi ku lulendu. 10 Vanganganu mawu kadika mvu mu kilumbu akiki. 11 ‘Bo Yave kala kulu nata ku ntoto wu Kanani ayi kulu vana wawu dedi bo kalu kanikisa ayi kakanikisa bakulu binu, 12 benu lufueti vana bana binu batheti ba babakala kuidi Yave. Ayi mvandi bana boso batheti ba bibulu lunkuiza baka, binkuiza ba bi Yave. 13 Lufueti vana dimemi va mvingi muana wutheti wu phunda. Vayi benu khambu baka dimemi, buna lufueti vondila phunda beni ku dikosi ayi lufueti futa phaku yi bana binu batheti mu thalu batsikika. 14 ‘Bana binu ba kumu kuvula, ‘Mbi mambu amama mansundula?’, benu lufueti kuba kamba: ‘Mu koko ku lulendu Yave katu vukisila ku buvika ku Ngipiti. 15 Bo Falawo kakanga ntima ayi kamanga kutu bika tubasika ku Ngipiti, Yave wuvonda bana boso batheti ba basi Ngipiti, kutonina kuandi mu batu nati mu bibulu. Diawu tuidi mu kuvanina Yave bana boso batheti ba bibulu bitu banga nkhayilu ayi diawu tuidi mu kufutila thalu yi phaku batsikika mu bana bitu boso batheti.’ 16 Mawu mala ba kidimbu kuidi benu mu mioko minu, ayi va mbunzu’inu, kibila Yave wulu basisa ku Ngipiti mu koko kuandi ku lulendu. 17 Bo Falawo kabika basi Isaeli bayenda, Yave kasa banatina ko ku nzila yi ntoto wu basi Filistea, kheti yawu yiluta ba yifikama. Kibila Nzambi wutuba: ‘Ḿba bankuiza balula mayindu ayi bankuiza tomba kubue vutuka ku Ngipiti ba kubanuanisa mu mvita.’ 18 Diawu Yave kaba natina mu nzila yi thandu yifikama mu ḿbu wubenga. Bo basi Isaeli babasika ku tsi yi Ngipiti, bawu baba diatila mu phila yisulama banga nkangu wu masodi. 19 Mose mvandi wunata mimvesi mi Yosefi, kibila Yosefi wuvanga bana ba Isaeli kuleva phesi mu mambu amama: ‘Nzambi bukiedika wala vutula thalu’andi mu benu. Khanikisanu ti bo muala vutuka muala nata mimvesi miama.’ 20 Bawu babotuka ku Sukoti ayi bayenda kue kadila ku ku thandu yi Etami, .

10-16 NGONDA YINANA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | ESODU 15-16

“Kembisa Yave Mu Minkunga”

(Esodu 15:1, 2) Mu thangu beni, Mose ayi basi Isaeli, bayimbila nkunga awuwu kuidi Yave: “Yintomba kukuimbila kuidi Yave, kibila nandi wuzitusidi beni. Kibila wudiamisini mu ḿbu mimvalu ayi batu bannatanga miawu. 2 Yave widi mangolo mami ayi lulendu luami, kibila nandi wukitukidi mvulusi’ama. Nandi Nzambi’ama, ayi nandi minu yala kembisa; Nzambi yi tat’ama ayi nandi yela nangika.

w95 15/10 11 ¶11

Kibila Mbi Tufueti Vumina Nzambi Yikiedika Bubu

11 Bo Yave kabunga nkangu wu masodi ma basi Ngipiti, mawu manzitisa va mesu ma bisadi biandi ayi mavanga dizina diandi dibuela ba dizabakana. (Yosua 2:9, 10; 4:23, 24) Dizina diandi dizitusu ayi mawu mamonisa ti zinzambi zi Ngipiti ziba zi luvunu, ayi zisa ba ko mangolo, kibila basa nunga ko kukakidila bisadi biawu. Lufiatu bawu baba mu zinzambi ziawu, mu zimfumu ziawu ayi mu masodi ma Falawo, luba luphamba. (Minkunga 146:3) Diawu tulendi kuituka ko kuzaba ti basi Isaeli bayimbila minkunga muingi kuvumina Nzambi, wuba lulendu loso muingi kuba vukisa!

(Esodu 15:11) A Yave, nandi mu zinzambi wulenda dedakana na Ngiewu? Nani wukulutidi bunlongo? Ngiewu mutu tufueti vumina mu minkunga mi nkembu, mutu wowo wumvanganga bimangu.

(Esodu 15:18) Yave wala yala mu zithangu zioso.

w95 15/10 11-12 ¶15-16

Kibila Mbi Tufueti Vumina Nzambi Yikiedika Bubu?

16 Bubu mvandi, vadi bisadi bi Nzambi batambula phulusu ayi, basiminanga ko to bivangu bi Nzambi vayi bantumamananga zithumu ziandi. Batu ba mvimvila mioso bantambulanga phulusu yi kiphevi mu nza ayiyi, mu kukikinina ayi mu kulandakana zithumu zisonga zi Nzambi. Kadika mvu, biveve na biveve bi batu bambikanga kulandakana nza, muingi kukota mu kimvuka kidiodila ki Yave. Thangu yiluelu yisiedi muingi Nzambi kabunga binganga bioso bi luvunu ayi Nza ayiyi yi Satana ayi kuvana monyo wu mvu ka mvu kuidi bisadi biandi bioso bikuikama mu nza yimona.

(Esodu 15:20, 21) Bosi, mbikudi wumueka wunkieto bantedilanga Miliami, khomba Aloni, wusimba ndungu ayi bakieto boso baba kunlandakana mu kusika zindungu ayi kukina. 21 Mu kutambudila zimbembu zi babakala, Miliami waba kuimbila: ‘Yimbilanu kuidi Yave, kibila nandi wuzitusu beni. Wudiamisa mimvalu ayi batu bandiatisanga miawu mu ḿbu.’

it-3 47 ¶4

Minkunga

Khumbu ziwombo, bo basi Isaeli baba kuimbidilanga mu mangumba, bawu baba viakisanga zimbembu. Dingumba dimueka diaba tonanga ayi dinkaka diaba tambudilanga; Voti, mutu wumueka to wuntona ayi dingumba dioso diaba tambudilanga. Phila ayoyi yi kukuimbidila, bantedila yawu mu Kibibila, ‘kutambudila.’ (Esodu 15:21; 1 Samueli 18:6, 7) Tulenda muena phila ayoyi yi kukuimbidila mu minkunga miwombo misonama, dedi mu Minkunga 136. Bo bayundula bibaka bi Yelusalemi mu thangu Nehemia, mangumba muadi maba kuimbila minkunga mi kuvutudila matondo, basadila mvawu phila ayoyi yi kukuimbidila.—Nehemia 12:31, 38, 40-42; tala MINKUNGA.

Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi

(Esodu 16:13) Bo buisi buaba kuila, zinuni ziba buka kiduka ziyiza tembakana va nganda ayi va meni, vayiza wala mabeti mawombo ma nlangu.

w11 1/9 14

Ngie Zebi?

Kibila mbi Yave kasadila zinuni zidi buka kiduka muingi kudikisila basi Isaeli ku thandu?

Buku O Novo Dicionário Bíblico de Westminster, yintuba ti zinuni beni zipisuka mu kudumuka ayi zindumukinanga beni mu thinu kibila zinsadilanga buboti phemu. Vayi boti phemu yimbaluka ku khonzo yinkaka, voti bamvonga kudumuka mu kibila ki kinanu, nkangu woso wulenda bua va tsi, ayi muingi bavutuka kubue dumuka, ziawu zifueti vunda kilumbu kimueka voti bilumbu biodi ayi mawu mamvanganga muingi bafika kuba buila. Va thonono sekulu 20, basi Ngipiti baba kotisanga ku tsia’wu mu kadika mvu, nduka 3.000.000 di zinuni beni muingi badia.

(Esodu 16:32-34) Bosi Mose wutuba: ‘Buakabu butubidi Yave: Bonganu ngomeli yimueka yi bidia beni, ayi suekanu biawu mu zimbandu zinu zioso muingi bamona ntindu bidia yi luvana muingi ludia ku thandu, bo yilubotula ku ntoto wu Ngipiti. 33Diawu Mose kakambila Aloni: ‘Bonga Ngomeli yimueka yi mana, tula yawu mu kibasa kimueka, ayi tula kiawu vantuala Yave muingi yisueku mu zimbandu zinu zioso zinlanda.’’ 34 Ayi Aloni wutula kiawu vantuala Kasu yi Luwawanu muingi kulunda kiawu, dedi bo Yave kakambila Mose.

w06 1/15 31

Biuvu Bi Mintangi

Vasa vioka ko beni thangu bo basi Isaeli babasika ku Ngipiti, bawu batona kukuana nzala. Diawu Yave kaba vanina mana. (Esodu 12:17, 18; 16:1-5) Mu thangu beni, Mose wukamba Aloni: ‘Bonga ngomeli yimueka yi mana, tula yawu mu kibasa kimueka, ayi tula kiawu vantuala Yave muingi yisueku mu zimbandu zinu zioso zinlanda.’ Bosi kibibila kintuba: Ayi Aloni wutula kiawu vantuala Kasu yi Luwawanu muingi kulunda kiawu, dedi bo Yave kakambila Mose.’ (Esodu 16:33, 34) Aloni wutula bidia beni mu kibasa, vayi nandi wuyiza tula to biawu vantuala kasu yi luwawanu, bo Mose kayiza vanga yawu ayi katula muna mabaya maba Kumi di Zithumu.

Matangu ma Kibibila

(Esodu 16:1-18) Bo babotuka ku Elimi, nkangu woso wu basi Isaeli wutuka mu kilumbu 15 Ngonda yimmuadi tona babasika ku Ngipiti ku thandu yi Simi yidi ku khonzo Elimi ayi Sinai. 2 Bosi dikabu dioso di Isaeli batona kunyungutila Mose ayi Aloni bo baba ku thandu. 3 Basi Isaeli baba kuba kambanga: ‘bulutidi buboti boti Yave wutu vondila kuandi ku ntoto wu Ngipiti bo tuaba dianga zimbizi mu zinzungu zinneni ayi bo tuaba dianga mapha mu phila tutidi vayi benu lube tuala dikabu dioso ku thandu muingi difuila mu nzala.’ 4 Bosi Yave wukamba Mose: ‘Yinkuiza luvana bidia bimbasikila ku diyilu. Dikabu dioso difueti basika ayi kadika mutu kafueti nonga to bio kankuiza dia mu kilumbu beni muingi yiluthota ayi yimona boti lunkuiza tumukina nsiku’ama voti ndamba.’ 5 Vayi mu kilumbu kinsambanu, bo lunkubika bio lube bonga, lufueti lamba kubuela bitesu biodi kena bio lube bonga mu bilumbu biviokidi.’ 6 Mose ayi Aloni bakamba dikabu dioso di Isaeli: ‘Bo buisi bunkuila, lunkuiza mona nani wulubotula ku ntoto wu Ngipiti.’ 7 Bo buisi bunkia, benu lummona nzitusu wu Yave, kibila nandi wuyuwizi mambu lunyungutidi. Befu tuidi banani muingi lutu nyungutila? 8 Mose wubuela tuba: ‘ Bo Yave kala kuluvana mbizi muingi ludia bo buisi bunkuila ayi bo kala kuluvana mapha muingi ludia va meni, luala mona ti Yave wuyuwizi mambu lunyungutidi. Befu tuidi banani? Benu luisinyungutila ko kuidi befu, vayi kuidi Yave.’ 9 Bosi Mose wukamba Aloni: “Kamba dikabu dioso di Isaeli, ‘monikanu vantuala Yave, kibila nandi wuyuwidi manyunguta minu.’” 10 Bo Aloni kakamba mawu kuidi nkangu woso wu basi Isaeli, bawu batala ku thandu ayi nkembu wu Yave wumonika mu dituti. 11 Yave wubuela kamba Mose: 12 “Minu yiyuwidi manyunguta ma basi Isaeli. Diawu, wuba kamba mambu amama: ‘Bo buisi bunkuila, yala kuluvana mbizi, ayi va meni yala kuluvana dipha muingi ludia mu phila luntombila. Ayi lunkuiza zaba mu bukiedika ti minu yidi Yave Nzamb’inu.’” 13  Bo buisi buaba kuila, zinuni ziba buka kiduka ziyiza tembakana va nganda ayi va meni, vayiza wala mabeti mawombo ma nlangu. 14 Bo mabeti ma nlangu mayuma, vayiza monika biuma bimueka biluelu, bikhambu phasi mu kubukuna biba buka mabeti ma nlangu makangama. 15 Bo basi Isaeli bamona biuma beni, bawu bayuvusana: “Biuma mbi biobi?” Kibila basa zaba ko mbi biba. Mose wuba kamba: “Abiobi bidi bidia Yave kabe luvana muingi ludia. 16 Yave wutubidi mvandi, ‘kadika mutu kafueti bonga to kitesu kio kankuiza nunga kudia. Kafueti bonga to ngomeli yimueka mu kadika mutu mu kutadila thalu yi batu bankalanga yandi mu nzo’andi yi ngoto.’” 17 Basi Isaeli batona kuvanga mawu. Bankaka babonga biwombo vayi bankaka babonga to nkadu. 18 Bo bazongila biawu mu ngomeli, bisa sobila ko kuidi mutu wubonga biwombo ayi vasa khambu ko kuidi mutu wubonga nkadu. Kadika mutu wubonga bio kannunga kudia.

17-23 NGONDA YINANA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | ESODU 17-18

“Kubika Bankaka ayi Wuba Vana Biyeku”

(Esodu 18:17, 18) Mose bankamba kuidi kikuekizi kiandi: “Mambu widi mu kuvanga masi ko mamboti. 18 Ngiewu ayi dikabu dioso munkuiza vonga, kibila kizitu akiokio kidi kinneni beni muingi wunata kiawu ngie veka.

(Esodu 18:21, 22) Diawu sola mu dikabu dioso babakala bakubama bamvuminanga Nzambi, badi batu ba lufiatu, bakhambu zolanga beni zimbongo ayi wuba bieka muingi baba zimfumu zi 1000 di batu, zimfumu zi 100 di batu, zimfumu zi 50 di batu ayi zimfumu zi 10 di batu. 22  Bawu bafueti fundisa dikabu boti diambu dimmonika ayi bafueti tuala to mambu malutidi phasi, vayi bawu bafueti zonza mambu moso maluelu. Ngie kuba kabila biyeku biaku binkaka, ngie wisinkuiza ba ko bisalu biwombo.

w03 1/11 6 ¶1

Nkinza beni kuba batu ba lufiatu muingi tuba mayangi mu luzingu

Babakala abobo bamonisa zikhadulu zimboti ava baba vana biyeku batambula. Bawu bamonisa bivisa ti bamvuminga Nzambi, ba kunkinzikanga ayi ba kuntumukinanga. Baboso bazaba ti babakala abobo bavanga mangolo muingi kubuela mioko zithuadusulu zi Nzambi. Bawu basa ba ko luzolo mu zimbongo- mawu mansundula ti diba diambu diphasi kuba vana zimbongo muingi kuba vukumuna. Ayi mvandi kusadila kimfumu baba muingi kutula zitsatu vantuala ziawu voti zi makanda mawu ayi bakundi bawu.

(Esodu 18:24, 25) Mose wuyuwa mambu kikuekizi kiandi kankamba ayi wuvanga mawu. 25 Mose wusola babakala ba lufiatu mu dikabu dioso di Isaeli ayi wuba bieka zimfumu kuidi bawu. Zimfumi zi 1000 di batu, zimfumu zi 100 di batu, zimfumu zi 50 di batu ayi zimfumu zi 10 di batu.

w02 15/5 25 ¶5

Lukuikumunu Luawu Luntuadisanga Batu Basonga

Mose wukikulula ayi wuzaba ti kalendi nunga ko kuvanga mambu moso naveka. Bo Yetelo kaba monanga Mose kuba beni wuvonga mu kibila ki biyeku biwombo kaba kiebanga, nandi wunkamba: Vana biyeku biaku binkaka kuidi babakala badi bakubama. Mose wukikulula ayi mu nduenga wulandakana dilongi bamvana. (Esodu 18:17-26; Zintalu 12:3) Mutu wukikululanga kamonanga ko phasi kuvana biyeku biandi kuidi batu bankaka badi bakubama ayi mvandi kamonanga ko boma kuba bika batuama ntuala mu biyeku beni. (Zintalu 11:16, 17, 26-29) Vayi wummonanga beni mayangi kuba sadisa kukonzuka mu kiphevi. (1 Timoteo 4:15) Busa fuana ko befu mvitu kuvanga mawu?

Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi

(Esodu 17:11-13) Bo Mose kaba tatamana kunanguna mioko, basi Isaeli baba nunganga mvita vayi bo kaba kululanga miawu basi Amaleki baba nunganga. 12 Bo mioko mi Mose mitona kuzita bawu ba bonga dimanya ayi bankadisa vawu. Bosi Aloni ayi Huli basimbidila mioko miandi mu khonzo zia ziwadi mu phila ayoyi mioko miandi mitatamana ku yilu nati va khotolo muinya. 13 Mu phila ayoyi Yosua wununga mvita na basi Amaleki ayi wutulula dikabu diawu dioso.

(Esodu 17:14) Yave wukamba Mose: “Sonika mambu amama mu buku muingi mutebukilanga mawu moyo ayi vutukilanga mambu amama kuidi Yosua: ‘Yala tulula basi Amaleki va mbata ntoto.’”

it-1 406

Kanoni

Zibuku zioso Mose kasonika, zisonimina mu lulendu lu Nzambi muingi kutuadisa mbuongimini yikiedika. Mose kasa yibieka ko naveka mfumu yi basi Isaeli kibila va thonono, nandi wumanga kiyeku beni. (Esodu 3:10, 11; 4:10-14) Yave wukubika Mose ayi wumvana mangolo muingi kavanga bimangu. Diawu zinganga zi minkisi zi basi Ngipiti bakikinina ti Nzambi, nandi waba tuadisa bimangu bioso Mose kavanga. (Esodu 4:1-9; 8:16-19) Vayi mu kutumukina Nzambi ayi mu lusalusu lu phevi yinlongo, Mose wulonga mambu Yave kankamba ayi mvandi wusonika mawu.—Esodu 17:14.

Matangu ma Kibibila

(Esodu 17:1-16) Nkangu woso wu basi Isaeli wubotuka ku Simi ayi bayenda kue kadila ku Lefidimi, dedi bo Yave katubila, vayi kuawu kusa ba ko nlangu muingi banua. 2 Bosi dikabu dioso batona kuyungutila Mose ayi kunkamba: “Tuvana nlangu muingi tunua.” Vayi Mose wuba kamba: “Kibila mbi luku ndiungutila? Kibila mbi luntatimina kuthota Yave?” 3 Dikabu dioso diba phuila nlangu ayi bawu baba nyungutila Mose mu kutuba: “Kibila mbi wutu botudila ku Ngipiti muingi wuyiza tuvondila mu phuila nlangu, befu, bana bitu ayi bibulu bitu?” 4 Diawu Mose kakambila Yave: “Mbi yifueti vangila dikabu adiodi? Thangu yiluelu yisiedi, bankuiza kukhuba mamanya!” 5 Bosi Yave wukamba Mose: “Yenda va ntuala dikabu, nata yaku mua bakulutu ba basi Isaeli, ayi nata mvandi nkawu wusadila mu muila wu Nilo. Bonga wawu ayi yenda. 6 Tala! Yela ba yaku va dimanya di Holebi. Bunda nkaw’aku va dimanya ayi nlangu wala basika muingi dikabu dioso banua.” Mose wuvangila mawu vantuala bakulutu ba basi Isaeli. 7 Diawu nandi katedila vawu, Masa ayi Meliba kibila vawu basi Isaeli bathotila Yave mu kutuba: “Yave widi yitu, voti ndama?” 8 Bosi, basi Amaleki bayiza nuanisa basi Isaeli va Lefidimi. 9 Diawu Mose kakambila Yosua: “Sola mua babakala mu dikabu ayi yendanu mue nuana ayi basi Amaleki. Yono minu yela ba va mbata mongo na nkawu wu Nzambi yikiedika.” 10 Diawu Yosua kayenda kue nuanina na basi Amaleki, dedi bo Mose kamkambila. Ayi Mose Aloni ayi Huli bamaka ku mbata mongo. 11 Bo Mose kaba tatamananga kunanguna mioko, basi Isaeli baba nunganga, vayi bo kaba mikululanga, basi Amaleki baba nunganga mvita. 12 Bo mioko mi Mose miaba tona kuzita, bawu babonga dimanya, ayi bankadisa vawu. Bosi Aloni ayi Huli basimbidila mioko miandi, mu khonzo zia ziwadi. Mu phila ayoyi mioko miandi mitatamana kuyilu nati va khotolo muinya 13 Mu phila ayoyi, Yosua wununga basi Amaleki, mu mbedi. 14 Yave wukamba Mose: “Sonika mambu amama mu buku muingi mutebukilanga mawu monyo, ayi kamba mambu amama kuidi Yosua: ‘Yala tulula basi Amaleki va mbata ntoto.’” 15 Bosi Mose wutungila vana kikuma ayi wutedila kiawu Yave-Nisi, 16 ayi wutuba: “Bo basi Amaleki babe balukila Kintinu ki Yave, nandi wala kuba nuanisa mu mvita mu zimbandu ziawu zioso.”

24-30 NGONDA YINANA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | ESODU 19-20

“Tsundu Mbi Kumi di Zithumu Zidi mu Ngiewu?”

(Esodu 20:3-7) Lubika buongimina zinzambi zinkaka, vayi minu to. 4 “Bika kuvanga bitumba, ni kufikula biuma bidi ku diyilu, va ntoto voti mu nlangu, ayi kubi buongimina. 5 Bika kufukama vantuala bitumba beni, kibila minu Yave Nzambi’aku, yidi Nzambi yi kiphala ayi yintualisanga lufundusu mu zimzimbala zi matata, kuidi bana, kuidi mbandu yintatu ayi mbandu yinna yi batu ba kumbonanga khenene. 6 vayi yimmonisanga luzolo lukuikama nati mbandu yi veve, yi batu ba kunzolanga ayi banlundanga zithumu ziama. 7 “Bika kusalila lizina li Yave Nzambi’aku mu phila yikhambu fuana, kibila Yave wala tualisa lufundusu kuidi baneni bansalilanga lizina liandi mu phila yikhambu fuana.

w89 15/11 6 ¶1

Tsundu Mbi Kumi di Zithumu Zidi mu Ngiewu?

Zithumu zitheti zimmonisa biyeku befu tuidi vantuala Yave. (Nsiku wutheti), Nandi widi Nzambi yi kiphala. (Matai 4:10) (Nsiku wummuandi), Ni mutu kalendi buongimina ko bitumba. (1 Yoane 5:21) (Nsiku wuntatu), Tufueti salila dizina li Yave mu phila yifuana ayi kukinzika diawu. (Yoane 17:26; Loma 10:13) (Nsiku wunna), Tufueti luta sadila luzingu luitu loso mu mambu ma kiphevi. Mawu matu salisanga kuvunda ayi kulandakana nzila yi busonga.—Ebeleo 4:9, 10.

(Esodu 20:8-11) “Bika kuzimbakana kulunda kilumbu ki kisabala, kibila kiawu kidi kinlongo. 9 Vanga bisalu biaku bioso mu bilumbu bisambanu, 10 vayi kilumbu kisambuadi kidi kisabala kuidi Yave Nzambi’aku. Wulendi vanga ko ni kisalu kimvela ko, ni ngiewu, ni bana baku, ni mimvika miaku, ni bibulu biaku, ni zinzenza, ayi baboso bankalanga ku divula dinu. 11 Kibila mu bilumbu bisambanu, Yave wuvanga diyilu, ntoto, ḿbu ayi biabioso bidi momo, vayi mu kilumbu ki sambuadi, Nandi wuvunda. Diawu Yave kasakumunina kilumbu ki sabala ayi kakitudila kiawu kinlongo.

(Esodu 20:12-17) “Kinzika tat’aku ayi ngudi’aku muingi wuzinga bilumbu biwombo ku ntoto Yave Nzambi’aku kala kuvana. 13 “Bika kuvonda. 14 “Bika kuvanga kiphinga. 15 “Bika kukuiba. 16 “Bika kutelimina kimbangi ki luvunu kuidi wadi’aku. 17 “Bika kuzinina nzo yi wadi’aku. Bika kuzinina nkazi wu wadi’aku ni mimvika miandi, ni ngombi’andi, ni phund’andi, ni kioso kiuma kivuidi wadi’aku.”

w89 15/11 6 ¶1

Tsundu Mbi Kumi di Zithumu Zidi mu Ngiewu?

Luzolo mu bankaka lutu natanga muingi tubika kuba vanga mambu mambi. Dedi, (Nsiku wunsambanu) kubika vonda, (Nsiku wu sambuadi) kubika vanga kiphinga, (Nsiku wu nana) kubika kuiba, ayi (Nsiku wuvua) kubika telemina bankaka kimbagi ki luvunu. (1 Yoane 3:10-12; Ebeleo 13:4; Efeso 4:28; Matai 5:37; Zingana 6:16-19) Vasi ko nsiku wuntubila matedi mayindu mitu? (Nsiku wu kumi) wuntubila matedi kuzinina biuma bingana. Mawu matutebula monyo ti Yave wuntomba muingi mayindu mitu maba mamboti va mesu mandi.—Zingana 21:2.

Bakula Kiuka Kisuama mu Diambu di Nzambi

(Esodu 19:5, 6) Buabu, benu kukuwa mbembu’ami ayi kulunda luwawanu luami munkuiza ba dikabu diama dilutidi mfunu mu makabu moso va mbata ntoto, kibila ntoto woso minu yivuidi wawu. 6 Muala ba kintinu ki zingana Nzambi ayi dikabu diama dinlongo.’ Mambu amama mawu wufueti kamba basi Isaeli.”

it-3 488 ¶3-4

Nganga Nzambi

Batu baluelu to mu dikabu di basi Isaeli bakikinina Yesu. Diawu bawu bazimbisila luaku lu kuba Kintinu ki Zinganga Nzambi ayi dikabu diandi dinlongo. (Loma 11:7, 20) Mu kibila ki kukhambu kuawu ku lukuikumunu, Yave wusadila mbikudi Hosea muingi kuba lubula mu kuba kamba: “Dikabu diamba diala bungu kibila basiko luzabu, bo ngie wumanga luzabu, minu mvama yala manga muingi ngie wuba nganga Nzambi; ayi bo ngie wuzimbakana nsiku wu Nzambi’aku, minu mvama yala zimbakana bana baku.” (Hosea 4:6) Bobuawu mvandi, Yesu wukamba zimfumu zi basi Yuda: “Diawu ndikulu kambila ti bela kuluziona kintinu ki Nzambi ayi bela vana kiawu kuidi batu bobo bela kibutila mimbutu.” (Matai 21:43) Bo Yesu kaba va ntoto, nandi waba landakananga nsiku ayi waba kikininanga ti kinganga Nzambi ki nkunu wu Aloni, kitatamana nati mu thangu’andi. Diawu bo kabelusa batu baba buazi, nandi wuba kamba benda kuevana nkhayilu kuidi nganga Nzambi.—Matai 8:4; Malako 1:44; Luka 17:14.

(Esodu 20:4, 5) “Bika kuvanga bitumba, ni kufikula biuma bidi ku diyilu, va ntoto voti mu nlangu, ayi kubi buongimina. 5 Bika kufukama vantuala bitumba beni, kibila minu Yave Nzambi’aku, yidi Nzambi yi kiphala ayi yintualisanga lufundusu mu zimzimbala zi matata, kuidi bana, kuidi mbandu yintatu ayi mbandu yinna yi batu ba kumbonanga khenene.

w04 15/3 27 ¶1

Mambu Mankinza Madi Mu Buku yi Esodu

20:5—Buidi Yave kamfundisilanga zimbandu zinlanda mu kibila ki zinzimbala zi matata? Mutu bo keka nkulutu, ba kunfundisilanga mu kibila ki mavanga mandi. Basi Isaeli batovuka mu kibila ki mbuongimini yi bitumba, mu zimbandu ziwombo zilanda. Basi Isaeli bakuikama mvandi batovuka beni, kibila diba diambu diphasi kuidi bawu kutatamana bakuikama mu kibila ki mbuongimini yi luvunu.

Matangu ma Kibibila

(Esodu 19:1-19) Bo basi Isaeli babasika ku Ngipiti, mu ngonda yintatu bawu batuka ku thandu yi Sinai mu kilumbu kidedakana na kilumbu babasikila ku Ngipiti. 2 Babasika ku Lefidimi ayi bayenda kue kadila ku thandu yi Sinai. Kuawu basi Isaeli bakadila, vantuala mongo. 3 Bosi Mose wumaka ku mongo muingi kuedengana ayi Nzambi yikiedika. Tona kuna mongo, Yave wuntela ayi wunkamba: Mambu amama mawu wufueti kamba nzo yi Yakobi ayi kukamba basi Isaeli. 4 ‘Benu lumona mu mesu minu veka, mambu yivangila ntoto wu Ngipiti, ayi phila yilunatina mu mavavi ma mbemba, ayi yilutuadila kuidi minu. 5 Buabu, benu kukuwa mbembu’ami ayi kukuwa luwawanu luami munkuiza ba dikabu diama dilutidi mfunu mu makabu moso va mbata ntoto, kibila ntoto woso minu yivuidi wawu. 6 Muala ba kintinu ki zingana Nzambi ayi dikabu diama dinlongo.’ Mambu amama mawu wufueti kamba basi Isaeli. 7 Mose wuyenda kuetela bakulutu boso ba dikabu, ayi wuba kamba mambu moso Yave katuba. 8 Ayi va kimueka dikabu dioso bavutudila: “Tuidi bakubama muingi kuvanga mamoso Yave kabe tuba.” Mu nzaki, Mose wuyenda kuevana mvutu wu likabu kuidi Yave. 9 Ayi Yave wukamba Mose: “Tala! Minu yinkuizila kuidi ngiewu mu lituti li nombi, muingi likabu lioso bayuwa bo yinkuiza koluka yaku ayi mvandi muingi ba kulekilanga kiminu.” Bosi Mose wukamba Yave mambu moso dikabu batuba 10 Yave wukamba Mose: “Yenda kuidi dikabu ayi wuba vedisa bubu ayi yono; ayi bawu bafueti sukula bikhutu biawu. 11 Ayi bafueti ba bakubama mu kilumbu kintatu, kibila Yave wala kuluka va mongo Sinai va mesu ma dikabu dioso. 12 Ngie wufueti sikika zindilu zi mongo kuidi dikabu, ayi wuba kamba: ‘Banu keba keba muingi lubika maka ku mongo, bikanu kusimba wawu. Kibila woso mutu wunsimba wawu, wunkuiza fua. 13 Lulendi simba ko mutu besimba mongo, vayi lufueti kuvondila to mu mamanya voti mu nti. Kuba kuandi kibulu voti mutu, kalendi zinga ko.’ Vayi bo bala sika mphungi yi ziphoka zi muana khombo, bawu balenda fikama kuawu va mongo.” 14 Bosi Mose wukuluka vaba dikabu ayi wutona kuba vedisa. Ayi bawu basukula bikhtutu biawu. 15 Nandi wukamba dikabu: “Kubamanu mu kilumbu kintatu. Bikanu kubundasana zinyitu.” 16 Mu kilumbu kintatu, vatona kukuwakana bidumu ayi zinzazi, ayi dituti limueka diyiza fuka mongo woso ayi vayuwakana lusuku lu mphungi ayi batu boso mu dikabu batona kutitubuka. 17 Mose wunata dikabu dioso muingi bedengana na Nzambi yikiedika, ayi bawu batelemina va ntuala. 18 Mongo woso wu Sinai, wutona kubasika muisi kibila Yave wukulukila vana mu mbazu; muisi waba maka buka mu fulu yi mbazu ayi mongo woso waba nyikuka beni. 19 Bo lusuku lu mphungi lubuela ba lungolo, Mose wuyoluka na Nzambi yikiedika.

31 NGONDA YINANA–6 NGONDA YIVUA

KIUKA KIDI MU DIAMBU DI NZAMBI | ESODU 21-22

“Ngie wuntadilanga Monyo Dedi bo Yave Kawutadilanga?”

(Esodu 21:20) “Boti mfumu wumvangila phasi mvika’andi mu nti, ayi mvika beni wunfuila mu mioko miandi, buna nandi mvandi kafueti fua.

it-2 18 ¶1

Kuvanga Phasi

Nsika wu basi Ebeleo waba vananga nsua kuidi mutu wubeki mvika, kumbudila mu nti boti nandi kasi kuntumukina ko voti bembalukila. Vayi mvika beni na kufuila mu khuba, buna mfumu’andi mvandi kafueti fua. Vayi boti mvika beni wuntatamana wumonyo mu kilumbu kimueka voti bilumbu biodi tona bambula, biawu bidi bivisa bimmonisa ti mfumu’andi kasa ba ko mayindu ma kumvonda. Mfumu wuba nsua wu kunsemba voti kumbula, kibila nandi wunsumbila mu zimbongo ziandi.” Diba diambu diphasi kuidi mfumu kuvonda mvik’andi kibila na kuvanga mawu, buka nandi wumbunga zimbongo ziandi. Mvandi va kuvioka kilumbu kimueka voti bilumbu biwombo tona bambula, bosi mvika beni fuidi, batu bankuiza ba divuda boti nandi befuila mu khuba, voti mu kibila kinkaka. Diawu mu kibila akiokio, mfumu kasinkuiza ba ko foto.—Esodu 21:20, 21.

(Esodu 21:22, 23) “Boti babakala buadi badi mu kunuana ayi bambunda nkieto widi mu buemba, ayi kuvanga buemba buvoluka, vayi ni mutu kasa vangana ko phasi, buna mutu bembunda kafueti futa mamoso nnuni wu nkieto beni kankuiza tsikika ayi kafueti futa mawu mu nzila mimfundusi. 23 Vayi va kufua mutu wumueka, buna vafueti futu monyo mu monyo.

(Esodu 21:28, 29) ‘Ngombi ya kuvanga phasi mutu mu ziphoka ziandi ayi mutu beni na kufua, ngombi beni yifueti fondulu mu mamanya nati yinfua ayi lulendi dia ko mbizi’andi; vayi lulendi vanga ko ni kiuma kuidi mutu wuvuidi yawu. 29 Vayi boti ngombi beni yimana vanga mutu phasi vayi mutu wuvuidi yawu kasa yikanga ko, ya kuiza vonda mutu, lufueti vonda ngombi beni mu mamanya ayi mutu wuvuidi yawu mvandi kafueti fua.

Bakula Kiuka Kisuama Mu Diambu Di Nzambi

(Esodu 21:5, 6) Vayi mvika na kutatamana kutuba, ‘Minu yinzolanga mfumu’ama, nkazi’ama ayi bana bama; Yisintomba ko kukuenda,’ 6 Buna mfumu’andi kafueti kunnata vantuala Nzambi yikiedika. Bosi kafueti kunkuekika va muelu ayi kuntobula dikutu. Mu phila ayoyi, nandi wunkuiza ba mvik’andi mu luzingu luandi loso.

(Esodu 21:14) Boti mutu wunsuekila nganzi wadi yandi ayi wukunvonda nandi kafueti fua kheti widi va ndeko kikuma ki kuvikila minkhayilu.

it-1 497 ¶8

Ziphoka

Mambu madi mu Esodu 21:14 ḿba mantomba kutuba ti kheti mutu bevonda widi nganga Nzambi, buna nandi mvandi kafueti fua. Ḿba mansundula mvandi ti, kifu ki kusimbidila ziphoka zi kikuma ki kuvikila minkhayilu kisinsundula ko ti balendi vonda ko mutu bevonda wunkaka. —Dedikisa mawu na 1 Mintinu 2:28-34.

Matangu Ma Kibibila

(Esodu 21:1-21) “Azizi, ziawu zinzengolo ngie wufueti kuba kamba: 2 “Ngie kusumba mvika widi musi Ebeleo, nandi wunkuiza kusalila mu sambanu li mimvu, ayi mu sambuadi di mimvu, wufueti kumbika kayenda, mu khambu futa ni kiuma. 3 Boti wuyiza naveka, buna kafueti vutuka naveka. Vayi boti wuyiza na nkazi’andi, buna kafueti vutuka na nkazi’andi. 4 Boti mfumu’andi wumvana nkieto ayi nkieto beni wumbutila bana, buna nkazi’andi ayi bana bandi, bafueti ba ba mfumu’andi, ayi nandi kafueti vutuka naveka. 5 Vayi mvika na kutatamana kutuba, ‘Minu yinzolanga mfumu’ama, nkazi’ama ayi bana bama; Yisintomba ko kukuenda,’ 6 Buna mfumu’andi kafueti kunnata vantuala Nzambi yikiedika. Bosi, kafueti kunkuekika va muelu ayi kuntobula dikutu. Mu phila ayoyi, nandi wunkuiza ba mvik’andi mu luzingu luandi loso. 7 “Boti dibakala besumbisa muan’andi wunkieto banga mvika, nandi kasinkuiza basika ko mu buvika dedi bo bumbasikilanga babakala. 8 Boti mfumu’andi kasi kummuena ko mayangi ayi kasi kunkikinina ko kaba kimasi kiandi voti miku’andi, nandi kafueti vana luaku muingi bansumba kuidi mutu wunkaka, vayi kalendi kunsumbisa ko kuidi zinzenza, kibila mfumu beni kasa kummonisa ko lukuikumunu. 9 Vayi na kumvana kuidi muan’andi wu dibakala, buna kafueti kunkiebila buka muan’andi wunkieto. 10 Vayi na kukuela nkieto wunkaka, kalendi dekula ko ni kiuma mu biabioso kamvananga nkieto wuntheti, mu matedi bidia, bikhutu ayi kubundana nyitu. 11 Vayi na khambu kumvana biuma bitatu abiobio, buna nkieto beni kalenda kuenda kuandi mu khambu futa ni kiuma. 12 Woso mutu wumvanga phasi wunkaka ayi kumvonda, buna nandi mvandi kafueti fua. 13 Vayi, boti nandi kasa mavangila ko mu luzolo luandi ayi Nzambi yikiedika bebika mawu mamonika, buna yinkuiza kumonisa kibuangu kafueti tinina. 14 Boti mutu wunsuekila nganzi wadi yandi ayi wukunvonda nandi kafueti fua kheti widi va ndeko kikuma ki kuvikila minkhayilu. 15 Woso mutu wunnuanisa tat’andi voti ngudi’andi bafueti kumvonda. 16 Woso mutu wunkuiba mutu wunkaka muingi kuensumbisa, voti bakumbuila ayi mutu kantomba kusumbisa, bafueti kumvonda. 17 Woso mutu wunsiga tat’andi voti ngudi’andi, bafueti kumvonda. 18 Buakabu bufueti vangama boti batu buadi badi mu kunuana ayi wumueka mu bawu wumvanga phasi wunkaka mu dikhomi voti mu dimanya ayi mutu beni kasa fua ko vayi wumba to wunonuka va kika: 19 Boti nandi wunnunga kutelama ayi kubasika va nganda mu lusalusu lu nkawu, buna lulendi vanga ko ni kiuma kuidi mutu bemvanga phasi. Vayi kafueti futa thalu yindedakana na bilumbu bio mutu beni kasinkuiza sala ko nati kankuiza beluka. 20 Boti mutu wumvanga phasi mvik’andi ayi mvika beni wumfua, buna mfumu’andi mvandi kafueti fua. 21 Vayi boti mvika beni kasa fua ko ayi wuntatamana wumonyo mu kilumbu kimueka voti bilumbu bioli, lulendi vanga ko ni kiuma kuidi mfumu’andi kibila nandi wunsumbila mu zimbongo ziandi.

    Zibuku mu Ibinda (2008-2025)
    Basika
    Kota
    • Ibinda
    • Kufila
    • Phila Wuntombila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Zithuadusulu bu Kusadila
    • Nsiku wu no Wuvuidi
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Kota
    Kufila