Agu Afugo Du Tipa Agu Apai Nga Ga Toro Nasonosa Aboro
“Ka gbegberepai kúru nga ngbaroni yo wa sa ya, kina ngbatunga gu pai ngba angba sa nyakasa aboro ho zingoho nidu ni, si fu undahe fu agu yo nagia ha.” —AEFESO 4:29.
1, 2. (a) Wai kiipa gu fugo aboro agumbaha? (b) Wai ga Yekova amoyambu aida ka mangasunge na agu afugo i agumbaha?
“FUGO-ABORO nga gamahe be Mbori, niguhe aboro aruganga tiyo na paha ya; si ni iiriwohe.” Si nga gupai Ludwig Koehler akehe nga bakeke agu abuku nasakarogoapai yo. Isoke, si vura du nga ani nabi gi ga Mbori kikiipa gamahe re na kina tooni paha gbua. (Yakoba 1:17) Oni berẽnga pa gu kikiipa pai ka paha gbere ka kere kaza mangi boro ka ni arengbanga berewe ka pe ruru fugo fu abadiangbani ya. Joan, nga gu dee kere kaza agbarasipa fugo kumbaari bambeda kusayo, nayaa: “Ani anafura esuesu dagbarani na kumbaami nga gu nasa rani nibawene abakure. . . . Ono fuo gbarasa kere kaza fugo ko, mi awere na bakere gberarago tire mbiko mi agianga gu wene nzinziri afugo re berewe te!”
2 Fugodagbase rengbe ka nyakasa gu pabakure du dagba aboro, ka mbakada gu zanga giatise du dagba aboro, ka ngarasa gu boro narungo kpotoniyo, ka nyakasa ga boro idapase, na ka mbakada ga boro raka, ono agi apai re ayenga nisaha te. Gu tatamanatatamana Bakindo nangia Soromo ayaa: “Boro kina ho nagba sa fugo wa kina baso sa rũ he, ono mirã iratatamana . . . [na]husa [kurani].” (Asanza 12:18) Niga Yekova amoyambu, ani naida gaani afugo husi aboro, angianga si imisi yo watadu ka gbarasa payo ya. Ani naida ka mangasunge na mirã rani a tipa ka taasarimo Yekova, tingba gaani sunge tungusapai gbaiga na ho ani agumba gaani kungbo apai ni na aboro. Bake Atambuahe abibia ki yaa: “Ani asambua tirani na uru pitipiti mbiko Mbori, ani afu atambuahe fu rimoro kindi.”—Atambuahe 44:8.
3, 4. (a) Gini kpakarakpakarapai ani agbia tirani nani nibipa gaani afugo? (b) Tipagine si aida gupai ti ni nga ani banda tirani abanda na agu afugo ani agumbaha?
3 Gu bawiriki nangia Yakoba afu rugute ki yaa: ‘Ka boro zogonga mirãse te.’ Ko natingida rani na gupai nga: “Ani [dunduko] nakota [akota] . . . rogo dungu apai. Ka boro akota nga rogo fugoni ya, ni du ni ziazia boro [“ni ngia rengberengbe boro,” NW], rengbe na ruga kpotoni dunduko a.” (Yakoba 3:2, 8) Anga boro ho dagbarani du nirengberengbe ni te. Sidu, ka ani vura manga bakere asadatise tipa kaa pe kina wene afugo vurũ, fugo rani asonosanga aboro dedede watadu ka taasarimo Bakusirani te. Fuo duhe tie were, si naida ani moiberã rani fuo agu apai ani agumbaha. Kurii gure, Yesu ayaa: “Agu apai dunduko aboro ka gumba ha gbua, i aringbisa paha aringbisa rago sapangbanga. Bambiko i asapa ngbanga foro kuti gamo apai, i ki sapu ngbanga ro kuti gamo apai.” (Matayo 12:36, 37) Nirengo, ndikidi Mbori asana rani asana tipa agu afugo ani agumbaha.
4 Gene sa dagba agu akuraha nga gu gene ngbaa gbe tipa ani ne gumba iimi afugo, nga ka sonosa gu sino nga ga fura tipa agu apai nga ga toro. Gi papara kekepai re nika wisigopai tipa wai rengbe ani ka mangaha wo, si nika yugo gu ngbatunga riiapai rengbe ani kaa fura tipaha, na ka yugo gu ngbatunga undo rengbe ani ka gbiaha ti agu afugo nasonosa aboro.
Ani Moiberã Rani fuo agu Apai Du Ngbaduraniyo
5. Wai du ngbadu boro yo ninyanyaki pahe tipa undo ni rogo sonosa gu fugo nasonosa boro?
5 Wa ani asonosa gu sino nga ga pe agu afugo nasonosa aboro, si naida ani rugutirani na gupai mbata nga, agu afugo ani agumbaha, si nayugopa agu apai du ngbaduraniyo. Yesu ayaa: “Ngba boro nagumba gu pai du kpotoni yo.” (Matayo 12:34) Ka gumbaha rogo taata afugo, ani nidu na nyemu ka fura tipa agu apai nyakipaha bangirani. Sidu tie, si naida ani sana tirani ki yaa: ‘Gine gimi afugo ayugoho tipa agu apai du ngbadureyo? Ho du mi ni na gimi aborokporo watadu dagba akuare aidipase, mi nafura gbe tipa agu apai nga ga toro watadu mi nanye kina kuti agu apai du tipa ambaro, arokoo, asinima, ariahe, gu vovo ahe ngbeke mi he, watadu agu apai anyakanga paha ya?’ Isoke zanga ani rugu tirani nani, gaani raka gbiati berã rani vura dingiso rani kina kuti gu ue apai du rogo gaani raka. Pa aria ani agu apai si aida ani peresi paha kumbatayo nika undo rani rogo gaani afugo na rogo gaani raka a.—AFiripoio 1:10.
6. Gine sakapai berã rani yo amangaha rogo gaani fugodagbase?
6 Gu sakapai berãse yo ani amangaha na nduhe ti ni nambakada ngbanya agu apai ani agumbaha. Ka ani asadi tirani kaa berã tipa agu apai nga ga toro, ani bi gupai abi nga, agu afugo du tipa agu apai nga ga toro nikaa ye ku ngbarani yo nikina saha. Bakindo Davide aima ruga tiko na pa gipai re. Ko abibia ki yaa: “Mo niídi he ya agu apai du ngbare na gu makia pai du ku kpotore yo si ngba bangiro, Ako Yekova.” (Atambuahe 19:14) Na berewe, gu bake Atambuahe nangia Asafa ayaa: “Mi amákia pa ga sunge dunduko a, ki nibaki bangire tipa ga mangaapai.” (Atambuahe 77:12) Gu boro nasaka agu arengo du rogo Fugo Mbori berã ni yo na kini berẽhe ku kpotoniyo, ni na dungu wene afugo ngbani ka gumbaha. Gene adunga be Yeremaya ko he fura tipa agu apai Yekova ayuguhe fuko te. (Yeremaya 20:9) Sidu, kinawo a rengbehe ka du tipa rani ka ani asaka agu apai nga ga toro berã rani yo.—1 Timoteo 4:15.
7, 8. Gini riiapai daada tipa gu fugo nasonosa aboro?
7 Pa manga ani gu weneapai nga ga toro dedede nafu gu dungu apai fu rani rengbe ani ka fura tipaha. (AFiripoio 3:16) Kikindigi adunguratise, agu adunguratise nga ga dungurati, gu vovo abuku duho tipa gedaha, na gu rukutu abuku du tipa geda Ziazia Kekeapai na a’uru dunduko gbiati gu sakapai du tipaha du nikekehe, si dunduko nafu gu wene kikindigipa ahe fu rani nga ga toro rengbe ani ka fura tipaha na kura aboro. (Matayo 13:52) Na kurii gure, nga wai agu apangbangaa ani agbiaha gene gaani sunge tungusapai yo nga ga aKristano narengbe ka ngarasa rani a rogo toroyo!
8 Ngbatunga angua nibakiakia, anyaa, azire, na atio ringara aYisaraere yo anarima Bakindo Soromo ko naangana ra. (1 Abakindo 4:33) Ko aduna ngbarago ka fura tipa gu ga Mbori mangaapai nga ga kusaahe. Ani rengbe arengba ka manga kina gu bangisapai re a. Ga Yekova amoyambu naagbia ngbarago be agu afugo naenga pati dungu riiapai nibakiakia, ono tie, agu afugo du tipa agu apai nga ga toro, ninaakpura agu afugo nga ga agu aboro duna nyemu fura tipa agu apai nga ga toro.—1 AKorindo 2:13.
“Oni [Ni]berẽ Pa agi Apai Re [Kindi]”
9. Gini arugute Pauro afuhe fu aFiripoio?
9 Ka ani vura kaa fura tipa kina gini apai, gaani afugo asonosanga aboro te kinagu ka si du tipa manga agu arugute gu mokedi nangia Pauro agumbaha fu gu dungurati nadu Firipoi yo. Ko akepai nayaa: “Agu apai du ni rengo, agu apai rengbe na irisa, agu apai du ni ruru he, agu apai du ni wene sino, agu apai nangba bangirise [“agu apai duna nyemuhe ti ni,” NW], agu apai i naya ti ni si ngba; ka ngia ziazia pai du ho, ka ngia he ho rengbe i fu tambuahe ti ni, oni [ni]berẽ pa agi apai re [kindi].” (AFiripoio 4:8) Pa agu apai Pauro agumbaha re aima nyaka, si du ko aya ti ni wee ‘oni niberẽpa agi apai re kindi.’ Si naida ani hihiisi aberã rani na ngbaduraniyo nani. Sidu, ani wisiginga wai pa rengba ani ka maaberã rani fuo agi apai nibasasa du muambe Pauro afura tipaha re narengbe ka undo rani rogo gaani afugo.
10. Wai rengbe gaani afugodagbase ka yugo agu apai du nirengo?
10 Agu apai nga rengo nakoda gu kura apai susi gu gbua nga gu ruru fugo angianga ziree ya. Si nafura tipa gupai du niruruhe na rengbe aboro ka kido kuti ni, du ngbatungaha wa gu rengo du rogo Fugo Mbori. Sidu, ho ani afura ni na kura aboro tipa gu rengo du rogo Ziazia Kekeapai nga gu nairiwo tirani, singia ani nafura tipa gu gumbapai wirina amangihe nga gu nangarasi rani, watadu agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai naundo rani, gure nga ani nawisigo agu apai nga rengo. Ngba kura gene, ani naká “gu kungba fura bau na kangu i aya ti ni ni zire, [si nga] inahe,” nga gu nawira rengo awira gbua. (1 Timoteo 6:20) Ani nane gumba rimo aboro watadu kaa gumba kodooro nga agu afugo ka i awisigonga ha ki bihe nirengo ya.
11. Gini apai du niiriirihe rengbe ani ka kodaha kurogo gaani afugo?
11 Agu apai rengbe na irisa, nga agu apai du niiriirihe na duna nyanyakipaha, angianga agu apai du paha gbua kusende ya. Si nakoda gu nyanyakipa apai du tipa gaani sunge tungusapai, tipa gu kere aregbo ani araka rogoho re, na si naida ani banda sino rani si du nikina wenehe ti aregbo dunduko. Ho ani asakapai ni tipa ngbatunga agu apai du niiriirihe re, si nasa rani ani nyakasi tirani kuti gaani diaberã ka nye kaa ngera angera rogo toroyo, ka kakuti gaani ruru mangaapai, na ka ziotirani kindi kuti tungusa wene pangbangaa. Nirengo, gu weneapai ani agbiaha tingba gaani sunge tungusapai na agu apai namanga rogo zegino wa du rago re, na kini tingidi rani na gupai nga, ani naraka rogo yangara arame, si nafu dungu riiapai nibakiakia nga gu rengbe gaani afugo ka enga pati ni.—Amokedi 14:27; 2 Timoteo 3:1-5.
12. Nibipa ga Pauro arugute tipa ani wisigi agu apai du niruruhe na nga wene sino, gini apai si aidanga ani naafura tipaha ya?
12 Gu fugo nga, agu apai du ni ruru he, si tipa agu apai du niruruhe bangiri Mbori, ringbisihe kuti gako andiko. Agu apai du niwenehe nafura tipa gigiri berã gbiati gigiri mangaapai. Pe zire ti rimo boro, gbegbere abuga, watadu gbegbere afugo tipa kodaba, ni agu apai si aidanga ani naagumbaha ya. (AEfeso 5:3; AKorosaio 3:8) Basunge yo watadu sukuru yo, nipatatamana, aKristano naguari kusayo pati agu aboro tona gi gbegbere afugo re.
13. Oni funga kpiaapai tipa agu afugo du tipa agu apai duna nyemuhe ti ni, na du tipa agu apai i afura tipaha ya si ngba angba.
13 Ho Pauro atambuapa wisigo boro agu apai ni duna nyemuhe ti ni, ko aafura tipa agu apai nafu ngbarago fu boro watadu nasa boro ni du na nyemu akurani tini, angianga agu apai naye na sogote, imisiringbaduse, watadu apapaya ya. Agu apai i aya si ngba angba bangirise, si tipa agu apangbangaa ngba angba watadu gu wene pangbangaa i atingidaha fu aboro. Ngbatunga gu wene apangbangaa re nakoda agu apangbangaa raka nga ga ruru awirina, nga gu ninaakura dedede rogo agu amagazini nga Ngbaõbambu Sinziri na Awake! Fuo geda oni agi apangbangaa raka nanyakasa idapase re, tipagine ka oni apenga ha ti ni fu kura aboro ya? Nairiwo wai si angarasa rani wa ani agia apangbangaa agu apai nga ga toro kura aboro amangaha! Ngbatunga agu afugo re asonosa gu nyemuse nga ga awirina na ki ngarasi yo i duna kodatise rogo dungurati.
14. (a) Pa manga ani wene sino naida gine berani? (b) Wai rengbe gaani afugo ka koda agu apai rẽ tipa i tambua paha?
14 Pauro afura a tipa ‘gu ziaziapai ka duho.’ Ziaziapai nayugopa wene sino watadu wene mangaapai. Si naida ani duna rubangirise tipa ka sa agu arugute adunga ngburungburu ya nga ga Ziazia Kekeapai si naaruga ngbarani tipa ka si enga gumba agu apai du niruruhe, du nigigirihe, na du ziazia kini gumba gu du kia ya. Guhe rengbe i fu tambuahe tipaha, nayugopa “guhe i ataasapaha.” Ka oni gi wene gumbapai wirina namangihe watadu oni kparia gu ruru mangaapai nga ga wirina rogo dungurati, oni fura afura tipaha fu gu wirina mangi gi wene gumbapai re watadu mangi gi wenepai re na ki gumbaha a fu kura aboro. Gu mokedi nangia Pauro anafura wenengai dedede tipa gu wene asino nadu ti akurako aidipase. (ARomo 16:12; AFiripoio 2:19-22; Firemona 4-7) Nirengo, sabe Bakusirani ni agu ahe ima rẽ ani taasi rimoko tipaha. Dungu asabe Mbori duho ti ni rengbe ani ka tona agu afugo pati ni nasonosa aboro.—Asanza 6:6-8; 20:12; 26:2.
Oni Naagumba agu Afugo Nasonosa Aboro
15. Gini zinahe nga ga Ziazia Kekeapai fu avunguagude naida gupai beyo nga i naapeka agu apai nga ga toro fu awiriyo?
15 Pa Fu Rugute ni Ue he 6:6, 7 nayaa: “Agi apai re, nga gu mi aruga roni kuti ni areme [re], si du ku kpotoroni yo; oni ki niyugu he fu awironi sirisiri, ki nipeke pa ha fu yo ho oni ka nisungu ni rogo gaoni bambu, ho oni ka nita ni gene a, ho oni ka nipi ni sande a, na ho oni ka niguari ni ku ari a.” Si tie ziazia nga, gi zinahe re naida gupai be avunguagude nga i naapeka gu weneapai nga ga toro fu awiriyo.
16, 17. Gine rengbe agu avunguagude nga aKristano ka wirikaha be gu kpiapai nga ga Yekova na ga Abarayama?
16 Ani rengbe arengba ka maa kpia gu gbanga fugodagbase ku berã rani yo navura du dagba Yesu na Bako ho i aafura ni tipa gu sunge Bako afuhe fuko ko ye ka mangaha auru kpotosende. Yesu aya fu gako abawiriki wee: “[Buba a]fu gu rugute fere mi ka gumba, na gu mi ka tungusa[ha].” (Yoane 12:49; Pa Fu Rugute ni Ue he 18:18) Gu iriiripa bakumba nangia Abarayama avura dia dungu asaa kaa fura fu wiriko nangia Yisaka tipa wai Yekova afu maku fuyo na fu atitayo. Nirengo, ngbatunga agu afugodagbase re aundo Yesu na Yisaka i ra na goyo ka manga gupai Mbori akpinyemuhe.—Bambata Pai 22:7-9; Matayo 26:39.
17 Si naida ani naapeka agu afugo a nika sonosa awirani. Si naida avunguagude gbata regbo tipa ka fura fu awiriyo. Ka si du ni gupai rengbe oni arengba ka mangaha, tipagine ka oni ambakadanga pai ti ni tipa ka ririahe sa na gaoni aborokporo dunduko kandara bara sa rogo uru ya? Ti agu aregbo re na tingbafuoho, amamu gu duho tipa oni fura tipa agu apai rengbe ka sonosa gaoni aborokporo rogo toroyo.
18. Oni tangaranga gu pangbangaa nayugopa gu undo naye fu boro be wene fugo dagbani na avunguni.
18 Alejandro, nga bazakigene garãko nasusi 20, atingidipa agu akapa ko adu nani ho garãko aduni 14. Ko atangaraha niyaa: “Mbiko gu maapai kurise akuare sukuru yo gbiati gimi abayugupai amoihe kurire yo, mi anakapa akapa singia Mbori ho ti ni, na kini kapa a tipa padu sangba Ziazia Kekeapai niruruhe. Avungure anadia dungu asaa kaa sakapai na mi. Anga agi afugo re aundo re mi dibe kina agu akapa nadu rire yo rogo gi kpakarakpakara regbo re sa te, ono si aundo re a mi ini wai ka manga wene diaberã rogo gimi raka.” Ginipai ko amangaha awere? Alejandro aafura kindi niyaa: “Mi naraka kindi kina fuo avungure. Ono gaani regbo nga gu ima hi be asunge ambunga rani ani duna regbo berani ka fura nisarani wa gu nanidu mbata te. Sidu, gupai mi amangaha nga ka ndu fuo buba tipa ani ririahe sa na ko ba gako sunge yo bara sa rogo poso. Mi nabi gi gaani fugodagbase re na kikiipaha nirengo.”
19. Tipagine duhe ti ni nga ani dunduko si aida ani fura tipa agu apai nga ga toro?
19 Ani abinga agu amamu du ani nani ka gbia ngbarago be agu afugo du tipa agu apai nga ga toro nga gu ani agumbaha dagbarani na akuarani aidipase na kikiipaha tee? Agi amamu re nakura fu rani ti regbo adunguratise, ho du ani ni tingba sunge tungusapai, ti regbo gaani kodatise na abakurearani na ho du ani ni rogo nunguro. Pauro amaabangiriko tipa ka fura na agu aKristano nadu Roma yo. Ko akepai fuyo ki yaa: “Nyemu bi roni namanga re, . . . [tipa] ani mongo wasa na oni dagba roni yo, ani ni ba sa sa be ga akuarani idapase, gaoni na gimi a.” (ARomo 1:11, 12) Gu Kristano namangasunge ni bakumba rogo dungurati du rimoko nga Johannes nayaa: “Gu fugo du tipa agu apai nga ga toro aKristano agumbaha dagbayo namanga nyanyakipa pai. . . . Si nafu ngbarago ku ngbadu aboro yo na kini zeresi egetere agu apai naimisa boro na a’uru. Mi naasasana sosono aboro dedede i fura fere tipa gayo raka na tipa gupai naundo yo i nye niruru yo rogo rengo yo. Vuru agu agarã susi, mi afura na dunguyo, na i nibasasa apeke agu afugo tatamana fere gbia mi undo behe rogo gimi raka.”
20. Ginipai ka ani mangihe ka ani gbia gu boro namanga zee amanga tipa ka fura na ani?
20 Ginipai ka oni mangihe ka si wirihe nga, gu boro oni afura funi aidanga ka gia agu afugo du tipa agu apai nga ga toro te? Ka si du wo, ka rago gberenga tironi ya. Isoke si rengbe ka du nga, si naida oni pehe funi ti kura wene regbo kusa. Soromo ayaa: “Gu pai rengbe gumba yo ho ni karagapai si du wa kina zuzu ngua wa dahabu rogo baga feda yo.” (Asanza 25:11) Oni rugutironi na gupai nga, kura aboro nika onga aonga ku ngbaroni, mbiko kura aboro kinaho nga aboro zee, aiponga ka karagapai sa pai ya. Ziazia Kekeapai nayaa: “Gu rugapai du berã boro yo si wa kina ngirimo [dudunguro guga, NW], ono boro rugatinapai [n]akúsa ha akusa.”a (Asanza 20:5) Kurii apai dunduko, ka oni mbunga gu sino berã nga ga kura aboro si ká na oni tipa oni pe gu weneapai fõ roni ngbaduroniyo ya.
Fura Tipa agu Apai Nga ga Toro Na Mosoro ti Ni
21, 22. Gini aundo ani agbiaha ho ani agumba agu afugo ni du tipa agu apai nga ga toro?
21 Pauro afu rugute ki yaa: “Ka gbegberẽpai kuru nga ngbaroni yo wa sa ya, kina ngbatunga gu pai ngba angba sa nyakasa aboro ho zingoho nidu ni, si fu undahe fu agu yo nagia ha.” (AEfeso 4:29; ARomo 10:10) Si rengbe ka ida gupai be boro nga ni mangi bakere asadatise ka sa gu fugo kurani agumbaha si naandu kina ngba ruru gene, ono dungu amosoro gu duho tipa mangaha wo. Pa fura ani tipa agu apai nga ga toro nasa rani ani pepa gaani idapase fu kura aboro na ka sonosa awirinarani rogo toroyo.
22 Sidu tie, ani mangisunge na gi gamahe nga ga fugodagbase re ka sonosa kura aboro nani na ka taasarimo Mbori. Ngbatunga agu afugo re nikangia agu apai nika fu ngbarago fu rani na ki ngarasi kura aboro. Kurii apai dunduko, si asa ngbadu Yekova si ngi mbiko ko nadegatuko adega kuti gaani afugo na ko na ngbarago tiko ho ani amangasunge ni na mirã rani ngba ruru gene. (Atambuahe 139:4; Asanza 27:11) Ho ani afura ni tipa agu apai nga ga toro, ani aruga tirani aruga na gupai nga, bangiri Yekova agonga tirani te. Ziazia Kekeapai nafura tipa agu aboro namangasunge fu Yekova ti gi gaani regbo re niyaa: “Si du agu [aboro] nagunde ti Yekova i ki nigumba pai dagba yo dedede; Yekova . . . [adega]tuko ki nigi pa yo, i ake pai rogo kitabu tingidapai bara bangiriko tipa agu yo nagunde ti Yekova ki niberẽ pa rimoko.” (Maraki 3:16; 4:5) Nanyakipa gupai tie nga, gaani afugodagbase du ni agu afugo nasonosa aboro rogo toroyo!
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Gu kura aguga ringara aYisaraere yo adu nidudunguroho gbe. Agu aboro nageteka arago sendeyo akuru bara due-ime Gibona yo badunguroho adu nga ametere 25. Gi due ime re aduna ba dakpa watadu ba zora ti ni, aboro anazora ti ni ku sendeyo tipa ka tu ime.
Gaoni Karagapai Nga Gine?
• Gine gaani afugo ayugoho tipa rani?
• Gini apai nasonosa boro rengbe ani ka fura tipaha?
• Gini nyanyakipa pai fugodagbase amangaha dagba aborokporo na rogo gu dungurati nga ga aKristano?
• Gini aundo gu fugodagbase nasonosa boro amangaha?
[Gu kpiaahe du ti kpewaraga 12]
Agu afugo nasonosa boro, si gbe tipa . . . .
“Agu apai du ni rengo”
“agu apai rengbe na irisa”
agu apai “rengbe i fu tambuahe” tipaha
“agu apai i naya ti ni si ngba”
[Gu kekepai nayugo bara gu ba i adi gu kpiahe rogo]
Video cover, Stalin: U.S. Army photo; Creator book cover, Eagle Nebula: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 12]
Aregbo riahe nafu wene amamu tipa aboro fura tipa agu apai nga ga toro