Awetekapai Tipa Waraga Dunguratise Nga ga Gaani Raka na Sunge
BUZA 6-12
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | RUKA 17-18
“Oni Yugu Tambuahe”
(Ruka 17:11-14)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Rk 17:12, 14
akumba bawe na naakaza be ngbataka: Ti agu aregbo i aakeka Ziazia Kekeapai ti ni, aboro ngbataka anaadunguratiyo ku rogo ba sa watadu i anaaraka rogo abadona wa gopai ayugoho, si kini saha fuyo taata i du na rengba ka undo tiyo dagba tiyo. (2Aba 7:3-5) Ga Mbori Ndiko anaaida gupai nga aboro ngbataka du ni kparakpara yo ti aboro. na si anaaida boro ngbataka fu zahe a fu kura aboro nga ka i mbedinga na ni ya ni gumba ni gu fugo nga: “Birikosibirikosi boro, birikosibirikosi boro” (Pa Mot 13:45, 46) Ringbisihe kuti gupai naadu rogo Ndiko yo, agu aboro ngbataka re aru tuturũ ti Yesu.—Mo bi kekeapai tipa wisigopai tipa Mt 8:2 na Glossary, “Leprosy; Leper.”
ki yugu tiro fu boromotumo: Ni du Yesu Kristo kutii Ndiko ho ko adu ni auru kpotosende ane, ko aima inopa agu aboromotumo nangia ngbatunga Arona, na ko arugu gu kumba ko ahusi ko be ngbataka ko ndu fuo boromotumo. (Mt 8:4; Mk 1:44) Ringbisihe kuti ga Moize aNdiko, boromotumo du nanaabihe singia boro ngbataka ima hu be gani kaza. Fuoho, gu boro ngbataka i anihusi ni re anaandu ku yekaru yo na azire ue ni gigiri ra, gu ngua nga kedara, na gire ni zambaha gbiati gu ngua nga usopo, ni gani motumo watadu gamahe.—Pa Mot 14:2-32.
(Ruka 17:15, 16).
(Ruka 17:17, 18)
w08-E 8/1 kpe. 14-15 genewa. 8-9
Tipagine si Aida Ani Yugu Tambuahe ti Ni?
Ya mo Yesu abipa gu zanga yugo tambuahe nga ga kura aboro na paha taata? Gu pangbanga re nandu kumbatayo ki niya: “Yesu ki karaga ha ki ya, ‘I ahusa nga yo bawe te? Ono agu yo ribua i wari? Anga agu yo niye ka fu taarimo fu Mbori fuo kina gi uro te re?’ ”—Ruka 17:17, 18.
Gu kura aboro ngbataka naadu ribua aangianga gbegberẽ aboro te. Mbata kusayo, i aima yugo gayo idapase kuti Yesu na ki gisangba gako arugute, nga gu naakoda nduge ku Yerusarema yo tipa ka yugotiyo fu boromotumo. Ono tie, wa vura duhe nga i aima du na bakere tambuahe fu Yesu tipa gako mangapai nga ga nyemuse ku kpotoyo yo, i aima zanga ka yugo gu tambuahe re fuko. Gayo mangapai aima ba gberãrago ti Kristo. Ginipai du tipa rani tigani? Ho boro amanga gupai ni du ni wenehe furani, ya mo ani naafu tambuahe fu ni ni wiri ipo, na ho daha adani, ya mo ani naakeda wiri waraga nga ga tambuahe?
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Ruka 17:7-10)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Rk 17:10
mumungo: Wa ka i ya, “guhe adunga sunge ti ni ya; guhe anyakanga paha ya.” Anga gupai Yesu aaida ka gumbaha rogo gi kpiapai re nga gako amoyambu, watadu gako abawiriki naabi tiyo nga sunge tiyo te watadu i nga guhe anyakanga paha ya te. Ringbisihe kuti gupai ko apehe mbata kusayo, “mumungo” nayugo gupai nga si naida amoyambu bi tiyo na umbasitise, angianga ka ida gupai nga i tambua rimo yo watadu ka fura wenengai tipa yo ya. Kura wene abawirikipai wisigi gupai nga i amangisunge na gi fugo re tipa ka nyakasa gupai nga “ani nga kungbo akanga gbua si aidanga ani gbia taarimo te.”
(Ruka 18:8)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Rk 18:8
idapase: watadu “gi ngbatunga idapase re.” Wa ka i ya “idapase.” Gu pa-Giriki nga gu i amangisunge na ni mbata fu gu fugo nga “idapase,” si nayugo gupai nga Yesu aafuranga tipa idapase dunduko te, ono ko aafura tipa kura ngbatunga kparakpara idapase, wa ngbatunga gu du tipa gu dekurugbo du rogo ga Yesu sanza yo. (Rk 18:1-8) Si rengbe ka koda idapase kuti gu ome du kparakpee na ni gbiati idapase kuti gupai nga, Mbori nika ye aye na ruru sarangbanga tipa gako siasia aboro. Yesu ambu gu sanahe du tipa idapase re zanga karagapai kuti ni tipa gupai nga gako abawiriki berẽkuriipa wai du gayo idapase. Gu sanza du tipa kparakpee na idapase arẽarẽ mbiko Yesu aaringbisapa agu asada gako abawiriki nika gbiatiyo na ni.—Rk 17:22-37.
Geda Ziazia Kekeapai
(Ruka 18:24-43)
BUZA 13-19
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | RUKA 19-20
“Oni Wirikipai ti gu Kpiapai Nga ga Marã Bawe”
(Ruka 19:12, 13)
jy-E kpe. 232 genewa. 2-4
Gako Sanza Nga ga Marã Bawe
Ko aya: “Gu gbia andu ku rogo ringara yo tuturũ, ka dia ngbi ni gako ki yega.” (Ruka 19:12) Ngbatunga anunguro wa gure anadia aregbo adia. Si tie ziazia nga Yesu du nga gu “gbia” naandu ku rogo “ringara tuturũ,” ku ngbangbaturũ yo, yo Bako nika fu ngbi ni fuko ni gako.
Rogo gu sanza re, mbata fu gu “gbia” re guari, ko yambu amoyambu bawe na ki fu marã fuyo ni basasa, kini gumba gupai fuyo nga: “Oni bábagi he da kina ho mi ka yega ni.” (Ruka 19:13) Marã feda nga nyanyakipa marã. Bakio marã feda sa arengbe kadu nga gu marã basopobino anaagbia ha vuru adiwi yo biata.
Abawiriki aima rengba ka kparia gupai nga i nga agu amoyambu bawe du rogo gu sanza re, bambiko Yesu aima ringbisa yo mbata kuti abamangisunge rogo ati. (Matayo 9:35-38) Kina rengo ngaha nga, ko asananga yo i ye na keke zende ahe te. Kuba gure, gu ke ahe re aakoda kura abawiriki nga aguyo rengbe ka gbia ba rogo ga Mbori Kindo. Abawiriki namangasunge na agu ahe du beyo dunduko tipa ka dungura adikumbo Kindo.
(Ruka 19:16-19)
jy-E kpe. 232 genewa. 7
Gako Sanza Nga ga Marã Bawe
Ka abawiriki ini gupai nga i wa agu amoyambu namangasunge na gayo ahe dunduko tipa gupai nga ka sa dungu aboro ni abawiriki, i rengbe arengba kadu na gu kido nga i nika sa ngbarago asa ti Yesu. Na i rengbe arengba kadu na gu kido nga ko nika fu mosoro afu tipa gayo mangasunge zanga nyomoro. Rengo ngaha nga, anga ga Yesu abawiriki dunduko du apai tipa yo rogo raka yo kina sa watadu du amomu tipa yo kina sa te. Wa vura duhe wo, Yesu du “ngbi ni gako,” nika bi gayo ruru asadatise ka sa aboro ni abawiriki abi na ki fu maku fuyo tipaha.—Matayo 28:19, 20.
(Ruka 19:20-24)
jy-E kpe. 233 genewa. 1
Gako Sanza Nga ga Marã Bawe
Gi moyambu re azanga mosoro mbiko ko aamanganga sunge tipa ka kiiso ga bairako aũkumuko nga ga kindo te. Amokedi aambakada tiyo tipa ga Yesu zogarago rogo ga Mbori Kindo. Sidu, rogo gupai pai yo ko agumbaha tipa gi yangara moyambu re, si nawira wa i aima bi gupai nga ka i aamanganga sunge nyanyaki ya, i agbianga ba rogo gu Kindo re te.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Ruka 19:43)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Rk 19:43
ka ba nduka ki ke pati roni: Watadu “ka rẽ ndugu na angua.” Gu fugo Giriki nga khaˈrax i mangisunge na ni sa kina rogo Vovo Ndika yo. Rogo yo nga gu “ngua i amangasunge na ni tipa ka mbakada ndugu” na si nga “agu ahe abanzengere aamangasunge na ni tipa ka re ndugu kirikiri pati avura yo.” Afugo Yesu adigisi tihe rogo 70 F.B.K. ho aRomo tii gu ngbembatayo nangia ga Tito arẽ ndugu ni kirikiri pati Yerusarema. Ga Tito aberãpai adu biata nga—ka sa aYudo ka i oronga ya, ka ngarasayo i fu tiyo fu avurayo, na ka ba bakere gomoro ti aboro tipa gupai nga i ra ni goyo fuyo. Tipa ka gbia ahe ka mbakada gi ndugu re pati Yerusarema, ga aRomo abasovura ade agu angua naadu gbaria yo dũ.
(Ruka 20:38)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Rk 20:38
bambiko bangiri ko aboro dunduko du ni unga yo: Watadu “i dunduko du ni unga yo bangiriko.” Ziazia Kekeapai nayugoho nga agu aboro naraka ono nga agu aboro kparatiyo ti Mbori, i nga kangba aboro bangiriko. (Ef 2:1; 1Tim 5:6) Wakina gure a, gu ga Yekova amoyambu ni ima kpiko i kindi ni ungayo bangiriko, mbiko gako ringbisapai tipa ka zingisa yo nika digiso tihe adigiso nirengo.—Rom 4:16, 17.
Geda Ziazia Kekeapai
(Ruka 19:11-27)
BUZA 20-26
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | RUKA 21-22
“Rago Tumo Roni Nambeda”
(Ruka 21:25)
Ga Mbori Kindo Nadia Avuraha Kusayo
9 Gu Yuguyuguapai du Ariyo. Yesu afura tipa pai kumbatayo nga: “I adáda uru adada, diwi ahása nga rago te, akerekuru ki nitiwi atiwa ngbangbaturũ yo.” Nirengo, aboro angeranga ku be agbia pambori tipa rugapai berewe te. Ya mo Yesu aafura a tipa gu iˈiriwo yuguyuguapai nga ga ngbangbaturũ? Isoke, si ima rengba ka du wo. (Yes. 13:9-11; Yoe. 2:1, 30, 31) Ginipai aboro nika mangaha tipa agu pai i nika bihe? “I akiga akiga” mbiko zanga ino yo gupai ka i mangihe. (Rk. 21:25; Zef. 1:17) Nirengo, avura ga Mbori Kindo, tona ti ‘abakindo ki da ti akanga’ i nika “ru aru be gunde, mbiko i angera [ka bi] agu apai nikaye” na ki oro ka gbata ba gbuko. Wa vura duhe wo, wene bagbuko ho i nika gbiaha tipa ka õka tiyo ti ga Bakindo zinga te.—Rk. 21:26; 23:30; Yugo. 6:15-17.
(Ruka 21:26)
(Ruka 21:27, 28)
Oni Diberã Tipa “Nyemu Awirina Nye Dagbaroni”!
17 ‘Ani erẽ aerã wenengaĩ.’ (Oni gedi AEbere 13:6.) Gaani kido kuti Yekova nafu wingbaduse furani, ka si vura du nga ani gbiatirani na kina gini kpakaraapai vurũ. Gu wingbaduse re tigaha nasarani ani du na wene bipai. Gaani nyemuse tipa awirinarani kodihe na wene bipai nika sarani ani nyakasi akuarani aidipase na ki ngarasiyo. (1 Tesa. 5:14, 15) Zavura ho i nika mbeda ka gbarasa gi zegino ni re ti regbo bakere gberãngbi, ani nika du na rengba berani ki “ngére ku ari yo, ki tumba” rirani, ni inihe ya pa batasa rani ima mbeda.—Rk. 21:25-28.
“Rago Tumo Roni Nambeda”!
13 Ginipai ameme nika mangaha ho i nika ino gupai ni nga “nyenye mbusa” nasungudo yo? I nikaa ‘rungo arungo.’ (Mt. 24:30) Ono wai du awirina Yesu gbiati ruru abadiangbayo nika mangapai ti gu regbo re? Mbiko gu idapase du yo na ni kuti Yekova na Wiriko nga Yesu Kristo, i nika mangapai kuti gu ga Yesu zinahe nga: “Ho agi apai ka tona ye ni re, oni ngére ku ari yo, ki tumba rironi; bambiko rago tumo roni nambeda.” (Rk. 21:28) Nirengo, ani nika du na wene bipai, na kido tipa batasahe.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Ruka 21:33)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Rk 21:33
Ngbangbaturũ agó ago na kpotosende: Gu kura averesi nayugo gupai nga ngbangbaturũ na kpotosende aguaringa rogo gu baha te. (Bam. P. 9:16; Tam 104:5; Batu 1:4) Sidu, ani rengbe ka giarogo agi afugo Yesu re nga ko aaida ka nyakasa gupai nga, ka kina gini kpakarakpakarapai vura ka manga vurũ, ngbangbaturũ na kpotosende ki go kusayo, afugo Yesu du wa ka si digisitihe. (Oni ringbisihe na Mt 5:18.) Ono tie, gu ngbangbaturũ na kpotosende i afura tipaha ane, narukuba gu ngbangbaturũ na kpotosende i ayambaha nga “bambata ngbangbaturũ na bambata kpotosende” rogo Yugo 21:1.
gimi apai agó nga te: Watadu “gimi afugo agonga kusayo te.” Pa manga sunge na gu fugo Giriki du ue re, nanyakasapa gupai kaa manganga ya, si nanyakasa gupai nga afugo Yesu nika nyeanye kindi.
(Ruka 22:28-30)
w14 10/1 kpe. 19-20 genewa. 15-16
Oni Adu ni “ga Bakindo Aboromotumo”
15 Fuo Yesu sigira Ga Gbia Riahe, ko amangi mozunga na gako ruru amokedi i ayambaha nga gu mozunga nga ga Kindo. (Rk. 22:28-30.) Vovo mozunga wa gu kura amozunga Yekova amangihe te, mbiko si nga gu mozunga kina Yesu amangihe na mbedimbedi apefuoko. Ho Yesu aya ni wẽ, “mi nafu ngbi [“mi mangi mozunga,” NW] fu roni a wa Buba afu he fere,” si nawira wa ko aafura tipa gu mozunga Yekova amangihe na ko tipa ko da ni ‘boromotumo nyeanye kindi wa Marekisedeke.’—Eb. 5:5, 6.
16 Gu ruru amokedi naadu 11 ‘adu na Yesu ho i aˈasadi ko ni.’ Gu mozunga nga ga Kindo akido yo nga i nika du na ko ngbangbaturũ yo na kini zogorago ni abakindo na kini mangisunge ni aboromotumo. Ono tie, anga kina aguyo naadu 11 naadu na gi momu re te. Yesu ayugu tiko fu Yoane rogo yuguyugupai yo ki ya: “Gu ni ka di be pai, mi aásia pa sunga na mi fu ni auru gi mbatabakindo, wa mi adi be pai ki sungu na Buba auru gako mbatabakindo.” (Yugo. 3:21) Sidu, Yesu amangi gu mozunga nga ga Kindo na mbedimbedi aKristano nga 144,000. (Yugo. 5:9, 10; 7:4) Gu mozunga re nasa yo i zogorago na ko ngbangbaturũ yo. Gipai re wakina gu dee bakindo nadi ri rogo kikiipa kporo ri naye ki tona ka zogarago sa na ko. Nirengo, Ziazia Kekeapai nafura tipa mbedimbedi aKristano wa “gu de” Kristo ka dia ri, nga “ziazia ngasu de” i nakido pa ri fu ko.—Yugo. 19:7, 8; 21:9; 2 Kor. 11:2.
Geda Ziazia Kekeapai
(Ruka 22:35-53)
BUZA 27–MBIRINVUO 2
AŨKUMUKO ROGO FUGO MBORI YO | RUKA 23-24
“Oni du Zaza Tipa vu Aboro”
(Ruka 23:34)
cl-E kpe. 297 genewa. 16
“Ka Ino ga Kristo Nyemuse”
16 Yesu ayugu kpia ga Bako nyemuse zukazuka ngba kura nyanyakipa gene—ko adu “zaza tipa vu aboro.” (Atambuahe 86:5) Gi gako du regerege tipa kambu pai re adu ni yuguyuguhe zavura ho ko adu ni ti ngbunduru ngua-rungosi. I aimiko ngba wasiwasi gene ki koro beko gbiati kpetenduko na neri, ono ginipai Yesu afura tipaha? Ya mo ko aya fu Yekova ko fu mbusa fu agu aboro naa imoko? Wagu sa te, kuba gure, dagba ga Yesu yangara afugo, ko aya: “Buba, mo vú yo; bambiko i aina nga gu pai i amanga te re.”—Ruka 23:34.
(Ruka 23:43)
g-E 2/08 kpe. 11 genewa. 5-6
Ya mo Mbori Nambupa Kere Aingapai?
Yekova abingo kina ingapai sa te, ko nabi gu sino abi a nga ga gu boro mangi ingapai. (Yesaya 1:16-19) Oni berẽnga tooni kuriipa agu amangi gbegberẽpai i akenge yo pati Yesu. I dunduko naima manga kere gbegberẽ apai, ono gu ko sa naidipaha: “Gaani mbusa ruaru; bambiko ani nadia mosoro tipa gaani mangaapai. Ono gi kumba [Yesu] ainga nga pai wa sa te re.” Afugo gu bamangi gbegberẽ apai re nayugoho nga ko aima inopai tipa Yesu. Na si nawira wa gu inohe re aima fubee kuti gu ariapai ko amangihe rogo gako bipai. Si ni yuguyuguhe rogo gupai ko agumbaha ha fuoho, bara gere ko azungodi Yesu nga: “Mo tíngidi pa re ho mo ka da ni ku rogo ga ngbi.” Wai du Kristo akaragapai kuti gu zungodihe naaye kina boro ngbaduse yo re? Ko aya “Ya mi foro ni rengo, areme, ani adú na mo Paradiso yo.”—Ruka 23:41-43.
Oni berẽnga kurii gipai re: Ga Yesu yangara afugo mbuko ni boro, akodi agu afugo nga ga inapai fu gu kumba naidi pa gu mbusa nga ga kpio ko agbiaha. Nairiwo wai agu afugo re afu ngarasaro! Ani ima rengba kadu na gu kido tie nga, Yesu gbiati Bako nga Yekova, nika yugo nunga ayugo fu agu aboro dunduko namanga ndikidi saberã ka si vura du vurũ nga i amangi kere aingapai kusayo.—ARomo 4:7.
(Ruka 24:34)
cl-E kpe. 297-298 genewa. 17-18
“Ka Ino ga Kristo Nyemuse”
17 Isoke, ani ima rengba ka bi gu kura wene kpiapai nga ga ga Yesu mbupai rogo gu gene ko amangipai ngbaha na gu mokedi nangia Petero. Pai ho nayugo gupai nga Petero aakpingo nyemu Yesu te te. Rogo Nisana 14, Petero agumba gupai fu Yesu rogo gako yangara yuru nga: “Gbia, mi idi ka ndu na mo ka si vura du ku rogo bambukisa yo na fu kpio vurũ.” Ono tie, fuo bete aregbo kusa, Petero aoro rimo Yesu bara biata nga ko ainongo ko te! Ziazia Kekeapai nagumba gupai furani naamangi ho Petero aoro rimo Yesu ni ni biataha nga: “Gbia ki sa tiko ki ngere koyo du Petero ni.” Ni du Petero na bakere gberãrago mbiko gako ingahe, ko “ki kuru ki kpari akpara ni aume gbe.” Ho Yesu akpi ni kusa rogo gu uru re, si nawira wa gu mokedi re aima baka bangiriko nga, ‘Ya mo Gbia ni mbupai fere?’—Ruka 22:33, 61, 62.
18 Petero aasungudongo karagapai tipa gbanga regbo te. Yesu azingi be kpio rogo Nisana 16 wiso, na wa gopai ayugoho, kina rogo gu bangisa uru re, ko andu ni tiko fuo Petero. (Ruka 24:34; 1 AKorindo 15:4-8) Tipagine Yesu ayugu gu ngbatunga kparakpara berãpa boro re ti ni fu gu mokedi naima ora rimo Ko re? Si rengbe kadu nga Yesu aaida ka fu gu kido fu Petero nga gako Gbia kindi na nyemuko na kini biko na nyanyakipa ko. Ono Yesu aima manga kura apai berewe ni bakerehe tipa ka kido Petero.
Gbata gu Nyanyakipa Ahe Nga ga Toro
(Ruka 23:31)
nwtsty kekeapai tipa wisigopai tipa Rk 23:31
ho du ngua ni ni iwa ha, . . . ho si ka du ni ni ugu he: Si nawira gupai nga Yesu aafura tipa gu ringara nga ga aYudo. Si adu wakina gu ngua nakpi ono si kidu kindi ni bete iwa ha, mbiko Yesu adu kina dagbayo na bete aYudo aima ida kutiko. Ono tie, si adu nga i nika imo Yesu barambeda, na i ki mbedi ruru aYudo ni ziazia toro tipa i da ni papara agu aYisaraere nga ga toro yo. (Rom 2:28, 29; Gara 6:16) Ti gu regbo re, si adu nga gu ringara nga ga aYisaraere nika du ni kpikpi he rogo toro yo, nga gu narukuba ugu ngua.—Mt 21:43.
(Ruka 23:33)
nwtsty apangbanga
Neri ti Meme Gido Boro
Gere nga sura kpia meme gido boro i abanga ha na bagbanga neri. I abi gi ndikidi meme re rogo gu garã nangia 1968, ti gu regbo i aagbata kuru ahe sende yo Yerusarema ku nodiyo, na si aayugo regbo aRomo. Si nayugo gu gopai nga, i anaamangasunge amanga na aneri tipa ka imo aboro ni banga yo kuti ngua. Gi neri re wakina guru agu abanzengere nangia ga aRomo yo amangisunge na u ka banga Yesu Kristo kuti ngua. I abi gi meme re rogo sanduki nga ga mbia, i ayambaha nga ba igo meme aboro, nga gu i aigo ugu meme kangba aboro rogoho fuo pasio zirĩ ti ni kusayo. Gere nayugo gupai nga, gu boro i aniimi ni ti ngua, i anaakpisido ni akpisido.
Geda Ziazia Kekeapai
(Ruka 23:1-16)