DISOLO DI NDONGOKOLO 21
NKUNGA 21 Lukáká liboso Bokonzi ya Nzambe
Tomba divula diodi diela tatamana ba mvu ka mvu
“Tulembo tombi divula diodi dinkuiza.”—EBE. 13:14.
MU BUKHUFI
Tueka nlonguka phila yoyi Ebelewo 13 yilenda kutunatina mamboti lumbu kiaki ayi mu bilumbu binkuiza.
1. Mambu mbi Yesu kabikula momo mabuilukila basi Yelusalemi mu tandu kitheti?
MUA BILUMBU tuamina kafua, Yesu wutubila mbikudulu mosi ayi mambu matadidi mbikudulu beni yoyi yilungana mu khumbu yitheti mu bilumbu bitsuka bi khubukulu yi Bayuda. Wulubula ti ‘masodi mela zungidila’ divula di Yelusalemi. (Luka 21:20) Yesu wukamba balonguki bandi ti mu thangu bela mona masodi beni, momo mela ba masodi ma Loma, bafueti fika botuka mu divula di Yuda.—Luka 21:21, 22.
2. Diambu mbi Polo kabambudila Bakristu ba basi Ebelewo moyo ku Yudea ayi Yelusalemi?
2 Mua ndambu mimvu kuandi tuamina masodi ma Loma mazungidila Yelusalemi, mvuala Polo wusonika nkanda wumfunu wowo wuyika tedolo lumbu kiaki mu Bibila nkanda wu Ebelewo. Mu nkanda beni, Polo wuvana kuidi Bakristu ba basi Yuda ayi ba basi Yelusalemi zindongi zimfunu mu mambu momo mela kubasadisa baba bakubama mu mambu momo meba kubavingila. Mambu mbi meba kubavingila? Disonama ti Yelusalemi yela bebusu. Enati Bakristu baba na vuvu kitatamana zinga, yitombana ti baba bakubama mu bika zinzo ziawu ayi bisalu biawu. Diawu mu diambu ditedi divula di Yelusalemi, Polo wusonika ti: “Bila vava tuisi ko divula din’zingilanga mu zithangu zioso.” Wubue tuba diaka ti: “Vayi tulembo tombi divula diodi dinkuiza.”—Ebe. 13:14.
3. “Divula [mbi diodi] didi zifondasio zilendi nikuka ko,” ayi bila mbi tulembo ditombila?
3 Bulendakana Bakristu bobo babaka nzengolo yibika Yelusalemi ayi Yuda, babafinga ayi babavueza, vayi nzengolo yoyi babaka yivukisa luzingu luawu. Lumbu kiaki batu beta kutuvueza bila tutulanga ko sikididi kieto mu batu ayi tutombanga ko luzingu lufuana ayi lu mamboti mu nza yayi. Vayi, bila mbi tueta bakila nzengolo yoyi? Bila tuzebi ti mambu ma thangu yayi madi mu diambu di mua thangu fikhufi. Tulembo tombi “divula diodi [didi] zifondasio ziozi zilendi nikuka ko,” yin’zola tuba “Kipfumu ki Nzambi” kioki kilembo yizi.a (Ebe. 11:10; Mat. 6:33) Kadika tini ki disolo diadi maki tubila: 1) phila yoyi zindongi zi Polo ziozi zisonimina mu lutuadusu lu pheve santu zisadisila Bakristu ba tandu kitheti batatamana tomba “divula diodi dilembo yizi,” 2) phila yoyi Polo kabasadisila baba bakubama mu mambu momo mayiza salama, ayi 3) phila yoyi zindongi ziandi zieta kutusadisila.
TUDILA YEHOVA NTIMA BILA KELA SIE KUSUNDULA KO
4. Bila mbi Yelusalemi dibela divula dimfunu wombo kuidi Bakristu?
4 Yelusalemi diba divula dimfunu wombo kuidi Bakristu. Kimvuka ki Bukristu mu tandu kitheti kitulu kuna mu mvu 33 T.E, ayi bakhomba bobo baba mu Kimvuka kintuadisi kuna phe beba vuandanga. Mu buela, Bakristu bawombo baba na zinzo ayi bamana baka bima biwombo bi kinsuni mu divula beni. Vayi, Yesu wulubula balonguki bandi ti batotuka ku Yelusalemi ayi buba phe ku Yudea.—Mat. 24:16.
5. Bue Polo kakubikila Bakristu mu mambu momo mayiza salama?
5 Muingi kakubika Bakristu mu mambu momo mayiza salama, Polo wubasadisa baluta tula mayindu mawu mu phila yoyi Yehova keba tadilanga Yelusalemi. Polo wubabambula moyo ti, mu mbueno yi Yehova; kinlongo, kisalu ki bunganga Nzambi ayi minkayilu miomi mieba vanungu ku Yelusalemi, bisie bue ba ko bi busantu. (Ebe. 8:13) Bawombo mu batu bobo baba mu divula beni bamanga kuawu Mesiya. Kinlongo ki Yelusalemi kisie bue ba ko buangu ki tsambudulu yivedila yi Yehova, ayi kifuanu bungu.—Luka 13:34, 35.
6. Bila mbi mambu momo Polo katuba mu Ebelewo 13:5, 6 mabela mfunu mu thangu yina kuidi Bakristu?
6 Mu thangu Polo kasonikina basi Ebelewo, Yelusalemi diba divula diodi diba na luzingu lu kitoko koko batu bawombo beba yangalalanga vuanda kuna. Nsoniki mosi wuthama wu Loma wutedila Yelusalemi “divula diodi diluta zabakana ku Orient.” Bayuda bawombo baba mu zitsi ziphila mu phila beba kuendanga kuna kadika mvu mu diambu di kue tadi zifeti ziozi zieba salamanga kuna ayi yawu yeba tulanga ti mambu ma zimbongo maluta tula khulama mu divula beni. Mu kondo finda phaka, Bakristu bankaka babaka phe kimvuama kiwombo mu khulama yi mambu ma zimbongo mu divula beni. Bulendakana diawu Polo kabakambila ti: “Bika khadulu’eno yibika diatusu kuidi luzolo lu zimbongo. Monangeno khini mu bima biobi bidi yeno.” Ayi wubue tuba ziphova zimfunu ziozi tueta mona mu masonoko, mu sikididi kioki Yehova kadi kuidi kadika sadi kiandi mu ziphova ziazi ti: “Ndilendi kuyekula ko, ndilendi kuloza ko.” (Tanga Ebelewo 13:5, 6; 5 Mo. 31:6; Nku. 118:6) Yitombana ti Bakristu bobo beba zingilanga ku Yelusalemi ayi ku Yudea babambuka moyo ti Yehova kalendi ko kubayekula. Bila mbi? Bila kumanima ma mua thangu bo babaka nkanda beni, yitombana ti babika zinzo ziawu, bisalu biawu ayi bima biawu binkaka nkaka. Ayi kue zingila ku buala bu kinzenza, diodi diba diambu diphasi kuidi bawu.
7. Bila mbi tufueti yonzudila sikididi kieto kuidi Yehova lumbu kiaki?
7 Dilongi mu diambu di beto: Mambu mbi malembo tuvingila? “Ziphasi zinneni” ziela tona ayi nza yayi yimbimbi yela bungu. (Mat. 24:21) Banga Bakristu ba tandu kitheti, tufueti ba bakotuka ayi ba bakubama. (Luka 21:34-36) Mu thangu yi ziphasi zinneni, bulendakana tuela bika ndambu voti bima bieto bioso mu tudila Yehova ntima ti kedi bika ko batu bandi kadi fifioti. Diawu buba thangu yayi, tuamina ziphasi zinneni zitona, tuidi na diluaku dimonisa mu mbi tueta tudila sikididi kieto. Wukiyuvula kiuvu kiaki, ‘Mambu momo ndieta vanga ayi zikhanu ziama, meta monisa ti ndieta tula sikididi kiama bika mu kimvuama vayi kuidi Nzambi nioni veni tsila yidukisa ziphuila ziama?’ (1 Tim. 6:17) Kifuani ki Bakristu bathama kilenda kutusadisa muingi tueba tatamana ba bakuikama mu “ziphasi zinneni.” Vayi “ziphasi zinneni” ziela luta ba phasi viokila ziphasi zioso ziozi Bakristu bame dengana mu nza yayi. Buabu, bue tuela zabila bumboti mboti mambu momo tuela vanga mu thangu ziphasi zinneni ziela tona?
TUMUKINA BOBO BAKUTUTUADISA
8. Zithumunu mbi Yesu kavana balonguki bandi?
8 Mua ndambu mimvu kumanima mu thangu Polo kasonikina basi Ebelewo nkanda, Bakristu bamona nkangu wu masodi ma Loma mazungidila divula di Yelusalemi. Kiawu kiba dimbu ki kubamonisa ti bafueti tina, bila fioti fisiala mu diambu di divula di Yelusalemi dibungu. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Vayi kue yitombinina batinina? Yesu wubakamba kaka ti: “Buna bika batu bobo badi mu Yudea batinina ku miongo.” (Luka 21:21) Miongo miba miwombo mu zunga beni. Diawu, kundambusu mbi yitombinina ti batinina?
9. Nginu bila mbi Bakristu bakiyuvudila ti mu miongo mbi bafueti tinina? (Tala phe karti.)
9 Tutadila mua ndambu miongo miomi nginu Bakristu batinina: Miongo mi Samalia, miongo mi Ngalili, Mongo Helimoni, miongo mi Lebanoni, ayi miongo mi disimu dinkaka di Yolidani. (Tala karti.) Mavula mankaka ma bizunga beni bi miongo mamonika banga bibuangu bitinina bi lutanunu. Mu kifuani, divula di Gamla diba va mbata mongo wumosi wunila ayi phasi yiba mu kuenda kuna. Bayuda bankaka batadila divula beni banga buangu kimboti ki lutanunu. Vayi, Gamla kiyiza ba buangu kioki kisalimina mvita wungolo wu Bayuda ayi basi Loma, ayi batu bawombo ba divula beni bamana fua.b
Kuba na miongo miwombo miomi nginu Bakristu ba tandu kitheti batinina, vayi miongo mioso misi ba ko bibuangu bi lutanunu (Tala paragrafi 9)
10-11. a) Bue Yehova kabatuadisila? (Ebelewo 13:7, 17) b) Mamboti mbi Bakristu babaka mu monisa tumanana kuidi batu bobo beba kubatuadisanga? (Tala phe foto.)
10 Yimonika banga ti Yehova wutuadisa Bakristu mu nzila yi batu bobo beba tuadisanga kimvuka. Mutu mosi wu masolo mathama mu dizina di Eusèbe, wuyiza sonika ti: “Batu ba kimvuka ki Yelusalemi, mu lutuadusu lu Nzambi, babaka tsongolo mu nzila yi batu bobo bakikununu; babaka lutumunu ti . . . tuamina mvita wusalama, babotuka mu divula diodi baba ayi benda vuandi mu divula dimosi di Pérée diodi beba tedilanga mu dizina di Pella.” Divula di Pella dimonika banga buangu kimboti kioki Bakristu balenda kuenda. Disi ba ko kielo ayi Yelusalemi, yisi ba ko phasi mu kuenda kuna. Mu buela, batu bawombo bobo beba vuandanga ku Pella basi ba ko Bayuda ayi beba tombanga ko nuanisa basi Loma.—Tala karti.
11 Bakristu bobo batinina mu miongo basadila ndongi yi Polo yoyi yitubidi ti “lutumukinanga mintuadisi mieno” mi kimvuka. (Tanga Ebelewo 13:7, 17.) Yawu yitula ti bisadi bi Nzambi bivuka. Disolo dimonisini ti Nzambi kasi yekula ko batu bobo beba “vingila divula diodi didi zifondasio ziozi zilendi nikuka ko”—Kipfumu ki Nzambi.—Ebe. 11:10.
Divula di Pella disi ba ko buangu kioki kiba na vonza mu tinina (Tala paragrafi 10-11)
12-13. Bue Yehova katuadisila batu bandi mu zithangu zi ziphasi?
12 Dilongi mu diambu di beto: Yehova weta sadila batu bobo beta tuadisa mu diambu di vana kuidi batu bandi lutuadusu lufuana. Masonoko madi na bifuani biwombo biobi Yehova kasadila mimvungi mi mamemi mituadisa batu bandi mu zithangu zi ziphasi. (5 Mo. 31:23; Nku. 77:20) Ayi lumbu kiaki tuidi na bidimbu biwombo biobi bilembo monisa ti Yehova wulembo tatamana sadila batu bobo beta tuadisa.
13 Mu kifuani, mu thangu vunga ki COVID-19 kitotuka, “batu bobo . . . beta tuadisa” bavana lutuadusu lufuana. Bakulutu babaka zithumunu mu diambu di dukisa ziphuila zi kipheve zi bakhomba ziawu ba babakala ayi ba baketo. Mua thangu kumanima mathonono yi vunga beni, tukubika lukutukunu lumosi lunneni lolo luyenda tsangu ayi luviokila mu nzila yi 500 ki zimbembo mu internet, mu televizio ayi mu radio. Mu thangu yi vunga beni, tutatamana baka bidia bi kipheve. Yawu yitula ti, tutatamana ba mu bumosi. Tulenda ba sikididi ti buba zinzomono mbi tulenda dengana mu bilumbu binkuiza, Yehova wela tatamana sadisa batu bobo balembo tuadisa bazaba nzila yi nduenga yoyi tufueti landakana. Botula sikididi ayi tumamana kueto kuidi Yehova mu minsiku miandi, bikadulu mbi diaka mabi tusadisa tuba bakubama mu ziphasi zinneni muingi tueba vangila mambu mu nduenga mu thangu yoyi ntoto wela nikukina?
MONISA LUZOLO LU BAKHOMBA AYI KADULU KIYAMBA BANZENZA
14. Mu tadila Ebelewo 13:1-3 bikadulu mbi nginu Bakristu bamonisa mu bilumbu bitsuka bi khubukulu yi Bayuda?
14 Mu thangu ziphasi zinneni ziela tona, tuela monisa luzolo beto na beto viokila mu phila yoyi tueta bumonisina. Mu diambu beni, yela tombana ti tulandakana kifuani ki Bakristu bobo beba vuandanga ku Yelusalemi ayi ku Yudea. Thangu zioso beba monasananga luzolo bawu na bawu. (Ebe. 10:32-34) Vayi mu mimvu miomi milandakana tsukulu yi mambu ma Bayuda, Bakristu bamonisa “luzolo lu kikhomba” ayi kadulu ki “yakulanga banzenza” viokila phila yoyi beba kubutudilanga.c (Tanga Ebelewo 13:1-3.) Buawu beto phe tufueti luta bue monisina luzolo kuidi bakhomba zieto bo tueka pfika pfika mu tsukulu yi mambu ma nza yayi.
15. Bila mbi Bakristu ba basi Ebelewo babela na phuila yimonisa luzolo lu kikhomba ayi kadulu kiyamba banzenza kumanima matina?
15 Mu thangu masodi ma basi Loma mamana zungidila Yelusalemi ayi mu thangu mathumbu botuka mu kinzimbukila, yimonika ti Bakristu batina na mua ndambu bima kuandi bifioti. (Mat. 24:17, 18) Yitombana ti basalasana mu thangu beba tula vuayaje mu miongo ayi mu thangu baye vuanda mu zinzo ziawu zimona. Mu kondo finda phaka, “phuila yi lusadusu yiba yingolo” ayi yawu yitula ti Bakristu babaka diluaku dimonisina luzolo lu kikhomba lukiedika ayi bamonisa kadulu ki yakula banzenza mu sadisa batu bankaka ayi mu kaba bima biobi biba yawu.—Tito 3:14.
16. Bue tulenda monisina luzolo kuidi bakhomba zieto Bakristu bobo badi phuila yi lusadusu? (Tala phe foto.)
16 Dilongi mu diambu di beto: Luzolo lueta kututuma tusadisa bakhomba zieto ba babakala ayi ba baketo bobo badi phuila yi lusadusu. Bawombo mu dikanda di Yehova baba bakubama mu dukisa ziphuila zi kipheve ayi zi kinsuni zi bakhomba ziawu ba babakala ayi ba baketo bobo bayiza ba batu batina mu bila ki zimvita ayi mu bila ki bivunga biobi bieta totuka biawu veka biobi bisalimini mu bilumbu bibedi. Khomba mosi wunketo wu muisi Ukraine nioni wubika nzo’andi mu bila ki mvita wutuba ti: “Tumona koko ku Yehova kututuadisa ayi kutusadisa mu nzila yi bakhomba zieto. Batuyakula ayi batusadisa ku Ukraine, ku Hongrie ayi lumbu kiaki ku Allemagne koko tuidi.” Batu bobo bamonisa kadulu kiyakula bakhomba ziawu ba babakala ayi ba baketo ayi dukisa ziphuila ziawu, badi bisadulu mu mioko mi Yehova.—Zin. 19:17; 2 Ko. 1:3, 4.
Bakristu bobo babika bibuangu biawu mu diambu di tina, phuila yi lusadusu lueto badi (Tala paragrafi 16)
17. Bila mbi dididi diambu dimfunu mu yonzula luzolo lu kikhomba ayi kadulu kiyakula banzenza tona lumbu kiaki?
17 Mu kondo finda phaka, phuila yiphila yoyi yi lusadusu yela ba yiwombo mu bilumbu binkuiza viokila lumbu kiaki. (Hab. 3:16-18) Lumbu kiaki Yehova wulembo tukubika muingi tuyonzula luzolo lu kikhomba ayi kadulu kiyakula banzenza, bikadulu biobi biela ba mfunu wombo mu thangu beni yina.
MAMBU MBI MELA SALAMA MU BILUMBU BINKUIZA
18. Bue tulenda sokudila Bakristu ba basi Ebelewo bobo baba mu tandu kitheti?
18 Banga phila disolo dilembo bumonisina, Bakristu bobo batinina mu miongo, bavuka mu vonza kioki kibuilukila Yelusalemi. Babika divula beni, vayi Yehova kadi khumbu kabayekula. Dilongi mbi tulenda baka mu kifuani kiawu? Tuisi zaba ko bumboti mboti phila yoyi mambu mela salimina mu bilumbu binkuiza. Tuidi na ndubu yi Yesu yiba bakubama mu monisa kadulu ki tumamanana. (Luka 12:40) Tuidi diaka phe na ndubu yoyi Polo kavana mu nkanda wowo kasonikina basi Ebelewo, momo muidi na ndongi yoyi yifueti sadulu mu bilumbu bieto biabi banga kuandi phila bubela mu tandu kitheti. Ayi tuidi na sikididi kikinda ti Yehova kadi khumbu kela kutuyekula ayi kadi khumbu kela kutubika. (Ebe. 13:5, 6) Bika tutatamana tomba mu bukuikama boso divula diodi diela tatamana ba mvu ka mvu—Kipfumu ki Nzambi—ayi yangalala mu lusakumunu lu mvu ka mvu lolo kiela nata.—Mat. 25:34.
NKUNGA 157 Kimya ya solo!
a Mu thangu thama, mavula meba yadulungu nduka nduka kuidi ba mintinu. Mavula maphila yoyi meba tadulungu banga bitinu.—1 Mo. 14:2.
b Mambu beni masalama mu mvu 67 T.E., kumanima ma mua ndambu thangu kuandi mu thangu Bakristu babika Yudea ayi Yelusalemi mu diambu di batina.
c Kuma kioki kibangulu mu “luzolo lu kikhomba” kilenda sundula luzolo lolo lukala mu khati dikanda, vayi Polo wusadila kuma beni mu diambu di tubila nguizani yingolo yi luzolo yoyi yikala mu khati kimvuka.