Cadi gúninu xiixa ni gucaa Dios gusaana de gusisaca laanu
«Ti hombre ni qué rudxiibaʼ laca laa la? zusisácacabe laa.» (PROV. 29:23)
1, 2. 1) Xi zanda guiénenu ora ridúʼndanu diidxaʼ «guendarisaca» lu Biblia. 2) Gunáʼ nga ca guendarinabadiidxaʼ ni zacábinu lu tema riʼ.
XI RINÍʼ íqueluʼ ora runadiágaluʼ diidxaʼ guendarisaca. Ñee riníʼ íqueluʼ guiráʼ ni bizáʼ Dios la? (Sal. 19:1.) Ñee riníʼ íqueluʼ modo rusisácacabe binni napa stale bidxichi, cani jma nuu xpiaaniʼ o cani biʼniʼ xiixa cosa risaca la? Diidxaʼ hebreu ni riquiiñeʼ Biblia para «guendarisaca» biquiiñeʼ ni ora maʼ caníʼ binni de xiixa ni nanaa. Dxiqué biquiiñeʼ binni moneda de oro ne de plata ne moneda ni jma nanaa que nga ni jma risaca. Nga runi bizulú biquiiñecabe diidxaʼ «guendarisaca» riʼ para guiníʼcabe de xiixa ni nabé ridxagayaa binni.
2 Yanna riʼ nabé rusisaca binni tuuxa ni napa poder para guni mandar, ni napa ti puestu risaca o ni nabé runibiáʼ binni laa. Peru xi zanda guininu de Jiobá yaʼ. Biblia rusiene tuu nga ca binni ni rusisácabe. Proverbios 22:4 na: «Pa qué gudxíʼbanu laca laanu ne guidxíbinu Jiobá la? zácanu ricu, zusisácabe laanu, ne zápanu guendanabani». Ne discípulo Santiagu (Jacobo) bicaa: «Lagaca nadóʼ nezalú [Jiobá], ne laa zusisaca laatu» (Sant. 4:10). Yanna, ximodo nga rusisaca Jiobá laanu. Xi zanda gucueeza Dios de gusisaca laanu. Ne xi zanda gúninu para gusisaca Dios xcaadxi binni.
3-5. Ximodo rusisaca Jiobá laanu.
3 Hombre ni bicaa Salmo 73 que nanna zanaazeʼ Jiobá náʼ para gusiidiʼ laa xi naquiiñeʼ guni ne zusisaca Dios laa. Biblia na: «Guiráʼ ora nuaaniáʼ lii; maʼ naazeluʼ nayaʼ ladu derechu. Né conseju stiluʼ zuluiʼluʼ naa xi guneʼ, ne zusisácaluʼ naa» (Salmo 73:23, 24). Ximodo nga rusisaca Jiobá ca xpinni ni ruzuubaʼ diidxaʼ yaʼ. Rúnibe ni de stale modo. Tobi de laani nga ora racanebe laacaʼ guiénecaʼ xi racaláʼdxibe (1 Cor. 2:7). Pa gucaadiáganu laabe ne guzúʼbanu diidxaʼ la? zudiibe lugar gaca xhamígunu laabe (Sant. 4:8).
4 Ne laaca maʼ bisaana Dios ti dxiiñaʼ nabé risaca para ca xpinni: gucheechecaʼ diidxaʼ (2 Cor. 4:1, 7). Ora rúninu dxiiñaʼ riʼ para gusisácanu Bixhózenu ni nuu guibáʼ ne gacanenu xcaadxi binni la? rusisácabe laanu. Ne Jiobá maca guníʼ: «Cani gusisaca naa la? zusisacaʼ laacaʼ» (1 Sam. 2:30). Nga runi, pa gucheechenu diidxaʼ la? zusisaca Jiobá laanu purtiʼ ziuuláʼdxibe ni cayúninu ne zaníʼ ca binni ridagulisaa ni galán de laanu (Prov. 11:16; 22:1).
5 Ne pa cuézanu gacané Jiobá laanu ne qué guireecueʼnu de neza stibe la? zaguube ndaayaʼ laanu, purtiʼ Biblia maca guníʼ: «Laabe zusisácabe lii para guibániluʼ lu guidxilayú. Ora guinitilú ca binni qué iquiiñeʼ ca, lii zuuyuʼ ni» (Sal. 37:34). Nga runi, zanda cuézanu gusisaca Dios laanu ora guicaanu guendanabani ni qué zaluxe (Sal. 37:29).
«QUÉ RINAʼYA UCHÁ BINNI GUIDXILAYÚ ENDA NARÓʼ STINNEʼ»
6, 7. Xiñee qué ñuni cré stale binni pa Jesús nga Mesías ni nexheʼ gueeda.
6 Maʼ bidúʼyanu racalaʼdxiʼ Jiobá gusisaca laanu. Peru xi zanda gucueeza laabe de gúnibe ni yaʼ. Tobi de laani nga ora gucaadiáganu ni guiníʼ ca binni ni qué runi adorar Jiobá. Ngapeʼ nga ni biʼniʼ stale de ca binni ni biʼniʼ mandar tiempu stiʼ Jesús. Guidúʼyanu xi guníʼ apóstol Juan: «Stale de ca xaíque bini cre laabe, peru nagaʼchiʼ purti ridxibi ca cuee ca fariseu laaca de ndaani yuʼduʼ. Purti jma riulaʼdxi ca usisaca binni laaca que usisaca Dios laacaʼ» (Juan 12:42, 43). Jma galán ñeni laacabe pa qué nucaadiágacabe ni guníʼ ca fariseu que.
7 Dxi bicheeche Jesús diidxaʼ bisihuinni xiñee qué ñuni cré stale binni pa laabe nga Mesías ne xiñee qué ñápacaʼ fe laabe (biindaʼ Juan 5:39-44). Maʼ raca stale siglu ngue de cabeza guidxi Israel gueeda Mesías, o Cristu. Ne Daniel maca guníʼ padxipeʼ gueedabe ne zándaca guyuu tu biene maʼ bidxiña dxi que. Ngue runi, ora biʼyaʼ ca binni que cucheeche Juan ni Riguunisa diidxaʼ, stale de laacaʼ gunabadiidxacaʼ «pa laabe nga Cristu» (Luc. 3:15). Gudiʼdiʼ si chupa chonna beeu, bizulú Jesús bicheeche diidxaʼ; Mesías ni cabézacabe que maʼ nuu ládecabe ne cusiidiʼ laacabe. Peru triste guininu ni, ca maestru ni rusiidiʼ Ley stiʼ Dios qué ñuni crecaʼ laabe. Ne bisihuinni Jesús xiñee qué ñuni crécabe laa ora guníʼ: «Qué zanda guni cre tu, purti laca laatu rusisaca saa tu, ne qué lica ruyubi tu usisaca Dios laatu».
8, 9. Bizeeteʼ ti ejemplu ni gusihuinni xiñee naquiiñeʼ chuʼnu cuidadu ti cadi chuuláʼdxinu gusisaca binni laanu.
8 Pa qué chuʼnu cuidadu la? zándaca qué zudiʼnu cuenta jma ziuuláʼdxinu gusisaca binni laanu que gusisaca Dios laanu. Ximodo nga yaʼ. Para guiénenu ni la? guchaaganu guendarisaca riʼ né ca biaaniʼ nuu guibáʼ. Ñee rietenalaʼdxuʼ últimu biaje gundisaluluʼ guibáʼ ti huaxhinni ne biiyaluʼ guiráʼ ca beleguí ni cuzaaniʼ la? Zándaca dede qué nidxélaluʼ xi niniʼluʼ ora bíʼyaluʼ pabiáʼ sicarú rihuinni guiráʼ «ni nuu [...] ibáʼ» (1 Cor. 15:40, 41). Yanna, pa guyadxinu guibáʼ ndaaniʼ ti guidxi ra nuu stale biaaniʼ, ñee zaqueca zadúʼyanu ni la? Coʼ njaʼ. Xiñee yaʼ. Purtiʼ ca biaaniʼ nuu ndaaniʼ guidxi ca qué rudiicaʼ lugar gúʼyanu modo ruzaaniʼ ca beleguí ni nuu jma zitu. Ñee riníʼ nga jma ruzaaniʼ ca biaaniʼ nuu lu calle, cani nuu ndaaniʼ ca estadiu o ca biaaniʼ stiʼ ca yoo ni jma naroʼbaʼ la? Coʼ. Cumu jma gaxha nuucani de laanu la? ruchiiñaʼ cani laanu ne qué rudiicani lugar guidúʼyanu guiráʼ ni bizáʼ Jiobá. Para ganda guidúʼyanu pabiáʼ sicarú modo ruzaaniʼ guiráʼ beleguí cá guibáʼ ti huaxhinni la? napa xidé gusuinu guiráʼ biaaniʼ nuu ndaaniʼ ti guidxi o chuunu ti lugar ra nacahui.
9 Guendarisaca stiʼ binni guidxilayú zeeda gaca casi biaaniʼ stiʼ ti guidxi. Cumu nuunu lade ca binni riʼ la? zándaca sin gudiʼnu cuenta ziuuláʼdxinu gusisaca binni laanu ne zaníʼ íquenu huaxiéʼ galán gusisaca Jiobá laanu. Stale binni qué rucaadiaga stiidxaʼ Reinu purtiʼ ridxíbicaʼ xi guiníʼ ca xhamígucaʼ o xi guiníʼ binnilídxicaʼ. Peru xi zanda guininu de ca xpinni Dios yaʼ. Ñee laaca ñuuláʼdxicabe nusisaca binni laacabe la? Guiníʼ íquenu de ti hombrehuiiniʼ ni chigucheeche diidxaʼ ti lugar ra nabé runibiáʼcabe laa peru guirutiʼ qué ganna pa testigu stiʼ Jiobá laa. Ñee zadxíbibe gúʼyacabe laabe la? O guiníʼ íquenu de sti xpinni Cristu ni cá ique guni jma lu xhiiñaʼ Dios peru ruxidxi xcaadxi binni laa pur laani. Xi gúnibe yaʼ. Ñee zucaadiágabe ni guiníʼ cani huaxiéʼ riuulaʼdxiʼ guni xhiiñaʼ Jiobá la? Yanna, pa nuu ti xpinni Cristu ni biʼniʼ ti pecadu nabé naroʼbaʼ yaʼ. Ñee zucaachibe ni purtiʼ cadxíbibe ganna ca binni ridagulisaa xi bíʼnibe o pur qué racaláʼdxibe guninabe ca binni ni nadxii laabe la? Pa jma risaca para laabe chuʼbe galán né Jiobá sti biaje la? ziebe ra nuu ca binnigola stiʼ ca binni ridagulisaa ne zanábabe gacanecaʼ laabe (biindaʼ Santiago 5:14-16).
10. 1) Xi zazaaca pa chúʼpenu xizaa pur ni riníʼ ique xcaadxi binni de laanu. 2) Xi zabeendunu pa qué gudxíʼbanu laca laanu.
10 Yanna, pa cayúninu stipa pur guiniisinu jma lu stiidxaʼ Dios ne gudii ti xpinni Cristu ti conseju laanu yaʼ. Zanda gacané conseju stibe laanu pa qué rudxíʼbanu laca laanu. Nga runi, jma galán gucaadiáganu conseju ni gudiicabe laanu ne cadi gusihuínninu qué rucheʼnu o guininu jneza cani rúninu. Yanna, pa naquiiñeʼ gacanenu ti xpinni Cristu para gaca xiixa dxiiñaʼ yaʼ. Ñee zúninu ni purtiʼ racaláʼdxinu gusisaca binni laanu pur ni nánnanu ne pur ca stipa ni cayúninu la? Pa chuʼ dxi tiidinu lu tobi de cani maʼ bizéʼtenu ca cadi guiaandaʼ laanu ca diidxaʼ riʼ: «Ti hombre ni qué rudxiibaʼ laca laa la? zusisácacabe laa» (Prov. 29:23).
11. Xi naquiiñeʼ guni sentirnu ora gusisácacabe laanu, ne xiñee.
11 Cani racalaʼdxiʼ gaca binnigola lade ca binni ridagulisaa o cani maʼ nácani cadi naquiiñeʼ guyubi gusisácacabe laa (1 Tes. 2:6; 1 Tim. 3:1). Yanna, xi naquiiñeʼ guni ti Testigu ora gusisácacabe laa pur xiixa ni biʼniʼ yaʼ. Cadi dxandíʼ qué zúnibe ti estatua stibe para gusisaca binni laabe casi ca biʼniʼ rey Saúl la? (1 Sam. 15:12.) Peru ñee riénebe cayanda cayúnibe ca dxiiñaʼ ca purtiʼ nachaʼhuiʼ Dios né laabe la? Ne pa despué guicaarube xcaadxi dxiiñaʼ ndaaniʼ xquidxi Dios, cayácani purtiʼ caguu Dios ndaayaʼ laabe ne cayacané laabe (1 Ped. 4:11). Ni guni sentirnu ora guiníʼ tuuxa jneza rúninu dxiiñaʼ zusihuínnini tu laa jma riuuláʼdxinu gusisaca laanu (Prov. 27:21).
«RACALAʼDXI TU GUNI TU NI NA» BIXHÓZETU
12. Xiñee qué nucaadiaga caadxi judíu Jesús.
12 Ca cosa malu ni riuuláʼdxinu gúninu zanda gucueeza cani Dios de gusisaca laanu, purtiʼ qué zudii cani lugar gucaadiáganu ni rusiidiʼ Dios (biindaʼ Juan 8:43-47). Jesús guníʼ qué niná caadxi judíu nucaadiaga laabe purtiʼ racaláʼdxicaʼ gúnicaʼ ni na Binidxabaʼ. Laabe gúdxibe laacaʼ: «Racalaʼdxi tu guni tu ni na» bixhózetu.
13, 14. 1) Xi guníʼ caadxi científicu de cerebru stinu. 2) Ximodo zanda gánnanu tu racaláʼdxinu gucaadiáganu.
13 Nuu biaje rucaadiáganu ni jma si riuuláʼdxinu (2 Ped. 3:5). Maca bizáʼ Jiobá cerebru stinu para cadi gulábinu intiica ridxi ni cadi caquiiñepeʼ gunadiáganu. Biʼniʼ ejerciciu riʼ: biʼniʼ stipa pur gunadiágaluʼ guiráʼ ridxi huiiniʼ ni cayaca nagasiduʼ riʼ. Zándaca ante gúniluʼ ndiʼ qué rudiiluʼ cuenta xi guiráʼ ridxi runadiágaluʼ. Ne zacá ni purtiʼ racané cerebru stiluʼ lii guicá íqueluʼ ti cosa si, neca zanda gudiiluʼ cuenta xi guiráʼ ridxi cayaca oraqueca. Ca científicu ca maʼ bidiicaʼ cuenta raca nagana para laanu guiénenu ora maʼ caníʼ chupa chonna binni juntu. Ora maʼ caníʼ chupa binni la? naquiiñeʼ cuinu tupeʼ nga gucaadiáganu, purtiʼ qué zanda gucaadiaga chaahuinu guirópacabe juntu. Ne binni ni caníʼ ca cosa ni jma riuuláʼdxinu nga zucaadiáganu. Ca judíu ni guyuulaʼdxiʼ guni ni na Binidxabaʼ la? qué nucaadiágacaʼ Jesús.
14 Libru stiʼ Proverbios cuchaaga guendabiaaniʼ ne guendahuati casi chupa yoo (Prov. 9:1-5, 13-17). Ne casi ora juntu caniʼné guiropaʼ cani laanu. Tu laa jma ziuuláʼdxinu gucaadiáganu yaʼ. Zucaadiáganu tu jma racaláʼdxinu gusiéchenu. Jesús guníʼ rucaadiaga ca dendxuʼ stiʼ laa (Juan 10:16). Laacame rucaadiágacame stidxi Jesús purtiʼ nánnacame xii nga «ni dxandí» ne qué runibiáʼcame stidxi sti pastor (Juan 10:5; 18:37). Ca binni ni qué rudxiibaʼ laca laa la? zusisaca Dios laacaʼ (Prov. 3:13, 16; 8:1, 18).
«RIHUINNI PABIÁʼ RISACA TU»
15. Xiñee bihuinni pabiáʼ risaca ca xpinni Cristu que pur ca guendanagana gudiʼdiʼ Pablu.
15 Pa gúninu ni na Jiobá sin guireʼnu gana la? zacanenu xcaadxi binni para gusisaca Dios laacaʼ. Apóstol Pablu bicaa ra nuu ca xpinni Cristu ni guyuu Éfeso: «Cadi chuʼ tu triste ti cayacanaʼya pur laatu, sínuque laguieche purti zacá rihuinni pabiáʼ risaca tu» (Efes. 3:13). Xi gucalaʼdxiʼ Pablu niníʼ yaʼ. Xiñee rihuinni pabiáʼ risaca ca xpinni Cristu que pur ca guendanagana cadíʼdibe yaʼ. Purtiʼ cayacanebe ca bíʼchibe neca cayacanabe; zacá bisihuínnibe nezalú guiracaʼ jma risaca para laabe gúnibe ni na Dios. Pa ñaca niree Pablu gana ora gudiʼdiʼ ra nagana, cadi dxandíʼ nucaabe laacaʼ niníʼ íquecaʼ huaxiéʼ risaca chuʼbe gaxha de Jiobá, gucheechebe diidxaʼ ne qué risaca para laabe guiráʼ ni chigudii Jiobá laabe la? Cumu biʼniʼ huantar Pablu la? bisihuínnibe guizáʼ risaca cani bisiidiʼ Cristu ne biluiʼbe cadi pur gana si guiráʼ ni rúninu pur gácanu xpinni Cristu.
16. Xi guendanagana gudiʼdiʼ Pablu ndaaniʼ guidxi Listra.
16 Cumu biʼniʼ Pablu ca dxiiñaʼ stiʼ de guidubi ladxidóʼ ne biʼniʼ huantar la? gucané ni iguidxi fe stiʼ xcaadxi xpinni Cristu. Hechos 14:19, 20 na sicaríʼ: «Beeda caadxi judíu de Antioquía ne de Iconio. Udxite ca ique ca binni que uchá ca guie Pablu. Biluxe si bichá ca guie laabe, zácaxa ca ma guti be, uxubi yu ca laabe, ulee ca laabe ndaani guidxi [Listra]. Peru ora bidxiña cani ma bini cre Cristu ndaani guidxi que ra nuu be la? biasa be ne biuu be ndaani guidxi que. Sti dxi que biree né be Bernabé raqué, uyé cabe Derbe». ¡Nabé sicarú ejemplu ca! Zácaxa ca binni que maʼ gútibe dxi que, peru sti dxi que guzabe 100 kilómetru para yendabe sti lugar.
17, 18. 1) Ximodo gunna Timoteu de ca guendanagana gudiʼdiʼ Pablu guidxi Listra. 2) Ra biʼniʼ huantar Pablu ca guendanagana stiʼ, ximodo gucané ni Timoteu.
17 Neca qué ruzeeteʼ libru stiʼ Hechos pa nuu Timoteu lade ca discípulo ni gucané Pablu, zándaca né laabe nuube raqué. Guidúʼyanu ni bicaa apóstol que: «Lii, ma nanna chaahui lu ni bisiideʼ ne [...] xi bizaaca ndaani guidxi Antioquía [ra guládxicabe laabe], Listra [ra bichácabe guié laabe] ne Iconio [ra gucaláʼdxicabe ñuuticabe laabe], pabiáʼ uzá nanda cabe naa, peru bilá Señor naa de irá ni» (2 Tim. 3:10, 11; Hech. 13:50; 14:5, 19).
18 Gunna Timoteu xi guiráʼ guendanagana gudiʼdiʼ Pablu ne ximodo biʼniʼ huantar guiráʼ ni gudiʼdiʼ ne biziidiʼ Timoteu stale de ejemplu stibe. Nga runi, dxi bibiguetaʼ Pablu Listra maʼ naca Timoteu ti xpinni Cristu ni cayuni xhiiñaʼ jneza ne «irá ca hermanu de Listra ne de Iconio ruzeete pabiáʼ nachaʼhui be» (Hech. 16:1, 2). Qué nindaa gucuaa Timoteu xcaadxi dxiiñaʼ lade ca binni ridagulisaa (Filip. 2:19, 20; 1 Tim. 1:3).
19. Ximodo zanda gacanenu xcaadxi xpinni Cristu pa guni huantarnu.
19 Pa gúninu ni na Jiobá sin guireʼnu gana, laaca zacané ejemplu stinu xcaadxi binni ne jma zacané ni cani nahuiiniʼ. Zanda gacané ejemplu stinu laacabe para gácacabe tuuxa ni risaca nezalú Dios. Laacabe ruuyacabe modo rudiʼnu libana, modo rucheechenu diidxaʼ ne modo rudxíʼlunu ca guendanagana ni ridxaagalunu. Nga runi, cásica Pablu, cadi gusaana de guni huantarnu ora tiidinu xiixa guendanagana purtiʼ zacá zaguʼnu gana xcaadxi xpinni Cristu para guzuubacaʼ diidxaʼ, para cadi gusaanacaʼ de guyúbicaʼ guendanabani ne para gusisaca Dios laacaʼ (2 Tim. 2:10).
Ruuyaʼ cani nahuiiniʼ modo runi huantar ca xpinni Cristu ni maʼ huaniisi
20. Xiñee naquiiñeʼ guyúbinu modo gusisaca Dios laanu.
20 Cadi dxandíʼ cadi naquiiñeʼ guireʼnu gana de guyúbinu gusisaca Dios laanu la? (Juan 5:44; 7:18; biindaʼ Romanos 2:6, 7.) Jiobá «zudii [...] enda nabani ni qué zaluxe irá cani qué ixhacalaʼdxi de guni jneza, cani ucaa ique guni ni chuʼlaʼdxi be, ne uyubi ni dxandí risaca». Ne laaca zanda gacané ejemplu stinu laacabe para guzuubacabe diidxaʼ ne guibánicabe sin gáticabe. Nga runi, cadi gúninu xiixa ni gucaa Dios gusaana de gusisaca laanu.