Oni Mbakadi Gaoni Akpee Niwisigo Oni Ziazia Kekeapai
“Ako Gbia, mi nazungadi ro mo dege turo ka gia gu kpe nga ga ga moyambu.”—NEM. 1:11.
1, 2. Tipagine ngbaha angba ti ni ani wisigi agu akpee du nikekehe rogo Ziazia Kekeapai?
KPARAKPEE gbiati wisigo Ziazia Kekeapai nga nyanyakipa apai rogo ndikidi irisombori. (1 Tesa. 5:17; 2 Tim. 3:16, 17) Wa vura duhe nga Ziazia Kekeapai nga kitabu kpee te, si na badungu akpee rogoho, na badunguhe a du rogo gu paparaha nga Atambuahe.
2 Ka oni ageda Ziazia Kekeapai na kini wisigihe, oni bi dungu akpee abi yo nga gu rengbe ka undo roni rogo gu fudifudiapai ka oni du rogoho. Ka oni kodi agu afugo du rogo agu akpee re kurogo gaoni akpee, si mbakadihe ambakada gbe. Ginipai rengbe oni ka wirikaha be agu aboro Mbori agi gayó akpee, na ti agu afugo i agumbaha rogo gayó akpee yo?
Oni Gbata ga Mbori Rugapai
3, 4. Ginipai Abarayama akedi gako moyambu tipaha, na ginipai rengbe ani ka wirikaha ti wai Yekova akaragapai kuti ga gu moyambu kpee re?
3 Ho oni awisigo Ziazia Kekeapai ni, oni naino gupai nga si naida oni naakpara akpara kindi tipa ga Mbori rugapai. Oni bingo gupai namangi ho gu bakumba nangia Abarayama akedi gako bakumba moyambu ni ku Mesopotamia yo ko ndu ka gbata gu dee nagunde ti Mbori fu wiriko nangia Yisaka. Si nawira gupai gbe nga, gu moyambu ko akedi ko re angia Eriezere. Ho gu moyambu re abi adee ni i niye ka tu ime rogo guga, ko akpari fu Yekova ki yaa: “Ako Yekova, . . . Mo ídi he ya gu paranga de mi ka ya fu ri, ‘Mi nazungadi ro, mo zógo ga kambu mi mbíri nga ime,’ ri ki karaga ha ki ya, ‘Mo mbíri he, mi afú ime fu gamo akameri a,’ mo ídi he ya ri du ni gu ri sia mo ri fu vururo nga Yisaka. Mi ki ini he wo ya mo ini pai fu bairare.”—Bam. P. 24:12-14.
4 Ga Abarayama moyambu abi karagapai kuti gako kpee ho ko abi Rebeka ni ri nifu ime fu gako akameri. Rogo gu uru nangbe tifuoho, Rebeka atumba nduge nibasa na gu moyambu re ka ga ku Kanana yo tipa kadu niga Yisaka beedi Nagbia. Wa vura duhe nga Mbori arengbanga ka yugo gene furoni ngba gu gene ko ayuguhe fu ga Abarayama moyambu te, ko nika ruga gaoni agene aruga ka oni akpara fuko na ki idihe fu gako ziazia toro si ningbe furoni kumbatayo.—Gara. 5:18.
Kparakpee Naundo Rani Ani Do Bakere Bakabangirise Kusayo
5, 6. Ginipai ani awirikaha ti gu kpee Yakobo afuhe ho ko aandu ni ka gbia Esau?
5 Kparakpee rengbe arengba ka undo rani ani do bakere bakabangirise kusayo. Wa Yakobo aagunde agunde tipa ka gbia unvurako nangia Esau, ko akpari fu Yekova ki yaa: “Ako Yekova, . . . mi arengba nga na kina gu toni he dagba gamo inapai dunduko na gu rengbe dunduko yugu mo ho fu ga moyambu te . . . Mi nakpara foro mo bátasi re be Esau nga unvuruami, bambiko mi nagunde agunde be ko, ko ka ye ka so vura na mi ka imo rani na naagude na agude. A wa mo aya, ‘Ni rengo mi amánga pa ro wenengaĩ, mi asá ngbatungaro wa kina ngume baime, nga gu ka i ageda nga ha mbiko nge he ya.’ ”—Bam. P. 32:9-12.
6 Yakobo abi gupai nga Yekova karagapai kuti gako kpee ho ko agbia Esau ni i ki mbakadi gayó pagume. (Bam. P. 33:1-4) Oni gedinga ga Yakobo kpee wenengai; oni nika bi gupai nga, Yakobo aakparanga tipa kina undo sa te. Rogo gu gako kpee re, ko ayugu gako idapase tipa gu ngbatungako Mbori agumbapaha na tipa ga Mbori weneringise. Ya mo oni na ‘gunde kpotoroniyo’? (2 Kor. 7:5) Ka si duwo, ga Yakobo kpee rengbe ka tingida roni na gupai nga, kparakpee nado bakere bakabangirise ado kusayo. Si aidanga gaoni akpee du nga kina sanahe sa te, ono si yugupa agu apai ayugo a idi oni kuti ni.
Oni Kpari Tipa Tatamana
7. Tipagine Moize akpari ti ni tipa ino ga Yekova agene?
7 Si naida nyemu manga gupai nika fu ngbarago fu Yekova fõngbaduraniyo ani kpari tipa tatamana. Moize akpari tipa ka ino ga Mbori agene ki yaa: “Mo bí, mo naya fere, ‘Mo yé na agu aboro re [Ezipeta yo]’ . . . Si du tie mi nakpara foro, ka ngia mi ngba bangiro, mo yúgu gamo agene fere awere ya mi ini ro ki ngba bangiro a.” (Gate 33:12, 13) Nikaragapai kuti gu ga Moize kpee re, Mbori asako ko ini Gako agene bakere gbe. Gu inohe re aundo Moize ko ngbembatayo fu ga Yekova aboro.
8. Wai rengbe oni ka gbia undo mbiko berã oni kurii gupai du rogo 1 Abakindo 3:7-14?
8 Davide akpari a fu Yekova ki yaa: “Ako Yekova, mo yúgu gamo apai fere.” (Tam. 25:4) Soromo, nangia wiri Davide akpari a fu Yekova tipa tatamana tipa ka ino wai ka zogarago wenengai Yisaraere yo. Ga Soromo kpee aima sa ngbarago ti Yekova, sidu, Yekova ki fu guhe ko asanako tipaha fuko na ki gbia aũkumuko kuriihe gbiati taarimo. (Oni gedi 1 Abakindo 3:7-14.) Ka si du nga i fu sunge furoni rogo dungurati nga gu oni abihe nga omeroni arẽnga nani te, si naida oni kpari tipa tatamana na oni kidu na umbasitise. Mbori nika undo roni aundo oni gbia inohe na kidu na tatamana tipa kaa manga gaoni sunge wenengai na ninyemuse.
Oni Kpari na Ngbaduroniyo Dũ
9, 10. Ginipai oni awirikaha ti wai Soromo afura tipa ngbaduseyo rogo gu kpee ko afuhe ti regbo kpara yekaru?
9 Tipa Mbori gi ga boro kpee, si naida si ye kina boro ngbaduniyo. Soromo afu gu kpee naye kina boro ngbadukoyo nzunzu barabangiri gu bakere rimbasa aboro nadunguratiyo ku Yerusarema yo ti regbo kpara yekaru rogo gu garã nangia 1026 M.B.K. Gu kpee re nikekehe rogo 1 Abakindo kapita 8. Ho i amoi sanduki mokido ni rogo Ziazia Ba Kisusi, ga Yekova dubo aye ki hiisi yekaru. Fuo gure, Soromo ki sambuo Mbori.
10 Oni wisigingo gu ga Soromo kpee re ka bingo wai ko afura tipa ngbaduseyo. Soromo aidi kuti gupai nga, kina Yekova sa ini ngbadu boro yo. (1 Aba. 8:38, 39) Gu kpee re nayugo gupai a nga, maabangirise kinaho tipa gu boro-ingapai ‘karaga tiní fuo Mbori na kpotoniyo dũ.’ Ka pai amangi nga avura ga Mbori aboro zi yó, ka Mbori agi gayó kpee kinagu ka ngbaduyó yo adu dũ koyo du ko ni. (1 Aba. 8:48, 58, 61) Sidu tie, si naida gaoni akpee naaye kina boro ngbaduroniyo.
Wai Atambuahe Narengbe ka Mbakada Gaoni Akpee
11, 12. Ginipai oni awirikaha ti gu kpee gu Revi afuhe nadi gbanga regbo ka ko arengbanga ka ndu kurogo ga Mbori kparakpara ba ya?
11 Pa wisigo oni Atambuahe rengbe ka undo roni oni mbakadi gaoni akpee na kini sungudi Mbori ko karagapai kuti gaoni akpee. Oni bingo gu hipai gu kumba ningbatunga Revi naga kurogo kura ringara adu nani. Wa si avura du nga ko aarengbanga ka ndu kurogo ga Mbori kparakpara ba yo tipa gbanga regbo te, ko abibia ki yaa: “Ako mbisimore, tipagine mo nidu ti ni zezere, tipagine du mo ti ni ni fudifudi ro rogo re yo? Mo moi bangiro ti Mbori; bambiko mi nikatambua ko berewe, nga gi mounda, nga gi Mbori.”—Tam. 42:5, 11; 43:5.
12 Ginipai rengbe oni ka wirikaha be gi Revi re? Ka si du nga oni bambukiso yo mbiko manga oni rurupai, ka gene adunga wa ka oni akoda tironi na akuaroni aidipase tipa ka irisombori ya, oni zungodi Mbori nizerangbaduse tipa ko mangipai tipa roni. (Tam. 37:5) Oni berẽkuriipa agu apai nanaafu ngbarago furoni mbata tingba ga Mbori sunge, na ki kpari tipa Mbori undo roni oni duna hipai kini ‘moi bangironi tiko’ tipa ko undo roni oni kodi tironi na akuaroni berewe.
Oni Kpari Niʹidapase
13. Ringbisihe kuti Yakoba 1:5-8, tipagine si aida ti ni oni kpari niʹidapase?
13 Ka kina gini apai vura kaa manga roni, si naida oni naakpara akpara kindi niʹidapase. Ka si du nga oni ngba asada, oni mangi gu rugute gu bawiriki nangia Yakoba afuhe. Oni kpari fu Yekova, na ka oni kapanga kuti gupai nga ko nika fu tatamana afu furoni oni hi gupai du oni rogoho ya, na ka oni naasakanga pai bangironi a ya. (Oni gedi Yakoba 1:5-8.) Mbori ima inopa agu apai nafuda roni, na ko rengbe arengba ka yugo gene furoni na ki fu wasa furoni nigako ziazia toro. Oni kusi agu apai nafuda roni fuko niʹidapase zanga kapa, na oni ki ndu kuti gu rugapai nga ga gako ziazia toro gbiati Ziazia Kekeapai.
14, 15. Tipagine rengbe ani ka ya ti ni wee Ana akpari na ki mangipai niʹidapase?
14 Ana, nangia dia gu Revi nangia Erikana, akpari na ki mangipai niʹidapase. Iwari nangia Penina anaasawia ri asawia mbiko gupai nga ri avunganga te. Ana andu ku banye yo ki zungahe fu Yekova ki yawee, ka ri vungu gude, ri afuko afu fu Yekova. Wa ngbari aakio akio ho ri aakpara ni, gu gbiamotumo nangia Eri aberẽhe tigako ya buda du kpi ri he. Fuo inoko gupai nga si aadunga wo te, ko ayaa: “Mbori nga ga aYisaraere ko, ko idi pa ga kpe nga gu sana mo ko ti ni.” Wa Ana avuranga ino gupai nzunzu nika manga ya, ri adu na idapase kuti gupai nga, Mbori nika gia gari kpee agia. Sidu, ‘kpakpuri aadunga na rungo berewe te.’ Ri aadunga berewe nirungorungo ri te.—1 Sam. 1:9-18.
15 Ana avungu gude i ki yambu rimoko nga Samuere. Fuo ko mbu ha mai, ri andu naako ku banye yo ka fuko fu Yekova tipa ziazia sunge. (1 Sam. 1:19-28) Ka oni di regbo ka berãkurii ga Ana kpee, si rengbe arengba ka undo roni oni mbakadi gaoni akpee. Na oni ini gupai nga, ka si vura du nga kina ginipai nafuda boro, ní rengbe arengba ka diabehe ka ní kpari fu Yekova niʹidapase.—1 Sam. 2:1-10.
16, 17. Ginipai namangi mbiko gupai nga, Nemaya akpari na ki mangipai niʹidapase?
16 Gu ruru kumba naraki rogo bisue kama agarã Mbata fu Batikayo Kristo, rimoko angia Nemaya, ko akpari na ki mangipai niʹidapase. Ko akpari ki yaa: “Ako Gbia, mi nazungadi ro mo dege turo ka gia gu kpe nga ga ga moyambu, na gu kpe nga ga gamo amoyambu nga agu yo nakpi nyemu gunde ti rimoro; mi nazungadi ro, mo mangi pa ga moyambu areme, ki yugu inapai fu ko ku kpoto gi kumba yo re.” Da nangia gu ‘kumba’ Nemaya afura tipa ko re? Gu ‘kumba’ re angia gu bakindo aParaso rimoko angia Arutasasata, Nemaya angia gako bafuinga.—Nem. 1:11.
17 Nemaya akpari niʹidapase tipa dungu arame fuo inoko gupai nga agu aYuda i akusiyo Babera yo, ‘i aduna kere rungo na soapai a; na ngapa Yerusarema aima tiwa.’ (Nem. 1:3, 4) Yekova akaragapai kuti ga Nemaya kpee susi wai ko aberẽhe, bambiko Bakindo Arutasasata aidihe fuko ko ndu ku Yerusarema yo ka dua ngapaha berewe kubaha. (Nem. 2:1-8) Sunge ngapa anyasi vuru umba regbo yo. Yekova agi ga Nemaya kpee mbiko gupai nga si adu tipa ndikidi irisombori na ko afu gu kpee re niʹidapase. Ya mo wo gaoni akpee nidu?
Oni Tingidipa Sambuo Mbori Naapa Tambuako
18, 19. Tipagine si aida ti ni ga Yekova moyambu nisambuoko na kini tambuako?
18 Oni tingidipa sambuo Mbori naapa tambuako rogo kpee yo. Badungu nduapai duho si aida ti ni ani mangihe wo! Nikpiapai, Davide aduna nyemu ka sambuo Yekova tipa padu Ko nibakere Bakindo. (Oni gedi Atambuahe 145:10-13.) Ya mo gaoni akpee naayugo gupai nga oni na tambuahe tipa pa taka oni pande ga Yekova Kindo? Agu apai bake Atambuahe agumbaha rengbe arengba ka undo roni a oni yugu gaoni tambuahe tipa gu gaani adunguratise nga ga aKristano, kodihe na kikindigi adunguratise.—Tam. 27:4; 122:1.
19 Padu oni na tambuahe tipa gaoni pagume na Mbori rengbe ka fõngbaduroniyo oni kpari wa gere: “Ako Gbia, mi afú atambuahe foro dagba aboro; mi abí bia atambuahe foro dagba arikaaboro. Bambiko ga weneringise kii ki da ku angbangbaturũ yo, ga rengo ki da ku rogo mai angbangbaturũ yo a. Ako Mbori, i kíisi pa ro ku ri angbangbaturũ! Ga taarimo dú adu ku ri kpotosende dunduko!” (Tam. 57:9-11) Nangbaa agu afugo naye kina boro ngbaduseyo re! Ya mo ngbatunga agi afugo du rogo Atambuahe re arengbanga ka mbakada gaoni akpee tee?
Oni Kpari fu Mbori Niʹirisa
20. Wai Maria ayugu gari irisa tipa Mbori?
20 Si naida oni yugu gaoni irisa ayugo tipa Mbori rogo gaoni akpee yo. Agu afugo-irisa Maria agumbaha fuo ino ri gupai nga ri nika vunga gu kumba nikadu ni Masiya, si nawira kina agu afugo Ana agumbaha ho ri andu ni na Samuere ku banye yo tipa sunge. Ga Maria irisa tipa Mbori niyuguyuguhe rogo afugori nga: “Mbisimore nataasa rimo Gbia, rago ngba ti torore mbiko Mbori nga Batasire.” (Rk. 1:46, 47) Ya mo oni rengbe ka mbakada gaoni akpee na ngbatunga agu afugo re? Maria angia gu degude narẽ arẽ nzunzu kadu ninavungu Yesu nga Masiya!
21. Wai agu akpee Yesu afuhe ayugopa gako irisa na idapase?
21 Yesu akpari niʹirisa na nibakere idapase. Nikpiapai, mbata fu zingisako Razaro bekpio, ko ‘angere ku ari, ki yaa, “Buba, mi tambua ro wa gi mo pare. Mi ini aina ya mo naagia pare agia waragoagira; ono gumba mi he gu rimbasa ru vo gbu, i idipa gupai nga mo nakedi re.” ’ (Yo. 11:41, 42) Ya mo gaoni akpee naayugopa gaoni irisa gbiati idapase? Oni wisigingo gu kpia kparakpee Yesu afuhe niʹirisa; oni nika bi gupai nga, agu apai nyakipaha kisusi nga, pa irisa yó rimo Mbori, paye ga Mbori Kindo, naapa manga gupai Mbori akpinyemuhe. (Mt. 6:9, 10) Oni berẽnga pa gaoni akpee. Ya mo si naayugo gupai nga oni naberãpa ga Yekova Kindo aberã gbe, naapa manga gupai ko akpinyemuhe, gbiati pa irisa ziazia rimoko? Wo si aida gaoni akpee du.
22. Tipagine si aida ti ni oni du na gu kido nga, Yekova nika fu ngara afu furoni oni naatungusa wene pangbanga?
22 Wa duhe nga badungu aʹasada namanga rani gbiati arungosi, gaani akpee nidu gbe nga kina asanahe tipa Yekova undo rani ani naaʹirisoko kindi ningara. Ho ga aYuda abororondo arugu aPetero ni na Yoane “ka i gumba nga pai niyugu pai ni rimo Yesu wa sa ya,” i aaidanga kuti gupai re te. (Amo. 4:18-20) Fuo kusayo yó bambukiso yo, i agumba agu apai namangi fu akurayó aidipase. Sidu, agu aboro naduho dunduko azungodi Mbori tipa ko undoyo i naatungusa gako pai atungusa kindi zanga gunde. Nairiwo wai agu amokedi re adu na ngbarago ho i abi gupai ni nga Mbori gi gayó kpee, mbiko ‘i ahiki ahika be ziazia toro dunduko, i ki nipeke ga Mbori pai apeka zukazuka’! (Oni gedi Amokedi 4:24-31.) Nisangbana gipai re, badungu aboro atona kaa iriso Yekova. Kparakpee rengbe arengba a ka undo roni oni naatungusa wene pangbanga zanga gunde.
Oni Naambakada Gaoni Akpee Kindi
23, 24. (a) Oni funga gu kura akpiapai nayugo gupai nga, wisigo Ziazia Kekeapai rengbe arengba ka undo roni oni mbakadi gaoni akpee. (b) Ginipai oni ka mangaha ka mbakada gaoni akpee?
23 Badungu apai du rogo Ziazia Kekeapai ani afuranga tipaha ya nga gu nayugo gupai nga, geda Ziazia Kekeapai na kini wisigihe rengbe arengba ka mbakada gaoni akpee. Nikpiapai, ho oni akpara ni, oni rengbe arengba ka gumba gupai kurogo gaoni kpee yo Yona agumbaha ki yaa: “Bata du ni ga Yekova he!” (Yona 2:1-10) Ka si du nga oni nifudifudi roni mbiko gu kere ingapai oni amangihe, oni ki vura gbia undo be abaakumba vurũ, agu afugo Davide agumbaha rogo gako kpee yo rengbe arengba ka undo roni oni yugu gaoni saberã rogo kpee yo. (Tam. 51:1-12) Ti kura aregbo, oni rengbe arengba ka sambuo Yekova a wa Yeremaya amangihe. (Yere. 32:16-19) Ka si du nga oni nagbata badiarogatise, pa wisigo oni gupai du rogo Ezara kapita 9 gbiati zungoditise fu Mbori rengbe ka nyakasa roni oni mangi rogatise “kina rogo Gbia yo.”—1 Kor. 7:39; Eza. 9:6, 10-15.
24 Oni naageda Ziazia Kekeapai kindi, kini wisigihe, na kini wetekeapai rogoho. Oni gbata agu apai rengbe oni ka kodaha kurogo gaoni akpee yo. Oni rengbe arengba ka rimiso agu apai re kurogo gaoni akpee yo nga ga sanahe, tambuahe, watadu sambuohe. Ka oni mbakadi gaoni akpee niwisigo oni Ziazia Kekeapai, oni mbedi ambeda gbe berewe na Yekova Mbori.
Gaoni Karagapai Nga Gine?
• Tipagine si aida ani gbata ga Mbori rugapai ti ni na kini pekefuoho?
• Ginipai si aida si fõngbaduraniyo ani kpari tipa tatamana?
• Wai rengbe gu kitabu nga Atambuahe ka undo rani ani mbakadi gaani akpee?
• Tipagine si aida ti ni ani naakpara niʹidapase na niʹirisa?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 15]
Ga Abarayama moyambu akpari tipa Yekova yugu gene fuko. Oni naamangaha wo?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 17]
Gu Irisombori Nga ga Aborokporo rengbe arengba ka undo roni oni mbakadi gaoni akpee