Yekova Nayugo ‘Agu Apai Nika Manga Mbembedi’

“Gu yugoti nga ga Yesu Kristo, nga gu Mbori afu he fu ko ko yugu he fu gako amoyambu, nga agu apai nikamanga mbembedi.”—YUGO. 1:1.

GAONI KARAGAPAI NGA GINE?

Gini papara bakere kpiahe narukuba Angirisi-na-Amerika?

Wai gu Yoane afura tipa gu ngbanya du dagba Angirisi-na-Amerika gbiati Yu-eni?

Wai gu aDaniere na Yoane afura tipa pa digo gu zogarago nga ga aboro?

1, 2. (a) Gu sangbaanebi nga ga Daniere na Yoane nasa rani ani mangi gine? (b) Gu bambata arii nyarinde du sita narukuba gine?

GU NGBANYA du dagba ga Daniere sangbaanebi na ga Yoane nasa rani ani rugutirani na rogo agu apai namanga awere rogo zegino na gu nika manga kumbatayo. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ka ani ringbisi gu ga Yoane yuguyugupai du tipa nyarinde, gu ga Daniere pangbanga du tipa gu kere nyarinde agbanga akuru riru yo bawe, na gu sangba musumo ko asakirogoyo tipa bakere kpiahe? Na gini he rengbe wene giarogo gi sangbaanebi re rengbe ka sa rani ani mangi he?

² Ani furanga awere tipa gu ga Yoane yuguyugupai naadu tipa nyarinde. (Yugo., kapi. 13) A wa ani abihe rogo gu kekeapai ye mbata fu gere, agu arii nyarinde du sita narukuba Ezipeta, Suria, Babera, aMadio na aParaso, ringara aGiriki, na Roma. Agi azogarago re dunduko naima soga tita dee. (Bam. P. 3:15) Roma nangia sita rii nyarinde, si azogorago tipa dungu kama agarã fuo ke Yoane gi gako yuguyugupai re. Niyangaraha, saba rii nyarinde adiba Roma. Gini ngbatunga zogarago du nangiaha, na wai si amangi fu tita dee?

RINGARA ANGIRISI NA AMERIKA TONA KA ZOGARAGO

3. Gu kere nyarinde naadu na agbanga bawe riru yo narukuba gine, na gine agu agbanga bawe re arukubaha?

³ Ani rengbe ka ino gu saba rii nyarinde du rogo Yugoti kapita 13 kina gu ka ani ringbisi ga Yoane yuguyugupai na gu ga Daniere yuguyugupai du tipa gu kere nyarinde naadu na agbanga riru yo bawe.a (Oni gedi Daniere 7:7, 8, 23, 24.) Gu nyarinde Yoane abi ru, u narukuba gu ringara aRomo naadu na bakere ome ti ni kisusi rogo zegino. (Oni bi gu kekeapai du dagba gbakigbaki agene ti akpewaraga 14-15.) Rogo bisue kama agarã, F.B.K., gu bariwara ngbii nangia ga aRomo atona ka gburuwa. Agu agbanga bawe nakuru rii gu nyarinde re nga agu akindo nakuru ti vuro gu bariwara ngbii re.

4, 5. (a) Ginipai gu tooni gbanga amangihe? (b) Gine nga gu saba rii nyarinde?

⁴ Agu abanga biama watadu akindo nakuru ti vuro gu kere rii nyarinde re adu nikparakparaha ti akuraha. Gu ngbanga naadu “ni toni he” akua agu akuraha naadu biata. Gipai re adu nidigisidigisihe ti gu regbo ringara aNgirisi, nangia tooni gbata rogo gu bariwara ngbii nangia ga aRomo ada na bakere ome ti ni. Tona ti gu regbo re ka dati 17 kama agarã, ome adunga ti ringara aNgirisi gbe te. Agu aringara nga Sepania, Netherlands, na France, naadu dagba ga aRomo Bariwara Ngbii re, aima du na ome ti ni kisusi. Ringara aNgirisi anyasi riipa gu ome agu aringara re adu nani nibasasa, na ki rogodi agu aringara re kusayo ti gu worimo si adu nani. Bara bebere 18 kama agarã, ringara aNgirisi ambeda kada na bakere ome kisusi rogo zegino. Ono, si adanga nisaba kindi ni rii nyarinde tigu regbo re te.

⁵ Ngbutuko fuo ringara aNgirisi da na ome kurii zegino, Amerika asamungu kuti gaha pagbia. Wa si avura duwo, ringara aNgirisi ambugene ambu fu Amerika na ki bandaha tipa si du a na ome. Ti gu regbo Ga Gbia uru atona rogo 1914, ringara aNgirisi ada nigu bariwara ngbii rogo zegino kisusi, na Amerika ki da a nigu ringara naadu na kikindigi amakana mbakada ahe rogoho.b Ti regbo Bambata Vura Nga ga Zegino, Amerika akoditiyo na ringara aNgirisi. Gu saba rii nyarinde re aye ka da nga Angirisi-na-Amerika nga agu aringara du na bakere ome ti ni kisusi rogo zegino. Wai gu gi rii nyarinde re amangi fu tita dee?

6. Wai gu gu saba rii nyarinde amangi fu ga Mbori aboro?

⁶ Ngbutuko fuo tona Ga Gbia uru, gu saba rii nyarinde re azubo ga Mbori aboro nga yangara awirina Yesu auru kpotosende ane. (Mt. 25:40) Yesu ayugu gupai nga, ho ko nikadu ni na ome kindo beko, yangara tita dee nikaa mangasunge auru kpotosende ane nyanyaki. (Mt. 24:45-47; Gara. 3:26-29) Angirisi-na-Amerika asovura kuti gi yangara ziazia aboro re. (Yugo. 13:3, 7) Ti regbo gu Bambata Vura Nga ga Zegino, i arungosi ga Mbori aboro, ki rugusi gayo sunge kusa awaraga, na ki ba agu aboro naarukuba ruru kangara moyambu ku bambukiso yo. Gu saba rii nyarinde re amangi ome tipa ka imo sunge tungusapai ti gu regbo re tipa bete regbo. Yekova aima bi agi apai re dunduko na ki gumbapaha fu Yoane. Mbori agumba gupai a fu Yoane nga gi ue papara tita dee re nika zinga azinga berewe tipa ka kiiso gu sunge nga ga toro. (Yugo. 11:3, 7-11) Gu pangbanga du tipa aDezire Yekova ti gi gaani regbo re nayugo gupai nga agi apai re aima manga.

ANGIRISI-NA-AMERIKA GBIATI GU KPETENDUE DU NIMARÃ NA NIPERE

7. Gini ngbanya du dagba gu saba rii nyarinde na gu bakere kpiahe?

⁷ Gini ngbanya du dagba gu saba rii nyarinde na gu bakere kpiahe? Ringara aNgirisi akuru ti gu bariwara ngbii nangia ga aRomo, na Amerika ki kuru ti gu bariwara ngbii nangia ringara aNgirisi. Ono ginipai du tipa kpetendu kpiahe? I nasakapai tipa gu kpetendu kpiahe re nga, si nga marã na kidu nipere. (Oni gedi Daniere 2:41-43.) Gu sakarogopai yo du tipa kpetendu gi kpiahe re nafura tipa kina gu bangisa regbo du tipa gu saba rii nyarinde re, nga gu regbo si adu nga Angirisi-na-Amerika nika tona zogarago ti ni. A wa ka i puta marã na pere, si nyakinga wai ka marã du nitihe te, kinawo a du ga Angirisi-na-Amerika zogarago nirurungburaha ti gu ringara si akuru ti ni. Rogo gini gene?

8, 9. (a) Wai gu gu saba ome nga ga zegino ayugu nani nga si na ome wakina marã? (b) Gu pere du ti kpetendu kpiahe narukuba gine?

⁸ Ti kura aregbo, gu saba rii nyarinde nayugo gaha ome wakina marã. Nikpiapai, si ayugu gupai nga si na ome ti ni kisusi ho si adi ni be gu Bambata Vura Nga ga Zegino. Ti regbo gu Ue Vura Nga ga Zegino, gu saba rii nyarinde re narukuba agu aringara du na ome wakina marã re ayugu gaha ome gbaiga.c Fuo gu vura re, gi saba rii nyarinde re ti kura aregbo nayugo gaha ome wakina ga marã. Ono tie, natona ti gu regbo re ka ndu kumbatayo, gi marã re niputaputaha na pere.

⁹ Ga Yekova amoyambu aima digo nisota tipa gbanga regbo tipa ka rugatiyo naapa kpetendu gu kpiahe re. Daniere 2:41 nasakapai tipa wai du marã niputaputaha na pere nibangisa “ngbi” sa, angianga nidungu angbii ya. Sidu tie, gu pere re narukuba gu kura ahe du kina dagba ga Angirisi-na-Amerika zogarago, nga agu ahe nasaha si du nirurungburaha kisusi gu ga aRomo Bariwara Ngbii naadu wa marã. I fura tipa gi pere re nga “akurayo [awiri aboro],” watadu agu aboro du payo kusende. (Dan. 2:43) Rogo ga Angirisi-na-Amerika zogarago, aboro nasovura tipa gayo rengo nga apai nimangi fu aboro dũ kina sa na amomu sunge a, agu ariigbu nafura tipa agu arengo nga ga abamangisunge, na aguyo kini sovura tipa ranirii. Agi aboro du payo kusende re nasa gupai nga ka ga Angirisi-na-Amerika zogarago dunga na ome ti ni wakina marã ya. Na berewe a, aboro na abipai nibakiakia tipa birĩ-zogarago na ho aboro aba waraga ni fu abarumbatayo nikina betehe, gure nga ngenga agu aboro nasongoda ní na gupai ní aida ka mangaha te. Daniere agumbaha nga: “Kina wo ngbi ka du na bete ome, ni mburumburu he a.”—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.

10, 11. (a) Ginipai nika manga tipa ‘wririandu’ kpiahe? (b) Ginipai rengbe ani ka gumbaha nibipa namba wiriandu gu kpiahe re?

¹⁰ Rogo 21 kama agarã, ringara aNgirisi gbiati Amerika namanga apai kindi kina sa nikodikodi he dedede tipa agu apai nabipa zegino. Gu sangbanebi du tipa bakere kpiahe gbiati nyarinde nayugo gupai nga fuo Angirisi-na-Amerika, kura ringara adunga ho berewe nikadu na bakere ome ti ni kisusi rogo zegino te. Gi yangara aringara du na bakere ome re rengbe arengba kadu nirurungburaha kisusi gu i aringbisihe kuti gu ndu kpiahe naadu wa marã, ono si akparakanga nitihe te.

¹¹ Ya mo namba wiriandu gu kpiahe re na rogoyo ti ni? Ani makianga gipai re: Rogo gu kura yuguyugupai, Daniere fura tipa ringbisiringbisi namba. Nikpiapai, namba agu agbanga naadu rii nyarinde yo. Agu anamba re na kina nyanyakipaha. Ono tie, ho Daniere asakapai ni tipa kpiahe, ko afuranga tipa namba wirianduhe te. Sidu, si nawira wa nyakinga pa nambaha te kina wai anyakanga pa namba abehe, wiri abehe, anduhe, na akpetenduhe ya. Gupai Daniere afura tipaha nga wiriandu gu kpiahe re nikadu rogo marã na pere. Nibi gi sakarogopai yo re, ani rengbe ka digisoho nga, Angirisi-na-Amerika nga gu rii nyarinde nika zogarago daho gu “mbia” narukuba ga Mbori Kindo ka ye ni ka nara kpetendu gu kpiahe re kusayo.—Dan. 2:45.

ANGIRISI-NA-AMERIKA NA GU NYARINDE DU NA AGBANGA UE

12, 13. Gu kpia nyarinde du na agbanga ue narukuba gine, na ginipai si amangaha?

¹² Wa vura duhe vurũ nga ga Angirisi-na-Amerika zogarago wakina gu marã putayo ho na pere, gu yuguyugupai Yesu afuhe fu Yoane nayugo gupai nga gi ome nga ga zegino re nika manga nyanyakipa pai ti yangara arame. Rogo gini gene? Yoane abi yuguyugupai tipa nyarinde na agbanga riru yo ue naafura wa daragona. Gi kere nyarinde re narukuba gine? U na agbanga riru yo ue, u nga kodikodi zogarago. Yoane abi Angirisi-na-Amerika i nimangi gu kura nyanyakipa pai.—Oni gedi Yugoti 13:11-15.

¹³ Gi nyarinde du na agbanga riru yo ue re naya fu aboro i mangi kpia gu nyarinde du na ariru saba. Yoane agumba gupai nga gi kpia nyarinde re akuru ki ingi, na fuani, si ki kuru berewe. Gure nzunzu nga gupai namangi tipa gu riigbu ringara aNgirisi na Amerika akusihe, si nga gu riigbu si adu nga si nika koda aboro na ki rukuba agu akindo dunduko nga ga zegino.d Gi riigbu re akuru fuo Bambata Vura Nga ga Zegino na rimoho angia League of Nations (Gu Kodatise nga ga Aringara). Gi riigbu re aingi fuo tona Ue Vura Nga ga Zegino. Ti regbo gu vura re, ga Mbori aboro agumba gupai nga, ringbisihe kuti gu sangbanebi du rogo Yugoti, gi kpia nyarinde re nika kura akura berewe. Na nirengo, si akuru berewe na gu rimo nga Yu-eni.—Yugo. 17:8.

14. Rogo gini gene du kpia nyarinde wakina ‘muambi bakindo’?

¹⁴ Yoane afura tipa gi kpia nyarinde re nga “muambi ru [muambi bakindo].” Rogo gini gene? Anga u nga muambi rii bambata nyarinde te. U gbua nga kpia gu nyarinde re. Gu ome du u nani, si naye be agu aboro du nipapara ru, gbe be abarikaka abasongodi ru nga Angirisi-na-Amerika. (Yugo. 17:10, 11) Ono i fu pagbia tipa u nimangipai wakina bakindo, nga gu pagbia nikadu na bakere ariapai kurii zegino.

KPIA NYARINDE NIKA GBARASA DEBÄRI

15, 16. Debäri narukuba gine, na ginipai namangi tipa gu undo aboro anaaundo ri nani?

¹⁵ Ringbisihe kuti gupai Yoane agumbaha, debäri asungu rii zamba nyarinde kini oro na u. Gi nyarinde re wakina gu kpia nyarinde du na ariru saba. Gu debäri re na gu rimo tiri nga “Babera du ni bakere he.” (Yugo. 17:1-6) Gi debäri re narukuba ziree apambori naabaha dũ, gbe, agu akanisa i aya tipaha wee si nga ga aKristano. Agu ariigbu nga ga ziree pambori ima fu maku fu kpia nyarinde na si naʹasada kadu na maapai kuriihe.

¹⁶ Ono tie, ti regbo Ga Gbia uru, Babera Duna Bakere Ome Ti Ni bi gupai nga, ime, nga gu narukuba agu aboro nasongodaha, si nauguda kina kumbatayo. (Yugo. 16:12; 17:15) Nikpiapai, ho kpia nyarinde akuru ni nibambataha, agu akanisa i aya tipaha wee si nga ga aKristano nga Babera Duna Bakere Ome Ti Ni aima du na bakere maapai ringara aborumu yo kurii kpia nyarinde. Areme, aboro asongodanga akanisa gbiati gaha abarumbatayo berewe te. Nirengo, dungu aboro idi kuti gupai nga pambori naye na kpakaraapai watadu si nasongodaha. Badungu aboro rogo gu kura aringara nagumba gupai nga si naida zegino nyasi riipa apambori kusayo.

17. Ginipai nika manga tipa ziree pambori barambeda, na tipagine?

¹⁷ Ono tie, anga aboro nika tona mbu songoda ziree pambori yeye wa gure niyangaraha si ki ingi te. Gi debäri re nika nyeanye kindi na ome beri tipa ka sa abakindo i nimangi gupai ri akpinyemuhe daho Mbori nika maa gako pai ni ku ngbaduyo yo. (Oni gedi Yugoti 17:16, 17.) Barambeda, Yekova nika sa abazogo nga ga gi zegino yó re narukuba Yu-eni tipa i zubo ziree pambori. I nika gbarasapa gu maapai kurii du ri nani na ki gbarasipa gari aũkumuko. Dungu bawe agarã kusayo, aboro aarengbanga ka ida kuti gupai nga pai rengbe ka manga wa gure te. Areme, debäri nakio akio rii zamba nyarinde. Wa vura duhe wo, anga kina omeri nika tona ka bata yeye gbua te, i nika gbarasa ri agbarasa.—Yugo. 18:7, 8, 15-19.

PA GBARASA AGU ANYARINDE RE

18. (a) Ginipai si awira nyarinde nika mangaha, na sangbanaha nikangia gine? (b) Daniere 2:44 nafura tipa ga Mbori Kindo nga si nika gbarasa gini akindo? (Oni bi gu sanduki du ti kpewaraga 19.)

¹⁸ Fuo gbarasayo ziree pambori, nyarinde, nga ga Satana riigbu nga ga birĩ-zogarago nika zinga na ki zubo ga Mbori Kindo. Wa duhe nga gene adunga beyo i da ngbangbaturũ yo te, agu abakindo zegino re nika sa gayo zinga kina kuti agu aboro nasongoda ga Mbori kindo auru kpotosende. Gure gu nika sa gupai nga i sovura na Mbori. (Yugo. 16:13-16; 17:12-14) Daniere asakipai furani tipa gu yangarapai nika manga ti regbo gu vura re. (Oni gedi Daniere 2:44.) Gu nyarinde i nagumba paru rogo Yugoti 13:1, kpia nyarinde, gbiati gu nyarinde du na agbanga ue dunduko nga agu ahe i nika gbarasaha.

19. Gini kido rengbe ani ka du nani, na regbo manga ginipai du awere?

¹⁹ Ani naraka ti gu regbo nga ga saba rii nyarinde. Gu kura rii nyarinde ho nika kura berewe ti gi nyarinde re mbata fu i gbarasi ru te. Angirisi-na-Amerika nikangia agu aringara nikadu na bakere ome ti ni kisusi ho i nika gbarasa ziree pambori ni. Gu sangbaanebi nga ga Daniere na Yoane ima digisotihe na agu arukutuhe dunduko. Ani rengbe ka du naa kido nga pa gbarasayo ziree pambori gbiati pa ye gu vura nga ga Aramegido ima mbeda. Mbori ima yugo agi apai re mbata fu regboho da. Ya mo ani amaabangirani fuo agu azahe nga ga sangbaanebi? (2 Pet. 1:19) Awere nga gu regbo si aida ani ngbe na Yekova na ki songodi gako Kindo.—Yugo. 14:6, 7.

[Footnotes]

[Box on page 19]

GINI AKINDO NGA “AGI ANGBI RE”?

Gu sangbanebi du rogo Daniere 2:44 nafura tipa ga Mbori Kindo nga ‘si akúadi agi angbi re rukutu ki digisi he dunduko.’ Gi sangbanebi re nafura tipa kina agu akindo i nafura tipaha ni apapara kpiahe.

Ginipai du tipa gu kura azogarago nga ga aboro? Gu sangbanebi du tipa kina gu bangisapai re rogo Yugoti nagumba kurapai furani. Si nayugo gupai nga, “abakindo zegino dunduko” nika dunguratiyo kuti Yekova ti “gu bakere rago nga ga Mbori, nga gu ko du na tandu apai dũ.” (Yugo. 16:14; 19:19-21) Sidu, anga kina agu akindo nga ga kpia nyarinde sa te, ono agu azogarago dunduko nga ga aboro i nika gbarasaha ti regbo Aramegido.