Fugo Yekova Niungaha
Memeapai Rogo gu Buku Nga Pa Amotumo
MBATA fu aYisaraere mangi garã sa fuo kusa Mbori yo kusayo Ezipeta yo be sunge akanga, ko ambakadipai ki sa yo nivovo rikaaboro, na i kidu ngba gene ku ringara Kanana yo. Gupai Yekova aidaha nga, gu rikaaboro du ziazia naaraka yo. Ono tie, gu sino raka gbiati gu mangaapai nga ga pambori nangia ga aboro Kanana angbanga te. Sidu, ndikidi Mbori kini mo ka fu arugute fu gu dungurati nangia ga aYisaraere si kpara yo kusayo tipa gako sunge. Agi apai re nikekehe rogo gu buku nga ga Ziazia Kekeapai nga Pa Amotumo. Gu nebi nangia Mose nakehe rogo gu ngbakungbo nga ga Sinai, rogo gu garã nangia 1512 Mbata fu Batikayo Kristo (M.B.K.), gu buku re nafura tipa gu pangbangaa namangi aYisaraere vuru diwi sa. (Gate 40:17; Pa Geda Aboro 1:1-3) Yekova anangarasa gako aboro dedede i du ziazia.—Pa Amotumo 11:44; 19:2; 20:7, 26.
Anga agu aDezire Yekova du areme tii gu Ndiko Mbori afuhe kube Mose te. Kpio Yesu Kristo aima dia gu Ndiko re kusayo. (ARomo 6:14; AEfeso 2:11-16) Ono tie, agu arugute du rogo Pa Amotumo rengbe ka undo rani, kini yugupai fu rani bakere gbe tipa wai aboro anairiso gaani Mbori, nga Yekova.
GU ZIAZIA AGAMAHE KINA BORO NITINI AIDA KA GAMAHA NA GU DU NIDINGISORO
(Pa Amotumo 1:1–7:38)
Rogo gu Ndiko nangia ga Mose, kura amotumo angia agu agamahe kina boro aniidi nitini ka fuhe na agu akuraha kidu nidingisoro. Nikpiapai, zozo motumo angia gu gamahe kina boro nitini aniidi ka fuhe. I anafuhe fu Mbori naabaha dunduko, a wa Yesu Kristo aidi nitiko ki fu tiko naabako nimotumo tumorii. Gu gamahe nangia motumo zereda kina boro aniidi nitini ka fuhe, si angia gu gamahe i anakparakaha ti aboro. I anafu paparaha fu Mbori i zoho rii bamotumo, boromotumo anari gu kura paparaha, na i anafu gu kura paparaha fu gu boro naniye na gu gamahe re. Tipa Mbedimbedi aKristano, Ga Gbia Riahe Nga ga Nyemu wa kina gu gamahe gumba ani paha re, nigu riahe du tipa dungu aboro.—1 AKorindo 10:16-22.
Amotumo ingapai na amotumo tindiko angia agu agamahe si adu nidingisoro ka fuhe. I anafu amotumo ingapai tipa ka dada agu aingapai nani boro amangihe zanga inoho. I anafu motumo tindiko tipa si fu ngbarago fu Mbori ho boro anigbarasipa ga kurani rengo ni watadu ka karaga ga boro rengo funi fuo ni sa berã ti gu ingapai ni amangihe, watadu i anafuhe tipaha dunduko ue. Aboro anafuka agu amotumo nga riahe a watadu zende ahe ka yugopa gayo ngbarago nani tipa gama Yekova ahe fuyo kpaima. Ani na nyemu ino apai tipa agi apai re dunduko mbiko agu amotumo gu Ndiko nga ga mokido anazinahe tipaha, aataabee kuti Yesu Kristo gbiati gako motumo watadu si anataabee kuti agu amaku nika ye mbikoho.—AEbere 8:3-6; 9:9-14; 10:5-10.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
2:11, 12—Tipagine Yekova aidanga gupai ti ni nga i zo nzeme anyege “in motumo ni we” fuko ya? Guhe i ayambaha herẽ rogo agi averesi re nga nzeme anyege re, si arengbanga kadu nga ndikidi nzeme anyege te. Wa i avuranga idapaha ‘nizozo motumo ya,’ i anakodaha akoda ku dagba “makawa . . . agu ahe naida ati yo dunduko.” (2 Pekapai 31:5) Si ziazia nga, gi he i ayambaha nga nzeme anyege re, angia piripiri ime rindingua. Wa duhe nga si arengbe arengba ka ngbi, si du i aidanga ha ti ni nigamahe auru bamotumo ya.
2:13—Tipagine si aida ti ni i naaba tikpo ‘ti amotumo dunduko’? I anabanga tikpo ti agi amotumo re tipa si hi te. Aboro namangasunge na tikpo rogo zegino dunduko tipa si banda he ka si ziringa ya. Si nawira i anafuhe na amotumo mbiko si narukuba guhe agberanga ya na afunga ya.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
3:17. Wa duhe nga i anabi nzeme nibawene papara pasio kisusi, si ziazia nga, pa za yo he ti rihe anyakasi gupai fu aYisaraere nga, si naida i fu bawene papara pasio fu Yekova. (Bambata Pai 45:18) Gipai re natingida rani na gupai nga, si naida ani fuku kina agu ahe fu Yekova ngbaki kisusi.—Asanza 3:9, 10; AKorosaio 3:23, 24.
7:26, 27. Si aidanga aYisaraere ri kure te. Rogo ga Mbori bipai, kure narukuba unga. Pa Amotumo 17:11 nayaa: “Unga ahe du rogo kure he yo.” Pa ne kure ni gupai sigira yo ho nikpiapai fu ndikidi airisimbori areme.—Amokedi 15:28, 29.
SIGIRA ABOROMOTUMO TIPA GAYO SUNGE
(Pa Amotumo 8:1–10:20)
Ada i afu gu sunge fuyo nga ga ngera fuo amotumo na agamahe? I afuhe fu aboromotumo. A wa Mbori afu arugute, Mose amangi gu ringbisapai nadu tipa maa Arona ni gbiamotumo gbiati maa awiriko nangia akumbagude biama ni aboromotumo kutii beko. Si nawira gupai nga, gu sunge maa Arona ni gbiamotumo re adi areme saba, na gu sunge nga ga aboromotumo ki tona rogo gu uru nangbe fuo gure.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
9:9—Gine nangia nyakapa uka kure ti mburu bamotumo na ka migidoho ti kura ahe nibakiakia? Si aayugo gupai nga, Yekova ima idapa kure tipa gu ringbisapai du tipa dada ingapai. Mburu gu mbakadapai nadu tipa dada ingapai adu naabaha dunduko rii kure. Gu mokedi nangia Pauro akepai ki yaa: “I nagirisa ahe ni dungu he ni kure, wa du pa rugute, [na] ka i auka nga kure ya, ka hepai adu nga te.”—AEbere 9:22.
10:1, 2—Gine navurangia gu ingapai agu awiri Arona nangia Nadaba na Abiu amangihe? Ngbutuko fuo Nadaba na Abiu mangi gupai naarunga ya wa i aamanga gayo sunge nga ga aboromotumo, Yekova azahe ya ka aboromotumo mbiringa buda baraho i amangasunge ni tii bamburokoo nga ga irisombori yo ya. (Pa Amotumo 10:9) Gipai re nafu gu berã nga, agi awiri Arona ue re avura du na maare-buda ho i aamanga gu sunge ni nga ga aboromotumo. Ono tie, boro gupai nzunzu naye na kpio yo angia i afu motumo “na kungba we ku bangiri Yekova, nga gu pai ko aruga nga pa ha fu yo ya.”
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
10:1, 2. Gu ga Yekova amoyambu nangerakurii apai areme, si naida i naamanga apai na ngbanyaa kuti gupai Mbori akpinyemuhe. Na kurii gure, si aidanga i gú ka manga agu apai si aidanga i mangihe ya te.
10:9. Si aidanga ani mangi agu sunge fu Mbori he fu rani ho ani nambiri buda ni te.
ZIAZIA IRISOMBORI NAIDA GIRISOTISE
(Pa Amotumo 11:1–15:33)
AYisaraere agbia undo rogo agene ue be agu arugute nangia ga riahe nadu tipa gigiri anyaa na bibiriko ra. Agi arugute re abanda yo ti gu rukutu agbiro ka fu kaza fuyo na si anyakasipa gu kparakparapai nadu dagbayo na gu rikaaboro nake pati yo. Gu kura arugute adu tipa ne dia biriko ti akangba, giriso dee tiri fuo batika ri, agu apai nadu tipa ngbataka, na agu abiriko natoga be agu atome he nakura ti barangba kumba na barangba dee. Si aidi aboromotumo naamangapai tipa agu abiriko aboro nibasasa adiaha.
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
12:2, 5—Tipagine pa batika dee anisari ti ni ‘nibirikobiriko ri’? Mbori ambakadi agu apa borose du tipa batika tipa si vungu rengberengbe boro. Ono tie, mbiko gu sangbana ingapai ani adikumboho, ani nabatika kina kpakpa agude du na ingapai. Gu guru regbo ‘du dee nibirikobiriko ri’ rogoho mbiko batika, kodihe na gu kura apai wa kaza-adee gbiati gu kaza natoga atoga rogo barangba boro, nasa boro ni tingidipa gu ingapai ani adikumboho. (Pa Amotumo 15:16-24; Atambuahe 51:5; ARomo 5:12) Agu arugute nangia ga girisotise arengbe ka undo aYisaraere i rugutiyo na ndu gupai si aaida motumo tumorii ti ni tipa daada gu ingapai nga ga ngbatunga aboro na ki karaga aboro i du nirengberengbeyo. Rogo gi gene re, ga Mose Ndiko kini du nigayo “bayugu rugute ka ndu na [yo] koyo du Kristo ni.”—AGaratio 3:24, NW.
15:16-18—Gine nga gu ‘tunga awiri kumba naga’ gumba yo paha rogo agi averesi re? Si nawira gupai nga, si nafura tipa gu ime-kumba nakura ti barangbani yuru watadu gu nakura ti regbo koda kumba ba na diako.
Agu Apai Rengbe Ani ka Wirikaha:
11:45. Yekova Mbori nga ziazia boro, sidu ko naida agu aboro namangasunge fuko du a nga ziazia aboro. Si naida i du ziazia na ki nye gigirii ti kpotoyo na rogo toroyo.—2 AKorindo 7:1; 1 Petero 1:15, 16.
12:8. Yekova aidi gupai fu rungorungo aboro nga i naafuka azire nizozo motumo kuba vusende nangia gu nyaa geno ru adu nibakerehe. Ko naberãpa gu zingo aberã nga ga rungorungo aboro.
SI NAIDA ABORO NYE NIZIAZIA YO
(Pa Amotumo 16:1–27:34)
Aboro anafu gu motumo ingapai paha anyaki kisusi rogo Uru Dada Ingapai. I anafu babagara tipa aboromotumo na tipa aRevi. I kini fu meme tipa agu atunga aYisaraere nangianga aboromotumo ya. I anazaka kura meme u mere ku ngbakungba yo fuo maa yo gu ingapai nga ga aboro kuri ru. I anabi agu ameme nadu ue re nibangisa motumo nga ga ingapai. Agi apai re dunduko aayugo gupai nga, i nika tumo na Yesu Kristo na ko ki di ingapai kusayo a.
Gu kura arugute nadu tipa ri pasio gbiati agu akuraha nanyakasa gupai fu rani nga si naida ani du ziazia ho ani airiso Yekova ni. Si adaada a aboromotumo naabandatiyo ziazia. Agu apumbo nanidu biata i anamangaha bara sa rogo garã, angia aregbo bakere ngbarago na regbo fu atambuahe fu Bakusiahe. Yekova afu arugute a fu gako aboro nibipa gbarasa ziazia rimoko, tipa irisa aRago Sabiti na regbo Agarã-Bisue-Bawe, mangapai fu rungorungo aboro, na wai ka mangasunge na akanga. I agumbapa gu kparakparaapai nadu dagba agu amaku rengbe ka ye nisangbana giasangba Mbori na agu amotiwa rengbe ka ye nisangbana basasangbaa. Arugute aduho a tipa pa fuka agu agamahe boro akidohe ka fuhe gbiati maa geno ahe, arugute tipa bambata wiri nyaa, na arugute gama sa-dagba-bawe nga ga agu ahe dunduko nadu ni “ziazia he fu Yekova.”
Akaragapai sa agu Asanahe Nga ga Ziazia Kekeapai:
16:29—Rogo gini gene si anaida aYisaraere ‘nirungosi tiyo’?
Gipai nga ga rungositise i anamangaha tingbafuo Uru Dada Ingaapai re, angia gene ka hõpai be Mbori tipa ko mbupai fuyo tipa gayo ingaapai. Ti agu aregbo re, pa gino aboro riahe anayugo gupai nga, agi aboro re ima idapa gayo ingaapai. Si nawiraha gbe tie nga, pa ‘rungosiyo tiyo’ aayugopa gino yo riahe.
19:27—Gine i aberẽhe na gu zinahe nadu tipa ka boro ‘kpenga mange pavuro rini ya’ watadu ka ‘yera mburu maingbani ya’?
Si ziazia nga, Mbori afu gi ndiko re tipa ka aYuda akpenga maingbayo watadu mangeriyo wa agu apagano nadu pati yo anamangaha ya. (Yeremaya 9:25, 26; 25:23; 49:32) Ono tie, anga gu ga Mbori zinahe re ayugo gupai nga, si aida aYuda mbu maingbayo ambu gbiati mangeriyo zanga mbakadaha te.—2 Samuere 19:24.
25:35-37—Ya mo si adu fu aYisaraere ti aregbo dunduko ni’irairaha i sanahe tipa mokiisa?
Kangia boro anifu marã fu kurani tipa ni mangisunge bagaahe nani, si anida ada funi ni sanahe tipa mokiisa. Ono tie, ga Mose Ndiko azahe ti dia mokiisa ti gu marã fu boro ho tipa si di rungo kusayo ti kurani. Pa gbia boro mokiisa be gu kurani nga rungorungo boro angia irairapai.—Gate 22:25.
26:19—Wai rengbe ‘ngbangbaturũ kadu wa marã kpotosende kidu wa sirigi’?
Mbiko ugure, gu ngbangbaturũ nadu rii ringara Kanana adu nibanyanyakihe wa kina marã ka ime arengbanga ka yuro ti ni ya. Fuo kpotosende zanga mai, rangihe nika du wa kina rangi sirigi.
26:26—Rogo gu fugo yo nga ‘adee bawe nika ba kpakuto rogo bangisa gbigiwi sa’ nga gine? Dedede, dee sa naida gbigiwi tipa ri nisari ka ba gari kpakuto rogoho. Ono agi afugo re nayugo gupai nga, mbiko gu zingo riahe nika du, kina bangisa gbigiwi gbua sa nika rengba tipa ba agu akpakuto dunduko nga ga adee bawe. Gipai re angia pai sa dagba asangbana kpa aboro ka du ziazia.
Agu Apai Rengbe Ani ka wirikaha:
20:9. Gu sino nga ga sogote gbiati kere mangaapai adu bangiri Yekova wa kina imo boro. Si du ko afu kina bangisa mbusa ti ni tipa gu boro nasenga avunguni si kidu wa imi ni yo aimo nirengo. Ya mo gipai re arengbanga ka fõ rani ngbaduraniyo ani yugu nyemuse fu akuarani aidipase tee?—1 Yoane 3:14, 15.
22:32; 24:10-16, 23. Si aidanga ani mangi gupai nika ye na birapai kuti rimo Yekova te. Kuba gure, si naida ani taasirimoko na ki kparikpee tipa i ziasihe.—Atambuahe 7:17; Matayo 6:9.
GUPAI PA AMOTUMO AMANGAHA NA GAANI IRISOMBORI
Anga aDezire Yekova areme tii agu aNdiko nga ga Mose te. (AGaratio 3:23-25) Wa duhe nga agu apai gumba yo ho du rogo Pa Amotumo nafu dudungurobipai fu rani tipa ga Yekova bipai tipa dungu apai nibakiakia, sidu, si namangapai amanga na gaani irisombori.
Wa oni ageda Ziazia Kekeapai, nga gu paparaha du tipa gedaha rogo poso, nimbakadatise tipa gu Sukuru Nga ga Siokrasia, zanga kapa, si nika iriwo tironi ka ino gupai nga, gaani Mbori naida gako amoyambu du ziazia. Gi buku nga ga Ziazia Kekeapai re rengbe arengba a ka fõ roni ngbaduroniyo oni fu guhe ngbaa kisusi fu gu boro nga Bahe Kisusi, na ki nye ti aregbo dunduko niziazia roni si kini fu taarimo fuko.
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 19]
Agu amotumo ga Mose Ndiko aidaha aataabee kuti Yesu Kristo gbiati gako motumo
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 20]
Pumbo gu kpakuto nazanga agbooro, angia regbo bakere ngbarago
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 21]
Agu apumbo i anamangaha bara sa rogo garã, wa Pumbo Nga ga Abasura, angia aregbo ka fu atambuahe fu Yekova