Gu Banguapai Nafu Ngbarago Fu Aborokporo

Oni Fura na Awironi Riipa Kodaba

Paranga degude nga Aliciaa du garãri nga 17 ayaa: “Kura aregbo kinaho mi naaida ka inopai riipa kodaba, ono mi nabihe nga ka mi sana avungure, i berẽ gupai tigayo nga mi naida ka manga gbegberẽ pai.”

Na Alicia du rimori nga Inez, ayaa: “Mi naaida aida ka sungo sande ka fura na wire riipa kodaba, ono regbo beri tipa gupai re te. Si nimbumbupai ka gbia gu regbo rengbe ani ka fura na ri ti ni riipa kodaba.”

AREME, agu asura na apangbanga du tipa kodaba, si rogo aba dunduko. Rogo terevizioni, asinima, na rogo aũgbandaka pangbanga. Si nawira wa gu yangara ba du fugo tipa kodaba rogoho kindi nizahe nga kporo dagba agude na avunguyo. Paranga kumbagude sa nga Michael du garãko nga 16 naraka Kanada yo ayaa: “Ka avungurani ni iningo wai aino duhe furani nga agude nipa zee kaa fura naayó riipa kodaba. Si taata tipa ka fura riipa kodaba na abakure angianga baa watadu naa ya.”

Dedede, avunguagude nidu a na ndundu tipa ka tona fugo na awiriyo riipa kodaba kina wai du awiriyo. Nayugupai sa tipa auwa-kpotose du rimori nga Debra W. Haffner akepai tipa avunguagude rogo gu gari buku du rimoho nga Beyond the Big Talk ki yaa: “Badungu avunguagude nagumba gupai fere nga, i angbe agu abuku fu awiriyo nafura tipa kodaba watadu sona ti kpotose ki mbuhe rogo ga awiriyo abambu zanga sakapai naayó tipaha.” Ri ake gupai fu agude nga: “Ani naida oni inipai tipa kpotoroni na tipa kodaba, ani aidanga gupai gbua nga kaa fura furoni tipaha te.”

Ka si du nga vungugude nga oni, si naida oni du na gu bipai du kia. Nirengo, si ninyanyakipa pai nga kina roni fura fu awironi tipa gupai nga ga kodaba. Ani makianga gu nduapai biata si aidaha ti ni wo:

1. Gu bipai du aboro nani tipa kodaba ima ariatihe. Paranga du rimoko nga James du garãko nga 20 ayaa: “Aboro naaberãnga pa kodaba berewe niguhe si aida si du kina dagba arogotise te. Awere, aboro namanga kodaba na akurayó ngbayo yo, basungo yó yo, aguyo nazaka Internet tipa kaa peka pa kodaba na akurayó, aguyo kini kedi sura kundiri aboro watadu apangbanga tipa kodaba rogo aterefuni.”

2. Aboro nika gumba pa kodaba agumba fu awironi ngba gu gene nikaa runga ya mbuyo kindi rukutu. Naagude du rimori nga Sheila ayaa: “I nika gia apai agia tipa kodaba fuo tona yó nduge ku sukuru yo, na agu apai i nika giaha re, si adunga ni agu apai oni aida i gihe te.”

3. Asanahe kina ngba awironi riipa kodaba, ono i na ndundu tipa ka sana roni. Paranga degude nga Ana du garãri nga 15 naraka Brazil yo agumba gupai nga: “Ka pe rengo, mi ainongo wai rengbe mi ka tona fugo na avungure riipa kodaba te.”

Nirengo, fura oni na awironi riipa kodaba nga papara gu sunge Mbori afuhe furoni ni avunguagude. (AEfeso 6:4) Rengo ngaha nga, si nipazee furoni watadu fu awironi kaa fura tipa kodaba. Wa vura duhe wo, dungu paranga aboro idi kuti gupai paranga degude sa nga Danielle agumbaha ki yaa: “Ani naida ka wirikapai tipa kodaba be avungurani angianga be abayugupai watadu rogo terevizioni ya.” Ono wai gu tie rengbe oni ka fura na awironi riipa gi nyanyakipai re wa vura duhe vurũ nipazee?

Oni Sakipai Naayó Riipa Kodaba Ringbisihe Kina Kuti Garã yo

Agude natona kaa giapa kodaba mbuyo kindi rukutu, kinagu ka si du nga i arakanga dagba agu aboro nafura tipa kodaba te. Gu nagarakaha agaraka berewe gbe nga rogo gi ‘yangara arame’ re, ‘gbegberẽ aboro gberẽ kisusi.’ (2 Timoteo 3:1, 13) Si nafu kina gberarago nga, dungu agude kuru aboro agberesa payoo tipa kaa mbisa gayó gbegberẽ nyemu kodaba.

Si tie ninyanyakipa pai nga oni tona yugopai fu awironi riipa kodaba mbuyo kindi rukutu. Naagude sa du rimori nga Renate naraka Germani yo agumba gupai nga: “Ka oni mbuyo i sono mbata, i idinga ka fura na oni riipa kodaba te mbiko zee watadu gu kura ariapai naye be sona.” Gu banguapai si aida oni mangihe nga ka fura naayó riipa kodaba ringbisihe kina kuti garãyo.

Fu aguyo atandunga ku sukuru yo ya: Oni yugupa abarapa kpotoyo fuyó na ki nyakasi pa agu abarapa yó si aidanga boro zadihe ya. Naagude sa du rimori nga Julia naraka Mekisiko yo agumba gupai nga: “Mi atona yugopai fu wire mbuko kindi na garã biata. Pa berã mi kurii gupai nga abayugupai, atindi agude, watadu agu agude naima sona rengbe arengba ka manga fu wire gbegberẽ anaasa re mi naabaka bangire nikerehe. Mi aida ko ini wai ka banda tiko be kere aboro.”

ONI ASADI GIPAI RE: Oni yugu wai fu wironi si aida u zingi kuti gu boro ka idi ka zada gu barapa ru si aidanga ní zadihe ya. Nikpiapai, oni rengbe ka yugo gupai fu wironi nga u zingi ki yaa: “Ka mo zadingo re wa gure ya! Mi nandu ka gumbaha!” Oni nyakasi gupai fu wironi nga ye u ka gumbaha furoni ngba, ka gu boro re vura ka kido ru nga ní nika fu ahe fu ru watadu ka ní vura serekpo ru vurũ.

Fu aguyo naima tona nduge ku sukuru yo: Oni mangisunge na gi regbo re tipa ka kiiso ga wironi inohe riipa kodaba yee. Baagude sa du rimoko nga Peter agumba gupai nga: “Mbata fu oni fura naayó, oni asadi ka ino gupai i naima inoho tipa kodaba. Ka oni sosodinga yó i fura ngbaome baraho i aidanga ka fura ni tipaha ya. Apai nika kura nisaha ka oni adia regbo naayó kaa fura.”

ONI ASADI GIPAI RE: Oni nifura naayó dedede ono angianga ki zi fugo azio nigbangaha ya. (Pa Fu Rugute ni Ue he 6:6-9) Nimanga oni he wa gure, omehe afunga afu rii yó gbe te. Kurigure, wa i nikaa sona, i nika ino agu apai aino dunduko nga gu si aida i inihe.

Fu gu sosono yó: Awere nga gu regbo si aida i du na wene inoho riipa gupai nga ga kodaba. Gu paranga degude ani nifura tipa ri mbata nga Ana agumba gupai nga: “Aparanga na adegude rogo gaani sukuru dunduko na kina gayó aboro ti ni. Mi nabihe nga wa du mi nindikidi Kristano, si naida mi inipai aino wenengai riipa gupai nga ga kodaba. Wa vura duhe nga si nipazee kaa sakapai riipa kodaba, si naida mi inipai aino tipaha.”b

Zahe: Agu awironi naima sona rengbe ka ká ka sanahe mbiko berã yó gupai nga ka i sanahe, oni nika tona kaa tiko atikö kuti gayó mangaapai. Gure nga gupai gu baagude du rimoko nga Steven ainihe kuti wiriko. Ko ayaa: “Wirani atona kaa dindiko adindiko ka sakapai na ani riipa kodaba. Ono kusa, ani abi gupai nga ko aberẽhe tigako nga ani nakapa akapa kuti gako mangaapai. Ani agumba gupai fuko gbaiga nga ani akapanga kutiko te; ono ani naida ka undo ko tipa ko mbakadi tiko tipa wai ka diabe gu gbegberẽ apai du pati rani kirikiri.”

ONI ASADI GIPAI RE: Kuba gupai nga ka gba agba kuti yó nibasa na sanahe riipa kodaba, oni rengbe ka sana yó mbata tipa i gumba gu bipai du akurayó nani rogo gayó sukuru. Nikpiapai, oni rengbe ka sanahe ki yaa: “Dungu aboro areme naberã gupai nga manga kodaba ngbaseyo, kodaba ngaha nzunzu te. Ya mo gu bipai re du agu agude nani du rogo gaoni sukuru?” Sanahe rogo birĩ yo wa gure rengbe ka sa yó i fura zanga gunde na ki pe gu bipai du yó nani.

Oni Mbu gu Bipai Nga Si Nipazee

Nirengo, dagba agu asunge nga ga avunguagude, fura na awironi riipa kodaba nga gu sunge aboro abihe nga si nipazee. Ono anga oni nagberesa gu regbo agberesa oni adiaha kaa fura naayó re te. Naagude sa du rimori nga Diane agumba gupai nga: “Tifuo bete regbo, oni abingo ho berewe nga si nipa zee kaa fura riipa kodaba te, na si nika nyakasa gaoni ngbanya dagbaroni na awironi.” Steven ani nifura tipa ko mbata aidi kuti gipai re ki yaa: “Fura tipa ngbatunga agu apai duwa kodaba rengbe ka da nitaatapai ka oni diberã tipa kaa fura afura gbaiga tipa agu apai dunduko nakura dagba gaoni aborokporo.” Ko ape gupai berewe nga: “Zee aguaringa aguari nyasi koyo te, ono gu fugodagbase du gbaiga, si nga gu banguapai rengbe ka fu ngbarago fu aborokporo.”

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 14]

ONI SANANGA TIRONI . . .

Oni gedinga gi sangba paranga aboro du kusende re, na ki sana tironi na agu asanahe du nandu nani wa sa.

• “Avungu re ninaagumba gupai fere nga mi gedi agu abuku nafura tipa kodaba, ka mi gbia tire na agu apai yo mi aida ka inopai tipaha, mi ki ye ka sana yó. Ono ka si nidu nga i du nafura na mi riipa kodaba, ka si ngba tire gbe.”​—Ana, nga boro Brazil.

Tipagine ka si du ti ni niwenepai ka kina roni afura riipa kodaba na awironi kuba gupai nga ka fu kina gu abuku fuyó gbua nga gu nafura tipa kodaba?

• “Mi ima inopai tipa dungu ngbatunga agene kodaba nga gu buba agianga kandara pai tipaha mbata ya. Kina ngbako ka zere ka mi sanako tipa ngbatungapai wa gure.”​—Ken, nga boro Canada.

Gini ngbatungapai rengbe ka sa gupai nga ka wiro furanga na mo riipa kodaba ya?

• “Gu bambata regbo mi agbia ngara ka sana avungure na sanahe riipa kodaba. I akaragapai fere wa agu aboro naakapa akapa kutire, i asana re nga, ‘Tipagine sana mo he ti ni wo? Mo mangipai amanga?’ ”​—Masami, nga boro Japan.

Ho wiro asana ro ni na sanahe riipa kodaba, wai gu rengbe ga karagapai ka sa ru ka u sananga ro berewe ya watadu u sana ro berewe?

• “Ka avungure nipe gupai fere nga ho i adu ni wa mi were, i anaasana kina gu bangisa asanahe re na anga si nigbegberẽpai ka sana ngbatunga agu asanahe re te, ka si undo re gbe.”​—Lisette, nga boro France.

Wai gu rengbe oni ka sa apai fu awironi taata tipa i naafura na oni riipa kodaba?

• “Nina anaasana re na asanahe riipa kodaba, ono ri anaamangaha wo na wene woro fugo ri. Si ngba angba wo mbiko gure nika sa gude u berẽ gupai nga avunguru akapanga akapa kuti ru te.”​—Gerald, nga boro France.

Woro fugoroni nidu wai ho oni na afura ni na awironi riipa kodaba? Ya mo si naida oni mangi ariapai?