Fugo Yekova Niungaha

Memeapai Rogo gu Buku Nga Bambata Samuere

FUO susa agarã wa biata kama fuo gu regbo Yosua anyasi na vura ki di Ringara Mokido kubeko, agu abaakumba nangia ga aYisaraere yo andu fuo ga Yekova nebi rogo 1117 M.B.K. ka sanako ko mangi gupai fuyo naadunga mbata ya. Gu nebi re agumba gu gayo pai re fu Yekova rogo kpee, na Yekova ki idi na gupai i asanahe tipaha. Gipai re adigisi regbo aBasapungbangaa na regbo agu abakindo nangia aboro ki tona. Gu buku nga ga Ziazia kekeapai nga Bambata Samuere, si nafura tipa agu apangbangaa namangi ti regbo gu ariapai re rogo gu kuru pangbangaa nga ga gu rikaaboro nangia aYisaraere.

ASamuere, Natana, na Gada, nangia agu aboro nakeke Bambata Samuere, na si nafura tipa agu apai nadi agarã 102 natona rogo 1180 da kurogo 1078 M.B.K. (1 Pekapai 29:29) Si nafura tipa agu abarumbatayo biama nangia ga aYisaraere yo. Aguyo ue amangisunge ni abasapungbangaa, aguyo ue ni abakindo; aguyo ue angia agisangba Yekova, aguyo ue angia abasasangbaa. Si nafura afura a tipa adee ue nga aguyo namoi wene kpiapai na tipa wiwingbadu basovura ono nangia bayee boro. Ngbatunga gu kpiaapai du rogo gu buku re, si nayugo gu weneapai nafura tipa wene aberã gbiati wene mangaapai, nga agu apai rengbe ani ka wirika mangaha na agu rengbe ani ka ne mangaha. Agu apai du rogo Bambata Samuere rengbe kadu na ome kurii gaani aberã gbiati gaani mangaapai.—AEbere 4:12.

GA ERI SUNGE SAPANGBANGAA ATA DIGO, GA SAMUERE KINI TONA

(1 Samuere 1:1–7:17)

Ana, nga gu dee naaraka Rama yo, aduna bakere ngbarago tiri ti regbo Pumbo Abasura rogo kura garã sa.a Ri aduna ngbarago bambiko Yekova akaragapai furi kuti gari akpee, na ri ki vungu gude nangia kumbagude. Tipa Ana digisi gari kidohe fu Mbori, ri andu na Samuere ka fu ko tipa sunge tii “ga Yekova bambu” yo. Yo gi gude re atona ka ‘mangasunge ni fu Yekova kubarabangiri Eri nangia boromotumo.’ (1 Samuere 1:24; 2:11) Ho Samuere aduni kindi nitooni gude, Yekova afura fuko, kini pepa Gako sapangbangaa kuti ga Eri aborokporo. Wa Samuere aasona, aboro dunduko ringara aYisaraere yo aidi pako niga Yekova nebi.

Fuo susa regbo kusa, aFereseto aye na vura kuti aYisaraere. I azi Sanduki mokido na ki imi awiri Eri ue nangia akumba. Fuo gu gbinza kumba nangia Eri gi pakpio agi awiriko re, ko ati sande ki kpi, fuo “[sapa ko] ngbanga fu awiri aYisaraere garã ki du 40.” (1 Samuere 4:18) Padu aFereseto na Sanduki mokido beyo angia gberango, sidu i kini mo ka karagaha fu aYisaraere. Fuo gure, Samuere kini mo ka tona mangasunge niga aYisaraere basapungbangaa na zereda kidu rogo ringara.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

2:10—Tipagine Ana akparikpee ti ni fu Yekova ya ko ‘fu ome fu gako bakindo’ ho bakindo adunga ni nga boro-zegino naazoga aYisaraere ti gu regbo re ya? Ga Mose aNdiko aima fura tipa pai kumbatayo ya aYisaraere aduadu na bakindo beyo nga boro-zegino gizo kumbatayo. (Pa Rug. 17:14-18) Wa Yakobo aasamba rii gako barame, ko agumba sangbanebi niyaa: “Ngau bakindo [nga gu ngbondo nayugopa gu pagbia du be bakindo] agúari nga be Yuda te.” (Bam. P. 49:10) Kurii gure, nibipa Sara nangia tita aYisaraere, Yekova aya tipa ri wee: “Agu abakindo nika zoga angbatunga aboro, i akura rogo ri yo.” (Bam. P. 17:16, NW ) Sidu tie, Ana aakparakpee tipa gu bakindo si adu nga ko aye gizo kumbatayo.

3:3—Ya mo Samuere anaara nirengo rogo Ziazia Ba Kisusi? Oó, ko anaaranga yo te. Samuere angia kumba ningbatunga Revi ti gu ngbadimo nangia ga awiri Koata naangianga aboromotumo ya. (1 Pekapai 6:33-38) Si ki ta du wo, i aidanga ha fuko ko “bi kparakpara ziazia ahe” te. (Pa Geda Aboro 4:17-20) Gu yangara ga Mbori kparakpara ba Samuere anirengbe ka ta rogoho angia gu vurukporo nangia ga bamburokoo nga ga irisombori. Gure nangia gu ba ko avura nibi rame rogoho. Si nawira Eri anaabi rame a rogo kura papara gi vurukporo re. Wa gopai ayugoho, gu gumbagumbapai nga “yo ga Mbori sanduki nidu ni,” adu tipa gu ba nadu kirikiri pati gu bamburokoo re.

7:7-9, 17—Tipagine Samuere afu zozo motumo ti ni Misipa yo na ki dua bamotumo Rama yo, wa duhe nga si aida i naafu amotumo dedede rogo kina agu aba Yekova anaasiaha tipaha? (Pa Fu Rugute ni Ue he 12:4-7, 13, 14; Yosua 22:19) Fuo dia aFereseto gu ziazia bamburokoo nangia ga irisombori kusayo Siro yo, anga he ho naayugo gupai nga Yekova adu yo berewe te. Sidu, wa Samuere angia gu boro naamanga ga Mbori sunge kubako, ko afu motumo Misipa yo na ki dua bamotumo Rama yo. Si nawira gupai nga, Yekova aima ida naapa agi apai re.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

1:11, 12, 21-23; 2:19. Ga Ana sino berã nga ga kparakpee, gari umbasitise, gari tambuahe tipa ga Yekova weneringise, na gari kakaka nyemuse tipa wiiri, ni agu apai nga kpiapai fu agu adee areme nagunde ti Mbori.

1:8. Nangbaa gu kpiapai Erikana amoihe re rogo nyakasa kura aboro na afugo! (Eyobo 16:5) Ko asana Ana mbata na gu sanahe afunga gberarago fu boro ya ki yaa: “Tipagine ngbaduro aima ti ni? ” Gipai re angarasi ri tipa ri fura tipa agu apai nadu ngbaduriyo. Fuo gure, Erikana ki kido ri naapa gako nyemuse tipa ri niyaa: “Ngba nga mi ti ro ki susi akumbagude bawe te? ”

2:26; 3:5-8, 15, 19. Pa ka ani kuti gu gaani sunge Mbori afuhe fu rani, pa gbia ani undo be gu yugopai nga ga toro i afuhe fu rani, na padu ani nibayee aboro na ni aboro irisa, si nika sa ‘ringi rani si ngba’ bangiri Mbori na bangiri aboro a.

4:3, 4, 10. Zavura guhe nadu niziaziaha nangia sanduki mokido, si asanga tihe ningbuka tipa ka banda aboro te na ka ngbuka bandanga boro a te. Si naida ani ‘bandatirani ti kpiaahe.’—1 Yoane 5:21.

YA MO GA AYISARAERE BAMBATA BAKINDO ADUNA DIABESE WATADU KO AIMA TI?

(1 Samuere 8:1–15:35)

Samuere angia ruru kumba fu Yekova ti regbo gako raka naabaha dunduko, ono awiriko andunga ngba gu gene nangia ga Mbori te. Ho agu abaakumba nangia ga aYisaraere yo asanahe ni ya i naida bakindo niboro, Yekova aidihe fuyo i duna bakindo. Samuere airisi ga Yekova arugute ki mbedi Saura nigayo bakindo nangia bawene paranga ti kpotoko ningbatunga Benyamina. Saura anyakasi gako ba ni bakindo niso ko vura kuti aAmono ki dibeyo.

Gu wiwingbadu wiri Saura nangia Yonatana asovura kuti agu abanzengere nangia ga aFereseto rogo gayo gbata ki dibeyo. AFereseto aye na vura kuti aYisaraere na bakere riivura. Gunde azi Saura ko ki basasangba Yekova ki fu zozo motumo nga kina boro ko nitiko. Gu wiwingbadu kumba nangia Yonatana adi bangisa banzengere sa naako nangia bazadi gako vurakube i ndu ka zubo kura bataya nangia ga aFereseto. Ono tie, gu ga Saura ngbaanga ko amangihe zanga berã mbata tipaha arungburasi gu ome nangia ga gako abanzengere. Saura andu ki “[so]vura kuti avurako dunduko rogo arago ni ba sa sa.” (1 Samuere 14:47) Ono tie, fuo ko dibe aMareka, ko abasasangba Yekova ki mbu agu ahe si aida ‘i gbarasihe dunduko.’ (Pa Amotumo 27:28, 29) Nisangbana gupai re, Yekova kini mo ka gindigo Saura ti sunge bakindo.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

9:9—Gini nyanyakipa pai du rogo gu fugo nga, “gu . . . [boro] i aya ti ni awere nebi, i aniya ti ni mbata wẽ, babiapai”? Gipai re nayugo gupai nga, wa rimo anebi atona kaa wo gbe ti rago Samuere, na ti regbo abakindo ringara aYisaraere yo, aboro atona ka mbu gu fugo nga “babiapai” kini tona kaa mangasunge na gu nga “nebi.” I nabihe ya Samuere nangia bambata nebi ti gu gene nga ga anebi.—Amokedi 3:24.

14:24-32, 44, 45—Ya mo Yonatana azanga ga Mbori weneringise mbikopa ri ko anyege ki kuo ga Saura ngbaanga? Gipai re awiranga si aye na ga Mbori zinga kurii Yonatana te. Bambatapai nga, Yonatana ainonga pai tipa ga bako ngbaanga te. Kurii gure, gu ngbaanga Saura amangihe mbiko kungbo rukö watadu mbiko iraira bipai tipa gu pagbia nga ga bakindo nadu beko, aye na kina kpakarakpakarapai fu aboro. Wai ka Mbori arengbe ka idapa ngbatunga gu ngbaanga re? Wa Yonatana avura duna nyemu ka idapa gu mbusa nadu tipa kuo gu ngbaanga re, ono tie, aboro aima batasa ko behe.

15:6—Tipagine Saura amangi weneringise ti ni fu aKeno? AKeno angia awiri bagbio Mose. I aundo aYisaraere ho i atumba nduge ni pati Bagangara Sinai. (Pa Geda Aboro 10:29-32) AKeno arakporo a na awiri Yuda tipa bete regbo ringara Kanana yo. (Abasapungbanga 1:16) Wa aKeno avura sungo kusa dagba aMareka na dagba kura aboro nibakiakia, i akakuti gayo pabakure kindi na aYisaraere. Mbiko gi wene ndupai re, si du Saura ambu aKeno ti ni.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

9:21; 10:22, 27. Ho Saura adani ni bakindo ti bambata regbo, ko angia bayee boro na kidu na umbasitise, gi sinoko re abanda ko ti gusaapai ho “gbegbere sino aboro” aidanga pako ni nigayo bakindo ya. Nairiwo wai gu ngbatunga sino berã re abanda boro be iraira mangaapai!

12:20, 21. Ka oni mbunga “kungba pai,” ngbatunga gu duwa kido kuti aboro, kido kuti gu ome nga ga abanzengere, watadu kido kuti sese kpiahe, si nyaga roni kusayo ti mangasunge fu Yekova ya.

12:24. Gu banguapai rengbe ka undo rani ani banda gaani iriiri gunde ti Yekova na kini mangisunge fuko na ngbaduraniyo dunduko nga ka ‘berãpa gu bakere apai ko amangihe’ tipa gako aboro bakuru kusayo kodihe na gu ko amangaha awere ti gi gaani regbo re.

13:10-14; 15:22-25, 30. Oni bandatironi ti gusaapai, singia oni nika yugoho rogo basasangbaa watadu rogo sino rukö.—Asanza 11:2.

I ASIA GUDE NANGIA BABANDA AVUSENDE TIPA KO DU NI BAKINDO

(1 Samuere 16:1–31:13)

Samuere ambedi Davide ninzeme nadu ningbatunga Yuda tipa ko du gizo ni bakindo. Ngbutuko fuo gupai re, Davide aimi gu ngburunga Fereseto nangia Goriata na bangisa mbia nga ga barioko. ADavide na Yonatana azi dawedawe pabakure dagbayo. Saura amoi Davide nibaira gako abasovura. Nikaragapai kuti ga Davide dungu adiabese rogo avura, agu adee nangia aYisaraere abibia ki yaa: “Saura aimi gako yo wa aboro akutu, ga [Davide] yo ki du wa aboro akutu bawe.” (1 Samuere 18:7) Fuo gipai re sa Saura ko naakpi Davide, Saura agbata gene ka imoko. Fuo Saura zubo Davide bara biata, Davide aoro ku ngbakungbo yo ki sa tiko niyambayamba boro.

Vuru agu agarã Davide adeka be Saura, Davide ahe imoko bara ue. Ko agbia gu bawene dee nangia Abigaira na ki di ri niyangaraha nidiako. Ho aFereseto ayeni na vura kuti aYisaraere, Saura asana Yekova tipa undo. Ono tie, Yekova aima mbu ko, na Samuere ki ima kpi. Fuo Saura zanga maabangirise tipa wiri wenepai kumbatayo, ko andu fuo binza ka soroka, ono gupai binza agumbaha fuko gbua nga ko nika kpi akpi tingba gu vura i ka soho na aFereseto re. I aogo Saura gbegbere tingba gu vura re, na i ki imi awiriko. Gu pangbangaa re nadigo na gupai nga, Saura akpi niʹiramungo. Davide aagbuka kindi ti gu regbo re.

Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:

16:14—Gini gbigbita toro nanaagundesi Saura? Gu gbigbita toro nanaafuda Saura rogo gako berã angia gu gbegbere aberã nadu riko yo na ngbadukoyo, nga gu nyemu manga gbegberepai nadu kpotokoyo. Ho Yekova adi gako ziazia toro ni kusayo ti Saura, he adunga ho naabanda ko berewe te, sidu gako gbigbita toro watadu gako gbigbita berã kini mo ka maapai kuriiko. Wa duhe nga Mbori ambugene fu gu toro re si di gu ba nangia ga gako toro, si du i aya ti ni tipa gi “gbigbita toro . . . [re wee si aye] be Yekova.”

17:55—Nibi gupai du rogo 1 Samuere 16:17-23, tipagine Saura asanahe ti ni tipa ka ino wiri da nangia Davide? Anga ga Saura sanahe adu gbua tipa ka ino kina rimo bavungu Davide sa te. Ono si nawiraha gbe nga, ko aida ka ino gu ngbatunga kumba nabatika gu gude mangi gu iiriwopai nga ka imo ngburunga kumba re.

Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:

16:6, 7. Kuba gupai nga ani mbupa iriwo kpoto aboro kuzagi si ti tirani watadu ka sapangbangaa kutiyo niipo, si naida ani asadi ka bi yo wa gu Yekova abi yo.

17:47-50. Ani rengbe arengba ka sovura na wingbaduse kuti agu asogote gbiati arungosi agu aboro duwa Goriata arungosi rani nani bambiko “ga Yekova vura nga ha.”

18:1, 3; 20:41, 42. Oni rengbe arengba ka gbia ndikidi abakure dagba agu aboro nakpinyemu Yekova.

21:12, 13. Yekova naida gupai berani nga ani mangisunge na gaani ome berẽpai gbiati agu atandu du berani tipa ka mangapai sa gu kpakarakpakarapai nga ga raka ka ye sa rani. Ko aima fu Fugo ko fu rani, nga gu fugo gako toro adu kugiipa kehe, nga gu nasa rani ni airatatamana, kini fu inohe fu rani, gbiati tandu berãpai. (Asanza 1:4) Agu aKristano i asia yo i mangisunge ni abaakumba rogo dungurati, i naundo rani aundo a.

24:6; 26:11. Nangbaa gu wene kpiapai Davide amoihe re tipa yugo irisa tipa ga Yekova mbedimbedi boro!

25:23-33. Ga Abigaira ruru berã nga wene kpiapai fu aboro.

28:8-19. Rogo gayo asadatise ka ingisa aboro watadu ka imisa yo, gbegbere atoro rengbe arengba ka manga tiyo wa i nga gu kura aboro ani aini yo naaima kpiko. Ani duwa ka ani kpara tirani kusayo ti ngbatunga sangbaatoro dunduko.—Pa Fu Rugute ni Ue he 18:10-12.

30:23, 24. Gi diaberã du mburuhe rii Pa Geda Aboro 31:27, nayugo gupai nga, Yekova nabi agu aboro na kikiipayo nasongoda ababiapai na gayo asunge rogo dungurati. Sidu tie, ka ani vura kaa manga kina ginipai, ani ‘mangihe na kpotoraniyo dunduko wa ani namangaha fu Gbia, angianga wa fu aboro ya.’—AKorosaio 3:23.

Gine “Ngba ti Fu Motumo”?

Gini bangua rengo nyakasi yo paha rogo gu pangbangaa du tipa Eri, Samuere, Saura, na Davide? Si nga gipai naye re: “Giasangba ngba ti fu motumo, dega tue ngba ti nzenze abaakandoro. Bambiko samungu si sa na gu ingapai nga pa soroka, rekangose si sa na irairapai na irisa kpiahe.”—1 Samuere 15:22, 23.

Nangbaa gu mamu du ani nani re nga ka koda berani kuti gu sunge tungusapa Kindo namanga rogo zegino dunduko gbiati sunge sa aboro ni abawiriki! Wa ani afu “gu zuzuhe nga ga ngbarani” fu Yekova, si naida ani mangi asadatise ka irisa agu arugute ko afuhe rogo keke Fugo ko na vurube gu papara gako riigbu nga ga kpotosende.—Osea 14:2; AEbere 13:15.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 31]

Bambata bakindo aYisaraere aʹaria gu sinoko nangia umbasitise nibayee bazogo ki sa tiko nigu bakindo nangia irarukö nagusaapai

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 32]

Ginipai rengbe ani kadu naa kido tipaha ho ani angera ni bangirani na gu sogote naye be agu avura rani duwa Goriata?