Gu sunge baga akanga naadu bangbanda Afirika na Amerika angia gu sunge bagaahe naadu na bakere undo ti ni

Kura Tiibe Sunge Akanga Mbata Kusayo na Awere

I anangi Blessinga ni kidoyo ri nga, ho ri nika da ni Europe yo, i nika fu sunge fu ri nga ga mbakadarii. Ho ri ada ni yo, i saringbanga ri nga i nika ta ri tipa arame bawe. Na i agumba gupai furi nga, i nika mbusa gari aborokporo ambusa ri ambuyo sayo, na i amangi ri ngbaome tipa ri mangisunge banambara.

Sura sunge akanga rogo gu Ezipeto nadu mbata

I aaida Blessing gasi gu marã nga 40,000 euros nga gu ru gu dee naangera kurii gu ba i akodaba rogoho na adee ti marã atumo ru tipa ri ndu ku Europe yo. Tipa ri gbia gu marã re, si aaida ri nigbia marã rogo yuru sa nga, 200 watadu 300 euros.b Blessing agumba gupai nga, “Mi anaaberãpa mera dedede, ono mi aagunde agunde be gupai i arengbe ka manga gimi aborokporo na ni. Si kini dingiso re.” Gu pangbanga du tipa ri wakina ga gu kura aboro du bangeyo wa amirioni biama i aga nayo ni akanga ku rogo agu aba i kodaba rogoho na aboro ti marã.

Mbembedi kuti agarã 4,000 kusayo, aunvura gu gude rimoko angia Yosefa abagi ko. Ko araki ni kanga kua kura nyanyakipa boro sa Ezipeto yo. Gupai nadu tipa Yosefa adu kia ti gu nadu tipa Blessing, Bairako aamanganga ko gbegberẽ ti tonatonaha te. Ono ho ko aká gu sosodahe ni nangia ga dia bairako, ko abi tiko i na kitingbanga ko tipa kodaba ngbaome. I aba ko ku bambukiso yo na ki vo ko na azogbo marã.—Bambata Pai 39:1-20; Atambuahe 105:17, 18.

Yosefa angia gu kanga naadu ti gu regbo nasusi kusayo; Blessing nga gu kanga nga ga 21 kama agarã tigari. Ono i dunduko naarungo be sangbana gu sunge nga ga kanga aboro naima mbu behe tipa dungu agarã, gu sunge bagaahe nasa aboro ni bagibagiahe, zanga berãpa yo, ono kini berẽ kina pa marã.

BAKERE SUNGE BAGAAHE

Vura nasaha taata tipa aringara gbia akanga. Gu Bakindo nangia ga aEzipeto ko nangia Thutmose III ko akaraga zizi aboro Kanana yo tifuo gu tua nga ga abanzengere namangi yo bangeyo angia 90,000. AEzipeto amoi yo i nimangisunge ni akanga ba geteka agu aũkumuko du tii sende yo, ba me yekaru yo na i ni geteke gayo adi.

Tii be gu zogarago nangia ga ARomo, avura aima sa gupai nga akanga du kpaima, na zingo akanga ti kura aregbo anaakusa kina vura. Rogo bambata sa kama agarã, bange akanga adu nga bebere agu aboro naadu rogo gu gbata nangia Roma. Badungu agu akanga nga ga aEzipeto na aRomo i arungosi yo ngba gbegberẽ gene. Ni kpiapai, agu akanga naadu ba gu geteka aũkumuko naadu Roma yo anaaraka gbua tipa agarã nga 30.

Wa regbo aasusa, boro ho naadu na nunga akanga te. Natona ti 16 kama agarã kuti 19 kama agarã, gu sunge baga akanga naadu bangbanda Afirika na Amerika angia gu sunge bagaahe naadu na bakere undo ti ni ki susi auru kpotosende. Tingidapai be aboro UNESCO naya: ‘I bi gupai nga aboro bangbanda amirioni 25 na amirioni 30 nga akumba, adee na agude i aziyo na ki bagi yo.’ Akama akutu aboro nakpiki ti gu regbo i aasi gu bariwara baime nga Atlantic. Olaudah Equiano, nangia gu kanga nabati, atingidi gupai nga: “Pa taka adee ngbayo na pa wai aboro aazirima be kpio angia gu iiriwo pangbanga ka boro ainongo wai ka gumbaha ya.”

Si nafu kina gberãrago nga, anga sunge akanga gbua nga kuru pangbanga nga ga gberãngo te. Ringbisihe kuti gu riigbu du rimoho nga International Labour, aboro wa amirioni 21 nga akumba, adee na agude namangasunge kindi ni akanga, i arengbanga ka mera behe te, na i natumo yo gbua na marã tooni, watadu i atumongo yo te. Agu akanga du ti gi gaani regbo re namangasunge ba geteka agu ahe yo du sende yo, rogo agu abambu bagaahe i ambakada aroko rogoho ni bese, agu aba i aba tuubu rogoho, agu abambu aboro andu kaa tumo marã tipa kaa kodaba na abanambara rogoho, gbiati kparakpara akporo. Wa vura duhe nga ndiko aidanga na gipai re te, gi ngbatunga sunge akanga re nasona kina kumbatayo.

Agude namangasunge akanga ba tuubu yo — Amirioni aboro nambu kindi be sunge akanga

GBIA RANIRII

Gbegberẽ mangaapai ima sa dungu akanga i sovura tipa ka gbia ranirii. Rogo bambata kama agarã Mbata fu Batika Kristo (M.B.K.), Gu basovura nangia Spartacus gbiati kura akanga bangeyo adu nga, 100,000 asamungu kuti Roma ono ka i adunga na diabese ya. Rogo 18 kama agarã, agu akanga naadu rogo gu kisanga nga ga Caribbbean du Hispaniola yo azingi kuti abaira yo. Gu gbegberẽ gene i amangi akanga ngbaha rogo gu aati koko naadu yo akusi gu vura du dagba aboro-ringara namangi tipa agarã 13, nga gu naye na ranirii ku rogo gu ringara nga Haiti rogo gu garã nangia 1804.

Ono tie, pa gate awiri aYisaraere Ezipeta yo, aima du tigaha ni gu gbia ranirii be sunge akanga naadu na diabese rogo gu pangbanga nga ga aboro. Aboro nga amirioni biata—ringara nabaha—naakuru tiibe sunge akanga Ezipeta yo. Nirengo, i aaida gayo ranirii aida. Ziazia Kekeapai naringbisapa gayo raka Ezipeta yo “ni gbaniangba ha.” (Gate 1:11-14) Gu kura Faro sa amangi tua tipa ka imo agude tipa ka sa awiri aYisaraere ka i zugo nga ya.—Gate 1:8-22.

Pa kusa awiri aYisaraere Ezipeta yo be gu iraira gene i aamangayo ngbaha adu kia bambiko Mbori narimisi tiko ku rogoho. Mbori aya fu Moize, “mi ini pa gayo aima, mi zorõ ka batasa yo.” (Gate 3:7, 8) Ka da ku areme, aYudo rogo arago dunduko naatingidapa Pumbo Susiri na agarã dunduko tipa kaa tingidapa gu regbo re.—Gate 12:14.

DIGIDO SUNGE AKANGA

Ziazia Kekeapai naya: “Irairapai ti Yekova Mbori te,” na si nakido rani nga ko asa nga pa ko te. (2 Pekapai 19:7; Maraki 3:6) Mbori akedi Yesu tipa ko “gumba pa kusa kisikisi aboro . . . , ka kusa agu aboro du ni rungosirungosi yo.” (Ruka 4:18) Ya mo gere nayugo gupai nga ranirii fu agu aboro nga ndikidi akanga? Wa gu sa te. I akedi Yesu ko kusi aboro be sunge akanga nga ga ingapai na kpio. Ko agumba gupai kusa nga: “Ki ra ni rironi be rengo.” (Yoane 8:32) Zavura areme, gu rengo Yesu ayuguhe nakusa aboro be dungu apai.—Mo bi gu sanduki nga, “Kura Tiibe Ngbatunga Sunge Akanga Dunduko.”

Nirengo, Mbori aundo aYosefa na Blessing i kuru be sunge akanga ngba agene ni bakiakia. Mo rengbe ka bi ga Yosefa pangbanga rogo kapita 39 kuti 41 rogo gu buku nga Ziazia Kekeapai nga Bambata Pai. Pa gbata Blessing ranirii aadunga ni taata pai te.

Fuo i do ri rogo agu aringa nga ga Europe, Blessing andu ku Spain yo. Yo du ri agbia aDezire Yekova ni kini tona wirika Ziazia Kekeapai na yo. Tipa ka diaberã ka ruga gari gene raka, ri agbia kungbo sunge na ki fura na gu dee natumo ri ri ndu ku Europe yo tipa ri gbisi geno gu marã ri aatumoho na adiwi dunduko ka gasa gu bape nadu kuriri. Rogo kura uru sa, gu dee natumo Blessing ri ndu ku Europe yo ayambu ri na terefuni. Ri aaida ka mbupa gu bape naadu kurii Blessing na ka hõmbupai be ri. Ginipai namangi? Ri aima tona wisigo Ziazia Kekeapai na aDezire Yekova a! “Blessing aya, “rengo nasa boro ni gbia ranirii ngba iiriwo agene.”

Rago aagberã ti Yekova Mbori ni kerehe tipa wai i aamanga awiri aYisaraere gbegberẽ tii sunge akanga Ezipeto yo; kinawo rago agberã tiko tipa iraira mangapai areme. Nirengo, tipa ka digiso angbatunga sunge akanga dunduko, si nika ida bakere ariapai dagba gu riko nga ga aboro. Ono Mbori nakidohe tipa ka ye na ngbatunga agu ariapai re. “Mbiko gako kidohe, ani nangera tipa vovo angbangbaturũ na vovo kpotosende, nga gu ruru apai nikanye rogo ho.”—2 Petero 3:13

a I ima aria gu rimo keyo ho re.

b Ti gu regbo re, pa nyaka gu marã nga euro adu mbembedi kina kuti ga dorari.

Kura Tiibe Ngbatunga Sunge Akanga Dunduko

Alonso adu ni kanga fu dungu apai. Ho ko adu ni kindi ni paranga, dia kere angua ku tii kpotose yo aima zio baha tiko. Alonso agumba gupai nga, “tipa mi naatumo tipa gimi adawa, mi atona ka manga biriki tipa ka gbia agi adawa re. Wa mi avura ndu ku rogo kikindigi aba biama nga ga husa aboro be kere angua, mi aarengbanga ka mbuhe te. Ni yangaraha, borisi azi re, mi ki mangi agarã biama ku bambukiso yo.”

Tifuo Alonso mangi agarã 30 ni kanga fu kere angua, ko atona ka wirikapai na aDezire Yekova. Gu pangbanga nga ga Ziazia Kekeapai aima zio ngbaduko yo, si kini sako ko diberã ka dia be gi pai naima zio baha tiko re. Ko aya, “si aima du fere ni mbumbuhe tipa dungu agarã mi du na diabese, ono Yekova Mbori ima undo re mi du na diabese rogo gi vura re.”—Atambuahe 55:22.

Alonso ape gupai nga, “Diare na bakere ngbarago ka bi wai mi namangi ariapai. Mi na bakere tambuahe fu Yekova tipa wai ko naundo re tipa mi kuru tii gi gbegberẽ gene raka re. Ka ko aaundongo re ya, ka mi du awere kindi ni kanga. Watadu ka mi ima kpi.”