Ani Karagapai Fu Sangba Kpotoraniyo
“Agu yo du ziazia, apai [dunduko] du ni ziazia ha . . . fu yo, ono agu yo du ni birikobiriko yo ki zanga idapase, anga he sa ni ziazia ha fu yo te.”—TITO 1:15.
1. Ginipai Pauro amangihe nibi agu adungurati nadu Kurete yo?
FUO Pauro nyasi gako anunguro biata nga ga mokedi, i azi ko na ki kedi ko ku Roma yo, yo i akisiko ni tipa agarã ue. Ginipai ko amangihe tingbafuo kusayo ko bambukiso yo? Tingbafuo kusayo ko, ko andu kurogo gu kisanga nga ga Kurete i na Tito nga guko ko akepai fuko ki yaa: “Mi ahe ro Kurete yo, ya mo mbakadi agu pai nakpa, ki moi abaakumba.” (Tito 1:5) Pa manga Tito agu apai re, angia mangasunge na agu aboro sangbakpotoyo yo aamangasunge amanga wenengai, na aguyo gayo aamanganga sunge wenengai ya.
2. Ginipai si aidi Tito nimangihe rogo gu kisanga nga Kurete?
2 Pauro arugu Tito tipa gu rẽ-na-sunge nga ga agu abaakumba nga ga dungurati yo na ki pe gupai nga, “dungu airabau du ho, nga agumba kungba pai na airanangahe.” Agi aboro re “nga agu aboro nagbarasa akporo na baha, niyugu agu apai aru nga fu yo ya.” Si adu nga Tito ‘nirugu yo nyanyakii.’ (Tito 1:10-14; 1 Timoteo 4:7) Pauro ape gupai nga, sangbakpotoyo yo adu “ni birikobiriko ho,” wakina gu wene rokoo naima kubo. (Tito 1:15) Bete gu kura akumba re angia aYuda mbiko i akakuti gupai nga ga yeratise. Areme, dungurati ho na ngbatunga agu akumba rogoho duna gu bipai nga ga yeratise re te; ono wa vura duhe wo, ani rengbe arengba ka wirika dungu apai tipa sangbakpotoseyo ti vuro gu rugute Pauro afuhe fu Tito.
Aguyo Duna Bibiriko Sangbakpotoseyo
3. Ginipai Pauro akehe fu Tito tipa sangbakpotoseyo?
3 Oni kparianga wai Pauro afura tipa sangbakpotoseyo. “Agu yo du ziazia, apai [dunduko] du ni ziazia ha . . . fu yo, ono agu yo du ni birikobiriko yo ki zanga idapase, a nga he sa ni ziazia ha fu yo te; ono gayo berã gbia kuti sangba kpotoyo yo si du ni birikobiriko ho. Ya yo auru ngbayo i ini Mbori; ono i naora rimoko ti gayo mangaapai.” Nirengo, si aidi gu kura aboro mangi ariapai amanga rogo gayó raka ti gu regbo re tipa ka “du nzunzu rogo idapase yo.” (Tito 1:13, 15, 16) Gu kpakarapai nadu tipa yó angia i aainongo ka kparaka guhe du nigigirihe ti gudu nibirikobirikoho te, na gipai re aabi kina sangbakpotoyo yo.
4, 5. Gini iraira bipai gu kura aboro adu nani rogo gu dungurati nadu Kurete yo, na sangbanaha angia gine kuriyo?
4 Agarã naima susa bawe kusayo ti gu regbo re, gu riigbu bipasunge nangia ga aKristano aima dakuti gupai nga yeratise nga gupai si aidaha tipa boro da nindikidi irisimbori te, na i ki ima tingida adungurati nani dunduko. (Amokedi 15:1, 2, 19-29) Ono wa i avura gumba gipai re, gu kura aKristano dagba aguyo nadu Kurete yo aka kindi kuti ‘pa yeratise.’ I aidanga ka giapai ngba gu riigbu nga ga bipasunge te, i ‘anaayugo agu apai arunga fuyó [i niiyuguhe] ya.’ (Tito 1:10, 11, NW) Agu aKristano nadu Kurete yo adu na iraira bipai tipa agu aNdiko nangia ga Moize tipa riahe na girisotise na kini nyakasi gupai nga aboro naandu kuti ni kindi. Si nawira gupai gbe nga, i anaakoda gu kura apai akoda kurogo agu apai Ndiko anaagumbaha, wakinagu atitayo amangihe ti regbo Yesu, nga aguyo nanaanyakasa agu andiko nga ga aboro gbiati gu paturẽ nangia ga aYuda.—Marako 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3.
5 Ngbatunga gu berã re adu na gbegberẽ sangbanaha kurii gayo asarangbangaa gbiati sangbakpotoyo yo. Pauro akepai ki yaa: “Agu yo du ni birikobiriko yo ki zanga idapase, a nga he sa ni ziazia ha fu yo te.” Sangbakpotoyo yó ada nigbegberẽhe ka si arengbanga kadu niguhe rengbe yó ka kido kuti ni si ngbembatayo fuyó tipa gayó mangapai na sarangbangaa ya. Kurigure, i anaasapangbangaa akurayo aKristano riipa agu apai nabi kina boro nitiní, nga agu apai rengbe aKristano ka diaberã tipaha nibakiakia ka ga kurani siapai adunga wa ga guni ya. Ngba gu gene re, agu aboro nadu Kurete yo re kini bi agu apai nibirikobirikoho naadunga nzunzu nibibirikoho ya. (ARomo 14:17; AKorosaio 2:16) Wa i avura kaa ya i ini Mbori, gayó mangaapai ayugu gupai nga, i ainongo ko te.—Tito 1:16.
“Agu Yo Du Ziazia, Apai [Dunduko] Du Ni Ziazia Ha . . . fu Yo”
6. Pauro afura tipa gini ngbatunga aboro ue?
6 Wai rengbe ani ka gbia undo ti vuro gupai Pauro akehe fu Tito re? Sidu, oni wisigingo gu kparakapai du bangbanda agu afugoko re: “Agu yo du ziazia, apai [dunduko] du ni ziazia ha . . . fu yo, ono agu yo du ni birikobiriko yo ki zanga idapase, a nga he sa ni ziazia ha fu yo te; ono gayo berã gbia kuti sangba kpotoyo yo si du ni birikobiriko ho.” (Tito 1:15) Pauro aayanga wee agu aKristano du gigirii rogo mangapai yo, apai naabaha nigigirihe fuyó na si ki daada tipa i naamangaha te. Ani naino gipai re mbiko gupai nga Pauro aima gumbaha gbaiga rogo gu waraga ko akehe mbata ki yawee gu boro namanga bäri, meteka, irisokpiaahe, sangbaatoro, na gu kura apai, ní “adia nga gu ũkumbo nga ga ga Mbori ngbi te.” (AGaratio 5:19-21) Ani rengbe ka dakuti gu digisopai nga, Pauro afura tipa ngbatunga aboro ue, aguyó du gigirii rogo mangaapai yo na rogo toroyo gbiati aguyo adunga gigirii rogo agu apai re ya.
7. Ginipai AEbere 13:4 afura tipaha, ono gini sanahe rengbe ka kura?
7 Anga agu apai si aidanga Kristano mangihe ya si dunduko nga kina agu Ziazia Kekeapai nazahe aza ti ni ziazia te. Nikpiapai, oni wisigingo agu afugo du ziazia re nga: “Rogatise du ni irisiirisi pai dagba roni dunduko, na barame ka si du nga na birikobiriko pai ti ni ya, bambiko airameteka na airabari Mbori asapa ngbanga yo asapa.” (AEbere 13:4) Zavura kina gu boro angianga Kristano ya na guni ainongo wiripai kandara tooni rogo Ziazia Kekeapai ya, ní rengbe ka pe gupai nga gi veresi re nazahe ti manga bäri. Si nigupai du gbaiga rogo gi veresi re na agu akuraha nga, Mbori aidanga kumbakudee ndu ka sungo na kura dee te, na diakumba ndu ka sungo na kura kumba a te. Na ginipai tigaha du tipa agu aboro aroganga tiyó ya ono i kini mangi kodaba ngbase yo? Dungu paranga aboro nabihe nga gu mangapai re nigbegberẽhe te, bambiko ndikidi kodaba ngaha kuti wai Mbori amangihe te. Ya mo si naida Kristano bi kodaba ngbase yo nigupai du nigigirihe?
8. Nibi kodaba ngbase yo, wai du aKristano kia ti gu kura dungu aboro rogo zegino?
8 AEbere 13:4 na 1 AKorindo 6:9 nayugo gupai nga, Mbori nasogote bäri gbiati meteka (Rogo pa-Giriki nga por·neiʹa). Ginipai gu pa-Giriki re akodaha? Gu pa-Giriki re nakoda mangasunge na barangbase angianga ngba ruru gene ya watadu gu ngbatunga kodaba angbanga ya. Si nakoda agu angbatunga kodaba naabaha dunduko andunga kuti ndiko ya, nga gu du dagba agu aboro aroganga tiyó ringbisihe kuti gu rogatise Ziazia Kekeapai aida nani ya. Si nakoda kodaba ngbase yo, wa vura duhe vurũ nga dungu paranga aboro rogo zegino dakuti gupai nga kodaba ngbase yo agberanga te. Ndikidi aKristano andunga kuti agu aberã nga ga “agumba kungba pai na airanangahe” te. (Tito 1:10) I nakakuti agu arugute du paha kuari nga ga Ziazia Kekeapai. Kuba gupai nga i naaʹasada tiyó ka rugusa gupai bangiri aboro nga, irairapai nga kodaba ngbase yo te, i ima rugatiyo nani nga Ziazia Kekeapai nabihe nga meteka du ngaha, por·neiʹa, na i naraba sangbakpotoyo yó ka si idinga na gupai re ya.a—Amokedi 21:25; 1 AKorindo 6:18; AEfeso 5:3.
Asangbakpotoyo Nibakiakia, Adiaberã Nibakiakia
9. Ka si du nga “apai [dunduko] du ni ziazia ha,” sunge sangbakpotoseyo tie nga gine?
9 Ono ginipai Pauro aberẽhe ho ko ayani wee “agu yo du ziazia, apai [dunduko] du ni ziazia ha . . . fu yo”? Pauro aafura tipa agu aKristano naima aria gayó berã gbiati sangbakpotoyo yo kuti ga Mbori andiko, nga gu ani agbiaha rogo gu Fugo Mbori gako toro adu kugii pakehe. Gu ngbatunga aKristano re ima ida kuti gupai nga, gu kura apai nga gu Mbori asoganga ha asoga nzunzu ya, aidipase nibakiakia rengbe ka diaberã tipaha nibakiakia, ka ga guni adunga wa ga kurani ya. Kuba gupai nga i naabisirapa gupai akurayo namangihe, guhe Mbori asoga ngaha ya, i nabihe ‘nigigirihe.’ I aidanga gupai nga aboro dunduko berẽ wakina yó tipa agu apai nga ga raka nga gu Ziazia Kekeapai afunga ndikidi arugute tipaha ya te. Ani wisigingo bete akpiapai.
10. Wai rengbe pumbo diadee (watadu kporokpee) ka ye na kpakarapai?
10 Dungu arogotise kinaho du guni ni Kristano ka guni adunga ni Kristano ya. (1 Petero 3:1; 4:3) Gu ngbatungapai re rengbe arengba ka ye na kpakarapai baraho du pumbo diadee ni watadu kporokpee kua gume yo. Oni kparianga gupai du tipa gu diakumba ni Kristano adunga kumbaari rogo gari pambori ya. Boro sa dagba agumeko yo namanga rogatise, na gu pumbo du tipa gu rogatise re i namangaha kanisa yo. (Watadu boro sa dagba agumeko watadu vunguko kpi, i kini kpari ní kanisa yo.) I kini mo ka keda sunge fuoko nga ko ye, ko kini idi na gupai nga diako gasi ko ku kporokpee yo. Ginipai sangbakpotoriyo agumbaha tipa ndu kupati gi pumbo watadu kpee re? Boro ginipai ri nika mangaha? Oni bingo agi apai ue rengbe ka manga re.
11. Oni sakinga wai diakumba ni Kristano narengbe ka diaberã tipa ka zanga ndu kupati pumbo diadee kanisa yo, na ginipai ri nada kuti ni?
11 Roi naberãkurii gu nyanyaki zinahe nga ga Ziazia Kekeapai nayaa, ‘Mo kuru Babera’ yo kusayo, nga bariwara ngbii zire pambori. (Yugoti 18:2, 4) Ri adu mbata kina rogo gu kanisa gi pumbo diadee re amanga rogoho na ri ima inoho nga ti regbo gu pumbo re, si nika ida agu aboro dunduko du pati gu pumbo re kodiyo rogo gu mangapai nga ga pambori i amangaha, ngbatunga gu nga kparakpee, bi abia, watadu gu kura mangaapai nga ga kanisa. Gari diaberã nga ri aidanga ka rimiso tiri kurogo agu apai re te, na ka ndu koyo a te, apai andu ka sosoda ri tipa ri mbu kakuti gari ruru mangapai. Roi nafu irisa afu fu kumbaari na ri naida giatise duadu dagbari na kumbaari, nga guko Ziazia Kekeapai ayamba ko nga riri. Wa vura duhe wo, ri aidanga ka mbupa manga gu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai te. (Amokedi 5:29) Sidu, ri kini sakirogoyo fu kumbaari nga ka si du nga ko nika ndu koyo, ri andunga ti gari te. Si rengbe kadu nga ri sakirogoyo fuko nga, ka ri ndu koyo na ki zanga manga agu apai si aida aboro nimangihe yo, si nika fu kina zee fuko, mbiko gipai re, ngbaha angba nga ka ri ndunga ya mbiko rago adu ka gbera tiko. Gari diaberã nambu ri na gigiri sangbakpotoseyo.
12. Wai rengbe boro ka berãkuriipai na ki mangipai kuti gu yambahe du tipa gu pumbo diadee i amangaha kanisa yo?
12 Ruta gbia tiri na kina gu ngbatunga kpakarapai re. Ri nairisa kumbaari airisa, na kidu niruru ri fu Mbori, na kini mangipai ringbisihe kuti gu sangbakpotoriyo Ziazia Kekeapai ayugupai fuhe. Fuo Ruta berẽ tipa ngbatunga gupai Roi amangihe, ri akpari kpee na ki bi riipai rogo Ngbaõbambu Sinziri nga “Asanahe be Agedihe” nga ga Banzinga 1, 2002. Ri atingidipa agu aparanga aEbere nadu biata, nga aguyo nadu rogo gu ba irisokpiaahe adu rogoho. Wa si avura duwo, i akakuti gayó ruru mangapai na ki zanga kodatiyo kurogo irisokpiaahe. (Daniere 3:15-18) Ri diberã tipa ka gasa kumbaari ku kporo gu pumbo re, ono ki zanga rimiso tiri kurogo gu mangaapai naabaha nga ga pambori nikadu yo. Ri namangapai ringbisihe kuti sangbakpotoriyo. Ri sakirogo gipai re yo fu kumbaari rogo tatamana tipa ko rugutiko na gupai rengbe sangbakpotoriyo ka idaha furi ri mangihe na gu si arengbanga ka idaha furi ri mangihe ya. Ruta namaabangiiri nga si nika sa ko ko bi gu kparakapai du bangbanda ndikidi pambori na zire pambori.—Amokedi 24:16.
13. Tipagine si aidanga gupai fudi rani ti ni nga, aKristano ue diberã nibakiakia ya?
13 Ya mo gu rengo nga aKristano ue namanga adiaberã nibakiakia, si nayugo gupai nga si naida boro mangi kina gupai ngbaa tiní, watadu guni sa na rurungbura sangbakpotoseyo watadu i dunduko ue? Oó, wo duhe te. Mbiko wai Roi anidumbata na nyemu agu amanzigo na agu ambaro gbiati agu amangapai nga ga kanisa, ri nabihe nga ka ri ndu koyo, ri rengbe arengba ka rimiso tiri kurogoho tooni. Na mbiko gu kpakarapai nadu dagba tiri na kumbaari riipa agu apai nga ga pambori, si rengba arengba ka fuda sangbakpotoriyo ka ri ndu koyo. Ri nabihe nga gari diaberã niwenehe furi.
14. Ginipai si aida aKristano moihe ku berã yó yo nibipa gu diaberã nabi kina boro nitini?
14 Ya mo ga Ruta diaberã adu nigbegberẽhe? Boro ho duna rengo beni tipa ka sarangbangaa ri te. Ani arengbanga ka sarangbangaa ri watadu ka bisira pari tipa ndu ri kupati gu pumbo re ono ki zanga koda tiri kurogo agu amangapai nadu yo te. Oni moi ga Pauro rugute ku berã roni yo tipa ga boro diaberã nitiní nibipa gu he ní aida ka rihe na ngbatunga gu riahe ní aidanga ka rihe ya. Ko ayaa: “Gu ni nari he, ka ni payasi nga gu ni zanga ri he ya, gu ni ari nga ha ya, ka ni sapu nga ngbanga gu ni nari he ya . . . Ni nita ru fu kina gani gbia niti. Ii, i arugusa ni arugusa; bambiko tandu ti Gbia sa rugusa ni.” (ARomo 14:3, 4) Zanga kapa, ndikidi Kristano ho rengbe ka zungadi kurani ní mbu gu sangbakpotoniyo du nirabarabaha te, mbiko pa manga ni he wo rengbe kadu wakina sogote gu fugo du rogorani yo nga gu nape gu pangbangaa nayugo gene bata.
15. Tipagine si aida ti ni ani bipa sangbakpoto gu kura aboro yo ninyanyakipa pai?
15 Gu pangbangaa du tipa agi aKristano re nandu kindi kumbatayo, i dunduko ue si aida i makia gupai rengbe gayó diaberã ka mangaha na kura aboro. Pauro afu arugute furani ki yaa: “A nga boro sa ka moi ũkota gene wirinani, na ũtigo te.” (ARomo 14:13) Roi aima inoho nga ngbatunga gupai re aima kusa kpakarapai rogo dungurati watadu dagba gari aborokporo, naapa manga rihe wo rengbe ka maapai kurii awiri. Ono tipa Ruta tigari, ri ini gupai nga aboro kinaho naima manga ngbatunga agu adiaberã re rogo dungurati watadu rogo gu rago ri asungo rogoho, ono ka si akusanga fudifudipai ya. Wadu agu adee re dunduko gbiati rani a, si naida ani rugutirani na gupai nga, gu sangbakpotoseyo raba yó ho wenengai, si ima rugatihe na gu mangapai rengbe gupai re ka ye nani kurii gu kura aboro. Yesu ayaa: “Gu ni ka mangi gu toni gude sa idi pa re ni koto, si ka ngba tipa ni ka i vo kikii mbia kuti goni, ki ba ni ku bebere baime yo.” (Matayo 18:6) Ka si du nga boro kinaho naida na gupai nga gu kura aboro naakota mbiko gani mangapai, sangbakpotoniyo nikadu nibibirikoho wakina ga agu aKristano nadu Kurete yo.
16. Gini ariapai rengbe Kristano ka mangaha fuo gbanga regbo rogo gani raka?
16 Si naida gu pagume du dagba Kristano na Mbori si naasona kina kumbatayo, kinawo a si aida ani naasona kumbatayo rogo degatue fu sangbakpotoraniyo na kini karagapai fuhe. Ani makianga pai tipa Marako i abapatiza ko barambeda. Sangbakpotokoyo ape gupai fuko nga si naida ko mbu gu mangapai ko anaamangaha mbata kusayo, isoke nga rimisotise kurogo irisokpiaahe watadu mangasunge na kure. (Amokedi 21:25) Nirengo, ko awere nambu gu kura rukutu apai nga gu wiri agu pai Mbori asogaha tooni gbua. Ono ko naabaka kina bangiriko tipa ndu gupai gu kura boro naasoga gu kura apai ti ni ko abihe tigako niwenehe, wa ngbatunga gu i akusaha rogo terevizioni.
17. Oni gumbanga gu kpiapai nayugo wai regbo gbiati sona rogo toroyo narengbe ka aria sangbakpoto Kristano yo na gani adiaberã.
17 Niyangaraha, Marako sono rogo inohe yo na ki mbedi na Mbori bakere gbe. (AKorosaio 1:9, 10) Sangbanaha nga gine? Sangbakpotokoyo gbia wene rabahe. Awere tie, Marako nadegatuko fu sangbakpotoyo na kini makia agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai sirisiri. Nirengo, ko ima rugatiko na gupai nga gu “kura rukutu apai” nga gu mbuko mangaha, anga Mbori nasogaha asoga te. Kurigure, ko nadegatuko fu agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai na gu sangbakpotokoyo du nirabarabaha wenengai. Sangbakpoto Marako yo nazako ko mbu bi gu kura apai ko naabihe rogo terevizioni nga gu ko aabihe mbata nga ngbaha angba. Ii, ko ima kpuruwa sangbakpotokoyo.—Atambuahe 37:31.
18. Gini apai du rogo dungurati rengbe ka sa ngbarago tirani?
18 Rogo dungu adungurati, anga basona aKristano rogo toroyo dunduko kina sa te. Agu akurayo nivovo yó rogo idapase. Isoke si rengbe kadu nga sangbakpotoyo yo ongo aonga kii riipa gu kura apai, ono wa vura duhe wo, sangbakpotoyo yo kini fura afura kuari tipa gu kura aboro. Ngbatunga agu aboro re naida regbo gbiati undo tipa i dakuti ga Yekova arugute na kini mangipai kuti gupai sangbakpotoyo yó agumbaha fuyó. (AEfeso 4:14, 15) Si nipa ngbarago tie nga, rogo kina gu bangisa adungurati re, aguyo kina yo naima du na bakere inohe rogo manga agu bangua arugute nga ga Ziazia Kekeapai, na sangbakpotoyo yo namangasunge ringbisihe kuti ga Mbori berãpai. Nairiwo gu ngbarago ngaha kadu pati agu aboro “du ziazia” re nga aguyo nabi agu apai ‘niziaziaha’ ngbaa ti Gbia! (AEfeso 5:10) Ngbaha angba nga ani moihe nigaani sásá tipa ka sona ki da wa gure na kini banda ngbatunga gu sangbakpotoyo re ringbisihe kuti ndikidi inohe nga ga rengo gbiati kakuti sinombori.—Tito 1:1.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Gu Ngbaõbambu Sinziri nangia ga Marungu 15, 1983 kpewaraga 30-31, (si rogo pa-Ngirisi) si agumba gupai daada nibipa arogotise. Bete agu apai si agumbaha nga: “Si naida arogotise sogote gu mangapai du nibibirikoho bangiri Yekova, kodihe na gbegberẽ kodaba, nga gu kodaba andunga kuti wai Mbori aidi aboro naakodaba ya. Si naida arogotise nikodiba ngba gu gene nika mbu sangbakpotoyo yó si du nigigirihe . . . na ki moi gupai ku berãyo yo nga, si naida kodaba du niʹirisiʹirisipai dagbayo, niwenehe, nigu mangapai nga ga nyemuse. Ti regbo kodaba, si aidanga boro nimangi gupai rengbe ka ba gberarago ti gani badiarogatise te, watadu ka imisa ní te.—AEfeso 5:28-30; 1 Petero 3:1, 7.”
Gaoni Karagapai Nga Gine?
• Tipagine gu kura aKristano Kurete yo adu na birikobiriko sangbakpotoseyo ti ni?
• Wai rengbe aKristano ti barayo ue duna rabaraba sangbakpotoyo ka diaberã nibakiakia?
• Ginipai rengbe ka manga tipa sangbakpotoraniyo fuo gbanga regbo?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 18]
Sicily
RINGARA AGIRIKI
ASIA MINOR
Kurete
Kupurio
GU BAIME NGA MEDITERENA
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 20]
AKristano ue ima rengba ka diaberã nibakiakia ho i agbiatiyo ni na bangisa kpakarapai sa