Zireferansi zi nkanda wu lukutukunu lu Luzingu ayi kisalu
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 JUILLET
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 21
Zitsikudukusu zinduenga mu diambu di dikuela diba mu mayangi
w03 15/10 4 ¶5
Bue wulenda bakila zinzengolo zimboti?
Zinzengolo zinsualu nsualu zilenda ba zimbimbi. Zingana 21:5 yitubidi ti: “Zikhanu zi mutu nioni weta sala kisalu kingolo zieta kunnatina mamboti; mutu woso weta vangila mambu mu nsualu nsualu wela sukila mu buphumbulu.” Mu kifuani, mintueni miomi mikhidi ziphuila zingolo zi sangisa nitu bafueti keta vibidila tuamina babaka nzengolo yi kuela. Enati bakadi tudila buawu, balenda dengana diambu diodi dituba William Congreve, nsoniki wumosi wu Angleterre mu thonono yi mvu 1 700: “Enati mutu fikidi kuela nsualu nsualu, maka tatamana kue dilanga luzingu luandi loso ayi kue tubanga ti ‘buzoba kuntuala, diela kumanima.’”
g 7/08 7 ¶2
Bue bunungina mu dikuela diaku
Wukikula. “Kadi diambu dimosi lulendi vangila mu ziphaka ko voti mu diambu di tomba nkembo wuphamba ko vayi mu kukikulula, bika kadika mutu kayindula ti niandi kasi mfunu ko; wunkaka wunlutidi.” (Filipi 2:3). Khumbu ziwombo, ziphaka zieta totuka mu makuela bila wummosi mu bawu, mu diambu di luyanu, weta tomba vana n‘diandi foti va buangu ki tomba mamboti ma bawu buadi mu kikulula koso. Kukikulula kulenda kulusadisa lubika tomba nunganga kaka mu mambu moso.
w06 15/9 28 ¶13
“Yangalala mu nketo widi yaku tona mu buntueni buaku”
13 Mambu mbi lufueni vanga enati zithatukusu zi dikuela dieno zilembo totukila mu mambu momo kadika mutu keta vangila n’diandi? Lufueti tula zingolo muingi lumanisa ziawu. Mu kifuani, dilenda ba nketo mosi ayi nnuni andi, beka kifu kikambasananga ziphova zimbimbi. (Zingana 12:18) Banga phila tumuenini diawu mu disolo diviokidi, diambu beni dilenda vanga phasi ziwombo. Ngana mosi yi Bibila yitubidi ti: “Kala ku dikanga kuluti mboti ayi mu kala na nketo nioni widi ziphaka ayi weta kue fuemanga phamba phamba.” (Zingana 21:19) Enati widi nketo ayi dikuela diphila yoyi didi yaku, wukiyula buabu: ‘Bifu biama biawu bieta tula ti nnuni ama katina viokisanga yama thangu?’ Bibila kikembi babakala ti: “Beno babakala, luzolanga baketo beno; lubika kuba vangilanga mambu mandudi.” (Kolosayi 3:19) Enati widi bakala, wukiyula buabu: ‘Miangu miangu ndikala, ayi diawu dieta tula ti nketo’ama katomba mutu wunkaka wunseva yandi?’ Bukiedika, mambu moso momo malendi ko vana mutu nzila kakivana mu mioko mi mutu wunkaka. Vayi, bobo tuzebi ti diambu beni dilenda salama, bufueni nketo ayi bakala basolulanga mu kambu viungasana mu diambu di manisa zithatukusu beni.
Bima bimfunu bi kipheve
w05 15/1 17 ¶9
Bimona meso bi Kipfumu ki Nzambi bilungini
9 Yesu kasi ko diaka mutu nioni kumini va yilu muana phunda yoyi yeta nata mimfuna; vayi lumbu kiaki widi Pfumu nneni. Bibila kilembo mmonisa mekuma va yilu phunda yoyi yeta nakuna zithinu—bulu kioki Bibila kieta sadila banga kifuani ki mvita. (Zingana 21:31) Tsongolo 6:2 yitubidi ti: “Buna ndimona ayi tala phunda yi phembi; mutu wuvuanda va mbata phunda beni wuba ayi m’basa, bamvana budu ki kipfumu. Buna wuyenda mu nunga mu diambu kanunga.” Mu buela, momo matadidi Yesu, Davidi wusonika ti: “Yehova wela nonuna nkaw’aku wu lulendo wu kipfumu tona ku Sioni, ayi wutuba ti: ‘Wela yadila va khatitsika bambeni ziaku.’”—Minkunga 110:2.
14-20 JUILLET
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 22
Zitsikudukusu zinduenga mu yonzula bana
w20.10 27 ¶7
Mu thangu bela yonzuka bela sadila Nzambi?
7 Enati batu bobo bakuela batidi buta bana, bafueti kukiyuvula biuvu biabi: ‘Bukiedika, kukikulula tukala, tueta zola Yehova ayi Mbembo’andi? Bukiedika, Yehova kalenda kutusobula muingi tutanina muana nioni tuela buta?’ (Nku. 127:3, 4) Enati widi mbuta, wukiyuvula biuvu biabi: ‘Ndieta longa bana bama mfunu wu sala kisalu kingolo?’ (Mpo. 3:12, 13) ‘Ndieta vanga mamoso momo ndilenda vanga muingi nditanina bana bama mu mambu momo balenda dengana mu nza yi Satana, yoyi yilenda bebisa nitu’awu ayi bikadulu biawu?’ (Zin. 22:3) Wulendi nunga ko tanina bana baku mu bivonza bioso biobi balenda dengana. Vayi, wulenda kubakamba mboti mambu momo balenda dengana mu luzingu, ayi mu luzolo loso kuba longa phila yitudila Bibila ntima. (Tanga Zingana 2:1-6.) Mu kifuani, enati mutu mosi mu khati dikanda dieno lembolo sadila Yehova, sadisa bana baku, mu nzila Mbembo Nzambi, bazaba mfunu wowo bafueti tatimina bela bakuikama kuidi Yehova. (Nku. 31:23) Voti mutu mosi nioni weta zola buwombo fuidi, monisa bana baku ziverse zi Bibila ziozi zilenda kubasadisa bamonisa mvibudulu mu diambu beni ayi baba ndembama.—2 Ko. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.
w19.12 26 ¶17-19
Bambuta—Lulonga bana beno bazola Yehova
17 Bukiedika lutona longa bana beno mu thangu bakhidi bafioti. Bukiedika dikala diambu dimboti enati bambuta batonini longa bana bawu mu thangu bakhidi bafioti. (Zin. 22:6) Tubonga kifuani ki Timote, nioni kumanima wuyiza tona kuendanga zinzila ayi mvuala Polo. Nguandi Ewunise ayi khay’andi Loyisi banlonga ‘tona mu bumuana buandi.’—2 Tim. 1:5; 3:15.
18 Jean-Claude ayi Peace, bobo bakala phe ku Côte d’Ivoire, basadisa bana bawu boso sambanu bazola Yehova ayi bansadila. Mbi bi basadisa banunga? Balandakana kifuani ki Ewunise ayi Loyisi. Batubidi ti: “Tutona kotisa mboti mboti Mbembo Nzambi mu mintima mi bana beto kumanima ma mbutukulu’awu.”—5 Mo. 6:6, 7.
19 “Kotisa mboti mboti” Mbembo yi Yehova mu mintima mi bana mbi dinsundula? Ziphova “Kotisa mboti mboti” zinsundula “longa ayi vutukilanga diamdu thangu ka thangu.” Muingi babutudila, bambuta bafueti viokisanga thangu yiwombo ayi bana bawu. Bambuta bankaka balenda vonga nitu enati balembo vutukilanga zithumunu thangu ka thangu. Vayi, bambuta bafueti tula ngolo bamona ti didi diluaku disadisila bana bawu basudika Mbembo Nzambi ayi basadila yawu.
w06 1/4 9 ¶4
Bambuta, luvana bana beno kifuani kimboti
Bana badi kaka bana, ayi bawombo mu bawu beta tia vanga mambu momo mazodidi ntim’awu, buba phe ba matingu. (1 Mose 8:21) Mambu mbi bambuta balenda vanga? Bibila kitubidi ti: “Buzoba bunemi mu ntima muana [bakala]; vayi suadi ki ndongi kieta botula buawu.” (Zingana 22:15) Batu bankaka beta muena ti sadila suadi yidi monisa bana phasi, ayi beta tuba ti diambu beni divioka. Bukiedika, Bibila kikandikidi monisa batu phasi, buba mu nitu voti mu ziphova. Vayi, suadi kioki balembo tubila vava, buba ti thangu zinkaka kilenda ba “suadi” ki kiedika, bukiedika kilembo monisa kipfumu kioki bambuta badi, kioki kaba sadilanga ko mu lueya, vayi mu luzolo ayi mu phila yifuana, mu diambu di mamboti mamvimba mvimba ma bana bawu.—Ebelewo 12:7-11.
Bima bimfunu bi kipheve
w21.08 22 ¶11
Yangalala mu momo wulenda nunga vanga mu kisalu ki Yehova
11 Phila mosi phe, tulenda buela mayangi meto enati tulembo vangi mamoso momo tulenda nunga vanga mu kiyeko kioki batuveni mu kisalu ki Yehova. ‘Wukivani buwombo’ mu kisalu ki tsamununu ayi mu mambu ma kimvuka. (Mav. 18:5; Ebe. 10:24, 25) Kubikanga mboti zikhutukunu muingi wuvananga mimvutu mi lukindusu. Bongilanga mu mfunu wombo masolo moso momo beta kuvana mu lukutukunu lu khatitsika sabala. Enati baveni kiyeko kimosi mu kimvuka, vika tulanga mu thangu yoyi yifueni ayi ba mutu nioni balenda tudila ntima. Kadi banzila ti kiyeko kioki baveni kisi ko mfunu, ayi tuba ti ndisi fuana ko viokisila kiawu thangu mu kukikubika. Tula ngolo wusudika mboti kiyeko kioki baveni. (Zin. 22:29) Enati wukiveni buwombo mu kisalu ki Yehova, mawu ba nkundi’andi wuntima ayi wela baka mayangi mawombo. (Nga. 6:4) Ayi phe diela ba ko phasi wuyangalala mu thangu bakhomba bankaka babeki kiyeko kioki wube monanga khini.—Lom. 12:15; Nga. 5:26.
21-27 JUILLET
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 23
Zitsikudukusu zinduenga mu diambu di nduiwunu yi malavu
w04 1/12 19 ¶5-6
Bukhati khati mu diambu ditadidi nua malavu
5 Mbi tulenda tuba enati mutu weta nua buwombo vayi weta keba muingi kabika monika banga ti kololo? Batu bankaka batumu kolongo ko, buba ti banuini buwombo. Vayi, mutu wulembo banzila ti ba kifu kioki yisi kuandi mbimbi ko, wulembo kivuni. (Yelemia 17:9) Fioti fioti, mutu wuphila yoyi maka tona monanga banga ti kima kilembo nkondo niandi kambu nua ayi weta kuiza ba ‘mvika malavu.’ (Tito 2:3) Caroline Knapp wusonika ti: “Ba mvika malavu kueta tonina malembi malembi, fioti fioti mu phila yoyi mutu kalendi kambu zaba.” Tumueni ti viokisa viangu mu nua malavu widi ntambu!
6 Tutadila phe ndongi yayi yi Yesu yitubidi ti: “Lukikeba beno veka mu diambu di mintima mieno mibika ba zitu mu diambu di phulu yi dia ayi yi kolo malavu; ayi mu diambu di mayindu ma luzingu lualu muingi lumbu kina kibika lukuizila mu kinzimbukila. Bila kiela kuizila banga dikondi dibuididi batu boso bamvuandanga va ntoto.” (Luka 21:34, 35) Ditombanga ko kaka mutu kanua tii maka kolo muingi katona niungina voti kaba bumolo, buba mu kinsuni voti mu kipheve. Mutu wu phila yina bue kalenda sukila enati lumbu ki Yehova kiza kum’batila phila yoyi?
it-1 1222
Kolo malavu
Bibila kikandikidi kolo malavu. Bibila kikandikidi nua malavu mangolo tii mu tezo ki kolo. Nsoniki wunduenga wu Zingana monisini mboti mboti mambu momo madedikini ayi momo batu bobo beta tadila buvini bu nitu batubidi mu mambu momo meta nata kolo malavu. Yolukidi ndubu beni mu phila yayi: “Banani badi mu kiadi? Banani kabamonanga ko nitu mboti? Banani bakala ziphaka? Banani beta kue tatakananga? Banani beta luala mu kambu bila? Banani beta ba meso mambuaki? Yidi bobo bamviokisanga thangu yiwombo mu nua vinyu, bobo beti kue bimbingi vinyu yi sangusu. Kadi tala vinyu bobo yilembo monika yi mbuaki, mu thangu yilembo lezama mu mbungu, mu thangu yinsielumuka malembi malembi mu kingodika. Kutsuka yeta tebila banga nioka, ayi yeta bimisa mitsa banga kusa [yilenda tula mutu kabakana kimbevo (mu kifuani maladi ma ntima) ayi kimbevo kioki kilenda bebisa mayindu kioki batedidi (delirium tremens), ayi kilenda vonda]. Meso maku mela mona mambu manzenza [malavu meta kue vanga diambu va buangu ki ngudi ki tonzo, meta tula ti tonzo tubika bue sala; tula mutu kavanga mambu momo ka kavanganga ko; tula ntu diengila; meta kuiza wesa mambu mawombo mu mayindu ma mutu momo meta tula kabula masolo ma kitoko mu sikididi kioso; meta tula mutu kabika nunga bue kiyala], ayi ntim’aku wela tuba mambu makambu fuana [mayindu ayi zitsatu ziaku zisuama ziela bunduka].”—Zin 23:29-33; Hos 4:11; Mt 15:18, 19.
Nsoniki monisini diaka mambu momo wulenda mona ngeyo kolo malavu: “Ninga, wela ba banga mutu nioni lekidi va katitsika m’bu, [weta kuiza mona diengila banga mutu nioni wulembo diami mu nlangu ayi tsuka tsuka weta kuiza ba kakadi bue zaba kadi diambu], banga mutu nioni lekidi va tsongi buatu [banga kuandi phila tsongi yi buatu yikadila ndelo, buawu phe kolo mbungu keta tudila luzingu luandi mu vonza mu tombisanga bizida, tuta nitu voso kuandi, tia nuana ayi batu bankaka ayi mankaka nkaka.]. ‘Bambetidi, vayi ndisi mona ko khienzo; bathuti khuba, vayi ndisi zaba ko [butubidi kolo mbungu banga ti wulembo kiyolukila niandi veka; kasi zaba kuandi ko mambu momo maviokidi buba tumbu kioki kabeki mu bila ki ndiatulu’andi]. Thangu mbi ndiela kotukila? Ndikhidi kaka phuila yi nua vinyu [buabu, kafueti leka mu diambu di vundisa malavu mandi, vayi widi mvika malavu ayi wulembo yindula bue nua diaka enati buesi bue baka zingolo zikubutudila].’” Wela kuiza ba kiphumbulu bika kaka bobo kalembo bungi buwombo zimbongo ziandi mu sumba malavu, vayi phe bakadi bue kuntudila ntima ayi weka molo.—Zin 23:20, 21, 34, 35.
Bima bimfunu bi kipheve
w04 1/11 31 ¶2
Biuvu bi mintangi
Mu kifuani, enati mutu zinitu zinneni kadi, kiawu kilenda ba dimbu ti weta viokisa viangu mu dia, vayi tola koso ku nitu kubanga ko mu dia. Tola ku nitu ku batu bankaka kikala kimbevo. Tola ku batu bankaka kukala phila buididi dikanda diawu. Mu buela, tubika zimbakana ti tola kutadidi nitu yi kadika mutu, vayi viokisa viangu mu dia kidi kifu ki mutu. Mutu nioni widi zinitu zinneni mafuta mawombo madi yandi mu nitu, vayi mutu nioni weta viokisa viangu mu dia phulu dia kadi. Diawu, mutu nioni weta viokisa viangu mu dia kalendi zabikinina ko mu tola ku nitu’andi, vayi mu phila yoyi keta tadila bidia. Mutu kalenda ba tola koko kufueni, buba ti zinitu kuandi zifioti kadi, vayi weta viokisa viangu mu dia. Mu buela, phila yoyi batu beta tadila tola ku nitu didi diambu ditedi zunga ka zunga.
28 JUILLET–3 AOÛT
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 24
Wukikindisa muingi wunuanisa mambu maphasi
it-2 563 ¶4
Nkuamusu
Bakristu bazebi phe mfutu wowo wulembo vingila batu bobo balembo monisa mvibudulu mu nkuamusu. Mu matedi mfutu beni Yesu wutuba ti: “Khini kuidi bawu beta yamusu mu diambu di busonga, bila bawu bavuidi Kipfumu ki diyilu.” (Mt 5:10). Bakristu beta kindusu bila bazebi vuvu ki pfulukulu ayi bazebi phe mutu nioni wutula khubukulu beni. Diawu dieta kubasadisa batatamana ba bakuikama kuidi Nzambi buba ti bankua matsita bobo balembo bayamisa, balembo bamonisa tsisi yi kuba vonda. Mu lusadusu lu minu kioki badi mu diambu diodi lufua lu Yesu luvanina nzila, bakulu mu tsisi yi lufua lu matsita luphila yoyi (Ebe 2:14, 15). Mfunu didi mukristu kaba mayindu mamboti, enati tidi tatamana ba wukuikama bobo kadengini nzomono. ‘Bika luba mayindu mamosi, momo maba mu Kristu Yesu, [...] bu katumamana natii ku lufua, lufua va nti ziphasi.’ (Flp 2:5-8). ‘Mu diambu di khini yoyi yiba ku ntualꞌandi, [Yesu] wuvibidila va nti ziphasi; kasia mona tsoni ko.’—Ebe 12:2; tala phe 2Ko 12:10; 2Tes 1:4; 1Pi 2:21-23.
w09 15/12 18 ¶12-13
Tanina zikhini ziaku mu thangu ziphasi
12 Zingana 24:10 yitubidi ti: “Ngeyo vonga nitu mu lumbu ki ziphasi, ngolo ziaku ziela ba zifioti.” Ngana yinkaka yitubidi ti: “Vayi mu kiadi ki ntima, mayindu meta vonga.” (Zin 15:13) Bukiedika bakristu bankaka bame vonga nitu tii bame tula mu tezo kilembo tanganga Bibila lumbu ka lumbu ayi yindudilanga Mbembo Nzambi. Minsambu miawu mieka mi yilu yilu, ayi khumbu zinkaka batonini tatukila bakhomba ziawu bakristu. Dimonikini mboti ti beto lebakana nitu mu thangu yi nila yilenda ba vonza—Zin. 18:1, 14.
13 Vayi, ba mayindu mamboti mama tusadisa tutula mayindu mu mambu momo malenda kutuvana zikhini mu luzingu. Davidi wusonika ti: “Minu thidi vanga luzolo luaku; a Nzambi ama.” (Nku. 40:8) Thangu mambu makadi diata mboti mu luzingu lueto, tuisi fuana ko lembo vanga mambu momo tuyuku vanga mu tsambudulu’eto. Kutu, phila yimboti yi manisina kiunda yidi kukivana mu mambu momo meta vana zikhini. Yehova wutukembi ti tulenda kueto ba mu mayangi ayi mona khini enati tulembo tangi Mbembo’andi ayi fionguninanga yawu bumboti mboti kadika khumbu. (Nku. 1:1, 2; Zaki 1:25) Tueta baka “ziphova zi kutuyangidika” ziozi zilenda kutukindisa ayi yangidika mintima mieto, yiba mu Masonoko Manlongo voti mu zikhutukunu zi kimvuka.—Zin. 12:25; 16:24.
w20.12 15
Biuvu bi mintangi
Zingana 24:16 yitubidi ti: “Mutu wusonga kalenda bua tsambuadi ki zikhumbu, ayi telema diaka.” Verse beni yilembo tubila mutu nioni weta vanga masumu thangu ka thangu ayi Nzambi wulembo nlemvukila?
Bukiedika, verse beni diawu ko yinsundula. Yilembo yolukila mutu nioni wulembo dengana zithatukusu thangu ka thangu vayi wulembo zimonisina mvibudulu.
Mambu moso momo mamonisini ti Zingana 24:16 yikadi yolukila bua mu disumu, vayi yimonisi ziphasi ayi zithatukusu ziozi mutu kalenda dengana thangu ka thangu. Mu nza yayi yimbimbi, mutu wusonga kalenda bela voti dengana zithatukusu zinkaka. Thangu zinkaka bapfumu zi Leta balenda kunyamisa ngolo mu bila ki minu kiandi. Vayi kalenda tula ntima ti Nzambi widi nsadisi’andi, maka nsadisa kamonisa mvibudulu ayi kanunga. Wukiyuvula buabu: ‘Ndieta mona kuama ti, nduka nduka, mambu ma bisadi bi Nzambi mu phila yi mboti kaka meta sukila?’ Bila mbi? Bila tueta kikinina mu ntim’eto woso ti ‘Yehova wunsimbanga babo bobo beti bua ayi weti telimisa bobo badi bakomvama.’—Nku. 41:1-3; 145:14-19.
Bima bimfunu bi kipheve
w09 15/10 12
Biuvu bi mintangi
Mu thangu thama, enati bakala tidi “tunga dikanda [diandi],” yintia tuba ti tidi kuela mu diambu di vanga dikanda, kafueti kukiyuvula buabu: ‘Ndime kubama mu diambu di dukisa ziphuila zi nketo’ama ayi bana bobo tuela buta?’ Tuamina kavanga dikanda, kafueti ba tsola, kioki kiba kisalu ki ngolo. Diawu, Bibila Masonokwa manlongo (Luwawanu luankulu ye luamona) kibangudi verse beni buabu: ‘Kubika salu kiaku ku nganda, ayi kubika tsol’aku, bosi tunga nzo’aku.’ Tsikudukusu beni yoyi yitutadidi phe lumbu kiaki?
Ninga. Bakala diodi tidi kuela kafueti kubama mboti mboti muingi kadukisa kiyeko beni. Enati nitu yikindakana kadi, kafueti sala kisalu. Makiedika, kisalu ki ngolo kioki bakala kalenda sala muingi kadukisa ziphuila zi dikanda diandi, kisi sukila ko kaka mu mambu ma kinsuni. Mbembo Nzambi yimonisini ti bakala diodi ka kadukisanga ko ziphuila zi mambu ma kinsuni, ma luzolo ayi ma kipheve ma basi dikanda diandi, buna viokidi mambu mambimbi ayi mutu nioni kambulu minu! (1 Tim. 5:8) Diawu, mu thangu ntueni bakala kalembo kubama mu diambu di kuela voti di vanga dikanda, kafueti kiyuvula buabu: ‘Ndime kubama mu diambu di dikila ayi vuatisa nketo ayi bana? Ndime kubama mu tuadisa mambu ma kipheve mu dikanda? Bukiedika mandi nunga dukisa kiyeko ki longuka Bibila kadika sabala ayi nketo’ama na bana bama?’ Mbembo Nzambi yilembo monisa ti biyeko beni mfunu wombo bidi—5 Mo. 6:6-8; Efe. 6:4.
Diawu, ntueni bakala nioni lembo tombi nketo, kafueti yindula mboti mboti tsikudukusu yoyi yidi mu Zingana 24:27. Bobuawu phe ntueni wunketo kafueti kukiyuvula keni widi wukubama mu dukisa kiyeko ki nketo dikuela voti ki ba mama. Batu bobo bakuelini bosi balenda kukiyuvula biuvu bi phila yina mu thangu balembo yindula keni bela buta bana. (Luka 14:28) Zitisa tsikudukusu beni yoyi yi sonimina mu lutuadusu lu pheve santu, yilenda sadisa bisadi bi Nzambi babika mona phasi mu ntima ayi baba mu zikhini mu dikanda diawu.
4-10 AOÛT
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 25
Zitsikudukusu zinduenga mu diambu di ziphova ziozi tueta tuba
w15 15/12 19 ¶6-7
Sadila bumboti lulendo lu ludimi luaku
6 Bila mbi dididi mfunu mu sobula thangu yifueni yitubila? Nkanda wu Zingana 25:11 yitubidi ti: “Mambu momo matubulu mu thangu yifuana, madi banga zipomi zinolo zio zidi mu khati malonga ma palata.” Zipomi zinolo kitoko zikala, vayi zieta luta bue ba kitoko enati zidi mu khati dilonga di palata. Bobuawu phe, tulenda ba na diambu dimosi di mboti di kamba mutu. Vayi, enati tusobudi thangu yifuana yi kunkambila diawu, tulenda luta bue kunsadisa. Bue tulenda vangila diawu?
7 Enati tutubidi mu thangu yoyi yisi ko yifuana, khumbu zinkaka dilenda ba phasi batu basudika voti bakikinina mambu tutubidi. (Tanga Zingana 15:23.) Mu kifuani, mu ngondi yi 03/2011, ndikukunu yi ntoto ayi tsunami yibebisa mavula mawombo ku Esiti yi Japon. Viokila 15 000 ki batu bafua. Buba ti Bambangi ziwombo zi Yehova bazimbisa bakhomba ba makanda mawu ayi bakundi bawu, baba kaka na phuila yi sadila Bibila muingi basadisa batu bankaka bobo baba mu ziphasi banga bawu. Vayi, bazaba ti bawombo mu bawu baba basi dibundu di Bouddha ayi basi zaba ko mambu mawombo matedi Bibila. Diawu, va buangu kikuba kamba vuvu ki pfulukulu, bakhomba baba bomba ayi baba monisa bila kioki mambu matsisi maphila yina meta builukila buba batu bamboti.
w15 15/12 21 ¶15-16
Sadila bumboti lulendo lu ludimi luaku
15 Phila yoyi tueta kambila batu mambu ayi mambu momo tueta kubakamba mfunu dikala. Batu khini babe monanga wa Yesu bila ziphova ziandi ziba “zimboti,” voti zi buphombo. (Luka 4:22) Enati tulembo yolukila mu buphombo, bukiedika, batu maba mona khini kutuwa ayi kikinina mambu momo tuntuba. (Zingana 25:15) Matununga yolukila batu bankaka mu buphombo enati tueta bavana luzitu ayi kipa phila yoyi beta kukimuena. Buawu Yesu kabe tudilanga. Mu kifuani, mu thangu kamona batu bawombo balembo tudi ngolo mu kun’wa, wumona khini yiwombo yi viokisa yawu thangu ayi kubalonga. (Malako 6:34) Buba thangu babe kunfinganga, kabe vutulanga ko finga.—1 Piela 2:23.
16 Buba ti tueta tia basi dikanda dieto ayi bakundi beto, dilenda ba tubakamba ziphova zikambulu buphombo bila tume bayukulu ngolo. Tulenda banzila ti yisiandi mfunu ko mu kenga phila yoyi tukubakambila mambu. Vayi, kadi khumbu Yesu kakambila bakundi bandi mambu mu phila yikambulu buphombo. Mu thangu bankaka mu bawu babe tulasana ziphaka mu zaba keni nani lutidi badi’andi, wubasemba mu buphombo boso ayi wusadila kifuani ki muana lezi mu kubasadisa babalula phil’awu yi yindudila. (Malako 9:33-37) Bakulutu balenda sokudila Yesu enati balembo vani batu bankaka ndongi mu buphombo.—Ngalatiya 6:1.
w95 1/4 17 ¶8
Bue tulenda sungisinina beto na beto muingi tumonikisa luzolo ayi vanga mavanga mamboti?
8 Mu thangu tulembo sadila Nzambi’eto, tulenda kindasana beto na beto mu nzila yi kifuani kieto. Bukiedika, Yesu wube kindisanga batu bobo babe kun’wanga. Wutia kisalu ki bukristu ayi wuzitisa kiawu. Wutuba ti biba banga bidia biandi. (Yowani 4:34; Loma 11:13) Zikhini ziphila yina zilenda tambakana kuidi batu bankaka. Wulenda phe tula ti zikhini ziozi weta baka mu kisalu ki tsamununu zitambakana kuidi batu bankaka? Bobo wulembo tudi ngolo mu loza kifu ki kukinangika, yolukila masolo ma lukindusu momo wudengana mu kisalu ki tsamununu kuidi ban’diaku mu kimvuka. Mu thangu tedisidi mutu wunkaka ka samuna yaku, tala keni wulenda kunsadisa, niandi phe kaba zikhini mu thangu wulembo m’budila masolo ma Yehova, Mvangi’eto Wunneni.—Zingana 25:25.
Bima bimfunu bi kipheve
it-1 670 ¶3
Buphombo
Mutu nioni widi buphombo, kadulu beni kikala yandi bila minu kadi ayi weta baka zingolo. Kafika fuemanga ko voti kafika zimbisanga ko mayindu mandi mamboti. Enati mutu kasiedi ko buphombo yilenda ba bila ki kambu kukimona mu lutanunu, kimona ti sukidi, bila kasi ko minu voti vuvu; voti phe bila ki kambu bue baka va tudila diana. Tala phila nkanda wu Zingana wumonisini mutu nioni kambulu kadulu ki buphombo: “Mutu nioni wunkambu yala ngazi’andi, widi banga divula di tululu, diodi di kambulu bibaka.” (Zin 25:28). Mutu wu phila yoyi va yambi kadi ayi kadi kuandi phasi mayindu moso mambimbi mankotila momo malenda kuntuma kavanga mambu mambimbi.
11-17 AOÛT
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 26
Tatamana tatukila “bankua buzengi”
it-2 602 ¶1
Mvula
Zitsungi. Été ayi hiver, ziawu ziba zitsungi zi ngudi ku Tsi yi tsila ayi bukiedika zilenda dedukusu banga tsungi yi mvula ayi yi sivu (tala Nku 32:4; Nks 2:11, noti). Zimvula zinokanga ko buwombo tona va khati tsika ngondi yi avril tii va khati tsika ngondi yi octobre. Mu thangu beni yoyi mimvula kaminokanga ko buwombo, yawu thangu beta vedila mim’butu. Zingana 26:1 yimonisini ti disi ba ko diambu di fuana zimvula zinoka mu thangu yi vela mim’butu (tala phe 1Sa 12:17-19). Mu tsungi yi mvula, zimvula zinokanga ko thangu ka thangu; zimvula zieta sobukila mu landakana bilumbu biobi bikambulu matuti ma mvula. Bobo yikala phe tsungi yi kiozi, beto nokina mvula mu thanga beni tulenda tita kiozi (Es 10:9, 13). Diawu, batu beta mona khini enati babeki buangu kimboti kisuamina mvula beni.—Ys 4:6; 25:4; 32:2; Yb 24:8.
w87 1/10 19 ¶12
Disiplini yeta buta m’butu wundembama
12 Kuidi batu bankaka, dieta tomba babaka disiplini yi ngolo, banga phila Zingana 26:3 yimonisini diawu mu ziphova ziazi: “Suadi kidi mu diambu di phunda, luvambu luidi mu diambu di phunda yifioti, ayi kikoti mu diambu di mbusa yi bivulu.” Thangu zinkaka Yehova wube bikanga bisadi biandi, bana ba Iseli, bamona ziphasi ziozi babe tombanga bawu veka: “Bila batinguna mambu ma Nzambi; ayi balenza zindongi zi Nzambi Yizangama. Diawu kaba yekudila ku tsi kisalu kingolo; babumina thutu ayi kuisi ba ko kadi mutu mu kubasadisa. Buna bayamikina kuidi Yehova mu ziphasi ziawu ayi niandi wuba vukisa mu kiadi kiawu.” (Minkunga 107:11-13). Vayi, bazoba beta kuiza monisa ntu ngolo na tii mu tezo ki manga kikinina ntindu woso wu disiplini: “Mutu nioni weta sembu buwombo, vayi wuntatamana monisa ntu ngolo, wela bungu mu khumbu mosi, ayi kelasia vuka ko.”—Zingana 29:1.
it-1 357 ¶3
Mutu wuntiudikanga
Thubulu yi kingana. Ntinu wunduenga Solomo wutuba ti: “Banga mutu nioni wulembo kizengi malu [diawu madi tula ti katona tiudika], ayi wulembo kilueki, mutu nioni wulembo vani mambu mandi mu koko ku mutu nioni widi vulu buawu phe kadidi.” Bukiedika, mutu wunkamba vulu lukanu luandi lolo katidi dukisa, wulembo bebisa minluta miandi, mu thubulu yinkaka wulembo ‘mizengi.’ Sikididi kidi ti zikhanu ziandi ziela suwa, diawu diela kum’bebisa.—Zin 26:6.
Bima bimfunu bi kipheve
it-2 1006 ¶3
Vulu voti dilawu
Mutu nioni wumvutudila vulu mvutu mu tadila voti mu “landakana buvulu buandi”, yinsundula mu ba yandi mayindu mamosi mambimbi, wulembo kidedikisa mu mayindu mandi mambimbi ayi phil’andi yivangila mambu mu buvulu. Muingi tubika ba banga bivulu mu diambu beni, nkanda wu Zingana wuveni ndongi yayi: “Kadi vana vulu mvutu mu landakana buvulu buandi.” Mu buela, mu tadila Zingana 26:4, 5, enati tumveni mvutu mu “landakana buvulu buandi” yinsundula ti tulembo fiongunina mambu momo katubidi, ti tulembo monisa buvulu buandi ayi tulembo monisa ti mambu momo katubidi malembo tudi kaba mayindu momo madi disuasanu ayi mambu momo kavengi, diambu beni dilenda ba mfunu.
18-24 AOÛT
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 27
Mamboti momo tueta baka kuidi bakundi bakiedika
w19.09 5 ¶12
Yehova weta vana luvalu kuidi bisadi bieta kikulula
12 Mutu nioni widi kadulu ki kukikulula weta tia wa zindongi. Tubonga kifuani. Yindula theti tuidi ku lukutukunu. Kumanima ma solula ayi bakhomba bawombo, khomba mosi wutedidi va ndambu wukembi ti tsaka widi mu meno. Mu kambu finda phaka, mawu mona mua tsoni. Vayi, wedi yangalala ko bobo kakembi diambu beni? Kutu, mawu mona ti batu bo batuemi solula yaku nginu bawu bakembi diawu! Phila mosi phe ayi khomba nioni beki kibakala kikutuvana ndongi yo tuidi mfunu. Tufueti kummona nkundi’eto bika mbeni’eto.—Tanga Zingana 27:5, 6; Nga. 4:16.
it-2 669 ¶7
Mfinangani
Vayi, nkanda wu Zingana wulembo tukindisa mu ba bakuikama ayi mu ba batu bobo balenda tudila ntima kuidi nkundi’eto nioni wutufikimini, ayi wumonisini ti madi ba diambu di nduenga mu tomba mutu wu phila yoyi mu thangu tuidi phuila yi diambu dimosi. Bukiedika tueta tanga muawu ti: “Kadi yekula nkundi’aku voti nkundi siaku, ayi kadi kuenda ku nzo khomba mu lumbu kioki widi mu phasi. Mfinangani [shakhén] nioni kasi ko thama lutidi mboti ayi khomba nioni widi thama.” (Zin 27:10). Dimoniki ti nsoniki wu Zingana diambu kalembo tubila vava didi ti mutu kafueti bongila mu mfunu wombo nkundi wu ntima wu dikanda ayi tomba lusadusu luandi, va buangu kitomba lusadusu lu mbuta buba phe lu khomba enati khomba beni thama kadi, bila nanga kasi ko wukubama voti kasi ko mu phila yifuana viokila nkundi wu dikanda mu kuvana lusadusu beni.
w23.09 10 ¶7
Mintueni—Bue lutididi luzingu lueno lu bela?
7 Disolo di Yoasi dituveni dilongi ti tufueti sola bakundi bamboti bo balenda tusadisa tuvanga mambu mamboti, bakundi beta tia Yehova ayi beta kunyangidika. Kikundi kieto ki bika sukila kaka kuidi bobo badi yeto mimvu mi mosi. Kadi zimbakana ti Yoasi wuba muana kuidi Yohazi. ‘Wukiyuvula: bakundi bobo ndieta baka beta kutsadisa ndiyonzula minu kiama kuidi Yehova? Beta kukhindisa nditumukina minsiku mi Nzambi mu luzingu luama? Beta yolukila mambu ma Yehova ayi malongi mandi makiedika? Beta zitisa minsiku mi Nzambi? Beta kukhamba kaka mambu momo ndieta yangalala, voti beta kuphutula mu nzila mu thangu phengi mambu mambimbi?’ (Zin 27:5, 6, 17) Mu tuba kiedika, ti bakundi baku batianga ko Yehova, basi ko mfunu kuidi ngeyo. Vayi ti widi na bakundi bobo beta tia Yehova, muna kangama yawu bila—bawu maba sadisanga thangu zioso!—Zin. 13:20.
Bima bimfunu bi kipheve
w06 15/9 19 ¶12
Mayindu mamfunu ma nkanda wu Zingana
27:21. Kimutu kieto kieta zabikinina mu thangu batuniemisini. Kukikulula kueta monikina mu thangu batuniemisini, enati tulembo vani nkembo kuidi Yehova ayi ti dilembo tutumi tutatamana kunsadila. Kambu kukikulula kueta monikina mu thangu batuniemisini, ayi tueka mmuena banga ti beto tulutidi batu boso bankaka.
25-31 AOÛT
BIMA BIMFUNU BIDI MU PHOVA YI NZAMBI | ZINGANA 28
Disuasanu diodi dikala mu mutu wumbimbi ayi mutu wusonga
w93 15/5 26 ¶2
Mawu tia landakana Yehova mu ntim’aku woso?
“BASONGA sikididi badi banga khosi.” (Zingana 28:1) Minu badi ayi mu vuvu kioso balembo sadila Mbembo Nzambi, ayi phe mu kipfuzi kioso balembo yendi kuntuala mu kisalu ki Yehova kadiambu ko badi mu ziphasi.
it-1 1197 ¶6
Diela
Batu bobo bayekula tho yikiedika. Mutu nioni weta vanga mambimbi, weta tonina mu kambu bue tula Nzambi va ntuala mu zinzengolo ziandi ayi mu makani mandi (Yb 34:27). Weta bika ntim’andi wumvuna, mu phila keta kambu bue zabila ti zinzila ziandi zieka zimbimbi ayi ka bue banga ko phisulu (Nku 36:1-4). Buba ti wummonikina banga wulembo sadila Nzambi, weta tula mayindu makimutu va ntuala viokila ma Nzambi ayi weta luta kumayangalala (Yes 29:13, 14). Weta sudikisa ayi finda phaka mu mambimbi mandi ayi tuba ti kidi kuandi “kipa”. (Zin 10:23.) Weta kiyekula mu mambimbi, weta kuiza ba mayindu ma bibulu ayi ma buvulu, mu phila keta kuiza bela mu tezo kituba ti Nzambi nioni ka kamonikanga ko kakadi kuandi mona voti kakadi kuandi fiongunina mambimbi mandi, banga ti mbueno yi Nzambi yikadi kuandi bue sala (Nku 94:4-10; Yes 29:15, 16; Yel 10:21). Mu ndiatulu ayi mu mavanga mandi, wulembo tubi mu sikididi kioso ti: “Kuisi ko Nzambi” (Nku 14:1-3), ayi kam’bal’andi wo ko. Bobo kankambu tuadusu mu zitsikudukusu zi Nzambi, kalendi ko sambisa mambu mu phila yifuana, buba phe tadila mambu mu kienzuka koso, tadila mambu momo mutu kadi ayi baka zinzengolo zimboti.—Zin 28:5.
it-1 1195 ¶4
Kuikama
Tulenda nunga tatamana ba mu nzila yi kuikama, bika mu zingolo zieto veka, vayi mu lusadusu lu minu, tudila Yehova ntima ayi mu ngolo ziandi zi vukisa (Nku 25:21). Nzambi veni tsila ti maka ba “nkaku” ayi “suamunu kingolo” mu diambu di tanina nzila yi bato bobo balembo diatila mu kuikama (Zin 2:6-8; 10:29; Nku 41:12). Bobo beta tomba kikununu kuidi Yehova, diambu beni dieta sikimisa luzingu luawu, diawu dieta kubasadisa mu dukisa zikhanu ziawu (Nku 26:1-3; Zin 11:5; 28:18). Bukiedika, banga kuandi buyolukila Yobo, thangu zinkaka mutu wukuikama weta mona ziphasi zi luyalu lu mutu mbimbi ayi weta fua banga kuandi niandi; vayi Yehova veni sikididi ti zebi luzingu lu mutu nioni widi wukuikama, ayi veni sikididi ti kiuka ki mutu beni kiela ba thangu zioso, luzingu luandi luela ba lundembama ayi wela tambula mamboti banga kiuka (Yb 9:20-22; Nku 37:18, 19, 37; 84:11; Zin 28:10). Banga Yobo, kisi ko kimvuama kieta tuma batu bakinzika mutu, vayi kuikama ku mutu kueta kumvana luvalu (Zin 19:1; 28:6). Bana bobo badi diluaku di baka dise di kuikama balenda ba mu zikhini (Zin 20:7), bila beta baka kiuka kimboti: Kifuani ki luzingu luandi, mu phila beti bakila mamboti mu ndiatulu’andi yimboti ayi mu lukinzu lolo beta kumvana.
Bima bimfunu bi kipheve
w01 1/12 11 ¶3
Wulenda tanina kimutu kiaku ki khati muingi kibika beba
Kukitudila ntima viokila tezo. Batu bawombo, va theti mintima miawu miba mibela, beba banzilanga ti badi bamvimba. Khumbu ziwombo, diambu di tadisa nitu kuidi munganga beba ditulanga ko mu mayindu, beba dimonanga banga diambu di phamba. Phila mosi phe, mu lumbu kiaki batu balenda banzila ti bobo badi bakristu tona thama kadi diambu diphasi dilenda kubakuizila. Balenda zimbakana talanga mintima miawu mi kifuani voti balenda zimbakana kukitadila bawu veka, tii diambu di phasi diela babuila. Mfunu wombo didi tubika zimbakananga dilongi diodi Polo kavana muingi tubika kukitudila ntima mu kambu viokisa tezo: “Woso mutu wu mbanza ti widi wutelama kakeba kedi bua.” Diambu di mfunu didi mu zaba ti tuidi batu bakambu duka ayi thangu ka thangu tufueti tadilanga minu kieto.—1 Kolinto 10:12; Zingana 28:14.