Fugo Yekova Niungaha
Memeapai Rogo gu Wene Pangbangaa Marako Akehe
GU Wene pangbangaa Marako akehe, si du niguruhe dagba agu akitabu Wene Pangbangaa du biama. Marako, gu kura rimoko angia Yoane, ko ake gi gako buku re fuo agarã 30 fuo kpio Yesu Kristo na ki zingi bekpio. Si na dungu wene apangbangaa rogoho namangi ti regbo ga Yesu sunge auru kpotosende nadu tipa agarã biata na beberehe.
Si ziazia nga, ko ake gi pangbangaa re fu agu aboro nangianga aYuda ya, gbe aRomo. Gi kitabu nga Marako re, si nafura tipa Yesu nigu Wiri Mbori nanaamanga iiriwoapai na kini mangi tua nga ga tungusapai. Gu kitabu re nanyakasa agu apai Yesu amangihe angianga agu apai ko ayuguhe ya. Ka ani aageda agu apai du rogo gu Wene Pangbangaa Marako akehe re, si nika nyakasa gaani idapase kuti Masiya na ki fõngbaduraniyo ani du ni agu abatakipande ga Mbori pangbangaa du zaaza.—Eb. 4:12.
GU TUNGUSAPAI NADU GARIRAYA YO
(Marako 1:1–9:50)
Fuo nyasa Marako fugo tipa gu sunge nangia ga Yoane Bafu Bapatiza, na gu rame 40 Yesu amangihe ku ngbakungba yo kina vuru averesi 14, ko atona ka fura tipa gu ga Yesu sunge tungusapai nadu Gariraya yo. Pa dogoda ko gu fugo nga “ni ba sa” nayugopa mangapai niʹipiʹipihe.—Marako 1:10, 12.
Yesu amangi gako atua nga ga tungusapai biata Gariraya yo rogo agarã biata na beberehe. Ga Marako pangbangaa nitangaratangaraha ti genehe ringbisihe kuti ginigu namangi mbata ginigu ki ngbe tifuoho. Ko afuranga tipa ga Yesu Tungusapai Nadu rii Bagangara yo gbiati gu kura ga Yesu gbangagbanga atungusapai te.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
1:15—Ginihe ‘ragoho ada’? Yesu ape gupai nga, regbo ima da fuko tipa ko tona gako sunge. Wa ko adu kinaho nigu siasia Bakindo nga ga ga Mbori Kindo, gure nga ga Mbori Kindo aima mbeda. Gure nangia regbo tipa agu aboro nadu na ruru ngbaduyó yo idi na gako tungusapai na kini mangi ariapai rogo gayó raka tipa Mbori ruho ka ida naayó.
1:44; 3:12; 7:36—Tipagine Yesu anaaidanga ti ni aboro gumbapa gako iiriwoapai fu aboro ya? Yesu aidanga gupai nga aboro dakutipai mbiko gupai i agiaha ngba aboro te, watadu mbiko gu abiapai nga ga aboro te. Ko aaida kina yó nitiyó bihe na ki idi nani nga ko nga Kristo na ki dakutipai nitiyo mbiko gu gopai biyo ho nibangiriyo. (Yes. 42:1-4; Mt. 8:4; 9:30; 12:15-21; 16:20; Ruka 5:14) Ono apai adu kia tipa gu kumba nadu na adaimona tiko rogo gu ringara nga ga Agerasa. Yesu ape gupai fuko nga ko ndu ku kporoyo ka gumbaha fu agumeko. Agu aboro nadu rogo gu ringara re asana Yesu tipa ko guari rogo gayó ringara, ka ko adianga bakere regbo naayó ya. Padu gu kumba re ho, na gu wene afugo ko agumbaha tipa Yesu arengbe ka sa aboro gu ringara re i he gumba gbegberẽ afugo bara Yesu tipa agu amukuru nakpiki.—Mk. 5:1-20; Ruka 8:26-39.
2:28—Tipagine i ayamba Yesu ti ni nga “Gbia sabiti a”? Gu mokedi nangia Pauro akepai ki yaa: ‘Rugute na kirima gu weneapai nika ye.’ (Eb. 10:1) A wa rugute adu, Rago Sabiti anaamanga fuo arame sunge sita, na Yesu amangi dungu gako iiriwoapai rogo gu uru re. Gipai re adu nikpia gu zereda na gu kura amaku ngbatunga aboro ka gbiaha tii ga Kristo Zogarago Tipa Agarã Kutu fuo nyasa yó riipa gi gbegberẽ zogarago nga ga Satana re. Sidu, Bakindo gu Kindo re nga “Gbia sabiti a.”—Mt. 12:8; Ruka 6:5.
3:5; 7:34; 8:12—Wai Marako arengbe ka inopai sirisiri tipa gu biapai Yesu adu nani? Marako aadunga dagba agu amokedi naanidu 12 te, watadu kadu nimbembedi bakurea Yesu a te. Kuru apangbangaa nayugo gupai nga, gu boro Marako ainidi tiko na ní gbe angia gu mokedi nangia Petero. Petero angia gu boro napeke badungu apai fu Marako tipa ko kehe.—1 Pet. 5:13.
6:51, 52—Tipagine Yesu aya ti ni wee gako abawiriki “aruga nga tiyo na pa kpokuta te”? Bambeda kusayo, Yesu arigi akumba na adee gbiati agude 5,000. Ko arigi yó na kpokuto gbua bisue na atĩo ue. Pa ruga yo tiyó naapa “kpokuta” adu nga i ini gupai nga Yekova Mbori ima fu ome fu Yesu tipa ko naamanga iiriwoapai. (Mk. 6:41-44) Ka si adu nga i aima rugatiyo naapa gu ome Mbori afuhe fu Yesu, ka iriwoapai atinga tiyó ti gu regbo Yesu aandu ri ime te.
8:22-26—Tipagine Yesu ahasanga bangiri gu kumba nadu na vurari bara sa kindi ya? Si avura duwo mbiko Yesu aaida ka manga ko rogo weneringise. Pa hasa Yesu bangiri gu kumba re tooni tooni asa gupai nga bangiriko inidi ima uru wa duhe nga ko aima dia gbanga regbo kurogo bitimo.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
2:18; 7:11; 12:18; 13:3. Marako afura tipa agu asino, afugo, aida, na agu aba agu aboro nangianga aYuda ya arengbanga ka inopai tipaha ya. Ko afura ziazia tipa aFarusi ki ya i “nagina riahe,” na Korubani nga guhe du “ni fufu he fu Mbori,” na aSadoke “naaya, zingabekpio ho te,” na yekaru adu “pati” “bagangara Aeraya.” Marako afuranga tipa gene ngbatunga Yesu te, bambiko gupai re angba gbe ti kina aYuda. Rogo gi gene re, Marako kini mo ka maa kpiapai furani. Si naida ani berẽpa agu apai du tipa agu aboro nadegatuyo furani ti gu regbo ani atungusapai fuyó watadu ti gu regbo ani amanga gumbapai ti regbo agu dunguratise nga ga aKristano.
3:21. Agume Yesu angia agu aboro nangianga aidipase ya. Sidu, ko na nunga agu aboro agumeyo arungosi yó watadu ka sawia yó mbiko gayó idapase.
3:31-35. Ti gu regbo Yesu azi bapatiza, ko ada nigu Wiri Mbori vunguyo ko nitoro, na “gu Yerusarema du ari yo” ada nga nako. (Gara. 4:26) Natona ti gu regbo re ka ndu kumbatayo, ga Yesu abawiriki aima du nibawene abakureako ki susi agu agumeko nga ga borose yo. Gipai re nazinahe furani ani moi agu pai nga ga toro nibambatapai rogo gani raka yo.—Mt. 12:46-50; Ruka 8:19-21.
8:32-34. Si naida ani inipa gu weneringise adanga ya niipo nga gu rengbe boro ka yugoho furani na ani ki káha. Si naida gupai nga gu boro napefuo Kristo, ní “mbu gani apai,” nga ka mbu gu nyemuahe nga ga gbangbati watadu gu kura asásá rogo gani raka yo. Si naida ni di gani “wagiwagi ngua [“ngbunduru ngua-rungosi,” NW] tipa ka rungo ka si du nga wo du si aidaha, watadu ka kpi tipa gani idapase. Na si naida ní ‘niipeke’ Yesu na kini wiriki gako kpiapai rogo gani raka yo. Tipa ani du ni abawiriki, si naida ani mbu pa kura gaani apai ambu kina wai Yesu Kristo amangihe.—Mt. 16:21-25; Ruka 9:22, 23.
9:24. Si aidanga zee mangi rani ti gumba pa gaani idapase fu kura aboro watadu ka kpara tipa kadu na bakere idapase te.—Ruka 17:5.
YANGARA DIWI
(Marako 10:1–16:8)
Ti digido gu garã nangia 32 F.B.K., Yesu aye ku “ngbanda Yuda yo mbiti Yaradene yo,” na rimbasa ki tiria koyo du ko ni. (Mk. 10:1) Fuo ko tungusipai yo, ko andu ku Yerusarema yo.
Rogo Nisana ti rameru 8, Yesu adu Betania yo. Ko asungu ka ri riahe, dee ki ndu fuoko ki tona ka mbeda riko yo na nzeme. Agu apai namangi ti gu regbo Yesu arimi ku Yerusarema yo na ti gu regbo ko azingibekpio, si nitangaratangaraha ti genehe ringbisihe kuti ginigu namangi mbata ginigu ki ngbe tifuoho.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
10:17, 18—Tipagine Yesu aza gu kumba ti ni nayambu ko nga “Wene Bayugupai”? Yesu aká gu rimo re bambiko ko aaida ka fu taarimo fu Yekova, na ki yugu nani nga kina ndikidi Mbori sa nga tarã weneapai dunduko. Kurigure, Yesu ayugu gu rengo nga kina Bakusiahe nga Yekova Mbori sa du na rengo beko tipa ka fu arugute tipa agu apai du niwenehe na agu du nigbegberẽhe.—Mt. 19:16, 17; Ruka 18:18, 19.
14:25—Ginipai Yesu aberẽhe ho ko ayani fu gako abawiriki wee: “Mi ambíra nga rindi bakakue berewe dati gu mi ka mbira ha ni vovo ho rogo ga Mbori ngbi yo te”? Anga Yesu aape gupai nga ndikidi ime bakakue kina ngbangbaturũ yo te. Ono tie, i narigisapa ngbarago kuti ime bakakue. Sidu, Yesu aafura tipa gu ngbarago ko nikadu nani ho i nika zingisa gu mbedimbedi yo ni i ki ga kurogo gako Kindo fuoko.—Tam. 104:15; Mt. 26:29.
14:51, 52—Da nangia gu kumba na “oro ni kundiriko”? Kina Marako sa fura tipa gipai re, sidu, ani rengbe ka dakuti gupai nga, Marako afura tipa kina tiko.
15:34—Ya mo gu fugo Yesu nga “gi Mbori, gi Mbori, guari mo ti re sa gine,” si nayugo gupai nga ko aadunga na idapase ti gu regbo re te? Oó. Wo duhe te. Wa vura duhe nga ani arengbanga ka rugatirani na gupai nzunzu nadu ngbadu Yesu yo ho ko ape gipai ni re te, agu afugoko re nayugo gupai nga, ko aini gupai nga Yekova ima dia gako bandahe kusayo tiko tipa i asadiko. Si rengbe kadu a nga Yesu ape gipai re tipa ka digiso gupai Atambuahe 22:1 aima gumbaha tipa ko.—Mt. 27:46.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
10:6-9. Ga Mbori ringbisapai nga ka arogotise mbunga tiyó ya. Sidu, kuba gupai nga arogotise gbata gene tipa ka mbutiyo, si naida i mangasunge na gu bangua arugute du rogo Ziazia Kekeapai tipa ka nyasa riipa agu atagbagapai kaa kura rogo gayó ramukporo.—Mt. 19:4-6.
12:41-44. Gu kpiapai du tipa rungorungo dekurugbo nayugo gupai furani nga, si naida ani undo gu sunge nga ndikidi irisombori na ngbaduraniyo dunduko.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 31]
Tipagine Yesu aya ti ni fu gi kumba re ko gumba agu apai dunduko fu agumeko namangi fuko?