Zezeredi Sino Nga Nyanyakipa Sino Akristano
“Oni úkadi . . . zera.”—AKOROSAIO 3:12.
1. Gine nasa zezeredi sino si du ninyanyakipa sino?
HO DU rago ni nizezeredihe, si niwenehe, nigu rago aboro agbia wasa rogoho. Si niwenepai ka sungo na boro zezeredi sino, watadu bayee boro. Wa vura duhe wo, gu tatamanatatamana Bakindo nangia Soromo aya: ‘Gu mirãse nagumba zezeredipai rengbe arengba ka kua meme.’ (Asanza 25:15) Zezeredi sino nga nyanyakipa sino mbiko si nikpurakpuraha na ome.
2, 3. Gini kodatise du dagba zezeredi sino na ziazia toro, na gine ani ka wisigoho rogo gi papara kekepai re?
2 Gu mokedi nangia Pauro akodi zezeredi sino ku dagba gako tangaratangara rimo “zuzu Toro” nga gu du rogo AGaratio 5:22, 23. Gu fugo Giriki i asaha nga “zera” rogo gu Ziazia Kekeapai nga ga pa-Zande re i nasaha dedede rogo agu akura aZiazia Kekeapai nga “zezeredi sino” watadu ‘bayee boro.’ Gu rengo du tipa gipai re nga, si nikpakarakpakaraha ka bi gu nzunzu fugo rogo dungu pa aboro rengbe yo ka sa gi pa-Giriki re kurogoho, mbiko gu bambata fugo re aringbisanga padu boro yee ti kpoto ni te, ono padu gu sinoni du ku kpotoniyo nibayee he na ki duna weneringini ti ni; angianga gani sino mangapai ya, ono si nayugopa gu berã du ni nani na gupai du ngbaduniyo.
3 Tipa ka undo rani ani rugutirani wenengai gbe na rogo gu sinoyo nga zezeredi sino gbiati nyakapaha, ani wisiginga kpiaapai biama rogo Ziazia Kekeapai. (ARomo 15:4) Anga pa manga ani he wo aundo rani ani ini kina rogo gi sinoyo re sa te, ono si aundo rani a ani ini wai ka ani rengbe ka sa gi sino re nigaani na kini yuguhe rogo gaani mangaapaiyo.
“Si Bangiri Mbori . . . [Na] Bakere Genoho”
4. Waigu ani aino gupai nga, Yekova nabi zezeredi sino na bakere genoho?
4 Wa duhe nga zezeredi sino nga papara zuzu ga Mbori toro, si gu ru aru ani bihe dagba beedi asino Mbori. Gu mokedi nangia Petero akepai ya gu “bayee toro du zezeredi” ni gupai du “bangiri Mbori . . . [na] bakere genoho.” (1 Petero 3:4) Nirengo, zezeredi sino nga sino Mbori; Yekova nabihe na bakere genoho. Nirengo, gipai re nisaha nga wene ndupai fu ga Mbori amoyambu dunduko i sonosi zezeredi sino. Ono wai tie, gu Mbori duna Tanduapai dũ, nga gu boro duna bakere pagbia beni kisusi rogo zegino dunduko, ayugo zezeredi sino?
5. Mbiko ga Yekova zezeredi sino, gine ani amaabangirani ka gbiaha?
5 Ho gu bambata aboro nadu ue nangia Adamu na Eva abasa gu ga Mbori andiko ni nadu ziazia tipa ka i ringa zuzu ngua ino wenepai na gbegberepai ya, si angia manginiwia. (Bambata Pai 2:16, 17) Sangbana gu basasangbaa niwia re aye na ingapai gbiati kpio, na ki turusi yo kusayo gbiati atitayo a ti Mbori. (ARomo 5:12) Wa si avura ru aru fu Yekova ko saringbanga kuti yo wa gure, ko aiponga nikere sino ka gindigo ngbatunga aboro ya i ima gbaya ti rugute na ka ba batasa yo adunga berewe ti ni ya te. (Atambuahe 130:3) Kuba gure, mbiko gako weneringise na mbiko gako kpinyemu zanga du nigu boro naida apai kisusi, nga gu mangaapai nga ga gako zezeredi sino, Yekova ambakadipai ka zaka gu gene nika sa ingiingi aboro i rengbe ka ndu koyo du ko ni na ki gbia gako weneringise. Ii, mbiko gu motumo tumorii nga ga Wiriko nga Yesu Kristo, Yekova nasa rani ani rengbe ka mbeda na gako iiriwo mbatabakindo zanga gunde.—ARomo 6:23; AEbere 4:14-16; 1 Yoane 4:9, 10, 18.
6. Waigu ga Mbori zezeredi sino adu ziazia rogo gako mangapai na Kaina?
6 Bakuru kusayo gbe mbata fu Yesu ye ku auru kpotosende no, Yekova aima yugo gako zezeredi sino ho Kaina na Ebere, nangia awiri Adamu, andu ni na motumo ka tumoho fuko. Ni ino Yekova agu apai nadu ngbaduyo yo, ko aka ga Kaina motumo ono “bi Ebere na gako motumo angba angba bangiri” ko. Pa bi Mbori gu ruru kumba nangia Ebere niwenehe wa gere aimisi ngbadu Kaina. Gu tangarapai nga ga Ziazia Kekeapai tipa gipai re nayaa: “Kaina ki zingi azinga gbe, kpakpuko ki du na ngbandua.” Ginipai Yekova amangihe? Ya mo gi ga Kaina gbegbere berã re afu gberarago fuko? Wagusa te. Nizerangbaduse, ko asana Kaina tipa ndu gupai ko adu ti ni na zinga. Yekova asakirogo gupai a ka Kaina amangihe ki “gbia ngbarago.” (Bambata Pai 4:3-7) Ka pe rengo, Yekova nga zezeredi sino boro rogo ngbatunga apai dunduko.—Gate 34:6.
Zezeredi Sino Nayamba Aboro na Si Nafu Wasa Fuyo
7, 8. (a) Wai rengbe ani ka giarogo ga Yekova zezeredi sino? (b) Gine agu afugo du rogo Matayo 11:27-29 ayugoho tipa Yekova gbiati Yesu?
7 Gene sa dagba agu agene ngba kisusi tipa ka undo rani ani rugu tirani na pa agu asino Yekova adunga be kura boro ya, nga ka wisigo gu raka nangia nga Yesu Kristo na gako sunge tungusapai. (Yoane 1:18; 14:6-9) Baraho Yesu aduni Gariraya yo vuru gu ue garã yo kuti ngba gako tua nga ga tungusapai, ko amangi dungu iiriwo apai Korazina yo, Betesaida yo, Kaparanauma yo, na rogo agu arago nadu pati ni. Wa si avura du wo, dungu agu aboro naduku rogo agu arago re angia aboro ruko ni azanga nyemu rengo, sidu, ka i aidanga ka ida kuti agu apai ko aagumbaha ya. Ginipai Yesu amangihe? Wa vura duhe nga, ko anyakasipa sangbana gayo zanga duna idapase, nunga gu kungbo aboro nadu yo azi ko, nga agu aboro payo adu kusende bangiri kura aboro i kini yambu yo nga ʽam ha·ʼaʹrets, nga agu aboro nadu na gu zingo nga ga toro tiyo.—Matayo 9:35, 36; 11:20-24.
8 Gupai Yesu amangihe fuo gure ayugu gupai nga ko aima ‘ino Bako wenengai gbe’ na ki idi ka wirika ko. Yesu anayamba kungbo aboro na agu afugo nunga nga: “Oni yé fuo re, agu roni nambu dunduko, ki du na rõrõi tindiro, mi ki fu ongoda fu roni. Oni dí gi gonga ku gorõroni, ki wiriki pa[i be]re; bambiko bayee boro nga mi nga irazerangbaduse, oni ki bi ongoda tipa mbisimoroni.” Nairiwo wai agu afugo re afu wasa gbiati ngbarago fu agu aboro i anarungosi yo! Zavura ani a, agu afugo re nafu wasa afu fu rani areme. Ka ani ukadi tirani nirengo na zezeredi sino, ani adu tie dagba ‘agu aboro Wiri Mbori ka kusa yo’ fu Bako.—Matayo 11:27-29.
9. Gini sino koditihe kina sa na zezeredi sino, na wai du Yesu nga wene kpiapai rogo yugo gi sino re?
9 Zezeredi sino nga wirina umbasitise, nga du boro na ‘zerangbaduse.’ Ngba kura gene, ruko tigaha nandu na boro sa kiisopatise na si rengbe ka sa ni ni mangi kura aboro gbagaragbagara watadu ka sa ni ni zanga duna nunga tipa kura aboro. (Asanza 16:18, 19) Yesu anamangapai na aboro rogo umbasitise ti regbo gako sunge tungusapai nabaha auru kpotosende. Na zavura ti gu regbo ko adakpa nyaa ka ndu riru ku Yerusarema yo mbata fu kpioko na areme muambe, na aboro ki sambuo ko niga aYuda Bakindo, gako mangaapai adu kia bakere gbe ti ga agu abazogo nga ga zegino yo. Ko adigisi sangba gu nebi nangia Zekaraya tipa Masiya nga gu nayaa: “Oni ngére, gaoni bakindo naye koyo du oni ni; irarengo nga ko du na diabese, du na umbasitise nisungu auru badongi.” (Matayo 21:5; Zekaraya 9:9) Gu ruru nebi nangia Daniere abi yuguyugupai nga gu Yekova afu pagbia rogoho fu Wiriko. Wa vura duhe wo, rogo gu sangbaanebi i aima gumbaha mbata fu gure, i aringbisipa Yesu rogoho ni ‘umbapa boro.’ Nirengo, zezeredi sino gbiati umbasitise, si kina sa.—Daniere 4:17; 7:13, 14.
10. Tipagine gu zezeredi sino nga ga aKristano ayugonga gupai ti ni nga i nga rurungbura aboro ya?
10 Gu wene zezeredi sino Yekova gbiati Yesu ayuguhe naundo rani ani mbedi na yo. (Yakoba 4:8) Rengo ngaha nga, anga du boro na zezeredi sino nayugo gupai nga ni nga rurungbura boro te. Si ambedanga nani wagusa te! Yekova, nga gu Mbori duna tanduapai dũ, ko naayugo gu bakere ome ayugo du beko ti kura aregbo. Ngbaduko naima aima nikerehe kuti irairaapai. (Yesaya 30:27; 40:26) Teketeke wa kina gure, Yesu ayugu gu sino nga ga kakuti ruru mangaapai zanga mbuhe, zavura ho Satana Bakitingbanga aazubo ko ni vurũ. Ko aka ka ko aidanga kaa hi gu iraira mangaapai nangia ga bagaahe agu abarumbatayo rogo pambori nadu ti rago ko aamangaha ya. (Matayo 4:1-11; 21:12, 13; Yoane 2:13-17) Wa ko anivura nimangipai wa gure, ko akakuti zerangbaduse rogo mangapai na gako abawiriki ho i anamanga agu apai ni arunga ya, na kini hipai tipa gayo arungbura nizerangbaduse. (Matayo 20:20-28) Kumba sa duna bakere inohe beko rogo Ziazia Kekeapai naringbisapa zezeredi sino ngba gi gene re: “Gu boro nga bayee boro na ome tini nyaki wa marã.” Ani yugunga gi sino du wa ga Kristo re, nga zezeredi sino.
Ko Angia Bayee Boro Kisusi ti Gako Regbo
11, 12. Nibipa wai i asonosi Mose, gine nasa gupai nga, gako zezeredi sino du niyuguyuguhe gbaiga?
11 Gu biata kpiapai tipa gu boro nadu na zezeredi sino tini ani ka wisigopai tipa ni nga Mose. Ziazia Kekeapai naringbisa pako ya ko “angia bayee boro ni rengo, ki susi agu aboro nadu ri kpotosende dunduko.” (Pa Geda Aboro 12:3) Ga Mbori toro nasa gupai nga i ringbisi pako wa gere na ki kehe. Padu Mose nibayee boro nasa ko ko di ga Yekova arugute kugume.
12 Gu gene i asonosi Mose rogoho adu kia ti ga kura aboro. Yekova abanda gi gude nangia wiri aEbere niruru aboro re i ka imo ko, ti gu regbo i arũndiko i imi akumbagude ti ni, na nangia gu regbo aboro anakitangbaanga akurayo rogoho. Navungu Mose nangia gu boro nanangera fuo ko mbuko tooni, nga guri nayugupai fuko tipa ndikidi Mbori nga Yekova. Kusa, i adi Mose ko ndu ka raka rogo gu kporo nadu kia gbe ti ga bako. Gu bambata Kristano nangia Setefano nakpidipa gako idapase atangarapai na afutufutuhe tipa ko ki ya: “[I a]yugu gu tatamana nga ga aEzipeto fu Mose dunduko; ko ki du na tandu ti gako pai na sabeko.” (Amokedi 7:22) Gako idapase adu niyuguyuguhe ho ko abi gu ga Faro amakungu ni nanamangasunge ngba iraira gene na akanga i nirungosi awirinako. Mbiko wa Mose aimi Ezipeto nga guko ko agbia ko ko nitaki Ebere, si aidi Mose oro kusayo Ezipeta yo kurogo gu ringara nangia ga aMidiano.—Gate 1:15, 16; 2:1-15; AEbere 11:24, 25.
13. Ga Mose sungo tipa agarã 40 ringara aMidiano yo aduna gini sangbanaha kuriko?
13 Fuo da garã Mose ti 40, si aidi ko mangisunge ka ngera fuo tiko ngbakungba yo. Ko agbia adegude saba ringara aMidiano yo, nga agu adegude nangia awiri kumba rimoko angia Reure, na ko ki undo agi adegude re i tu ime tipa ga bayo rimbasa anyaa. Fuo i karaga tiyo ku kporo yo, gi paranga adee re aya fu Reure wee “boro Ezipeta” nibatasi yo be gu kura ababanda anyaa, sidu ka gi kura ababanda anyaa re afudanga yo ya. Fuo Reure yambu Mose ku kpuko yo, Mose asungu na ko. Rago agberanga tiko na gu kereapai ko adu rogoho te; na si akanga na ko a ti aria ko gako raka si rengbe na gu vovoho ko adu rogoho te. Gu nyemu manga gupai Yekova akpinyemuhe nadu tiko agbandakanga te. Vuru agarã 40, nga gu Mose adihe kaa ngera fuo ga Reure avusende, ki di Sipora nidiako, na ki sonosi awiriko, ko ambakadi gu sinoko nga gu aboro aye ka ino ko ti ni. Ii, Mose awiriki zezeredi sino ho ko aduni rogo arungo.—Gate 2:16-22; Amokedi 7:29, 30.
14. Oni ringbisinga pa gupai namangi ho Mose aamanga gako sunge ni nibarumbatayo fu aYisaraere ngbakungba yo nga gu nayugu gupai nga, ko angia bayee boro.
14 Fuo Yekova moi Mose nibarumbatayo fu gu rikaaboro nangia aYisaraere, gu gako sino nga ga du nibayee boro adu kindi niyuguyuguhe. Paranga kumba atingidi Mose ya Eredada gbiati Medada aamangapai wa anebi bataya yo, wa i avuranga du dagba agu abaakumba 70 Yekova auka gako ziazia toro kuriyo i undo Mose rogo gako sunge ya. Yosua ayaa: “Gi gbia nga Mose, mo zá yo.” Mose akaragapai nizera ki ya: “Mo nakpi yo akpi tipa gi pai? Ako, ka Mbori idi he ga Yekova aboro dunduko du ni anebi, Yekova ki moi gako toro ri yo!” (Pa Geda Aboro 11:26-29) Zezeredi sino naundo Mose ko zeresi gu tagbagapai naaida ka kura re.
15. Wa Mose avurangia kpakpa boro, tipagine du gako kpiapai ti ni niwenehe aboro pefuoho?
15 Ti kura regbo sa, Mose amanganga pai na zezeredi sino te. Meriba yo, nadu mbembedii na Kadesa, ko afunga taarimo fu Yekova, Nibamangi iiriwo apai te. (Pa Geda Aboro 20:1, 9-13) Wa Mose avurangia kpakpa boro, gako nyanyaki idapase asongodi ko rogo gako raka nabaha, na gako bakere zezeredi sino gu ngba angba tirani areme a.—AEbere 11:23-28.
Gbigbita Sino Kia ti Zezeredi Sino
16, 17. Gine i aza rani ti mangaha rogo gu pangbanga du tipa Nabara na Abigaira?
16 Gu kpiapai nadu nizahe amangi ti rago Davide ngbutuko fuo kpio gu ga Mbori nebi nangia Samuere. Gu kpiapai re tipa arogotise ue nangia Nabara gbiati diako rimori angia Abigaira. Agi aboro nadu ue re, gayo mangaapai adu nikparakakparakaha! Baraho Abigaira aduni na “wene rugatinapai,” kumbaari tigako adu “ni boro gbigbita sino ni gbegberẽ boro rogo gako mangaapai yo.” Nikere sino, Nabara aka ti undo ga Davide akumba ho i asanahe ni tipa riahe, nga agu akumba nabanda ga Nabara bakere rimbasa anyaa be airadii. Fuo ima ngbadu Davide, nga gupai naru aru fuko ngbaduko imi, ko aguari gbiati rimbasa gako akumba ki rogodi gayo abasape ku beyo ka ndu ka ti na vura kurii Nabara.—1 Samuere 25:2-13.
17 Ho Abigaira agi pangbanga gupai ni Nabara amangi, ri audi kpakuto niipo, ki di imekakue, gbiati pasio, na ugu mekemeke rindi kakue na zuzu vurumo ki guari ka ndu ka gbia Davide. Fuo gbia ri ko, ri azungodi ko ki ya: “Ku ri re, gi gbia, gu irairapai re dú ku ri re; mi nakpara foro, mo ídi fu ga moyambu ri gumba pai foro, mo ki gi agu apai nga ga ga moyambu.” Ngbadu Davide azere be ga Abigaira zezeredi afugo nga ga zungodihe. Fuo Davide degetuko kuti ga Abigaira sakarogopaiyo, ko ayaa: “I sámbua Yekova, ga aYisaraere Mbori, nga gu ko nakedi ro areme mo ye ka gbia re! Maku dú foro tipa ga tatamana, maku dú foro naza re areme ti uka kure, naza re ti ira bape re ni tire!” (1 Samuere 25:18, 24, 32, 33) Ga Nabara gbigbita sino andu na ko niyangaraha sa kpioko. Gu wene asino nangia ga Abigaira aye na ri niyangaraha ri gbia gu ngbarago nga ga da nidia Davide. Gari zezeredi sino nga kpiapai fu agu aboro dunduko namangasunge fu Yekova areme.—1 Samuere 25:36-42.
Oni Naamangapai Nizera
18, 19. (a) Gini a’ariapai nada ziazia wa ani aukadi tirani na zezeredi sino? (b) Gine rengbe ka undo rani ani wisigi tirani wenengai?
18 Zezeredi sino nigu sino si aida aboro du nani. Anga si gbua nga padu boro nibayee ni rogo gani mangaapai te; si nga gu sino du ti boro nafu wasa fu kura aboro. Si rengbe ka du nga ani anafura mbata fu aboro arakaya kini mangi apai na aboro zanga weneringise. Ono tie, fuo wirika ani gu rengo nga ga Ziazia Kekeapai, ani a’aria sino rani si du niwenehe na ani ki ngba bangiri aboro. Pauro afura tipa gi sino re ho ko angarasi aKristano ni ki ya: “Oni úkadi ngbadu inapai, na weneringise, na umbasitise, na zera, na gbanga hipai.” (AKorosaio 3:12) Ziazia Kekeapai naringbisapa gi aria sinose re ya si wa kinagu ka gu kere anyaa du wa waru, mama, bahu, urisi, kpokporokusu aria tira nigu zogozogo anyaa du wa wiri vusende, wiri meme, ngbundu bagara, na bagara. (Yesaya 11:6-9; 65:25) Wa duhe nga gi a’ariapai ani amangaha re si nibakere yuguyugu ariapai nirengo, kina ngba agu aboro nabi rani nazera. Wa vura duhe tie were, gi ariapai re naye be gu mangaapai nga ga ga Mbori ziazia toro, mbiko zuzuhe sa dagba gu zuzuhe iriwo gbe nga zera watadu zezeredi sino.
19 Ya mo gere nayugo gupai nga, fuo manga ani agu a’ariapai i aidaha na ki kpara gaani raka fu Yekova, si aidanga ani mangi asadatise berewe ka du zezeredii kisusi tee? Wagusa te. Nikpiapai, si naida i naazunda vovo arokoo na kini ngere fuoho kindi tipa bibihe nye kindi niwenehe. Pa ngera ani kurogo Fugo Mbori kini berẽkurii gu kpiaapai du rogoho naundo rani ani ngana tirani berewe nivovoho ka wisigo tirani. Gine gu bitirobi nga Fugo Mbori, nga gu gako toro adu kugiipa kehe ayugoho tipa roni?—Yakoba 1:23-25.
20. Wai rengbe ani ka duna diabese rogo yugo zezeredi sino?
20 Nisino raka, aboro nibasasa na asinoyo nibakiakia. Gu kura ga Mbori amoyambu nabihe nitaatapai ka yugo zezeredi sino susi aguyo. Wa vura duhe wo, si naida aKristano dunduko sonosi zuzu ga Mbori toro, kodihe na zezeredi sino. Pauro azungodi Timoteo rogo nyemuse ki ya: “Mo . . . nipeke fuo rurupai, sinombori, idapase, nyemuse, zadapase, [na] zera.” (1 Timoteo 6:11) Gu fugo nga ‘pekafuo,’ si nayugo gupai nga, si naida asadatise. Gu kura sasa-fugo Ziazia Kekeapai nasa gi fugo re nga ‘mo zi tiro kuti mangaha.’ (New Testament in Modern English, by J. B. Phillips) Ka oni mangi asadatise ka berãkurii gu kpiaapai du rogo Fugo Mbori, si rengbe ka sigira tihe ku berã roni yo si ki du wa i amoihe amaa kurogo roni yo. Si a’aria sino roni na kini yugu gene fu roni.—Yakoba 1:21.
21. (a) Tipagine si aida ani pefuo zezeredi sino ti ni? (b) Ginipai ani ka sakaha rogo gu gaani papara kekepai naye fuo gere?
21 Gu gene ani amangapai rogoho kuti kura aboro nayugo wai gbe ani ayugo zezeredi sino. Gu bawiriki nangia Yakoba asanahe ki ya: “Da du ni iratatamana, ni boro inahe dagba roni yo? Ni yúgu gani mangaapai rogo wene sinoni [zera] ni gu umbasiti nga ga tatamana.” (Yakoba 3:13) Wai rengbe ani ka yugo gi sino aKristano re kporo, gene sunge tungusapai yo nga ga aKristano, na rogo dungurati? Gu papara kekepai naye re nika fu wene arugute tipaha.
Fugöpai
• Ginipai oni niwirikihe tipa zezeredi sino be gu kpiaapai nga
• ga Yekova?
• ga Yesu?
• ga Mose?
• ga Abigaira?
• Tipagine si aida gupai ti ni nga ani pefuo zezeredi sino?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 20]
Tipagine Yekova aidipa ga Ebere motumo ti ni?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 21]
Yesu ayugu gupai nga, zezeredi sino nga wirina umbasitise
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 22]
Mose amoi wene kpiapai nga ga zezeredi sino