Malongi Tulenda Longuka mu Mambu Matsuka Yakobi Katuba—Kitini 1

1-2. Mbi Yakobi kavanga ava kafua ayi kibila mbi? (Tala mvandi va thonono levista.)

TONA Yakobi kabasika ku ntoto wu Kanani ayi kayenda ku Ngipiti na dikanda diandi, vavioka 17 di mimvu. (Ngene. 47:28) Mu thangu ayoyo, nandi wuyangalala beni kubue ba va kimueka na muan’andi wu luzolo Yozefi, ayi kumona dikanda diandi kuba mu kithuadi. Diawu bo kaba belama kufua, nandi wukutikisa dikanda diandi muingi kuyoluka yawu. Mu thangu yikhulu, kiba kifu mfumu dikanda kukutikisa dikanda muingi kuba vana thuadusulu ava kafua.—Ngene. 49:28.

² Bo kankutikisa dikanda, nandi mvandi kalenda sola nani wunkuiza mvinginina muingi kutuadisa dikanda. (Yesa. 38:1).

3. Dedi bummonisina Ngenesi 49:​1, 2, kibila mbi mambu Yakobi katuba ava kafua madidi mbikudulu?

³ Tanga Ngenesi 49:​1, 2. Yakobi wuba ḿbikudi. Ayi bo kakutikisa dikanda diandi, mu thuadusulu yi Yave nandi wutuba mambu mankinza mala monikina dikanda diandi mu bilumbu binkuiza. Diawu, mambu moso Yakobi katuba ava kafua yidi mbikudulu.

4. Mbi Yakobi kabikula, ayi mbi tulenda longuka mu mawu? (Tala mvandi Quadro “Dikanda di Yakobi.”)

⁴ Mu dilongi adidi tuemmona mambu mbi Yakobi katuba matedi bana bandi banna: Rubem, Simioni, Levi, ayi Yuda. Mu dilongi dinlanda, tuala mona mambu Yakobi katuba matedi nana di bana bandi bankaka. Dedi bo tunkuiza muena, Yakobi kasa tubila ko to matedi bana bandi, vayi mvandi matedi mvil’awu, bo bayiza ba mvila wu Isaeli yikhulu. Kufiongunina mua nkadu kinongo ki basi Isaeli, kunkuiza tusadisa kuvisa phila yisalimina mambu Yakobi katuba. Ayi mvandi, tunkuiza longuka malongi mawombo malenda tusadisa kukuangidika Yave.

RUBEM

5. Ḿba, lusakumunu mbi Rubem kaba yindula ti kankuiza tambula?

⁵ Yakobi wutona kubikula matedi Rubem ayi wunkamba: “Ngie widi muan’ama wutheti.” (Ngene. 49:3) Mu kuba wutheti, ḿba Rubem wuyindula ti wunkuiza tambula lusakumunu luwombo kuidi tat’andi. Mvandi wuyindula ti wunkuiza vinginina tat’andi muingi kuba mfumu dikanda, ayi bumviokila thangu, kuvana kiyeku akiokio kuidi bana bandi.

6. Kibila mbi Rubem kazimbisila luaku lu kutambula lusakumunu lu muana wutheti? (Ngenesi 49:​3, 4)

⁶ Vayi Rubem muana wu Leya, nkazi nkaka wu Yakobi, wuzimbisa luaku lu kutambula lusakumunu lu muana wutheti. (1 Lusa. 5:1) Kibila mbi? Kibila mua mimvu kumbusa, nandi wubundana nyitu na Bila, kimasi ki tat’andi. (Ngene. 35:​19, 22). Ḿba nandi wuvangila mawu mu kibila ki phuila yi kubundana nyitu kaba, voti ḿba kabasa tomba ko muingi Bila kavinginina mam’andi va dikuela. Boso kuandi bubela, mambu kavanga manyongisa Yave ayi tat’andi.—Tanga Ngenesi 49:​3, 4. 

7. Mambu mbi mamonikina Rubem ayi mvil’andi? (Tala mvandi quadro “Mbikudulu yi Yakobi Ava Kafua.”)

⁷ Yakobi wukamba Rubem: “Ngie wusiedi ko muana wutheti.” Mambu amomo mayiza salama. Vasi ko bivisa bimmonisa ti mu mvila wu Rubem, muyiza ba ntinu, nganga nzambi voti mbikudi. Vayi mawu masinsundula ko ti Yakobi waba lendanga muan’andi, kibila mvila wu Rubem wuyiza ba mvandi mu khati Isaeli. (Yosua 12:6) Rubem wumonisa zikhadulu zimboti khumbu ziwombo, ayi vasi ko ni kivisa kimueka kimmonisa ti nandi wubue vanga kitsuza.—Ngene. 37:​20-22; 42:37.

8. Mbi tulenda longuka mu mambu mamonikina Rubem?

⁸ Mbi tulenda longuka? Tufueti vanga mangolo ma kukiyala muingi tubika vanga kitsuza. Befu kuba phuila yi kuvanga disumu, tufueti yindula buidi kikundi kitu na Yave, basi dikanda ayi bakundi bitu kinkuiza bela. Mvandi tufueti tebukanga moyo ti “bioso biuma mutu kamvata, biawu mvandi kala vela.” (Nga. 6:7) Mambu mamonikina Rubem, ma tutebula moyo ti Yave widi nkua nlemvu. Kheti nandi kabotulanga ko ziphasi zinkuizilanga mu masumu, nandi wunsakumunanga mangolo tumvanganga muingi kuvanga mambu masulama.

SIMIONI AYI LEVI

9. Kibila mbi Simioni ayi Levi bazimbisila lunungu lu Yakobi? (Ngenesi 49:​5-7)

⁹ Tanga Ngenesi 49:​5-7. Bo kayoluka na Simioni ayi Levi, Yakobi wuba monisa ti bawu bazimbisila lunungu luandi. Kibila, mimvu kumbusa bo Diná muana wu Yakobi bankuika kubundana nyitu na dibakala musi kanani bantedilanga Sikem, bana boso ba Yakobi badasuka mu mambu amomo, vayi Simioni ayi Levi bamonisa buphunha. Bawu bavuna kuba mu ndembama na babakala ba Sikem ba kuzengusu zipheni. Vayi bo vavioka bilumbu bitatu bo babakala beni bazengusu zipheni, Simioni ayi Levi, “basimba zimbedi, bakota ku divula diawu ayi bavonda babakala boso.”—Ngene. 34:​25-29.

10. Buidi mambu Yakobi kabikula matedi Simioni ayi Levi masalimina? (Tala mvandi quadro “Mbikudulu yi Yakobi Ava Kafua.”)

¹⁰ Yakobi wuba beni mu kiunda mu kibila ki buphunha bu Simioni ayi Levi. Diawu kabikudila ti bawu ayi mvil’awu, bala tiamuka mu zikhonzo ziwombo ku Isaeli. Mambu amomo kabikula, masalimina bo vavioka 200 di mimvu bo basi Isaeli bakota ku ntoto baba kanikisa. Mvila wu Simioni wutambula kiuka ki ntoto kitatuka na ntoto wu mvila wu Yuda. (Yosua 19:1) Mvila wu Levi wutambula 48 di mavula matatuka ku Isaeli.—Yosua 21:41.

11. Mambu mbi mamboti mvila wu Simioni ayi Levi bavanga?

¹¹ Mvila wu Simioni ayi Levi, basa vutukila ko zinzimbala zi bakulu bawu. Dedi, mvila wu Levi wumonisa lukuikumunu mu mbuongimini yikiedika. Bo Mose katambula nsiku wu Yave ku mongo Sinai, basi Isaeli bawombo babuongimina kitumba. Vayi basi Levi baba ku khonzo Mose, ayi basadisa kutulula kitumba beni. (Esodu 32:​26-29) Yave wusola mvila wu Levi muingi kuba vana kiyeku ki kuba nganga nzambi. (Esodu 40:​12-15; Zinta. 3:​11, 12) Kuntuala, bo basi Isaeli banunga ntoto baba kanikisa, mvila wu Simioni mu kibakala basadisa basi Yuda mu mvita beni muingi kubuela mioko luzolo lu Yave.—Minkongu 1:​3, 17.

12. Mbi tulenda longuka mu mambu mamonikina Simioni ayi Levi?

¹² Mbi tulenda longuka? Tulendi bika ko muingi nganzi yi tutuadisa. Boti ngie, voti musi dikanda diaku bamana muvangila mambu makhambulu masonga, disi ko diambu dimbi kudasuka. (Minku. 4:4) Vayi tufueti tebukanga moyo ti Yave kakikininanga ko thubulu yi nganzi voti buphunya. (Tia. 1:20) Kuba kuandi mu khati kimvuka voti ndamba, ba kutuvangila mambu makhambulu masonga, tufueti sadila minsua mi kibibila muingi tubika tuadusu mu nganzi voti kuvanga mambu mambi. (Lom. 12:​17, 19; 1 Pet. 3:9) Kheti matata maku bamvanga mambu manyongisanga ntima wu Yave, ngie wisi ko mu lukuiku lu kulandakana kifuani kiawu kimbi. Bika kuyindula ti ngie wisi ko luvalu voti wulendi tambula ko lusakumunu lu Yave. Nandi wunsakumunanga mangolo moso wumvanganga muingi kuvanga mambu masulama.

YUDA

13. Ḿba kibila mbi Yuda kayazukila bo tat’andi katona kutubila matedi nandi?

¹³ Bo kamana kutubila matedi Simioni ayi Levi, Yakobi wubikula matedi Yuda. Ḿba Yuda wuyazuka beni mu kukuwa mambu tat’andi kakamba zikhomba ziandi, kibila nandi mvandi wuvanga zinzimbala ziwombo. Ḿba nandi wubuela mioko zikhomba ziandi bo bavonda babakala ba Sikem mu kubonga biuma biawu bi luvalu. (Ngene. 34:27) Mvandi wubuela mioko zikhomba ziandi bo basumbisa Yozefi ayi bavuna tat’awu matedi mambu amomo. (Ngene. 37:​31-33) Kuntuala nandi wubundana nyitu na nkuekizi’andi Tamali, mu kuyindula ti wuba nkietu wu kindumba.—Ngene. 38:​15-18.

14. Mambu mbi mamboti Yuda kavanga? (Ngene. 49:​8, 9)

¹⁴ Vayi mu thuadusulu yi pheve yi Yave, Yakobi wunyunga ayi wusakumuna Yuda. (Tanga Ngenesi 49:​8, 9.) Yuda wumonisa ti waba vuanga nkinza mabanza ma tat’andi bo kanuna. Mvandi, nandi wumonisa kiadi kuidi khomb’andi yi kilezi Benyamini.—Ngene. 44:​18, 30-34.

15. Buidi mambu Yakobi kabikula matedi Yuda masalimina?

¹⁵ Yakobi wubikula ti Yuda wunkuiza tuadisa zikhomba ziandi. Vayi vavioka mimvu miwombo muingi mawu masalama. Bo vavioka 200 di mimvu bo basi Isaeli babotuka ku Ngipiti muingi kukuenda ku ntoto Yave kaba kanikisa, yawu Khumbu yitheti batubila mvila wu Yuda kutuadisa dikabu di Isaeli ku thandu nati ku ntoto baba kanikisa. (Zinta. 10:14) Mimvu miwombo kuntuala, mvila wu Yuda wutuama ntuala mu kuvua ntoto Yave kaba kanikisa. (Minkongu 1:​1, 2) Ayi Davidi wumueka mu mvila wu Yuda, nandi wutheti mu kuba ntinu mu mvila awowo muyizila mintinu miwombo.

16. Buidi mbikudulu yidi mu Ngenesi 49:10 yisalimina? (Tala mvandi quadro “Mbikudulu yi Yakobi Ava Kafua.”)

¹⁶ Yakobi wubikula ti ntinu wu ntoto wumvimba wala kadidila, wala basikila mu mvila wu Yuda. (Tanga Ngenesi 49:10 ayi nota.) Ntinu awowo Yesu Klistu, mutu Yakobi katedila Siló. Mbasi mueka wutuba matedi Yesu: “Yave wala kumvana kikundu ki kimfumu ki tat’andi Davidi.” (Luk. 1:​32, 33) Yesu mvandi ba kuntedilanga “Khosi yidi mu nkuna wu Yuda.”—Nzai. 5:5.

17. Buidi tulenda landikinina kifuani ki Yave mu phila tuntadilanga bankaka?

¹⁷ Mbi tulenda longuka? Yave wusakumuna Yuda kheti wuvanga zinzimbala ziwombo. Vayi bukiedika ti zikhomba ziandi baba kuyikuvusa mbi Yave kamona mu Yuda? Kheti bavana kiuvu akiokio voti ndamba, Yave wumona zikhadulu zimboti Yuda kaba ayi wunsakumuna mu mawu. Buidi tulenda landikinina kifuani ki Yave? Bo khomba mueka mu kimvuka kantambula biyeku, va thonono tulenda tona kutsikika thalu’itu mu zinzimbala ziandi. Vayi tufueti tebukanga moyo ti Yave wuntsikikanga thalu mu zikhadulu ziandi zimboti. Ayi mawu kamvanganga mu bisadi biandi bioso. Diawu tuvanganu mangolo muingi kulandakana kifuani ki Yave.

18. Kibila mbi tufueti monisina mvibudulu?

¹⁸ Kifuani ki Yuda kilenda tulonga mvandi nkinza wu kumonisanga mvibudulu. Yave wundukisanga zikhanu ziandi mu phil’andi ayi mu thangu tukhambu yindula. Mvila wu Yuda wusa fika tona ko kutuadisa dikabu di Nzambi. Vayi mu lukuikumunu babuela mioko batu Yave kasola dedi Mose musi Levi, Yosua mu mvila wu Efraim ayi ntinu Sauli mu mvila wu Benyamini. Befu mvitu tufueti buela mioko mu lukuikumunu batu Yave kansola muingi kutuadisa dikabu diandi bubu.—Ebe. 6:12.

19. Mbi mambu Yakobi kabikula ava kafua ma tulonga matedi Yave?

¹⁹ Mbi tuma longuka mu mambu Yakobi kabikula ava kafua? Tuma longuka ti phila Yave kantadilanga batu, yisi ko phila befu batu tuntadilanga bankaka. (1 Samu. 16:7) Yave widi nkua mvibudulu ayi nkua nlemvu. Kheti kazolanga ko mambu mambi, vayi mvandi katombanga ko muingi bisadi biandi bavangila mambu mu phila yivedila. Nandi wunsakumunanga batu banyonginanga masumu mawu mu bukiedika, kheti bavanga zinzimbala ziwombo kumbusa. Mu dilongi dinlanda, tuala longuka mambu Yakobi kabikula matedi nana di bana bandi bankaka.