Abarayama Nga Wene Kpiapai Tipa Idapase
“[Abarayama nga] ba . . . agu yo dunduko naida pa Mbori.”—AROMO 4:11.
1, 2. (a) Waigu ndikidi aKristano atingidapa Abarayama areme? (b) Tipagine i ayamba Abarayama tini nga “ba . . . agu yo dunduko naida pa Mbori”?
KO ANGIA nebi, bamangisunge, barumbatayo, na kingia tita nyanyaki rikaaboro. Wa ko avura du wo, i natingida pako gbe dagba aKristano areme ti gu nyanyakipa sino ko nga idapase, nga gu nasa Yekova Mbori ko bi ko ni bakurea ko. (Yesaya 41:8; Yakoba 2:23) Rimo ko angia Abarayama, na Ziazia Kekeapai nayamba ko nga “ba . . . agu yo dunduko naida pa Mbori.”—ARomo 4:11.
2 Ya mo agu akumba nadu mbata fu Abarayama wa Ebere, Enoka, na Noa aadunga tigayo na idapase tee? I adu adu na idapase, ono Abarayama nangia gu boro Mbori amangi mokido na ko tipa ka fu maku fu rikaaboro dunduko auru kpotosende. (Bambata Pai 22:18) Rogo gi gene re, ko ada ni ba agu aboro dunduko nika duna idapase kuti gu Tunga Mbori akidohe tipaha. (AGaratio 3:8, 9) Rogo kura gene, ani rengbe arengba ka bi Abarayama ni barani, mbiko gako idapase nga wene kpiapai fu rani tipa wirikaha. Ani rengbe ka bi gako raka nabaha ni gu raka nga ga idapase, mbiko si ahi be a’asada. Nirengo, bakuru kusayo mbata Abarayama nika gbia gu asada rengbe ani ka yambaha nga bakere asada tipa gako idapase, nangia pa fu wiriko nangia Yisaka ni motumo, Abarayama aima yugo gako idapase rogo dungu rukutu apai. (Bambata Pai 22:1, 2) Ani wisiginga bete gi gako bambata a’asada nga ga idapase re na ki bingo agu apai rengbe ani ka wirikaha behe.
Pa Fu Rugute Fuko Ko Guari Ura Yo
3. Ginipai Ziazia Kekeapai agumbaha fu rani tipa ga Abarama raka Ura yo?
3 Bambata Pai 11:26 nga gu bambata veresi du rogo Ziazia Kekeapai nafura tipa Abarama (nga guko i aini ko kusa ti gu rimo ko nga Abarayama). si nayaa: “Tera araki tipa agarã 70, ko ki batika Abarama, Naora, na Arana.” Abarama angia tita gu bagunde ti Mbori nangia Seme. (Bambata Pai 11:10-24) Kuti Bambata Pai 11:31, Abarama anaraka na agumeko ‘Ura yo rogo ga aKasado ringara,’ nangia gu bakporo nadu na kumuko rogo gbe, ku mbiti gu Di nga Ferata ku uroyo.a Sidu, ko asonanga ni wiri agu aboro nata kuari kini raki tii abambu rokoo te, ono ko angia wiri boro gbata kini raki rogo kumukokumuko bakporo nga gu ga aboro raka aadunga rogo na mbugo ya. Aboro anirengbe ka ngbeka ngbatunga ahe dunduko rogo gu ba baga ahe nadu Ura yo, nga agu ahe i anaye nani rogo kura aringara. Akporo aduku rogo gu bakporo re na avurubambu yo rogo 14, nga agu abambu i ambedi kpotoho na pembe, ki duna agene nga ga ime pukusa tiihe yo, nga gu nanakura ku zegi yo kini pe agene pangbaha.
4. (a) Gini apai naasa pa iriso ndikidi Mbori ni kpakarakpakaraha Ura yo? (b) Waigu Abarama ada ni gu boro duna idapase kuti Yekova?
4 Ku pati agu akumuko dunduko nadu Ura yo, pa raka yo aduni kpakarakpakaraha fu gu boro naida ka iriso ndikidi Mbori. Si angia gu bakporo nahi be iriso kpiaahe na manga sangbaatoro. Nirengo, guhe nairiwo gbe rogo gu bakporo re angia gu meeme yekaru nagba rii akuraha dunduko, nga gu nadu na gbanga riihe, kingia ba iriso gu mbori nga ga diwi, nangia Nanna. Zanga kapa, si nawira aboro anasosoda Abarama ko du na yo ti gi kungbo irisombori re, isoke bete agumeko avura nisosodi ko a. Kuti gu kuru pangbanga nga ga aYuda, i nagumba gupai nga bavungu Abarama nangia Tera angia baseke kpiaahe. (Yosua 24:2, 14, 15) Ka si vura ngia kina ginipai nanamanga Ura yo, Abarama angianga bairisi kpiahe te. Nirengo, tita titako nangia Seme adu kindi ti gu regbo re ni unga ko, sidu ko aima fura fuko tipa ndikidi Mbori. Ni sangbanaha, Abarama aidi kuti Yekova, angianga kuti gu mbori nangia Nanna ya!—AGaratio 3:6.
Asada Gako Idapase
5. Gini rugute gbiakuti mokido Mbori afuhe fu Abarama ho ko aduni kindi Ura yo?
5 Si adu nga Mbori nika asada ga Abarama idapase. Mbori akuru fuko ki rugu ko niyaa: “Mo gúari rogo ga ringara dagba agumero na rogo ga bamo kporo, ka ndu ku rogo gu ringara mi ka yugo ho foro. Mi ki sa ro ni bakere rikaaboro, mi ki fu maku foro, ki kiisi rimoro ni bakere he, mo [a]dú ni bafumaku. Mi ki fu maku fu agu yo nikafu maku foro, na gu ni nikatiwa ro, mi atíwa ni. Mbiko ro i ka fu maku ti ni fu angbatunga aboro zegino dunduko.”—Bambata Pai 12:1-3; Amokedi 7:2, 3.
6. Tipagine si aaida ndikidi idapase tini be Abarama ko gauri Ura yo?
6 Ti gu regbo re, Abarama aima sona ka gude adunga beko ya. Waigu ka i asa ko ko zugo ki dani “bakere rikaaboro”? Na wari nzunzu gu ringara aduni Mbori arugu ko ko ndu kurogo? Mbori agumbanga paha fuko ti gu regbo re te. Sidu, si aidi kina boro ndikidi idapase be Abarama ko guari rogo gu kumukokumuko ringara nangia Ura, ki mbu gu wene raka nadu yo. Gu buku du rimoho nga Aborokporo, Nyemuse, na Ziazia Kekeapai (rogo pa-Ngirisi) nafura tipa agu aregbo nadu mbata niyaa: “Gu babakere mbusa kisusi i anifuhe fu gu boro nanimangi kere ingapai dagba gani aborokporo, si angia ka do ni kusayo, ‘ka ka na ni ti kodatise na gani aborokporo.’ . . . Gere nga ndu gupai ga Abarayama kido kuti Mbori na giasangbaa adu tini ni iiriwo ho gbe, mbiko ko aguaringa kusayo sa kina rogo gako ringara te, ono ko aguari kusayo pati agumeko a ho Mbori ayambu ko ni.”
7. Waigu rengbe aKristano areme ka gbia asada wa kina ga Abarama?
7 AKristano rengbe ka gbia asada areme wa kina gure. Wa kina Abarama, aboro rengbe ka sosoda rani ani moi pa aũzegino mbata fu agu apai nga ga Mbori. (1 Yoane 2:16) Si rengbe ka du nga, agu agume rani adunga na ani ti gaani idapase ya nasoga rani asoga, kodihe na agu agume rani i aima kusa yo kusayo rogo rengo yo, nga aguyo rengbe ka zomia rani sa gu kpamiatise angbanga ya. (Matayo 10:34-36; 1 AKorindo 5:11-13; 15:33) Rogo gi gene re, Abarama nga wene kpiapai fu rani. Ko amoi gako pabakure dagba ko na Yekova mbata fu apai dunduko, zavura mbata fu gako pagume dagba ko na gako aborokporo. Ko ainonga wai ga Mbori amokido nika manga te, watadu ka ino gu regbo watadu gu ba si ka manga rogo te. Si ki vura du wo, ko aduna ida kuti agu amokido re. Nga gu wene kpiapai ngaha fu rani areme tipa ani moi ga Mbori Kindo mbata fu apai dunduko rogo gaani raka yo!—Matayo 6:33.
8. Sangbana ga Abarama idapase angia gine kurii gako aborokporo, na ginipai rengbe aKristano ka wirikaha be gipai re?
8 Ginipai namangi tipa ga Abarama aborokporo? Si nawiriha gbe nga, ga Abarama idapase na gako kido kuti Mbori aduna ome kuriyo, mbiko diako nangia Sarai, kodihe na wiri gumeko nangia Roto, nangia wirinyaure airisi fugo Mbori na ki guari Ura yo. Wirina Abarama nangia Naora kodihe na kura awiriko aguari Ura yo ki ndu ka raka Arana yo, yo i airisi Yekova ni. (Bambata Pai 24:1-4, 10, 31; 27:43; 29:4, 5) Oni ngere, zavura kina ba Abarama nangia Tera, ko aima ida pa nduge na wiriko! Mbiko wa du ko nangia bairakporo, si du Ziazia Kekeapai agumba gupai tini nga ko naguari na gako aborokporo ka ga ku Kanana yo. (Bambata Pai 11:31) Ya mo ani rengbe ka duna ngbarago a ka tungusapai ni birĩ fu agume rani?
9. Gini mbakadatise si aidi Abarama mangihe tipa gako nunguro, na waigu si avura sa ko ko mbupa gako apai?
9 Mbata fu Abarama tona gako nunguroo, dungu apai aduho si aidi ko mangihe. Si aidi ko bagi gako aũkporo tipa ka ngbeka abambu rokoo, akameri, riahe, na kura aũsunge. Pa marã avura gbera be Abarama mbiko gu gbäräkägbäräkä mbakadatise re, ono ko aduna ngbarago ka giasangba Yekova. Nga gu iiriwo uru nangiaha ho gayo mbakadatise tipa nunguro anyasi ni na ga Abarama aboro nunguro ki rundu gii agu angapa yo nangia ga Ura, ki ima mbakada tiyo tipa ka tona gayo nunguro! Agu aboro nunguro re aape gu Di nga Ferata wa si aanugo, kini ndu bangbanda nodiyo na dioyo. Fuo susa dungu aposo nga ga nunguroo, nga gu nunguro nadi akirometere wa 1,000, i ada rogo bakporo rimoho angia Arana, nadu rogo ringara Mesopotamia ku nodiyo, nga gu rago aboro nunguro anaongoda rogo dedede.
10, 11. (a) Ginipai si nawira si nangia ndu gupai Abarama asungu tini Arana yo tipa bete regbo? (b) Gini ngarasahe rengbe ani ka fuhe fu agu aKristano nangera fuo gbinza avunguyo?
10 Abarama asungu Arana yo tipa bete regbo, nga gupai si awira ko amangihe wo mbiko bako nangia Tera aima gbinza ka ba nduge kumbatayo adunga tiko ya. (Pa Amotumo 19:32) Dungu aKristano areme si aida i ngere fuo gbinza avunguyo watadu ka ngera fuo yo ka i awoka, si kini idi i mbupa gayo apai tipa ka mangaha wo. Ho si aida ni i mangihe wo, ani rengbe ka kido ngbatunga agu awirina namanga gupai re ya gi gayo mangaapai nga ga nyemuse re ‘gu ngba angba bangiri Mbori.’—1 Timoteo 5:4.
11 Agarã asusi. “Gara Tera adu dunduko nga 205. Tera ki kpi Arana yo.” Pa kpio ba Abarama aima rungosi ko nirengo, ono ho regbo nunga asusi ni, ko atumba nduge nibasa. “Garã Abarama adu 75 ho ko aguari ni Arana yo. Abarama ki di Sarai nangia diako, na Roto nangia wiri tameko, na gayo ũkumuko dunduko nga gu i anadungura ha, na agu aboro i adu na yo Arana yo; i ki guari ka ndu ku ringara Kanana yo.”—Bambata Pai 11:32; 12:4, 5.
12. Ginipai Abarama amangihe ho ko aaraka ni Arana yo?
12 Si ni wenepai ka ino gupai nga Abarama ‘adungura kumuko’ Arana yo. Wa vura duhe nga Abarama ambupa kumuko tipa ka kura Ura yo, ko akuru Arana yo ni kumukokumuko boro. Si ziazia nga, gi kumuko re aye mbiko ga Mbori maku adu kuri ko. (Batungusipai 5:19) Wa vura duhe nga Mbori akidonga gako aboro areme dunduko na pa kumuko te, ko namangapai niruruhe ringbisihe kuti gako mokido ka fu ahe fu agu aboro mbu ‘akpuyo, na awirinayo, na adawiriyo’ tipa agu apai nga ga Kindo. (Marako 10:29, 30) Abarama ‘agbia aboro’ a, nangia dungu amoyambu. Gu kekepai du rimoho nga Jerusalem Targum na Chaldee Paraphrase nagumba gupai nga Abarama ‘asa gayo ida.’ (Bambata Pai 18:19) Gaoni idapase nafõ ngbaduroni yo oni tungusipai fu gaoni amurakporo, fu agu aboro oni amangasunge na yo, watadu fu agu akuaroni du oni na yo sukuru yo? Kuba gupai nga ko sungu sande bangiri ko ki go ti ga Mbori arugute, Abarama amangisunge na gako regbo Arana yo ni tatamana. Ono tie ti gi regbo re, si angia regbo ko tumba nduge. ‘Sidu Abarama ki guari a wa Yekova agumbaha fuko.’—Bambata Pai 12:4.
Ku Mbiti Ferata Yo
13. Gini regbo Abarama asi gu Di nga Ferata ku mbiti yo, na si ayugupa gine?
13 Si aidi Abarama tumba nduge berewe. Ni sa yo gii yo na Arana, ko na gako aboro aandu gayo nunguro kindi ku dioyo, ki ndu wa akirometere 90. Abarama avura ru tooni pangba Ferata ku mbiti yo rogo gu ba baga ahe nangia Karekimisa. Gere nangia gu bakere rago aboro nunguro anasi rogo ku mbiti yo.b Gini ramediwi ga Abarama aboro nunguro asi ti ni? Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga si amangi agarã 430 mbata fu aYuda kuru kusayo Ezipeta yo rogo Nisana ti rameru 14, rogo 1513 Mbata fu Gaani Regbo. Gate 12:41 nayaa: “Si ki ta du wa gere, ho garã adigi ni 430, ti kina boro gu uru re, ga Yekova arimbasa aborovura ki kuru akura kpakaya rogo ringara Ezipeta.” (Pigipigi kekeapai nga gaani.) Si nawiraha tie nga, gu mokido Mbori amangihe na Abarayama adu rogo Nisana ti rameru 14, rogo 1943 Mbata fu Gaani Regbo, ho Abarama agisangba Mbori ni ki si Ferata ku mbiti yo.
14. (a) Ginihe Abarayama arengbe arengba ka bihe na gu bangiriko nga ga idapase? (b) Rogo gini gene Mbori nafu maku fu gu gako aboro du areme susi gu ko afuhe fu Abarama?
14 Abarama aima sa giiko na gu bakporo nadu na kumuko rogo gbe. Si ki vura du wo, rogo gako berã, ko arengbe ti gi regbo re ka bi “gu bakporo du na nyanyaki mburuhe,” nga gu ruru zogarago nika zoga aboro. (AEbere 11:10) Ii, wa ko avura du na kina bete inohe gbua tipa ga Mbori ringbisaapai, Abarama atona ka ruga tiko na gupai Mbori aasogima mangaha tipa ka batasa rikaaboro be kpio. Areme, Mbori ima fu maku fu rani ani ki duna bakere inohe tipa ga Mbori ringbisaapai susi gu Abarama adu nani. (Asanza 4:18) Gu “bakporo,” watadu gu zogarago nga ga Kindo nga gu Abarama aduna maabangirise tipaha, si awere nga parengo, i aima sigiraha ngbangbaturũ yo natona rogo gu garã nga 1914. Anga si naida gupai tie berani nga ani nimangi agu asunge nayugopa gaani idapase na gaani kido kuti Yekova tee?
Sungo Ngbutuko Rogo Ringara Mokido
15, 16. (a) Tipagine si aida wingbaduse tini be Abarama ko dua bamotumo fu Yekova? (b) Waigu rengbe aKristano areme ka duna wingbaduse wa Abarama?
15 Bambata Pai 12:5, nayaa: “[Ni yangaraha] i ki da ku rogo ringara Kanana. Abarama ki tangara ringara ki da ku Sekeme yo, ki da ti gu gero du More yo.” Baturo Sekeme kusayo ti Yerusarema adu nga akirometere 50 ku nodiyo, na si adu rogo gu ngboongborago nga ga gu mbudu sende kura aboro ayambuhe nga gu “paradiso nga ga ziazia ringara.” Wa si avura du wo, “aKanano anaraka rogo gu ringara re kindi.” Wa duhe nga aKanano angia aboro wasiro, si aidi Abarama asadi tiko nyanyakii ka banda gako aborokporo tipa ka i merenga fuo ga agu aboro wasiwasi mangaapai re ya.—Gate 34:11-16.
16 Ti gu ue regbo, ‘Yekova ayugo tiko fu Abarama, niya, “Mi afú gi ringara re fu ngbatungaro.” ’ Na iriwo wai gupai re adu! Rengo ngaha, si aidi Abarama duna idapase tipa ka gbia ngbarago be gupai si adu nga kina atitako nika gbia ngbarago behe kusa. Wa si avura du wo, Abarama “adua bamotumo . . . fu Yekova, nga gu ko nayugu tiko fuko.” (Bambata Pai 12:7) Gu kura wene bawirikipai sa tipa Ziazia Kekeapai afu gu berã nga: ‘Pa dua Abarama bamotumo rogo gu ringara re adu nirengo nga manga ko pai kuti ndiko tipa ka dia gu ringara re ni gako, nga gu ko aduna rengo beko tipaha mbiko gako idapase.’ Dua ngbatunga gu bamotumo re aida wingbaduse beko a. Zanga kapa, gi ngbatunga bamotumo re du i afura tipaha kusa rogo gu Ndiko nangia ga Mokido, si aidi i duaha na agu ambia i asekanga kpotoho aseka ya. (Gate 20:24, 25) Si aidi gu bamotumo re du tigaha kia ti ga aKanano abamotumo. Ni manga Abarama gipai re, ko aayugo tiko zanga gunde ni bairisi ndikidi Mbori nga Yekova, kini kusi tiko gbaiga fu aboro i sogo ko watadu kini moi gako raka ngbapai. Ginipai tipa rani tigaani areme? Ya mo bete rani ho duna gunde, gbe nga agu rani nga aparanga ti yugo gupai fu gaani amurakporo watadu fu agu akuarani du ani na yo sukuru yo nga ani nga airisi Yekova? Gu wene kpiapai nga ga Abarama ngarasinga rani ani duna ngbarago rogo yugo tirani ni ga Yekova amoyambu!
17. Waigu Abarama ayugu gupai nga ko angia batungusi rimo Mbori, na ginipai gere atingida aKristano nani areme?
17 Agu arago dunduko Abarama anandu kurogo, pa iriso Yekova nangia bambatapai bangiriko. “Ko ki guari yo ki ndu ki da ti gu bagangara du pati Betere ku uroyo, ki dua gako bamburoko yo, Betere ki du ku dioyo, Ai ki du ku uroyo; yo ko adua bamotumo ni fu Yekova, ko ki kpari ti rimo Yekova.” (Bambata Pai 12:8) Gu pa-Ebere i asaha nga “ko ki kpari ti rimo Yekova,” rogoyo a nga ‘ka tapande rimo Yekova watadu ka tungusaha.’ Nirengo, Abarama aima takapande rimo Yekova dagba aboro Kanana. (Bambata Pai 14:22-24) Gipai re natingida rani na pa gaani sunge nga ga ‘kusa rimo ko gbaiga’ a wa rengbe ani ka mangaha.—AEbere 13:15; ARomo 10:10.
18. Waigu ga Abarama pagume adu na araki Kanana yo?
18 Abarama anyenga rogo agu arago re tipa gbanga regbo te. “Abarama ki nindu kindi ku Negebe yo,” nga gu ugu ngbii kina bete mai ana kurogo nadu ku sudiyo ti agu abagangara nga ga ringara Yuda. (Bambata Pai 12:9) Ni nye Abarama kuti ta kuari na kini yugu tiko fu aboro ni bairisi Yekova rogo vovo arago dunduko, ko na gako aborokporo ‘ayugu gupai gbaiga nga aboro kura ringara nangia yo, ni tata aboro rogo gu ringara i aata rogo.’ (AEbere 11:13) Ti agi aregbo re dunduko, i ane koda tiyo na gu gayo amurakporo nangia apagano. Si naida aKristano du kinawo areme a, si aidanga i du ni ‘aboro zegino te.’ (Yoane 17:16) Wa ani avura nimangipai ni wene sino fu gaani amurakporo na gaani abadiasunge, ani nabanda tirani ti rimisotise kurogo gu mangaapai nga ga gi zegino du tuturũ ti Mbori re.—AEfeso 2:2, 3.
19. (a) Tipagine rengbe ani tini ka gumba gupai nga gu raka nga ga ta kuari aduni kpakarakpakaraha fu Abarama na Sarai? (b) Gini kura asada naapido Abarama kumbatayo?
19 Ka bangirani gonga tipa gupai nga, si aduni kpakarakpakarapai fu Abarama na Sarai i aria gayo raka kuti gu gbegbere raka nga ga agu aboro nata kuari ya. Kina gayo anyaa i anakusa riahe ti ra kuba gupai nga i ndu ka ngbeka ahe rogo gu ba baga ahe nangia ga Ura nga gu nahi be ahe; i anaraka tii abambu rokoo kuba gupai nga i niraki tii wene mekemeke abambu. (AEbere 11:9) Abarama adu zaaza rogo gako raka nabaha; ko aduna bakere sunge beko nga ga ngera fuo gako rimbasa anyaa na kini ngere kurii gako amoyambu. Zanga kapa, Sarai anamanga agu asunge adee anamangaha ti gu regbo re: wa puta ngungo na ime, udo kpokuto, udo giri masiagba, na rungo arokoo. (Bambata Pai 18:6, 7; 2 Abakindo 23:7; Asanza 31:19; Yezekere 13:18) Si ki vura du wo, gu kura asada aapido yo kindi kumbatayo. Fuoho aimanga te, Abarama na gako aborokporo ki gbia gupai namoi gayo raka ngbapai! Ya mo ga Abarama idapase arẽ na gu asada re?
[Footnotes]
a Wa vura duhe nga gu di nga Ferata nafu awere ku uroyo baturoho ki du nga akirometere 16 ti gu rago Ura adu rogo mbata, gopai kinaho nayugo gupai nga gu di re anafu mbata ku dioyo ti gu bakporo re. Si du i arengbe tini ka gumba gupai nga Abarama aye “mbiti gu Di [nga Ferata] yo.”—Yosua 24:3.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
b Kusa fuo susa dungu agarã, gu ga Asuro Bakindo nangia Asuranasipa gu Ue Ko, avodi fäkäfäkä angua ki mangihe wa kurungba tipa ka si riihe mbembedii na Karekimisa. Kangia kinawo Abarama amangihe watadu ko na gako aboro nunguro azoro kina boro ku ime yo ka si, Ziazia Kekeapai afuranga tipaha te.
Oni Ima Giarogoyo?
• Tipagine i ayamba Abarama tini nga “ba . . . agu yo dunduko naida pa Mbori”?
• Tipagine si aida Abarama du tini na idapase ka guari Ura yo, nga gu bakporo nadu ringara aKasado yo?
• Waigu Abarama ayugu gupai nga iriso Yekova nangia bambatapai rogo gako raka yo?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 7]
Si aidi Abarama duna idapase tipa ka mbu gu wene raka nadu Ura yo
[Gu gbakigbaki kpiarago du ti kpewaraga 8]
GA ABARAMA NUNGURO
Bakere Baime
Karekimisa
Arana
Kanana
Ura
Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 10]
Ni raka Abarama rogo abambu rokoo, ko na gako aborokporo ‘ayugu gupai gbaiga nga aboro kura ringara nangia yo, ni tata aboro rogo gu ringara i aata rogo’