‘Gere Re Adú Ni Tingidapai Furoni’

1, 2. Gini ramediwi si aida aKristano bihe na nyanyakipa ha, na tipagine?

GINI arame adiwi paha nayara ku bangironi? Rogotise rengbe ka ya, “gu ramediwi ani arogo tirani ti ni.” Tipa kura aboro, i natingidapa gu rame diwi gayo ringara agbia ranirii ti ni. Ono ya mo ramediwi ho mo nainipaha nga gu aboro adigi nitingidi paha tipa agarã niima susa 3,500?

² Ii, gu ramediwi du tipa Pumbo Susiri. Si nga gu uru aYisaraere akuru be sunge kanga Ezipeta yo. Si naida ani bipa gi uru re na nyanyakipa ha. Tipagine? Bambiko nyanyakipa pai kinaho du tipa gaani raka si andu sa na ni. Oni ima rengba ka berã gupai nga, ‘Ono wa vura duhe nga aYudo anaamanga Pumbo Susiri, Yudo nga mi te. Tipagine si aida mi bihe ti ni na nyanyakipa ha?’ Ani rengbe ka bi karagapai kutini rogo agi afugo re: ‘I atumo ni gaani kandoro susiri a, nga Kristo.’ (1 Kor. 5:7) Tipa ani gii tirani wenengai na ni, si naida ani inipa gu Pumbo Susiri aYudo anaamangaha ki bihe singia gini ngbaya du dagbaha na gu zinahe du fu aKristano.

TIPAGINE AYISARAERE ANAAMANGA PUMBO SUSIRI TI NI?

3, 4. Ginipai namangi naasa gupai nga Pumbo Susiri mangi?

³ Akama amirioni nga ga aboro rogo zegino dunduko angianga aYudo ya ima du na bete inohe tipa agu apai namangi mbata fu Pumbo Susiri. Si nawira wa i gedipaha rogo Ziazia Kekeapai rogo gu kitabu nga Gate, boro napehe fuyo, watadu i abi gu vidio nafura tipaha.

⁴ Ho aYisaraere adu ni ni akanga Ezipeta yo tipa dungu agarã, Yekova akedi Moize na wirinako nangia Arona i ndu fuo Faro tipa ka kusa aYisaraere beko. Gi bazogo Ezipeta nangia irarukö re, ko aidanga ka mbu aYisaraere te, sidu, Yekova ki ni mo ka ye na agberãngbi kurii gako ringara. Ni yangaraha, gu bawe gberãngbi Mbori akedihe, si angia imo bambata awiri aEzipeto nga gu naasa Faro ko zaki yo.​—Gate 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5.

5. Ginipai si adu nga aYisaraere mangihe tipa ka kura be sunge kanga? (Oni bi tonatona sura.)

⁵ Ono ginipai si aaida aYisaraere mangihe mbata fu i zaki yo? Gipai re amangi bara rogo Marungu 21 watadu 22 rogo gu garã nangia 1513 mbata fu gaani regbo bara rogo gu ga aYudo diwi nga Abiba naada kusa nga Nisana.a Mbori aya, rogo bawe diwi, si naida aYisaraere tona ka mbakadatiyo tipa ka mangapai rogo Nisana 14. Gi uru re anaatona nyemu kini digi rogo gu kura nyemu mbiko ga aYudo uru aatona nyemu kini digi rogo gu kura nyemu. Rogo Nisana 14, si adu nga boro na boro imi bakandoro (watadu meme) na ki kpe kureru pangbadimo gani bambu na bariihe yo. (Gate 12:3-7, 22, 23) Si adu nga agu borokporo re ri gu kandoro re nizozo ru na gu kpakuto adunga na agbooro rogoho ya. Si adu nga ga Mbori maraika nika susa rii gu ringara re tipa ka imo bambata awiri aEzipeto, ono agu aYisaraere namangipai kuti gipai re, i aima bata na ki kuru be sunge kanga.​—Gate 12:13-18, 29-32.

6. Tipagine si adu ti ni nga aYisaraere nimangi Pumbo Susiri rogo agarã dunduko?

⁶ Gere nga gupai namangi, na agu agarã naatona fuo gure, aYisaraere anaatingida pa wai i akuru be sunge kanga. Mbori aya fuyo wẽ: “Gi uru re adú ni uru tingida pai fu roni, oni ki ka kuti he ni rago pumbo fu Yekova; oni adíka ha ni rago pumbo fu arika ngbatungaroni, ni rugapai nye anye kindi.” Gi pumbo si adu nga i nimangihe ti ramediwi 14 re, i anaamanga gu kura pumbo tipa poso sa fuani. Nisana 14 angia boro gu ndikidi uru nga ga Pumbo Susiri, ono kina gu bangisa rimo nga Pumbo Susiri i anaamangasunge na ni tipa agu arame muambi re dunduko. (Gate 12:14-17; Rk. 22:1; Yo. 18:28; 19:14) Pumbo Susiri angia gu pumbo si adu nga aYudo nimangihe rogo agarã dunduko.​—2 Peka 8:13.

7. Ginipai Yesu asigiraha ti gu regbo ko amangi yangara Pumbo Susiri?

⁷ Yesu na gako amokedi anaamanga Pumbo Susiri na agarã dũ bara sa a wa si adu tipa agu aYudo naadu tii ga Moize aNdiko. (Mt. 26:17-19) Ho i amangihe ni ni yangaraha, Yesu asigira gu kurapai apefuoko naamangaha vura garã yo bara sa nga Tingida Pakpiko. Ono gini uru si adu nga i nimangihe ti ni?

GINI URU SI ADU NGA I NIMANGI TINGIDA PAKPIO YESU TI NI?

8. Gini sanahe na kura tipa Pumbo Susiri na Tingida Pakpio Yesu?

⁸ Wa duhe nga Yesu asigira pa Tingida Pakpioko nibasa fuo nyasa yo ri Pumbo Susiri, gi vovopai re adu rogo kina gu bangisa uru re. Oni rengbe ka bihe nga agu aYudo du ti gaani regbo re, i amanganga Pumbo Susiri ti gu regbo ani amanga Tingida Pakpio Yesu ti ni te. Tipagine duhe ti ni wo? Gu karagapai du tipa gipai re nakoda gu zinahe Mbori afuhe fu aYisaraere. Fuo ya ko wẽ “gu dungurati nga ga rimbasa aYisaraere dunduko ki imi” kandoro, Moize apepa gu regbo si aaida i mangihe ti ni rogo Nisana 14.​—Oni gedi Gate 12:5, 6.

9. Ringbisihe kuti Gate 12:6, gini regbo si adu nga i imi gu kandoro nga ga Pumbo Susiri ti ni? (Oni bi gu sanduki nga “Ti Gini Regbo?”)

⁹ Ringbisihe kuti Gate 12:6, si adu nga i imi gu kandoro re “nyemu.” Gu kura aZiazia Kekeapai gbiati gu ga aYudo Kitabu nga Tanakh nafura tipa gipai re nga “nzinzi rago.” Ono agu akuraha naya “ti ngba nyemu” watadu “baraho uru naati ni.” Sidu, si adu nga i imi gi kandoro re nzinzi rago ti tonatona Nisana 14.​—Oni bi gu sanduki nga “Ti Gini Regbo?”

10. Kura aboro naya gini regbo i anaaimo kandoro ti ni, ono gini sanahe si akusaha ya?

¹⁰ Kusa, kura aYudo aberẽhe nga si aima dia gbanga regbo tipa ka imo agu akandoro i aye nami ku yekaru yo. Sidu, i agirogo Gate 12:6 nga si aafura tipa digido Nisana 14, bangbanda ho uru atona kati ni naho si nika inga ni. Ono kangia gure nangia rogoyo, gini regbo tie ka i anaari gu riahe re ti ni? Ringbisihe kuti bakere bayugupai sa nga Jonathan Klawans du na bakere inohe tipa gu pambori nga ga aYudo, ko aya: ‘Vovo uru anaatona ho uru ati ni, ono i anaafu motumo ti ramediwi 14, ono tonatona Pumbo Susiri gbiati riahe anidu ti ramediwi 15, wa vura duhe nga i afuranga tipa gi ramediwi re wa gere rogo Gate te.’ Ko ake kurapai ki ya: ‘Ga aYudo abuku afuranga furani tipa wai i anaamanga Pumbo Susiri mbata fu i gbarasi yekaru’ rogo gu garã nangia 70 Fuo Batikayo Kristo te.

11. (a) Ginipai nagbia Yesu ti rago Pumbo Susiri rogo gu garã nangia 33? (b) Tipagine Nisana 15 adu ti ni nga “bakumba” Rago Sabiti? (Oni bi gu kekeapai du bandu waraga yo.)

¹¹ Si naida ani sanahe nga, na ginipai du tipa gu Pumbo Susiri namangi rogo 33 ti regbo Kristo? Wa si adu nga Nisana 13 aambeda nga gu regbo “i ka tumo ni na kandoro pumbo susiri,” Kristo aya fu Petero na Yoane wẽ: “Oni ndú ka mbakada pumbo susiri fu rani, ani ri he.” (Rk. 22:7, 8) Fuani rogo Nisana 14 naadu Rago Biama fuo ti uru, Yesu ari Pumbo Susiri na gako amokedi. Fuo gure, ko ki fu arugute fuyo nga i nimangihe kaa Tingida Pakpioko. (Rk. 22:14, 15) I aziko rogo gu yuru re na ki saringbanga ko. I abanga ko bara ku bebere uru rogo Nisana 14, na fuo bebere uru ko ki kpi. (Yo. 19:14) Sidu, ‘i atumo ni gaani kandoro susiri a, nga Kristo’ kina rogo gu bangisa uru i anaaimo gu kandoro nga ga Pumbo Susiri ru. (1 Kor. 5:7; 11:23; Mt. 26:2) I akpisidi Yesu ho gu ga aYudo uru re aambeda ni ka digo mbata fu tona Nisana 15.b​—Pa Mot. 23:5-7; Rk. 23:54.

GUPAI ANI AWIRIKAHA TI TINGIDA PAKPIO YESU

12, 13. Ginipai awiri aYisaraere anaawirikaha ti Pumbo Susiri?

¹² Ani furanga awere tipa gupai namangi Ezipeta yo. Moize aya ku mbatayo, si naida ga Mbori aboro nimangi Pumbo Susiri amanga; si angia gupai naadu ni ndiko “nye anye kindi.” Si adu nga agarã dunduko agude anaasanahe tipa ka ino gupai gu pumbo re aayugoho. (Oni gedi Gate 12:24-27; Pa Rug. 6:20-23) Sidu, gu pumbo re adu ni “tingidapai” fu agude i naawirikapai behe.​—Gate 12:14.

¹³ Abaagude anaayugo nyanyakipa pai tipa Pumbo Susiri fu agu awiriyo i anaavunga ra. Gu anidu tipa wai rengbe Yekova ka banda airisiko. Agude anaawirikapai nga Yekova nga ndikidi boro na ko nangera angera fuo gako aboro na kini bandayo. Ko ayuguhe nga ko ima rengba ka bandayo kina wai ko abanda bambata awiri aYisaraere “ho ko aimi aEzipeto ni.”

14. Ginipai rengbe agu avunguagude nga aKristano ka mangaha tipa awiriyo wirikipai ti Pumbo Susiri?

¹⁴ Agu avunguagude nga aKristano naatingidanga awiriyo na agarã dunduko tipa gupai Pumbo Susiri ayugoho te. Ya mo mo naayugo ngbatungapai wa gure fu awiro nga Yekova nabanda gako aboro abanda? Ya mo mo naasada ka sayo i bi gupai nga mo ima ida kuti gupai nga Yekova kindi nabanda gako aboro? (Tam. 27:11; Yes. 12:2) Ya mo mo naayugo ngbatunga agi apai re ti gu regbo sungu oni kaa fura angianga ka sunguso yo asunguso sande tipa ka yugopai fuyo ya? Mo mangi ome tipa ka rimiso ngbatunga gi yugupai re wa ka si fõ kpoto gamo aborokporo yo i sono rogo toro yo.

15, 16. Ginipai rengbe ani ka wirikaha tipa Yekova ti Pumbo Susiri gbiati gu pangbanga du rogo Gate yo?

¹⁵ Anga gupai rengbe ani ka wirikaha ti Pumbo Susiri sa nga wai Yekova abanda gako aboro te. Ko abatasi yo a, na ki ‘kusiyo a Ezipeta yo.’ Oni berẽnga kurii agu apai gupai re aakodaha. Bakamikami dubo na bakamikami we naangbe fuyo ku mbatayo. I asi ri ugu sende rogo Zamba Baime angapa ha ki rundu patiyo bani na bani. Fuo si yo ku mbitiyo, i abi gu ime re si ninyasi riipa agu abanzengere nangia ga aEzipeto yo. Fuani, aYisaraere abi bia fu Mbori niya: “Mi abí bia fu Yekova, . . . ko nabafu afarasi na abandurira ku baime yo. Yekova nga gi ome na gi [G]bia, ko naye ka du ni gi bata.”​—Gate 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Tam. 136:11-15.

¹⁶ Kangia agude beroni, ya mo oni naundoyo i kido kuti Yekova nga ko nga Batasi? Ya mo i nabi gipai re kuti roni, agu afugo oni apehe na gaoni adiaberã? Oni ima rengba ka rimiso agu apai ani nagedihe rogo Gate kapita 12-15 ku rogo gaoni Irisombori Nga ga Aborokporo na ki nyakasi pa wai Yekova abatasi gako aboro. Ti kura regbo, oni ima rengba ka sakapai a tipa agu apai du rogo Amokedi 7:30-36 watadu Daniere 3:16-18, 26-28. Nirengo, paranga aboro na sosonoyo dunduko si aida i idi kuti gupai nga Yekova angia Batasi na ko kindi nga Batasi ti gaani regbo re a. A wa ko abatasi gako aboro ti rago Moize, kinawo ko nika batasa rani ku mbatayo.​—Oni gedi 1 ATesaroniko 1:9, 10.

ANI TINGIDIPA HA

17, 18. Ginipai ani atingidaha tipa gu kure i amangisunge na ni ti regbo bambata Pumbo Susiri?

¹⁷ Anga gu Pumbo Susiri nangia ga aYudo aKristano amangaha te. Gu Pumbo Susiri re angia papara ga Moize aNdiko, na ani tii gu Ndiko re te. (Rom. 10:4; Koro. 2:13-16) Kuba gure, gu kura pumbo kinaho a ani amangaha nga tingida pakpio wiri Mbori. Ono tie, gu kura apai kinaho rengbe ani ka wirikaha ti gu Pumbo Susiri namangi Ezipeta yo.

¹⁸ Gu kure kandoro i akpehe pangbadimo na bariihe adu tipa ka batasa unga aboro. Areme, ani afunga anya ni motumo fu Mbori te, na ti regbo Tingida Pakpio Yesu a te. Ono wene motumo kinaho rengbe ka batasa unga aboro nyenye kindi. Gu mokedi nangia Pauro akepai tipa ‘gu dungurati nga ga bambata avungu dunduko, du rimoyo ni kekehe ngbangbaturũ yo.’ Kure Yesu Kristo ‘i amigidihe’ nabatasa gi mbedimbedi aKristano re. (Eb. 12:23, 24) Kina gu bangisa kure re nabatasa agu aKristano du na maabangirise tipa ka raka auru kpotosende ane. Si naida i nitingidi tiyo dedede na gupai nga: “Bambiko tumori du fu rani rogo Kristo yo mbiko kureko vu rani ti tiandika, ku sangba gu ũkumuko yo nga ga Mbori undahe.”​—Ef. 1:7.

19. Wai rengbe gu gene Yesu akpi ngbaha ka nyakasa gaani kido kuti sangbaanebi?

¹⁹ Si adu nga ka aYisaraere kuadinga meme gu kandoro i aimi ru tipa Pumbo Susiri ya. (Gate 12:46; Geda 9:11, 12) Na ginipai tigaha naadu tipa gu “kandoro nga ga Mbori” ru naadu tipa ka tumori rani? (Yo. 1:29) I akenge ko na amangi gbegberẽ apai patiko. AYudo asana Pirato nga i kuo meme yo. Si adu tipa ka ipiso yo i kpi niipo ka rago giringo yo kuti ngua dakuti Nisana 15 ya nangia Rago Sabiti. Abanzengere akuadi ndu agu amangi gbegberẽ apai re, “ono ho i aye ni koyo du Yesu ni, [i abi] ko ko naima kpi, ka i akuadi nga nduko ya.” (Yo. 19:31-34) Gure adu wakina gupai namangi tipa gu kandoro naadu rago Pumbo Susiri, gu kandoro re adu ni ‘kpia’ gupai naandu ka manga rogo Nisana 14, 33 Fuo Batikayo Kristo. (Eb. 10:1) Kurigure, agu apai namangi re, si adigisi agu afugo du rogo Atambuahe 34:20, nga gu nanyakasa gaani kido kuti sangbaanebi.

20. Gini kparakparapai du dagba Pumbo Susiri na Tingida Pakpio Yesu?

²⁰ Oni tie, kparakparapai kina bangbanda Pumbo Susiri na Tingida Pakpio Yesu. Gipai re nayugo gupai nga, gu Pumbo Susiri si adu nga aYudo nimangihe angia kpia gupai Yesu apehe fu apefuoko i nimangihe tipa kaa tingidapa kpioko. Ezipeta yo, aYisaraere ari gu kandoro naadu tipa gu pumbo re angianga kureru ya. Ono gupai re kia ti gupai Yesu aya gako abawiriki nimangihe. Ko aya agu aboro nika zogarago na ko “rogo ga Mbori ngbi yo” i si aida i ri kpakuto na ki mbiri imekakue nga agu ahe narukuba kureko na kpotoko. Ani nika wisigopai tipa gipai re ni bakerehe rogo gu kekeapai naye fuo gere.​—Mk. 14:22-25.

21. Tipagine duhe ti ni ni nyanyakipa pai tipa ka inopai tipa Pumbo Susiri?

²¹ Nirengo, Pumbo Susiri angia gu nyanyakipa pai naayugopa ga Mbori mangaapai na gako aboro, na si nayugo dungu apai furani areme. Wa duhe nga Pumbo Susiri angia ‘tingidapai’ fu aYudo angianga aKristano ya, si naida ani dihe kugume na ki wiriki gu wene apai si ayugoho furani mbiko “Ziazia Kekeapai dunduko si aye be ga Mbori Toro.”​—2 Tim. 3:16.