XOOK 14
KʼAAY 8 Jéeoba kanáantken
«Yéeyeʼex máax a kʼáat a meyajteʼex»
«Teen yéetel le máaxoʼob yanoʼob tin wotochoʼ yaan k-meyajtik Jéeoba» (JOS. 24:15).
BAʼAX KEN K-KANE
Yaan u yáantkoʼon k-kʼaʼajs baʼax oʼolal t-yéeyaj k-meyajtik Jéeoba.
1. ¿Baʼax kʼaʼabéet k-beetik utiaʼal u kiʼimaktal k-óol yéetel baʼaxten? (Isaías 48:17, 18).
JÉEOBAEʼ jach u yaabiltmoʼon le oʼolal u kʼáat ka k-disfrutart le kuxtal teʼ kʼiinoʼobaʼ bey xan teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼ (Ecl. 3:12, 13). Letiʼeʼ tu tsʼáajtoʼon u páajtalil k-beetik jejeláas baʼaloʼob, pero maʼ tu beetoʼon utiaʼal k-gobernartikba t-juunaliʼ mix utiaʼal k-chʼaʼtuklik baʼax uts yéetel baʼax kʼaasiʼ (Ecl. 8:9; Jer. 10:23). Letiʼeʼ u yojleʼ utiaʼal u kiʼimaktal k-óoleʼ chéen kʼaʼabéet k-adorartik yéetel k-beetik le baʼax ku yaʼaliktoʼonoʼ (xok Isaías 48:17, 18).
2. ¿Baʼax u kʼáat Satanás ka k-creerte, yéetel baʼax tsʼoʼok u beetik Jéeoba utiaʼal u yeʼesik maʼ jaajiʼ?
2 Satanáseʼ u kʼáat ka k-tukleʼ maʼ kʼaʼabéettoʼon Jéeobaiʼ. Ku yaʼalikeʼ jeʼel u kiʼimaktal k-óol yéetel jeʼel k-gobernartikba chéen t-juunaleʼ (Gén. 3:4, 5). Pero utiaʼal u yilaʼal maʼ jaaj baʼax ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ tsʼoʼok u chaʼik tiʼ wíinik ka u gobernartuba tu juunal ichil junpʼéel tiempo. Bejlaʼeʼ chíikaʼan u yilaʼal de ke wíinikeʼ maʼ tu páajtal u beetik leloʼ. Le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ yaʼab máakoʼob kiʼimakchaj u yóoloʼob úuchik u meyajtikoʼob Jéeoba. Juntúul tiʼ letiʼobeʼ Jesús. Teʼ xookaʼ yáaxeʼ yaan k-ilik baʼaxten Jesúseʼ tu chʼaʼtuklaj u meyajtik Jéeoba, yaan xan k-ilik baʼaxten Jéeobaeʼ ku náajmatik ka k-adorarte, yéetel tu tsʼookeʼ yaan k-kʼaʼajsik baʼaxten t-chʼaʼtuklaj k-meyajtik Jéeoba.
BAʼAXTEN JESÚSEʼ TU YÉEYAJ U MEYAJTIK JÉEOBA
3. ¿Baʼax tu yaʼalaj Satanás u tsʼáaik tiʼ Jesús yéetel baʼax tu chʼaʼtuklaj Jesús u beetik?
3 Le tiaʼan kaʼach Jesús way Luʼumoʼ kʼaʼabéetchaj u yilik máax ken u meyajte. Le maʼ sen úuch okjaʼanakoʼ Satanáseʼ tu yaʼalaj u tsʼáaiktiʼ tuláakal u ayikʼalil yóokʼol kaab wa ka adorartaʼak tumen Jesús kex chéen juntéen. Pero Jesúseʼ tu núukajtiʼ: «¡Xeen Satanás! Tumen u Tʼaan Dioseʼ ku yaʼalik: ‹Jéeoba a Dios unaj a adorartik, yéetel chéen letiʼ kʼaʼabéet a meyajtik›» (Mat. 4:8-10). ¿Baʼaxten bey tu núukiloʼ? Koʼoneʼex ilik jujunpʼéel baʼax oʼolal bey tu beetiloʼ.
4, 5. ¿Baʼaxten Jesúseʼ tu yéeyaj u meyajtik Jéeoba?
4 Jesúseʼ tu yéeyaj u meyajtik Jéeoba tumen jach u yaabiltmaj (Juan 14:31). Tsʼoʼoleʼ ku meyajtik xan tumen u yojel letiʼe baʼax maas maʼalob jeʼel u beetkoʼ (Juan 8:28, 29; Apo. 4:11). Jesúseʼ u yojel Jéeoba tsʼáa u kuxtal, jach ku yeʼesik u yutsil yéetel ku páajtal u confiar tiʼ letiʼ (Sal. 33:4; 36:9; Sant. 1:17). Tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ ku yaʼalik u jaajil. Jesúseʼ u yojleʼ tuláakal le baʼax yaantiʼoʼ u Taata tsʼaamiltiʼ (Juan 1:14). Chéen baʼaleʼ Satanáseʼ letiʼ taas le kíimil yóokʼol tuláakal máakoʼ, jach kʼasaʼan yéetel ku tuus (Juan 8:44). Jesúseʼ u kʼaj óol maʼalob máax Jéeoba yéetel máax Satanás, le oʼolaleʼ mix juntéen máan tu tuukul u tsʼáaikuba tu contra Jéeoba jeʼex tu beetil Satanáseʼ (Fili. 2:5-8).
5 Uláakʼ baʼax oʼolal tu chʼaʼtuklaj Jesús u meyajtik Jéeobaeʼ tumen tuukulnaj mantatsʼ tiʼ le utsiloʼob ken u taas wa ku chúukpajal u yóoloʼ (Heb. 12:2). Tsʼoʼoleʼ u yojel xaneʼ wa ku meyajtik Jéeobaeʼ yaan u santificartik u kʼaabaʼ yéetel yaan u xuʼulsik tiʼ le muʼyajil tu beetaj u yantal le Kʼaasilbaʼaloʼ.
BAʼAXTEN KU NÁAJMATIK JÉEOBA KA K-ADORARTE
6, 7. ¿Baʼaxten yaʼab máakoʼobeʼ maʼ tu meyajtikoʼob Jéeoba?
6 Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab máakoʼobeʼ maʼ tu meyajtikoʼob Jéeoba tumen maʼ u kʼaj óoloʼobiʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ u kʼaj óoloʼob u jatsʼuts modosiʼ yéetel maʼ u yojloʼob tuláakal le baʼax ku beetik Jéeoba tu yoʼolaloʼoboʼ. Lelaʼ bey úuchik tiʼ le máaxoʼob kʼaʼaytajnaj Pablo tu kaajil Atenasoʼ (Hech. 17:19, 20, 30, 34).
7 Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob kajaʼanoʼob Atenasoʼ Jéeobaeʼ «letiʼ tsʼáaik kuxtal, iikʼ yéetel tuláakal baʼal tiʼ máak». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan tiʼob: «Tu yoʼolal letiʼeʼ kuxaʼanoʼon, k-péek yéetel way yanoʼoneʼ». Tu tsolaj xan tiʼobeʼ «chéen yéetel juntúul wíinikeʼ tu beetaj tuláakal u kajnáaliloʼob le luʼumaʼ». Yoʼolal tuláakal le baʼaloʼobaʼ Dioseʼ ku náajmatik ka k-meyajte (Hech. 17:25, 26, 28).
8. ¿Baʼax maʼ ken u beet Jéeoba mix bikʼin?
8 Wa Jéeoba u kʼáateʼ jeʼel u obligarkoʼon k-meyajteʼ tumen letiʼ beetmiloʼon. Chéen baʼaleʼ mix bikʼin ken u beet leloʼ. Letiʼeʼ u kʼáateʼ t-puksiʼikʼal ka jóokʼok k-meyajtik (1 Tim. 2:3, 4). U tsʼaamajtoʼon yaʼab baʼaloʼob utiaʼal u yeʼesiktoʼoneʼ letiʼeʼ jach tu jaajil yaan, yéetel u yaabiltmoʼon. Tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ ku kaʼanskoʼon utiaʼal ka páajchajak k-áantik u maasil u kanoʼob baʼax ken u beet yoʼolal wíinik yéetel bix ken u beetil (Mat. 10:11-13; 28:19, 20). Letiʼeʼ u tsʼaamaj xan múuchʼuliloʼob yéetel máaxoʼob kanáantkoʼon yéetel yaabilaj (Hech. 20:28).
9. ¿Bix u yeʼesik Jéeoba u yaabiltmaj tuláakal máak?
9 Jéeobaeʼ ku yeʼesik xan u yaabilaj yoʼolal le forma bix u tratartik le máaxoʼob maʼ tu creerkoʼob wa jach tu jaajil yanoʼ. Desde úuchjeakileʼ yaʼab máakoʼobeʼ tsʼoʼok u chʼaʼtuklik u beetkoʼob chéen le baʼax u kʼáatoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ como jach uts Jéeobaeʼ tsʼoʼok u tsʼáaiktiʼob tuláakal le baʼax kʼaʼabéettiʼob utiaʼal u kuxtaloʼoboʼ yéetel utiaʼal u disfrutarkoʼob le kuxtaloʼ (Mat. 5:44, 45; Hech. 14:16, 17). Por ejemploeʼ tsʼoʼok u chaʼik u yantal u familiaʼob, u paalaloʼob, u amigoʼob yéetel u disfrutarkoʼob u yich u meyajoʼob (Sal. 127:3; Ecl. 2:24). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Jéeobaeʼ jach u yaabiltmaj tuláakal máak (Éxo. 34:6). Beoraaʼ koʼoneʼex ilik baʼaxten t-chʼaʼtuklaj k-meyajtik Jéeoba yéetel baʼax bendicióniloʼob k-kʼamik yoʼolal leloʼ.
BAʼAXTEN T-CHʼAʼTUKLAJ K-MEYAJTIK JÉEOBA
10. 1) ¿Baʼaxten t-chʼaʼtuklaj k-meyajtik Jéeoba? (Mateo 22:37). 2) ¿Bix u yáantkoʼon k-tuukul tiʼ le jatsʼuts modos yaan tiʼ Jéeobaoʼ? (Salmo 103:13, 14).
10 Jeʼex Jesúseʼ toʼon xaneʼ k-meyajtik Jéeoba tumen jach k-yaabiltmaj (xok Mateo 22:37). Mientras maas k-kʼaj óoltik Jéeobaeʼ maas ku jatsʼutstal k-ilik u jatsʼuts modosoʼob. Junpʼéel tiʼ le jatsʼuts modos ku yeʼesik Jéeobaoʼ letiʼe pacienciaoʼ. Por ejemploeʼ le ka desobedecertaʼab tumen le israelitaʼoboʼ letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Beet uts a pʼatkeʼex le bej maʼ maʼalob ka biskeʼexoʼ» (Jer. 18:11). Tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ ku kʼaʼajaltiʼeʼ toʼoneʼ chéen luʼumoʼon (xok Salmo 103:13, 14). Le kéen tuukulnakoʼon túun tiʼ le jatsʼuts modos yaan tiʼ Jéeobaoʼ ku beetik k-tsʼíiboltik k-meyajtik mantatsʼ.
11. ¿Baʼax uláakʼ oʼolal t-chʼaʼtuklaj k-meyajtik Jéeoba?
11 Uláakʼ baʼax oʼolal t-chʼaʼtuklaj k-meyajtik Jéeobaeʼ tumen k-ojel deporsi letiʼe baʼax kʼaʼabéet k-beetkoʼ (Mat. 4:10). Tsʼoʼoleʼ wa ku chúukpajal k-óol k-meyajteʼ jach yaan u taasik yaʼab utsiloʼob. Por ejemploeʼ yaan k-áantaj utiaʼal ka santificartaʼak u kʼaabaʼ Dios, yaan k-eʼesik Satanáseʼ chéen juntúul j-tuus yéetel yaan k-kiʼimakkúunsik u yóol Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ wa toʼon k-meyajtik Jéeobaeʼ yaan u yantaltoʼon esperanza utiaʼal k-kuxtal mantatsʼ (Juan 17:3).
12, 13. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax úuch tiʼ Jane yéetel Pamoʼ?
12 Desde tu chichnil máakeʼ jeʼel u kʼuchul u yaabilt Jéeobaeʼ, yéetel kex ka máanak le tiempooʼ jeʼel u páajtal u seguer u yaabiltikeʼ. Lelaʼ bey úuchik tiʼ Jane yéetel Pam.a Le ka káaj u xokikoʼob le Biblia yéetel le Testigoʼoboʼ Janeeʼ yaan 11 años tiʼ yéetel Pameʼ 10. Kex u taataʼob maʼ tu yóotoʼob ka tsʼaʼabak xook tiʼobeʼ, tu tsʼáajoʼob permiso tiʼ u hijaʼob utiaʼal ka xiʼikoʼob muchʼtáambal yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Jane yéetel Pameʼ kʼaʼabéet u binoʼob fin de semana teʼ religión tuʼux ku binoʼob letiʼoboʼ. Le ka máan kʼiineʼ Janeeʼ ku yaʼalik: «In wéet xookoʼobeʼ ku sen aʼalikoʼobten kaʼach ka núupkʼebanchajken yéetel ka in drogartinba, chéen baʼaleʼ le baʼaxoʼob tu kaʼansoʼobten u testigoʼob Jéeobaoʼ le áanten utiaʼal maʼ in lúubul tiʼ le baʼaloʼobaʼ».
13 Le ka nojochchajoʼobeʼ káaj u jóokʼloʼob kʼaʼaytaj, le ka tsʼoʼokeʼ tu beetaj u precursorailoʼob. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tsʼoʼok u chan yantal u jaʼabil u taataʼob, le oʼolaleʼ káaj xan u kanáantkoʼob. Le kéen tuukulnak Jane tiʼ tuláakal le baʼax tsʼoʼok u yúuchultiʼoboʼ, ku yaʼalik: «Tin wileʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ ku kanáantik u amigoʼob, jeʼex u yaʼalik 2 Timoteo 2:19, letiʼeʼ ‹u kʼaj óol le máaxoʼob u tiaʼaloʼoboʼ›». Jeʼex k-ilkoʼ wa k-yéeyik k-meyajtik Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u kanáantkoʼon.
14. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik wa k-kʼáat ka pʼáatak limpioil u kʼaabaʼ Jéeobaeʼ? (Ilawil xan le fotoʼoboʼ).
14 Toʼoneʼ k-kʼáat ka pʼáatak limpioil u kʼaabaʼ Jéeoba. Koʼoneʼex aʼalikeʼ juntúul a amigoeʼ jach jatsʼuts u modos, jach uts yéetel jach ku naʼatkech. Chéen baʼaleʼ juntúul máakeʼ ku káajal u tʼaan kʼaas tiʼ letiʼ. ¿Baʼax ken a beete? ¿Máasaʼ yaan a defendertik? Bey xan u yúuchul yéetel Jéeobaoʼ. Le kéen k-uʼuy táan u yaʼalaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak tu yoʼolaleʼ k-defendertik, k-aʼalik u jaajil tu yoʼolal (Sal. 34:1; Isa. 43:10). Wa k-kʼáat k-meyajt Jéeobaeʼ yaan k-eʼesik yéetel baʼax k-aʼalik bey xan yéetel baʼax k-beetik.
¿Yaan wa a defendertik u kʼaabaʼ Jéeoba? (Ilawil párrafo 14)b
15. ¿Baʼax bendicióniloʼob tu kʼamaj Pablo úuchik u chʼaʼtuklik u meyajtik Dios? (Filipenses 3:7, 8).
15 Wa k-ilik yaan baʼax kʼaʼabéet k-kʼexik ichil k-kuxtal utiaʼal k-maas meyajtik Jéeobaeʼ kʼaʼabéet k-beetik. Apóstol Pabloeʼ bey tu beetiloʼ. Letiʼeʼ jach táan u bin utsil tiʼ kaʼachi, pero tu pʼataj tuláakal baʼal utiaʼal u tsaypachtik Jesús yéetel utiaʼal u meyajtik Jéeoba (Gál. 1:14). Leloʼ tu beetaj u jach kiʼimaktal u yóol yéetel tu tsʼáaj u oportunidadil tiʼ u gobernar teʼ kaʼan yéetel Cristooʼ. Jeʼex Pabloeʼ toʼon xaneʼ maʼ t-arrepentir úuchik k-chʼaʼtuklik k-meyajtik Jéeoba (xok Filipenses 3:7, 8).
16. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon u ejemplo Julia? (Ilawil xan le fotoʼoboʼ).
16 Wa ku meyajtoʼon k-kuxtal utiaʼal k-chʼikikba k-meyajt Jéeobaeʼ jach yaan u taasiktoʼon utsiloʼob beoraaʼ bey xan teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼ. Leloʼ bey úuchik tiʼ Julia. Letiʼeʼ ku táakpajal kaʼach ichil junpʼéel coro tiʼ junpʼéel iglesia. Juntéenjeak túuneʼ ilaʼab tumen juntúul máak cantanteeʼ ka aʼalaʼabtiʼeʼ jeʼel u kaʼansaʼal kʼaayeʼ. Jach maʼ xáanchaj ka famosachaji, ka joʼopʼ u bisaʼal kʼaay tiʼ lugaroʼob jach kʼaj óolaʼanoʼob. Juntéenjeakeʼ le táan u xook tiʼ junpʼéel escuela tuʼux ku kaʼansaʼal paaxeʼ, juntúul u yéet xookeʼ tu tsikbaltajtiʼeʼ u kʼaabaʼ Dioseʼ Jéeoba. Julia túuneʼ tu kʼamaj junpʼéel xook, hasta kaʼatéen ku xook ichil junpʼéel semana. Kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ tu pʼataj le kʼaayoʼ ka tu chʼikuba u meyajt Jéeoba. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Yaʼab máakoʼob aʼalikten kaʼacheʼ táan in desperdiciartik in kuxtal [ . . . ]. Pero le baʼax in kʼáat kaʼachoʼ in meyajtik Jéeoba». Beoraaʼ tsʼoʼok 30 años úuchuk leloʼ. ¿Bix u yuʼubikuba Julia? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach kiʼimak in wóol tumen in wojleʼ Jéeobaeʼ yaan u tsʼáaikten tuláakal le baʼax ku tsʼíiboltik in puksiʼikʼal teʼ túumben luʼumoʼ» (Sal. 145:16).
Wa k-meyajtik Jéeobaeʼ yaan k-disfrutartik le kuxtaloʼ (Ilawil párrafo 16)c
SEGUERNAK A MEYAJTIK JÉEOBA
17. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼob tu yaʼalaj Pablo teʼ Hebreos 10:37?
17 Jach maʼ yaʼab u bin u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulsaʼal tiʼ le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Tumen ‹chéen junpʼíit kʼiin u bin›, yéetel ‹le máax táan u taaloʼ yaan u kʼuchul, jach tu yorail ken kʼuchuk›» (Heb. 10:37). ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼobaʼ? Yáaxeʼ maʼ yaʼab tiempo pʼaatal tiʼ le máakoʼob utiaʼal ka u chʼaʼtukult u meyajtikoʼob Jéeobaoʼ (1 Cor. 7:29). U kaʼapʼéeleʼ k-ojleʼ kex tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik k-meyajtik Jéeobaeʼ yaan k-muʼyaj, pero «chéen junpʼíit kʼiin».
18. Jéeoba yéetel Jesúseʼ, ¿baʼax ku invitarkoʼon k-beete?
18 Jesúseʼ tu invitartaj tuláakal máak utiaʼal ka u beetuba u discípulo yéetel utiaʼal ka u yuʼub u tʼaan mantatsʼ (Mat. 16:24). Yaan tiʼ toʼoneʼ kex úuch joʼopʼok k-meyajtik Jéeobaeʼ maʼ unaj u lúubul k-óoliʼ, baʼaxeʼ unaj u chúukpajak k-óol tak tu xuul. Kex maʼ fácileʼ, pero jach ku beetik u kiʼimaktal óol yéetel k-kʼamik yaʼab bendiciónoʼob ikil k-meyajtik Jéeoba (Sal. 35:27).
19. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon u ejemplo Gene?
19 Yaan máakeʼ ku tuklikeʼ utiaʼal u meyajtik Jéeobaeʼ yaʼab sacrificioʼob unaj u beetik. Táankelem, ¿ka tuklik wa maʼ kun chaʼabil a beetik yaʼab baʼaloʼob wa ka meyajtik Jéeoba? Juntúul táankelem ku kʼaabaʼtik Geneeʼ, ku yaʼalik: «Kin tuklik kaʼacheʼ jach yaʼab baʼal maʼ tu chaʼabal u beetik le Testigoʼoboʼ. Por ejemploeʼ mientras teen táan in kʼaʼaytaj yéetel táan in bin muchʼtáambaleʼ, le u maasil paalaloʼoboʼ táan u divertirkubaʼob, ku yantal u noviaʼob yéetel ku páajtal u báaxtikoʼob videojuegos tuʼux ku yúuchul baʼateʼel». ¿Baʼax úuch tiʼ Gene úuchik u tuukul beyoʼ? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Kex táan in meyajtik Jéeobaeʼ, joʼopʼ in beetik baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ. Kex tu káajbal kiʼimak in wóoleʼ, le ka tsʼoʼokeʼ tin wuʼuyaj maʼ kiʼimak in wóoliʼ. Le oʼolaleʼ joʼopʼ in kʼaʼajsik le baʼaxoʼob in kanmaj teʼ Bibliaoʼ, yéetel in tuukul tiʼ le utsiloʼob ku taaskoʼ. Ka túun tin chʼaʼtuklaj in meyajtik Jéeoba yéetel u jaajil in wóol. Desde le kʼiin jeʼeloʼ tin wuʼuyaj Jéeobaeʼ ku núukik tuláakal in oraciónoʼob».
20. ¿Baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik k-beetik?
20 Le salmistaoʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba: «Kiʼimak u yóol le máax ka yéeyik yéetel ka natsʼik utiaʼal u kajtal tu táankabil a wotochoʼ» (Sal. 65:4). Toʼoneʼ jeʼel u páajtal k-aʼalik jeʼex Josuéeʼ: «Teen yéetel le máaxoʼob yanoʼob tin wotochoʼ yaan k-meyajtik Jéeoba» (Jos. 24:15).
KʼAAY 28 In kʼáat in bisinba yéetel Jéeoba
a Kʼexaʼan jujunpʼéel kʼaabaʼob.
b FOTOʼOB: Teʼ tuʼux ku yúuchul asambleaoʼ junjaats máakoʼobeʼ táan u tʼaanoʼob tu contra u testigoʼob Jéeoba, le ka tsʼoʼokeʼ juntúul koʼolel tu yuʼubaj le baʼax ku yaʼalik le máakoʼoboʼ ku náatsʼal teʼ tuʼux yaan junpʼéel carritooʼ yéetel ku tsikbaltaʼaltiʼ le u jaajil ku yaʼalik le Bibliaoʼ.
c FOTOʼOB: Teʼ fotoaʼ chíikaʼan le baʼax tu pʼataj Julia utiaʼal u meyajtik Jéeobaoʼ.