Da Oni Agia Sangbani, Mbori Watadu Aboro?

“Ani gi nga sangba Mbori agia [nibazogo] susi ga aboro.”—AMOKEDI 5:29.

1. (a) Gine nga rii gu kekepai du tipa gi wisigopai re? (b) Tipagine i andu na amokedi ti ni ku bambukiso yo?

AGU agbiangbangaa nadu rogo gu bakere bambu gumba-ngbangaa nangia ga aYuda aduna bakere imisiringbaduse bambiko agu akumba i azi yo ki bafu yo ku bambukiso yo adunga yo te. Agu akumba re angia ga Yesu Kristo amokedi, nga gu kumba gi bangisa agbiangbangaa re asaringbangaa kutiko tipa kpio, i ki imiko mbata fu bete aposo kusayo. Agu agbiangbangaa re aima mbakadatiyo tipa ka fu mbusa fu agu apefuo Yesu nambedi naako gbe. Ono ho i akedi ababandarago ni i ndu ka ye naayo, i abi gupai nga, agu avurubambu i adu rogoho, si adu nikina kuhe, zavura gupai nga angbadimo aduku nikina kisikisihe vurũ. Nikina ipo agu ababandarago re agi gupai nga agu amokedi re adu yekaru yo Yerusarema yo, kini tungusipai fu aboro tipa Yesu Kristo zanga gunde, nga kina boro gupai nzunzu i aziyo tipa mangaha! Agu ababandarago re andu nibasa ku yekaru yo, ki zi agu amokedi re berewe, fuo gure i ki ndu naayo ku bambu gumba-ngbangaa yo.—Amokedi 5:17-27.

2. Ginipai maraika azinahe fu amokedi i mangihe?

² Gupai namangi nga maraika sa nakusi agi amokedi re kusayo bambukiso yo. Ya mo ko amangi gipai re tipa ka banda yo be kura arungosi kumbatayo? Oó. Ko amangihe wo bambiko si aida agu aboro naaraka Yerusarema yo gi gu wene pangbangaa nadu tipa Yesu Kristo. Gu rugute gu maraika re afuhe fu amokedi angia i “[ni]tungusi agu apai atungusa dunduko fu aboro nga ga gi Unga re.” (Amokedi 5:19, 20) Sidu, si amangi nga ho ababanda yekaru agbia amokedi ni, i abi yo i nimangi gu zinahe re nigiasangbaa.

3, 4. (a) Ho i afu zinahe ni fu aPetero na Yoane ya i mbu tungusapai, wai i akaragapai sani? (b) Wai gu kura amokedi akaragapai?

³ Aboro ue dagba gu kakaka abatungusipai re, nga agu amokedi nangia Petero na Yoane, i aima ndu naayo mbata ku bambu gumba-ngbangaa yo, a wa gu baira abasapungbangaa nangia Yosefa Kayafa atingidihe berewe fuyo. Ko ayaa: “Ani arugu roni nyanyaki ya, ka oni yugu nga pai berewe ni gi rimo re ya; oni bí, oni hihisi Yerusarema ni gaoni yugopai, oni ka kuti pa ida pa kpio gi kumba re kuti rani kindi.” (Amokedi 5:28) Si aidanga si du niʹiiriwopai fu Kayafa ka bi aPetero na Yoane berewe bambu gumba-ngbangaa yo te. Bambiko ho i afu zinahe ni fuyo ti bambata regbo ya i mbu sunge tungusapai, i tibarayo ue ayaa: “Si ngia gia gaoni pai bakere ti ga Mbori ru bangiriko, kina roni na ni. Ono tipa rani tigaani, ani arengbanga ka mbu fura tipa agu apai ani abi nigi he” te. Wa kina gu nebi nadumbata nangia Yeremaya aPetero na Yoane arengbanga ka onga watadu ka ru ti manga gayo sunge nga ga tungusapai te.—Amokedi 4:18-20; oni ringbisinga ha na NW; Yeremaya 20:9.

⁴ Awere tie, anga gipai re adu tipa kina aPetero na Yoane sa te, ono amokedi dũ kodiyo na guko i asiako bambeda nangia Matia, aduna mamu beyo ka fura gbaiga tipa tiyo nibipa gu zahe nangia ga bambu gumba-ngbangaa. (Amokedi 1:21-26) Ho i afu zinahe ni fuyo i mbu tungusapai, zanga gunde, i akaragapai a wa kina aPetero na Yoane ki yaa: “Ani duwa ka ani gi sangba Mbori nibazogo kuba giasangba aboro.”—Amokedi 5:29, NW.

Giasangba Mbori Nibazogo Watadu Giasangba Boro Nibazogo, Ginigu Ruu?

5, 6. Tipagine amokedi airisanga gu rugute ti ni nangia ga bambu gumba-ngbangaa ya?

⁵ Amokedi angia agu akumba nangia airisi andiko naarengbanga gbua ka basa zinahe nga ga bambu gumba-ngbangaa ya. Ono tie, anga boro ho sa, ka ni vura duna ome wai, duna asiahe beni ka fu zinahe fu kurani ni basa rugute sa dagba ga Mbori arugute yo te. Yekova nga “Bahe ki susi auru kpotosende dunduko.” (Atambuahe 83:18) Anga ko gbua nikina “Basapungbanga zegino dunduko” te ono ko a nga Bakere Bafurugute kisusi, kidu a berewe nigu Bakindo nyeanye kindi. Ngbatunga gu zinahe nga ga agbiangbangaa naʹasada ka dia ga Mbori rugute sa kusayo dagba agu akuraha, si ni gupai adunga wiri ome ti ni ya bangiriko.—Bambata Pai 18:25; Yesaya 33:22.

⁶ Gi rengo re ni gupai kura abangbasia abakeke andiko aima ida kuti ni. Nikpiapai, gu woworimo bangbasia basapungbangaa ni Ngirisi nadu rogo gu 18 kama agarã nangia William Blackstone akepai nayawee, anga ndiko ho nga ga aboro si aida i mbuhe si tikango kuti “gu ndiko nga ga yuguyugupai” nga gu du rogo Ziazia Kekeapai yo te. Sidu, ga aYuda Barondo amangi gupai si adunga na tandu mangaha ya ho si afu zahe ni nizinahe tipa amokedi mbu tungusapai. Amokedi arengbanga gbua taata ka irisa gu zinahe re te.

7. Tipagine ga amokedi sunge tungusapai abazinga ti ni ti agbiamotumo?

⁷ Gu nyanyaki diaberã amokedi amangihe ka kakuti tungusapai kindi abazinga ti agbiamotumo. Gu kura aboro dagba aboromotumo, nakodi Kayafa nitiko ku dagbayo, angia aSadoke, nangia agu aboro naaidanga kuti zingabekpio ya. (Amokedi 4:1, 2; 5:17) Ono, wa si avura du wo, amokedi akakuti gupai kindi nga Yesu azingibekpio. Kurii gure, bete kura agbiamotumo amangi bakere asadatise tipa agu abazogo nangia ga aRomo yo idi na gupai i akpinyemuhe. Ti regbo gumba gu ngbangaa nangia ga Yesu, ho Pirato afu gu mamu ni fuyo nga i di Yesu nigayo bakindo, agbiamotumo adati gupai nga ka paa kuari ki yaa: “Bakindo ku ri rani te kina Kaisara [sa].” (Yoane 19:15)a Anga amokedi aanyakasa kina gupai sa nga i azingisi Yesu bekpio te ono i aayugo gupai a nga, kpara kusayo ti gu rimo nga ga Yesu, “kura rimo zegino fu yo ku dagba aboro ani abata mbiko ho te.” (Amokedi 2:36; 4:12) Aboromotumo agunde be gupai nga, ka aboro atona kaa bi gu Yesu i azingisiko bekpio nigayo bangbembatayo, ka aRomo arengbe ka ye na vura ki ‘di ba yo [ga aYuda abarumbatayo] na gayo ringara a’ kusayo.—Yoane 11:48.

8. Gini wene rugute Gamariere afuhe fu ga aYuda aboro rondo?

⁸ Pa raka kumbatayo adu nifudifudihe fu ga Yesu Kristo amokedi. Agu abasapungbangaa nadu rogo ga aYuda Barondo adiberã nyanyakii ka imo amokedi. (Amokedi 5:33) Ono tie, agu apai namangi si adu kia ti gu i aberãha. Gamariere, nangia bangbasia bainipai tipa Ndiko, aru kuari ki fu zahe fu akurako ya ka i manginga pai ningbaduyo ya. Ko akaragapai fuyo nitatamana ki yaa: “Singia gi yugopai re ga aboro du na gi pai mangi re, fuo adu nga ti ni te; ono si ngia ga Mbori du, oni ba nga yo te.” Fuo gure, Gamariere ki kodi kura nyanyakipai kuti ni ki yaa: ‘Isoke, si rengbe kadu nga oni nga abasovura kina boro kuti Mbori.’—Amokedi 5:34, 38, 39, NW.

9. Gine nayugo gupai nga, ga amokedi sunge aye be Mbori?

⁹ Ni gupai aboro ainonga ya si amanga ya, agu agbiangbangaa re aidi kuti ga Gamariere arugute. Gu ga aYuda aboro rondo re “ayambu amokedi . . . koyo du yo ni, i [ki] ta yo ata ki rugu yo ya ka i gumbanga pai nirimo Yesu ya, [i] ki he yo.” Ono tie, kuba gupai nga amokedi gunde, i adiberã ka irisa gu zinahe nangia ga maraika fuyo tipa tungusapai. Si ki ta du were, fuo zakayo yo, “na uru ka i [amokedi] apiriga nga ti yugo pai na tungusa pa Yesu ya ko nga Kristo ti yekaru yo, na ku kpuyo yo ya.” (Amokedi 5:40, 42) Yekova afu maku kurii gayo aʹasadatise. Wai bakio gu maku re adu? Ziazia Kekeapai nayawee “ga Mbori pai ki ndu andu; abawiriki ki nge ange bakere gbe Yerusarema yo.” Nirengo, “bakere rimbasa aboromotumo ki ka kuti idapase.” (Amokedi 6:7) Nairiwo wai gupai re afu gberarago nirengo fu agbiamotumo! Gopai atona kaa maapai na ngbanyaa kuti afugo Gamariere: Nirengo, ga amokedi sunge aye be Mbori!

Abasovura Kuti Mbori Arengbanga Kadu na Diabese Te

10. Kuti gu bipai nga ga aboro, tipagine Kayafa arengbe kadu na gu berã ti ni nga bako angba angba rogo gu ba ko adu rogoho, ono tipagine gako kido adu ti ni niirairaha?

¹⁰ Rogo bambata sa kama agarã, agu abazogo nangia ga aRomo yo, i nangia agu aboro nanaasia agu agbiamotumo nangia ga aYuda yo. Varerio Garatu nangia gu boro namoi gu irakumuko nangia Yosefa Kayafa nigbiamotumo, na ko abanda gu ba re tipa bagbanga regbo kisusi agu agbiamotumo nadumbata fuko dũ. Si nawira gupai gbe nga Kayafa aima kurogo gu ba re wa gure mbiko gako wene birĩ nibarugusiapai gbiati gako ngbanyaa dagbako na Pirato, angianga be ga Mbori asiahe ya. Gu nga rengo nga, gako kido kuti aboro ayugu gupai nga si adu niirairaha. Fuo susa agarã gbua biata fuo nduyo na amokedi kubarabangiri ga aYuda aboro rondo, pa gu ngbanyaa nadu dagba Kayafa na ga aRomo abazogo agbere na i ki diko kusayo ti sunge nga ga gbiamotumo.

11. Gini yangara sangbana nadu tipa Pondio Pirato gbiati gu sino raka nangia ga aYuda, na gini digisopai da oni kuti ni be gipai re?

¹¹ Gu zinahe nadu tipa dia Kayafa kusayo ti sunge nga ga gbiamotumo, si aye be gu bazogo nadu kurii Pirato naazogarago Suria yo rimoko angia Rukio Viterio, na fuo duhe wa gure ka ome adunga be wene bakurea Kayafa nangia Pirato ka basaha ya. Nirengo, garã asusi kina sa gbua fuo dia yo Kayafa kusayo ti sunge nga ga gbiamotumo, i ki di Pirato a tigako kusayo ti sunge na ki yambu ko ku Roma yo tipa ko ndu ka karagapai kuti nyanyaki akitangbaangase nadu ti rimoko yo. Na tipa gu ga aYuda abarumbatayo naakido kuti Kaisara, aRomo aima dia ‘gayo ba na gayo ringara’ kusayo nirengo tibaraha ue. Gipai re amangi rogo gu garã nangia 70 F.B.K. ho ga aRomo abanzengere agbarasi gu bakporo ni nangia Yerusarema naabaha, kodihe kuti yekaru gbiati ga aYuda Barondo. Nairiwo wai fugo bakeke apapara Atambuahe ada nirengo tipa gipai re nga gu nayaa: “Ka oni nikída nga kuti abarumbatayo ya, kuti wiri boro, nga gu ni adu nga undahe be ni a ya”!—Yoane 11:48; Atambuahe 146:3.

12. Wai gupai du tipa Yesu ayugo gopai ya irisa sangba Mbori nga gu mangapai nga ga tatamana?

¹² Ni gupai du kia ti gure, Mbori asia Yesu Kristo fuo zingisa yo ko bekpio ni Gbiamotumo nga ga gu bakere yekaru ko nga ga toro. Anga boro ho rengbe ka dia gu siahe re kusayo te. Nirengo, Yesu na “gu pa boromotumo be ko apaya nga ya.” (AEbere 2:9; 7:17, 24; 9:11) Mbori asia Yesu a nigu Basapungbangaa nga ga unga aboro na ga kpikpi aboro ko. (1 Petero 4:5) Rogo gu ba re du, Yesu nika ru ni ka diaberã tipa Yosefa Kayafa na Pondio Pirato singia ngbatunga gene ho tipa i raki kumbatayo ke.—Matayo 23:33; Amokedi 24:15.

Abatungusipa Kindo Zanga Gunde ti gi Gaani Regbo Re

13. Rogo gi gaani regbo re, gini sunge nayugu gopai ya si aye be aboro, na gini sunge nayugu gopai ya si naye be Mbori? Wai ini oni he?

¹³ Ti gi gaani regbo re, a wa si adu rogo bambata sa kama agarã, zingo naadunga ti ‘abasovura kuti Mbori’ te. (Amokedi 5:39) Nikpiapai, ho aDezire Yekova aká ni Germani yo ka idapa Adolph Hitler nigayo Bangbembatayo, Hitler amangi mokido ka nyasa riipayo dunduko. (Matayo 23:10) Gako wene mbakadimbakadi riigbu nga ga imo aboro awiri wa si arengbe arengba wenengai ka imo aDezire Yekova dunduko. Aboro Nazi aima duna diabese ka zio akutu aDezire na kini kedi yo kusayo kurogo abataya nga ga zizi aboro. I aima zinahe i ki imi kura aDezire a. Ono aboro gu zogarago nangia ga aNazi re arengbanga ka gbandaka gu nyanyaki diaberã kusayo nadu ti aDezire tipa kaa iriso kina Mbori sa te, na i arengbanga ka gbarasa ga Mbori amoyambu dunduko kusayo wa i adu nibadona te. Gu sunge agi aKristano aamangaha re angia ga Mbori, si angianga ga boro te, na anga boro ho rengbe ka ba ga Mbori pai te. Fuo 60 agarã kusa, gu ruru aboro nabati rogo ga Hitler bataya nga ga zizi aboro, i namanga sunge kindi fu Yekova ‘na ngbaduyo yo dũ gbiati boroyo na gayo berã,’ baraho Hitler aima kpi ni gbiati agu aboro nadu rogo gu gako birĩ zogarago nangia ga Nazi i kini tingidi payo tipa kina gayo gbegbere mangaapai.—Matayo 22:37.

14. (a) Gini aʹasadatise airasogote amangihe ka kitangbaanga ga Mbori amoyambu, na gine nangia asangbanaha? (b) Ya mo ngbatunga agu aʹasadatise re aye na ngbatunga nyenye rungosi kuti ga Mbori aboro? (AEbere 13:5, 6)

¹⁴ Rogo agu agarã natona ti regbo gu asadatise nangia ga ga aNazi zogarago, kura aboro angbe kubani kuti Yekova na gako aboro rogo gu vura yo i arengbanga kadu na diabese rogoho ya. Rogo dungu aringara Putu yo, agu aboro pambori gbiati aboro birĩ zogarago nga airabiriki aʹasadi ka yamba aDezire Yekova ‘nikere aboro sangisangi pambori,’ nga kina gu bangisa kitangbaangase i akitingbaanga agu aKristano nani nadu rogo bambata sa kama agarã. (Amokedi 28:22, NW) Gupai nga rengo si nga, gu Bapengbangaa nga ga Putu Tipa agu Arengo Nga ga Aboro, si ima ida kuti aDezire Yekova nikina boro pambori, angianga sangisangi pambori ya. Zanga kapa, agi airasogote re ima ino gupai wenengai gu bapengbangaa re agumbaha. Wa vura duhe wo, i kongo kuti kitangbaanga aDezire kindi. Ningburungburu sangbana gi iraira gbarasarimo re, i aima mbu kura aKristano kusayo tingba gayo sunge-marã. I naarungosi awiri aDezire sukuru yo. Kere sino aira-abambu ki ká agu agiatise i amoi fuöbee ti ni na aDezire, nga agu abambu aDezire aima digo nimangi gayo adunguratise tiihe tipa gbanga aregbo kusayo. Rogo bete kura aregbo, agu abamangisunge nga ga irangbii yo aká na gu rengo nga ga du boro nindikidi boro gani ringara be kura aboro na kina gu bangisa ndupai gbua nga i nga aDezire Yekova! Wa vura duhe wo, i arugusanga aDezire ti manga yo gayo sunge te.

15, 16. Wai aDezire Yekova akaragapai Faranza yo tipa sogote kuti gayo sunge tungusapai nga ga aKristano, na tipagine kaayo ti ni kuti sunge tungusapai kindi?

¹⁵ Nikpiapai, Faranza yo, dungu aboro yo na ruru bipai na kini bere wenengai. Ono wa vura duhe wo, bete airasogote nasongoda pa rũ andiko tipa kandasi gu sunge nga ga Kindo. Ginipai agu aDezire du yo amangihe tipa gipai re? I akiisi gayo sunge tungusapai kini mangihe nyanyakii susi gu nadumbata na sangbanaha kidu nibawenehe. (Yakoba 4:7) Nirengo, kina rogo bangisa bagizo regbo nga ga sita adiwi gbua, bange agu aboro i aanungusa wisigo Ziazia Kekeapai naayo rogo akporo agbisi kuari nga 33 ri sa kama rogo gu ringara re! Zanga kapa, si aima imisa Bakitingbanga nirengo ka bi ruru ngbadu aboro yo Faranza yo i nidi wene pangbangaa kugume. (Yugoti 12:17) Agu akuarani nga aKristano du Faranza yo, i naakido ya agu afugo nga ga gu nebi nangia Yesaya adaada nirengo tipa yo nga gu nayaa: “Gu ũvura i ka mbakada ha kuti ro si adía nga be ro wa sa te, gu mirã aboro dunduko nikazinga kuti ro rago sarangbanga mo akíta ngbanga ha akita.”—Yesaya 54:17.

¹⁶ ADezire Yekova na ngbarago be rungosi aboro yo te. Ono wa vura duhe wo, niirisa yo gu ga Mbori zinahe du fu aKristano dunduko, i arengbanga ka mbu fugo tipa agu apai i nagihe te na i ambunga ha a te. I naʹasada tiyo nyanyakii kadu niwene avuru ringara. Ono wa vura duhe wo, baraho du tagbagapai ni dagba ga Mbori andiko na agu andiko nga ga aboro, i duwa ka i gi sangba Mbori nigayo bazogo.

Ka Oni Gundenga Beyo Ya

17. Tipagine si aidanga ti ni ani gunde be avurarani ya? (b) Gine si aidaha si du nga gaani bipai kuti abarungosi rani?

¹⁷ Avurarani rogo bagbegbere ba kisusi bambiko i nasovura kuti Mbori. Sidu, na ngbanyaa kuti ga Yesu zinahe, kuba gupai nga ani gunde beyo, ani nafu kpee tipa agu aboro narungosi rani. (Matayo 5:44) Ani nakparakpee ya kangia kura aboro ho nasogote Mbori mbiko zingo giarogopaiyo, a wa Saura boro Taruseu adu, Yekova aza bangiriyo aza niʹinapai tipa i ini rengo. (2 AKorindo 4:4) Saura ada nigu Kristano nimokedi nangia Pauro na ko arungo bakere be agu aboro nadu na pagbia beyo ti gako regbo. Wa si avura du wo, ko aka kindi kuti tingida akurako aidipase na gupai nga “i raki fu abazogo, fu agu yo asia yo pai fu yo, ki nigi sangba, ki du ni mbakadimbakadi yo tipa gu mangaapai ngba angba dunduko, ka i gúmba nga gbegberẽpai tipa boro wa sa ya, ka i dú nga ni akpiki pai ya, i dú yee, niyugu zera dunduko fu aboro dũ.” (Tito 3:1, 2) ADezire Yekova Faranza yo na rogo kura arago namanga nyanyaki asadatise ka mangasunge na gi rugute re.

18. Rogo gini agene rengbe Yekova ka batasa gako aboro? (b) Yangara sangbanaha nikangia gine?

¹⁸ Mbori agumba gupai fu gu nebi nangia Yeremaya nga: “Mi du na mo ka batasa ro.” (Yere. 1:8) Wai rengbe Yekova ka batasa rani be arungosi areme? Ko rengbe ka kusa wene sino basapungbangaa wa Gamariere. Watadu ko rengbe ka sia gupai nga i di iraira bazogo kusayo watadu kere sino bazogo ki moi gu ruru ni ku bani ti gu regbo ani aberãnga ha ya. Wa vura duhe wo, ti kura aregbo, Yekova rengbe arengba ka mbugene tipa rungosi gako aboro si naamanga. (2 Timoteo 3:12) Ka singia Mbori nambu rani aboro rungosi rani, ko afu ome afu fu rani dedede tipa ani hipai. (1 AKorindo 10:13) Ka Mbori vura mbugene tipa kina ginipai si mangi, ani na kapa tipa sangbanaha te: Agu aboro nasovura kuti ga Mbori aboro, i nasovura nzunzu kina boro kuti Mbori, na abasovura kuti Mbori abatanga te.

19. Gine nga gu veresi nga ga garã tipa 2006, na tipagine daha ada ti ni?

¹⁹ Yesu agumba gupai fu gako abawiriki nga i duna maabangirise tipa gberangbii. (Yoane 16:33) Nibi gipai re, agu afugo du nikekehe rogo Amokedi 5:29, regbo mangaha du re nzunzu susi gu nidumbata. Si nayaa: “Ani gi nga sangba Mbori agia [nibazogo] susi ga aboro.” Mbiko gu ndupai re, si du sia yo gi wene afugo re ti ni nigu veresi nga ga aDezire Yekova tipa gu garã nga 2006. Si dunga adu nigaani nyanyaki diaberã rogo gi garã naye re na nyeanye kindi, tipa ani naagia sangba Mbori ni Bazogo ka sangbanaha vura ngia kina gine vurũ!

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

Oni Rengbe ka Karagapai Sa Agi Asanahe Re?

• Gini kpiapai nangarasa boro amokedi amoihe fu rani rogo gu gene i asovura ngbaha kuti sogote?

• Tipagine si aida ti ni ani naagia sangba Mbori ti aregbo dũ susi sangba aboro?

• Asogo rani nasovura nzunzu kuti da?

• Gini sangbana rengbe ani kadu na maabangirise tipaha nibipa agu aboro nahi arungosi?

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 7]

Gu veresi nga ga garã tipa 2006 nikangia: “Ani gi nga sangba Mbori agia [nibazogo] susi ga aboro.”—Amokedi 5:29.

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 3]

“Ani gi nga sangba Mbori agia [nibazogo] susi ga aboro”

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 5]

Kayafa akido kuti aboro susi Mbori