Fugo Yekova Niungaha
Memeapai Rogo gu Buku Nga Yosua
HO AYISARAERE azi bataya ni rogo gu Kpasakpasarago nga ga Moaba, i avura du na ngbarago ka gia agi afugo naye re: “Oni mbakadi ũngba tipa roni; bambiko fuo uru biata oni nikasi gi Yaradene re ku mbiti yo, ka ndu ka dia ringara ni gaoni, nga gu Yekova nafu fu roni oni di he, nga gaoni Mbori.” (Yosua 1:11) Ti gi regbo re, gu gayo nunguro nadi agarã 40 ku ngbakungba yo ambedi ka digo.
Fuo susa agarã tooni susi ue-bawe kusa, gu barumbatayo nangia Yosua aru bebere ringara Kanana yo ki ya fu agu abaakumba nangia ga aYisaraere yo wee: “Oni ngere, mi akparaka agu arikaaboro fu roni nanye, i du ni gaoni aboro tipa angbatungaroni, tona Yaradene yo, ki da ti gu Bakere Baime ku dioyo, wa sa na agu arikaaboro mi aima roga yo ku sa yo. Yekova gaoni Mbori, ko ado yo barangba roni, ki do yo ti bangironi ku sa yo; oni adia gayo aringara, a wa Yekova gaoni Mbori akido he fu roni.”—Yosua 23:4, 5.
Yosua nake gi buku du rimoko riihe re rogo 1450 M.B.K. Gi buku re naapa gu iiriwo kuru apangbangaa rogoho namangi vuru agarã 22. Wa ru ani ngbadimo gu vovo zegino Mbori akidopaha fu rani, apai tipa rani wa kina gu nadu tipa aYisaraere ho i ambakadi tiyo ni ka dia Ringara Mokido. Sidu tie, ani moinga bakere nyemu gu buku nga Yosua ku ngbaduraniyo ki tona ka wisigoho.—AEbere 4:12.
DAKUTI “GU KPASAKPASA RAGO DU PATI YEREO”
(Yosua 1:1–5:15)
Nairiwo gu sunge Yekova afuhe fu Yosua re ho Yekova ayani fuko: “Mose kpi nga gi moyambu; mo guari awere tie, ki si gi Yaradene re ku mbiti yo, mo, na agi aboro dunduko re, ku rogo gu ringara nga gu fu mi he fu yo, nga awiri aYisaraere”! (Yosua 1:2) Si adu nga Yosua nika ngbembatayo fu gu rikaaboro bangeyo adu nga dungu amirioni re kurogo Ringara Mokido. Wa ko aambakada tiko ka rimo gu ringara re, ko akedi abamoi ue ku Yereo yo, nga gu bakporo si adu nga si i ka zioho nibambatapai. Dee nga Raba nangia nakodiba tipa marã aaraka rogo gu bakporo re, na ri angia gu boro naima gia pa gu mangaapai nga ga tandu Yekova amangihe tipa gako aboro. Ri abanda agu abamoi re na ki undo yo na i ki kido ri ya i abanda ri abanda bekpio.
Fuo karaga abamoi tiyo, Yosua gbiati aYisaraere ambakadi tiyo ka tumba nduge ka si Yaradene. Wa si avura du nga regbo hi ime nangiaha, gu di re akisonga gene beyo te, bambiko Yekova asa gu ime nadu ku ngbiiyo si ru wa gangara ono gu ime nadu ku padiyo kini fu kurogo Kpikpi Baime kini ugudi kusayo fuyo gene. Fuo aYisaraere si Yaradene, i azi bataya Girigara yo mbembedii na Yereo. Fuo susa a’uru biama kusa, nyemu rogo Abiba ti rameru 14, i amangi Pumbo Susiri rogo gu kpasakpasarago nadu pati Yereo. (Yosua 5:10) Rogo gu uru naye fuo gure, i atona ka ri ngbatunga agu ariahe nangia ga gu ringara re, si ki ta du wo, Mbori kini mbu fuka manu fuyo. Vuru gi regbo re, Yosua ayepe agu akumba dunduko niyerati i abatika yo ngbakungbo yo.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
2:4, 5—Tipagine Raba agumba ziree ti ni fu ga bakindo akumba nga aguyo naagbata abamoi? Ho Raba abanda agu abamoi ni re, ri amoi gari raka ngbapai mbiko ri aduna idapase kuti Yekova. Sidu, si adunga furi nidingisoro ri yugubara abamoi fu agu akumba naagbata gene ka imisa ga Mbori aboro te. (Matayo 7:6; 21:23-27; Yoane 7:3-10) Nirengo, ‘i atakipande Raba niruru boro mbiko gari mangaapai,’ nga gu nakodi gumba ziree fu ga bakindo akumba.—Yakoba 2:24-26, NW.
5:14, 15—Da du duni “barutirivura ku ri ga Yekova rimbasa”? Si nawiraha gbe nga, gu barutiriivura naye ka nyakasa Yosua baraho i atona ka zio Ringara Mokido ni re angianga kura boro fuo kina “Fugo” nga Yesu Kristo mbata fu du ko ni boro te. (Yoane 1:1, NW; Daniere 10:13) Nairiwo wai si anyakasa rani ka ino gupai nga, Yesu Kristo awere na taarimo beko, na ko kugii ga Mbori aboro wa i aso gu vura nga ga toro!
Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:
1:7-9. Pa geda ani Ziazia Kekeapai na a’uru dunduko na kini berẽkurii agu apai si agumbaha, na kini mangi agu apai ani awirikaha, ninyanyakipa pai tipa kadu na diabese rogo gu vura nga ga toro.
1:11. Yosua azinahe fu aboro i dungura aũngbaa, angianga ka pido kina Mbori tipa ko fuhe fuyo ya. Gu ga Yesu arugute du tipa he bakabangirise tipa agu ahe si aida si du berani rogo gaani raka, kodihe na gu kidohe ko akidoho ya ‘i akpamia agi ahe re akpamia dunduko fu rani,’ ayugonga gupai nga, si naida ani sungu asungo ki zanga gbata gene ka songoda tirani te.—Matayo 6:25, 33.
2:4-13. Fuo Raba gi pa ga Yekova iiriwo mangaapai na ki kparia gupai nga kere regbo i adu rogoho re, ri adiberã ka ngba na airisi Yekova. Kangia oni aima digo niwisigi Ziazia Kekeapai tipa bete regbo na ki kparia gupai nga ani naraka rogo ‘yangara areme,’ ya mo si aidanga oni diberã ka mangasunge fu Yekova tee?—2 Timoteo 3:1, NW.
3:15. Wa si adu nga gu tingidapai agu abamoi nandu ku Yereo yo aye nani adu niwenehe, Yosua akeesanga ka pido Yaradene si ugudi mbata te, ko aguari ka mangapai niipo. Ho daha ni ti agu apai du tipa ndikidi irisombori, si naida ani mangipai ningara zanga keesa ka pido gu regbo apai nika wira wa si niwenehe.
4:4-8, 20-24. Si adu nga agu ambia 12 i adihe Yaradene yo, si nikadu ni ũtingidapai fu aYisaraere. Gu ga Yekova mangaapai nga ga batasa aboro ko amanga tipa gako aboro areme, si nga dezirepai tipa padu ko naayo.
I AAZIORAGO KINDI
(Yosua 6:1–12:24)
“I akisi Yereo . . . nyanyaki . . . a nga boro sa nakuru ku zegi yo te, a nga boro sa narimi ku vuru he yo a te.” (Yosua 6:1) Wai ka aYisaraere arengbe ka dia gu bakporo re fuo du apai tipaha wa gure? Yekova afu gu birĩ fu Yosua ko ka mangaha. Fuoho aturanga te angapa gu bakporo re ki ti kusande na i ki gbarasihe. Kina Raba sa gbiati gari aborokporo nabati.
Gu bakporo nadu tipa zioho fuo gure angia Ai nangia ku bakindo. Agu abamoi i akedi yo koyo ayawee kina bete aboro gbua naaraka rogoho, sidu si aida i kedi kina bete akumba gbua i ndu ka gburuwaha kusande. Ono tie, agu abanzengere bangeyo adu wa 3,000 i akedi yo i ndu ka zubo gu bakporo re, azubo nikina oto be aboro Ai. Ginipai namangi? Yekova adunga na aYisaraere te. Akana nangia kumba ni ngbatunga Yuda amangi ingapai baraho i azubo Yereo ni. Fuo i mbakadi gupai nagbere re, Yosua andu berewe ka sovura kuti Ai. Fuo Bakindo Ai dibe aYisaraere bara sa, ko agundenga berewe ti sovura naayo te. Ono tie, Yosua abi gene be gu bakere kidokutise nga ga rukö nadu ti aboro Ai, na ko ki zi gu bakporo re.
Gibona angia ‘bakere bakporo ki susi Ai, na agu akumba dunduko nadu yo angia nyanyaki aboro.’ (Yosua 10:2) Wa si avura du wo, fuo gia aboro Gibona pa ga Yosua diabese kuti Yereo na Ai, i abiriki Yosua ko mangi mokido naayo nga ga zereda. Gu rikaaboro nadu pati yo abi gi gayo ariatise fuo aYisaraere re nikerepai kutiyo. Aguyo bisue dagbayo akoditiyo ka zubo aboro Gibona nivura. AYisaraere abatasi aboro Gibona na ki dibe avurayo. Gu kura zio arago aYisaraere amangihe tiibe Yosua nibarumbatayo akodi abaakporo ku sudiyo na ku dioyo, kodihe na agu abakindo nadu ku uroyo nga agu aboro nakoditiyo kuti aYisaraere. Agu abakindo dunduko i adibeyo ku dioyo ti Yaradene adu 31.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
10:13—Wai gu ngbatungapai re arengbe ka manga? “Ka pai gasi Yekova,” nga Bakusi ngbangbaturũ na kpotosende? (Bambata Pai 18:14) Ka Yekova idi ka mangapai wo, ko rengbe arengba ka aria gu nduge nga ga kpotosende, sidu, uru gbiati diwi ki wiri wa si andunga te bangiri gu boro ru auru kpotosende. Watadu ko rengbe arengba ka mbu gu nduge nga ga kpotosende gbiati ga diwi kina kubaha ono ki aria kina anzere uru gbiati ima diwi si naaki kindi baraho adunga ha ni ariyo ya. Ka si vura du nga kina ginipai namangi, “uru adu nga ho wa gure mbata te” wa aboro aenge aenga kindi.—Yosua 10:14.
10:13—Gine nga gu kitabu nga ga Yasara? I fura tipa gu kitabu re berewe rogo 2 Samuere 1:18 tipa gu bia du rimoho nga “Mboto,” nga gu bia-nunga i abihe tipa gu Bakindo aYisaraere nangia Saura gbiati wiriko nangia Yonatana. Si nawiraha nga, gu buku re angia bukuabia gbiati wene siakasiaka afugo tipa agu apai namangi bakuru kusayo na kingia agu abia aEbere aima ino pai tipaha wenengai.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
6:26; 9:22, 23. Gu motiwa Yosua agumbaha ti gu regbo i agburuwa Yereo, si amangi kusa fuo susa agarã 500. (1 Abakindo 16:34) Gu motiwa Noa atiwa titako nani nangia Kanana adigi ho aboro Gibona adani ni akanga fu aYisaraere. (Bambata Pai 9:25, 26) Afugo Yekova naamanga amanga ti aregbo dunduko zanga kpa.
7:20-25. Gu kura aboro rengbe ka basapa ga Akana dii ya kungbo wiri irairapai gbua nangiaha, kini yawee si aimisanga kura aboro te. I rengbe ka bi rukutu adii na gu kura rukutu kuo agu andiko nga ga Ziazia Kekeapai wa kina gure. Ono, tipa rani tigaani, si naida ani duwa Yosua rogo gaani diaberã ki zanga mbu aboro i sosodi rani kuti iraira mangaapai watadu gu nga ga wasiro.
9:15, 26, 27. Si naida ani bi agu akidohe ani amangihe na aboro ninyanyakipa pai na ki mangi agu apai ani akidohe ka mangaha re.
YOSUA AMANGI GAKO BAKERE YANGARA SUNGE
(Yosua 13:1–24:33)
Fuo gbinza Yosua garãko nambedi kuti 90, ko aguari ka kparaka ringara fu aYisaraere. Si angia bakere sunge nirengo! Agu atunga aYisaraere nangia aRubena na Gada gbiati bebere ngbatunga Manase aima dia sende nigayo ũkumbo mbiti Yaradene ku uroyo. Si angia regbo tipa gu yangara atunga gbia gayo ũkumbo a kuti agu apai abangiri azege nika yugoho fuo bafa yo ho.
I adari gu bamburokoo nga ga irisombori Siro yo rogo gu ringara nangia ga Efuraima. I afu gu bakporo nangia Eburone fu Kareba, na i ki fu gu nangia Timenata-sera fu Yosua tigako. I afu abaakporo 48 fu aRevi nakodi abaakporo nga ga bagbuko 6. Wa agu abasovura nangia angbatunga Rubena, Gada, na bebere ngbatunga Manase aakaraga tiyo kurogo gayo ringara mbiti Yaradene ku uroyo, i adua “bakere bamotumo” gene. (Yosua 22:10) Agu angbatunga nadu ku dioyo ti Yaradene abi gi pa dua bamotumo re wa gu mangaapai nga ga mungu, na i ki mbedi ka zubo vura dagbayo, ono tie, i ane uka kure be wene fugodagbase.
Fuo Yosua raki Timenata-sera yo tipa bete regbo, ko ayambu agu abaakumba, abariitunga, abasapungbangaa, na abarumbatayo nangia ga aYisaraere yo na ki ngarasi yo i du ngangaraa na ki nye niruru yo fu Yekova. Kusa, Yosua adungura angbatunga aYisaraere dunduko ku Sekeme yo. Fuo ye yo ku barabangiriko, ko afugu ga Yekova mangaapai natona ti rago Abarayama kaa ndu kumbatayo, na ki ngarasi yo berewe i “[naa]gúnde ti Yekova, ki nimangi pako ni ndikidi rengo na rurupai.” Gupai re afõngbadu aboro yo i ki yaa: “Ani amanga pa Yekova gaani Mbori, ani agia fugoko a.” (Yosua 24:14, 15, 24) Fuo gipai re, Yosua akpi garãko nada ti 110.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
13:1—Ya mo gipai du herẽ re atagbaganga tihe na gu gumba yo ho rogo Yosua 11:23 tee? Oó, mbiko sunge zio ringara aduna apaparaha ue: i amangi gu bambataha nga ga zio ringara naabaha ngba vura nga gu i aimi abakindo Kanana rogoho 31, nga gu vura nagburuwa gu ome nangia ga aboro Kanana, na gu uehe angia gu asadatise nangia ga angbatunga na aboro nibasasa ka dia apapara gu ringara re ka kparaka angbandaha ti atunga na ka fuka adagbangua fu aboro nibasasa. (Yosua 17:14-18; 18:3) Wa awiri aYisaraere avura kpa ti danda aKanano kusayo dunduko rogo gu ringara re, aguyo nabati arengbanga ka ye na ndikidi kerepai sa aYisaraere ki gbarasi bayo te. (Yosua 16:10; 17:12) Yosua 21:44 nayaa: “Yekova . . . [afu] zereda fu yo ku pati yo kirikiri.”
24:2—Ya mo ba Abarayama nangia Tera, ko angia bairisi kpiahe? Tera adunga mbata nigu boro nanairiso Yekova Mbori te. Si nawiraha gbe nga ko anairiso gu mbori-diwi nangia Sini, nga gu mbori dungu aboro akpinyemuhe Ura yo. Kuti gu kuru pangbangaa nga ga aYuda, ya si nawira ko angia gu boro a nanaseka kpiaahe aseka ni aũirisombori. Ono tie, ho Abarayama aguari ni Ura yo Mbori nazinahe fuko tipa ko guari, Tera andu na ko ku Arana yo.—Bambata Pai 11:31.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
14:10-13. Wa garã Kareba avura du nga 85, ko asanahe tipa i idihe fuko ko mangi gu kpakarakpakara sunge nga ga do agu aboro kusayo naaraka Eburone yo tipa ka diaha. Agu akumba i anayamba yo nga Anaka, nangia diangbadiangba aboro, i nanaraka rogo gu rago re. Mbiko ga Yekova undo, gi bangbasia basovura re adibeyo na i ki sa gu bakporo re ni ba gugudo. (Yosua 15:13-19; 21:11-13) Gu kpiapai nga ga Kareba re nangarasa rani ka ani gundenga be gu kpakarakpakara asunge nga ga siokrasia i afuhe fu rani ya.
22:9-12, 21-33. Si naida ani du na rubangirise ka ne gumba irairapai ya si nga gu nduapai nasa aboro i naamangapai.
‘Anga Pai ho sa Nakpa’ ti Manga Te
Ho Yosua agbinza ni, ko aya fu agu aboro nanangerakurii apai wee: “A nga wenepai nakpa sa dagba agu apai dunduko Yekova gaoni Mbori akido pa ha fu roni te; si amangi dunduko fu roni, a nga pai sa nakpa te.” (Yosua 23:14) Nairiwo wai zukazuka gu pangbangaa du rogo gu buku nga Yosua ayugo gipai re!
Gu mokedi nangia Pauro akepai ki yaa: “Agu apai i ake mbata rogo Ziazia Kekeapai i ake he tipa gaani wirikapai, ani moi bangirani mbiko gu zera nga ga kekeapai na wasa.” (ARomo 15:4) Ani rengbe kadu naa kido nga gaani maabangirise kuti ga Mbori akidohe nga kido ku korokoro mangu yo te. Anga kidohe ho sa nika kpa ti manga te; si dunduko amanga amanga.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 30]
Oni ini ndu gupai i aya tipa Raba nangia nakodiba mbata tipa marã ti ni wee ri angia ruru boro?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 32]
Anga ga Akana dii angia wiri tooni ingapai te, si aima ye na kere asangbanaha
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 32]
“Mbiko idapase ngapa bakporo Yereo ati.”—AEbere 11:30.