Gona Loor Esi Odẹgh Ophogh Oḍighi Ikarạph

1-2. (a) Eeghe iphụr arurụ kụ edị aZizọs angọ butelhedom mọ odị? (b) Eeghe kụ iḍighi kụ abutelhedom mọ owilhẹ bọ Zizọs? (Miịn kẹn sifoto phọ.)

“EDI ni iloghi anyina, kụ asiIoor phọ kụ idugh.” (Mat. 26:41b) Ikpo onhụ phọ iphẹn phọ eḍeenhaan mọ aZizọs alegheri ni mọ yira u/munughan ḅilhẹ mọ yira kotue ni opiomạn. Iphụr kẹn iyira rurụ oghel aḍiitughiạn oḅẹm ghan mọ: Mị akpạr ri, mị ka/tue ameel. Kụ aZizọs agbi bọ oḅạ ikpo onhụ phọ iphẹn phọ ḍughul phọ aḍiphẹ phọ, abumatuạn phọ odị ughaạph ni r’akpọ oḅio mọ bidị koḅạr ri Odẹ-otu phọ abidị. (Mat. 26:35) Ii aḍiitughiạn phọ abidị inhighẹ ni. Kuolọ, bidị u/lọgh elhegh mọ bidị kotue ni odugh mem odẹgh ophogh. Pọ kụ iyaạr phọ aZizọs aphụr bọ bidị rurụ mọ: “lgon ni eeḅereghị ghan, mọ nyina ki/meel iḍighanaan odẹgh ophogh.”—Mat. 26:41a.

² Dị eeph ni iboom, abutelhedom mọ uwilhẹ ni ogon ghan. Mem mọ osiph bọ Zizọs, bidị u/ḅạr nyodị, kparipẹ ghụn bidị uwilhẹ nyodị osuma. Loor iduọn abumatuạn phọ u/gon bọ, bidị u/ḍighi ipẹ bidị oghaạph bọ—bidị uwilhẹ Zizọs osuma.—Mat. 26:56.

3. (a) Orue oḅạr aZihova, eeghe kụ iḍighi kụ i/wạ bọ dị yira kootughiạn ghan mọ yira ko/tue omeel? (b) Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

³ Yira kuu/tughiạn ghan mọ yira ko/tue ni bịn oḍighi ikarạph. Okạr agey, r’amem r’amem yira ro/wạ ghan oḍighi iyaạr dị aZihova i/ḅeraạn. Kuolọ, loor esi e/munughan phọ, yira rosoman ghan ni odẹgh ophogh oḍighi iyaạr dị aZihova i/ḅeraạn. (Rom 5:12; 7:21-23) Eḍighi maạr dị yira u/seere olhoghi, adọl dị yira osoman ketue ni eḍighi idị oḍighi araraạr dị i/nighẹ kiphụ iyira. Orue oḅạr aZihova r’Oọny ph’odị, ewạ dị yira kokiọm ghisigh onaghanhạn iphụr arurụ phọ aZizọs angọ bọ ogona ghan aloor obọ yira komeel ghan bọ oḍighanhaan odẹgh ophogh oḍighi ikarạph. Emhuoghaạph phọ ephẹn phọ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍighi ipẹ aZizọs aghaạph bọ. Eḅẹl phọ, yira kooḅeghiọn raraạr dị ewạ mọ ogona loor. Omhunhenhiom iyạl, yira kooḅeghiọn idị yira kotue ogona loor. Kụ yira okureriom r’idị yira kotue okiọm ghisigh ogon ghan.

GONA LOOR ESI ARARAẠR DỊ KEḌIGHI IDỊ NẠ KAMEEL

4-5. Uḍighi ika kụ yira kogona bọ loor esi oḍighi ikarạph, ghalhamọ r’ibạm ni?

⁴ Ghalhamọ r’iduọn iniin ikarạph ebụgh bọ ni epu inhọn, ikarạph dị yira ootughiạn mọ ekom ketue ni eḍighi idị asiya ayira r’aZihova kedugh. Oḍighi ghan ibạm ikarạph ketue ni eḍighi idị yira koḍighi igbogh ikarạph.

⁵ Oomo phọ ayira rosoman ghan ni odẹgh ophogh oḍighi iyaạr dị aZihova i/ḅeraạn. Ḅilhẹ torobọ onyọ ayira amoọgh ni esi dị odị adugh. Esi iduọn phọ, iniin araraạr edi ni dị ketue enuụn eler oye phọ. Esi omaạm, oniin oye atue ni amoọgh ḍidugh opesi ipesi, kụ rabianhaan ghan okpạr opu. Onhọn oye eeni rabianhaan ghan ḍidugh oḍighi araraạr dị i/ḅaạl idiphọ ooḅoghọgh ghan ariisi aloor odị obobọ ophogh asifoto aradaḅạ. Kụ eeni onhọn oye rabianhaan eegharạ onhuụn ghan oghạgh olhoghi, ophoophe aloor obobọ oghiilhaan ghan awe. Kụ idiphọ aBaibul phọ aghaạph bọ siphẹ ḍinyạ aJems, “odẹgh ophogh rateẹny ghan oye mem lọ ekarạph eephuạ odị meru eḍạ ologhi phọ odị.”—Jems 1:14.

6. Eeghe iyaạr kụ edị ewạ mọ yira olhegheri?

⁶ Nạ alegheri ni riisi dị nạ adugh? Ebeeph ni iboom ophogh ogunhọm ariisi dị yira osughanham obobọ ootughiạn ghan mọ yira ko/tue ni bịn oḍighi ikarạph. (1 Jọn 1:8) Lọgh elhegh mọ ikpo onhụ otelhedom mọ Pọl eḍeenhaan mọ ghalhamọ abuphẹ osi bọ omhanhanhaạm kotue ni omeel oḍighanhaan odẹgh ophogh, eḍighi maạr dị u/gona loor. (Gal. 6:1) Esi iduọn phọ, ewạ ni dị yira kolegheri riisi dị yira odugh.—2 Kọr. 13:5.

7. Eeghe iyaạr kụ edị ewạ mọ yira okiririom ophogh? Kaạph amaaniọm.

⁷ Yira koḍighi eeghe mem dị yira molhegheri riisi dị yira odugh? Ḍighi oomo ilọ ewạ omhiịn mọ nạ o/mheel! Esi omaạm, mem Izrạl iḍiodi phọ, esi dị edugh ghan onhuụn oḍuạ oḍigh isiphẹ emhạ phọ oghoony ghan bọ, pọ arughuugh eḍighom emhạ phọ. Esi iduọn phọ, ibadị abukoriom kụ urọl ghan siphẹ arughuugh phọ obọ bidị otue okoph emhạ phọ. Eniin phọ eten phọ kụ edị ewạ mọ yira okiririom ophogh riisi dị yira odugh pidị yira otue okpạr opu odẹgh ophogh.—1 Kọr. 9:27.

IDỊ YIRA KOTUE OGONA LOOR

8-9. Eeghe iyaạr kụ miloghonhaạn ḍighaạgh oọny phọ oghaạph bọ oghol siphẹ Proverbs emhụ phọ 7 okpạr opu odẹgh ophogh oḍighi igbogh ikarạph? (Proverbs 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Ika kụ idị yira kotue ogona loor? Ooḅeghiọn iyaạr dị yira kotue otuughạ esi onyọ ugheel phọ oghaạph bọ oghol siphẹ Proverbs emhụ phọ 7. Odị apesi ipesi r’oleom emhạ. Ekpịgh phọ 22 iḅenhị iyira mọ “ekperenom bịn onyọ ugheel oọny phọ amhiigh odạph anhịr phọ.” Kuolọ asiikpịgh phọ edi bọ epẹ omhạn eḍeenhaan mọ odị agbariọn ni ibadị aradạ dị erorori bọ nyodị elhọgh oḍighi ikarạph phọ.

⁹ Ighẹn aradạ dị onyọ ugheel oọny phọ agbariọn kụ irorori bọ nyodị elhọgh oḍighi ikarạph? Eḅẹl phọ, “mem dị mewepheghiạn odị arelhe aten kụ aghuuraạm otu anhịr” phọ. (Bạl Proverbs 7:8, 9.) Omhunhenhiom iyạl, mem mọ odị amhiịn bọ anhịr phọ, odị oo/ghiraan oḍuạ. Kparipẹ ghụn, odị amheera mọ anhịr phọ akpụn nyodị, kụ alher rurụ angọ iduọn anhịr phọ rakaạph bọ oghaạph arikiạ dị odị maphinyọn. Eeni anhịr phọ alher raghaạph phọ iphẹn phọ oḍighi idị oọny phọ kaatughiạn mọ odị raaḅereghị ghan ni Enhaạn. (Bạl Proverbs 7:13, 14, 21.) Mughumọ oọny phọ m”ugbariọn bọ radạ phọ iphẹn phọ, obọ odị mu/meel uḍighanhaan odẹgh ophogh oḍighi ikarạph.

10. Ika kụ idị oye katue agbariọn aani radạ onyọ ugheel oọny phọ oghaạph bọ oghol siphẹ Proverbs?

¹⁰ Iphẹn emitenhaan bọ onyọ ugheel phọ ketue ni emitenhaan torobọ ebenhẹ aZihova. Oye atue ni ameel aḍighanhaan odẹgh ophogh oḍighi igbogh ikarạph kụ aatughiạn mọ imite “ekperenom bịn.” Kuolọ eḍighi maạr dị odị alhọgh mem aatughiạn, odị kamiịn ni mọ odị magbariọn ni ibadị aradạ dị erorori bọ nyodị elhọgh oḍighi ikarạph phọ. Eeni odị asighẹ righirị we dị u/pomhoghiạn aZihova. Eeni ozaamhiạn aloor phọ odị, iisoph intanẹt dị odị aḍiku ghan, r’ariisi dị odị aghị ghan, i/kpeanhaạn ghan onyọ aKristẹn. Eeni kẹn, odị mawilhẹ ogbor ghan ooḅereghị, aạl ghan aBaibul phọ, oghị ghan ituughạ ḅilhẹ romite ghan epẹ erugh phọ. Idiphọ onyọ ugheel phọ oghaạph bọ oghol siphẹ Proverbs, odị o/ḍighi ikarạph phọ ekperenom bịn.

11. Ewạ mọ oḍighi eeghe, pidị yira ko/ḍighi ikarạph?

¹¹ Ipẹ emitenhaan bọ onyọ ugheel oọny phọ itughemhị iyira eeghe? Ewạ dị yira kokel oḍighi ikarạph r’araraạr phọ ipẹ kirorori bọ iyira elọgh oḍighi ikarạph. Ekpo phọ ephẹn phọ kụ iyaạr dị aSolomon amạ ghan amiteom mem mọ odị aghaạph bọ ipẹ emite bọ igbo onyọ ugheel oọny phọ r’oleom emhạ anhịr phọ. Odị angọ oroma phọ ophọn mọ: “Ka/telhe akị ogbo lọ odị odi.” (Prov. 7:25) Odị aḅilhẹ kẹn ni aḅẹm mọ: “Igbọl esi odọ anhịr phọ opọ; i/tuman ghan eghuugh odị.” (Prov. 5:3, 8) Omhiịn mọ yira u/ḍighi ikarạph, pọ yira kokel oḍighi araraạr dị ketorori elọgh oḍighi ikarạph.a Iphẹn phọ remạ ghan mọ ghalhamọ iyaạr phọ yira rowạ bọ oḍighi i/beeph ni dị onyọ aKristẹn kaḍighi, yira ku/ḍighi eḍighi maạr dị kirorori iyira elọgh oḍighi ikarạph.—Mat. 5:29, 30.

12. AJob asopha eeghe osopha, kụ ika kụ idị ipẹ phọ elhoghonhaạn nyodị ḍighaạgh oḍuạ esi odẹgh ophogh? (Job 31:1)

¹² Orue oghel asidọl dị kirorori iyira elọgh esi oḍighi ikarạph, pọ ewạ mọ osopha osopha kụ oḍighi ipẹ yira mosopha bọ. Iphẹn phọ kụ idị aJob asopha. Odị aḅẹm mọ: “Mị maguanhaan ni r’iikunya mọ mị ka/pogh anhịr-ephoph kụ amoọgh eephuạ.” (Bạl Job 31:1.) Eḍighi maạr dị aJob aḍighi iphẹn odị asopha bọ, pọ keḍighi idị odị ka/meel aḍighanhaan odẹgh ophogh olhe emhạ. Yira kotue kẹn ni osopha osopha dị kulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍuạ esi odẹgh ophogh.

13. Eeghe kụ iḍighi kụ ewạ bọ mọ ogona loor esi araraạr phọ ipẹ yira rootughiạn ghan bọ? (Miịn kẹn sifoto phọ.)

¹³ Ewạ kẹn ni mọ yira ogona loor esi araraạr phọ ipẹ yira rootughiạn ghan bọ. (Ex. 20:17) Abuniin awe omeeraam mọ ootughiạn ghan ikarạph araraạr i/beeph, kuolọ mọ oḍighi phọ kụ eeph. Aḍiitughiạn phọ aḍiphẹ phọ i/nighẹ. Oye dị arolhonhaạn ikarạph iitughiạn rabughẹ ghan eephuạ oḍighi ipẹ odị raatughiạn bọ. Kụ iphẹn phọ keḍighi idị kekparanhaạn oye phọ okpạr opu odẹgh ophogh oḍighi ipẹ odị raatughiạn bọ. Ogbạ agey, eeni amem ikarạph iitughiạn ketu ghan ni siphẹ olhoghi phọ ayira. Mem dị ikarạph iitughiạn eru olhoghi ayira, ewạ dị yira kokpor osighẹ kụ ootughiạn igey araraạr. Eḍighi maạr dị yira u/meera mọ ikarạph iitughiạn esi sinhị siphẹ arokpom mọ ayira, pọ kidughanhaan ni iyira oghoph aloor ayira osighẹ esi oḍighi igbogh ikarạph.—Fil. 4:8; Kọl. 3:2; Jems 1:13-15.

14. Eeghe kụ enhọn iyaạr dị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh dị yira ko/meel oḍighanhaan odẹgh ophogh?

¹⁴ Eeghe kụ enhọn iyaạr dị yira koḍighi omhiịn mọ yira u/meel uḍighanhaan odẹgh ophogh? Ewạ dị yira kokuphom owol mọ yira romooghọm ghan ni suọ mem dị yira onhaghanhạn iilhogh phọ aZihova. Eeni amem etue ni ikparanhaạn iyira oḍighi idị iitughiạn r’aruuphuạ phọ ayira keḅọph r’areten phọ aZihova. Kuolọ mem dị yira olhọgh inyaạm oḍighi iduọn phọ, yira komoọgh ni oḅaạl olhoghi.

15. Ika kụ idị omhoọgh igey aruuphuạ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh dị yira ko/meel oḍighanhaan odẹgh ophogh?

¹⁵ Ewạ mọ yira omhoọgh igey aruuphuạ. Eḍighi maạr dị yira otughemhị loor ayira “oghel ikarạph kụ ophomhoghiạn ipẹ eru bọ elhiom,” kekparamhị osopha phọ ayira oḍighi ipẹ eru bọ elhiom kụ oghel araraạr dị kirorori iyira elọgh oḍighi ikarạph. (Amos 5:15) Igey aruuphuạ rinyaamhị ghan iyira omhiigh ghalhamọ yira usoman ni odẹgh ophogh dị yira u/seere olhoghi.

16. Ika kụ edị oḍighi ghan araraạr dị kekparamhị siya phọ ayira r’aZihova kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh dị yira ko/meel oḍighanhaan odẹgh ophogh? (Miịn kẹn sifoto phọ.)

¹⁶ Ika kụ idị yira kotue omoọgh igey aruuphuạ? Eḅẹl phọ, oḍighi ghan raraạr dị kekparamhị siya phọ ayira r’aZihova. Mem dị yira odi ituughạ obobọ omite epẹ erugh phọ, re/dugh ghan dị ikarạph igbiighi keḍigh ekpom ayira. Kparipẹ ghụn, rekparamhị ghan eephuạ phọ yira omhoọgh bọ oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ aZihova. (Mat. 28:19, 20; Hib. 10:24, 25) Mem dị yira aạl ghan, otuughạ kụ oḅilhẹ ogbirima Ekpo onhụ phọ Enhaạn, pọ kiphụ ghan iyira oḍighi ipẹ eru bọ elhiom, kụ oghel ipẹ eru bọ ikarạph. (Josh. 1:8; Ps. 1:2, 3; 119:97, 101) Legheri mọ aZizọs aḅenhị butelhedom mọ odị mọ: “lgon ni eeḅereghị ghan, mọ nyina ki/meel iḍighanaan odẹgh ophogh.” (Mat. 26:41) Mem dị yira omiteom mem ooḅereghị ghan, pọ yira rongọ ghan aZihova eepoogh olhoghonhaạn ayira ḍighaagh. Iphẹn phọ kekparamhị osopha phọ ayira oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ nyodị.—Jems 4:8.

GONA GHAN LOOR

17. Eeghe aḍidugh kụ edị aPita amheel ghan aḍighanhaan?

¹⁷ Eeni yira otue ni okpạr opu iniin asidugh dị yira omhoọgh. Kuolọ eeni kesighẹ ni mem orue okpạr opu inhọn. Ooḅeghiọn ipẹ emitenhaan bọ otelhedom mọ Pita. Loor esi oghiilhaan awe, odị apharanhaạn ni Zizọs iraạr amem. (Mat. 26:69-75) Ighịgh mudị aPita makpạr apu oghiilhaan phọ opọ phọ mem mọ odị angọ bọ ogey ogbaanhaạn ilọ aZizọs siphẹ risigh ikpolọm awe phọ. (Iiḍ. 5:27-29) Toroboiperolbọ, iyạl ikpo asiạ reten, “loor oghiilaan abuphẹ okpaariọm bọ mọ oḍunogh ghan ruuruen phọ,” aPita aghiilhaan ni olean r’aKristẹn phọ u/ḍighi bọ buọ aJu. (Gal. 2:11, 12) Oghiilhaan phọ aPita maḅilhẹ aḅulha. Eeni odị ko/rue okpạr opu oghiilhaan phọ opọ phọ omhadạn.

18. Eeghe kụ ketue emite esi ekarạph eegharạ dị yira mowilhẹ ni?

¹⁸ Iphẹn phọ ketue ni imitenhaan iyira. Ika? Ekarạph eegharạ dị yira ootughiạn mọ yira mowilhẹ etue ni eḅilhẹ idẹgh iyira epogh. Esi omaạm, oniin onyọ umor aḅẹm mọ: “Mị ukpạr ri apu eegharạ ophogh ghan asifoto aradaḅạ esi aḍioph asiạ, kụ mị akạr akuphom owol mọ mị mawilhẹ eegharạ phọ epẹ phọ. Kuolọ eeni amem, iphụ ghan ni imhị oḅilhẹ ophogh.” Onyọ umor phọ alhọgh ni ikuph eenhan ekarạph eegharạ phọ ephẹn phọ. Ii odị alhọgh ni elhegh mọ kewạ dị odị kabian ghan ekarạph eegharạ phọ ephẹn phọ ḍio ḍio ḍio, siphẹ oomo adọl aghuḍum mọ odị. R’olhoghonhaạn aḍighaạgh anhịr phọ odị ḅilhẹ r’ikumor awe ookpomhoghan phọ odị, odị agbariọn ni radạ dị keloghonhaạn nyodị ḍighaạgh okpạr opu eegharạ ophogh ghan asifoto aradaḅạ.

19. Ika kụ idị yira kotue okpạr opu inyuughiom ekarạph eegharạ?

¹⁹ Ika kụ edị yira kotue okpạr opu igbagarạ inyuughiom oḅulha oḍighi ikarạph araraạr dị yira mokpạr opu epẹ omhạn? Esi odaphạn ghan oroma phọ aZizọs angọ bọ dị egbolhomaam odẹgh ophogh. Odị aḅẹm mọ: “Igon ghan.” Ghalhamọ r’amem dị nạ aatughiạn ni mọ nạ makpạr apu, bịn ewạ ni mọ kiọm ni ghisigh agbalhaghạ sidọl dị ketue erorori nyinhạ elọgh esi odẹgh ophogh. (1 Kọr. 10:12) Kiọm ni ghisigh aḍighi ghan raraạr phọ ipẹ elhoghonhaạn bọ nyinhạ ḍighaạgh okpạr opu ekarạph eegharạ phọ. Proverbs 28:14 eḅẹm mọ: “Oye dị agon ghan oomo amem ramoọgh ghan oḅaạl olhoghi.”—2 Pit. 3:14.

ASUỌ OGONA GHAN ALOOR

20-21. (a) Eeghe asuọ kụ edị yira komoọgh eḍighi maạr dị yira ogona ghan loor esi odẹgh ophogh? (b) Mem dị yira oḍighi pakirị phọ ophọn ayira, aZihova kuḍighinhaan iyira eeghe? (2 Korịnt 4:7)

²⁰ Yira okạr kụ okuphom owol mọ ogona ghan aloor oomo amem eḍighi elọ asuọ ayira. Mem dị yira oḍighi ikarạph, eeni yira otue ni okelhọm eẹny ekulha amem, kuolọ ipẹ phọ re/bia ghan. Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, orọl r’asiigbu phọ aZihova ringọ ghan iyira ogey oḅaạl olhoghi. (Hib. 11:25; Ps. 19:8) Loor esi dị, ulhẹm iyira odaphạn asiigbu aZihova. (Gen. 1:27) Yira oḍighi ghan iduọn phọ, yira kokelhọm ooruẹn olhoghi dị aḅaạl kụ oḍighi we dị aZihova kanmo ruunmo orọl k’agee-pọ.—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Jud 20, 21.

²¹ Ghalhamọ r’iduọn yira u/munughan bọ, yira kotue ni oḍighi idị olhoghi aZihova kaḅaạl. AZihova odi ni oomo amem ongọ ayira inyaạm mọ yira omhoghi bọ. (Bạl 2 Korịnt 4:7.) Legheri mọ iikpọ phọ ipẹ epelhom bọ kụ edị Enhaạn rengọ ghan. Iikpọ phọ ipẹ eru bọ ilọ ayira pọ inyaạm mọ yira r’aloor rolọgh ghan bọ ḍio ḍio ḍio eenhan odẹgh ophogh. Eḍighi dool ayira olhọgh inyaạm eenhan. Eḍighi maạr dị yira oḍighi pakirị phọ ophọn ayira, pọ yira kokuphom ni owol mọ aZihova kanaghạn ni iiḅereghị phọ ayira mem dị yira olhọm inyaạm dị epelhom iphẹn yira omhoọgh bọ. (1 Kọr. 10:13) Ii, r’olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova, yira kotue ni ogona ghan loor pidị yira ko/meel oḍighanhaan odẹgh ophogh.