EMHUOGHAẠPH ITUUGHẠ PHỌ 4
AḌUỌR PHỌ 18 Etagharạn Phọ Eekiạ Inmo
Ekiạ Etagharạn Phọ Itughemhị Iyira Eeghe?
Iduọn “kụ idị odị uḍeenaan bọ iyira ephomoghiạn phọ odị.”—1 JỌN 4:9.
EGBON
Idị ekiạ etagharạn phọ egananamhi imạ araagharạ aZihova Enhaạn phọ ḅilhẹ r’aZizọs Kraist.
1. Eeghe kụ iḍighi kụ enhighẹ bọ dị yira kokị aani ghan Eyaạl Ootughiạn Aḍuugh phọ aZizọs?
DỊ IIKIA i/lo, nạ ameeraam ni mọ ekiạ etagharạn phọ eḍighi inmo dị ko/tue oko! (2 Kọr. 9:15) Ekiạ phọ aZizọs asighẹ bọ ghuḍum mọ odị aphighironhọm meḍighi iyaạr dị nạ katue ni aḍigh righirị r’aZihova Enhaạn phọ. Kụ mengọ kẹn nyinhạ eepoogh omhoọgh aghuḍum k’agee-pọ. P’eeghe idị ekpeanhaạn dị yira kosereghiạn ekiạ etagharạn phọ aZihova ungọ bọ iyira loor ephomhoghiạn phọ odị! (Rom 5:8) Olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh osereghiạn ghan ḅilhẹ r’oḍighi idị yira ko/sighẹ ekiạ etagharạn phọ ephẹn phọ eyegheyeghẹ eten, kụ edị aZizọs aphighi bọ Eyaạl Ootughiạn Aḍuugh phọ odị.—Luk 22:19, 20.
2. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?
2 Rolhool phọ, kopạm Eyaạl Ootughiạn Aḍuugh phọ aZizọs Satodee, April 12, 2025. Dị iikia i/lo, oomo phọ ayira rookolhobian ni oghị aani. Yira komooghọm ni suọ iboom eḍighi maạr dị yira olhọgh ghan mem ogbirima ghan ipẹ aZihova r’Oọny phọ odị uḍighinhaan bọ iyira siḍughul otu Eyaạl Ootughiạn Aḍuugh phọ aZizọs. Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn iyaạr dị ekiạ etagharạn phọ itughemhị iyira ilọ aZihova r’Oọny phọ odị. Emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh onhaghanhạn idị yira romooghọm suọ ekiạ etagharạn phọ ḅilhẹ r’idị yira kotue oḍeenhaan mọ yira osereghiạn ni.
IYAẠR DỊ EKIẠ ETAGHARẠN PHỌ ITUGHEMHỊ IYIRA ILỌ AZIHOVA
3. Ika kụ idị aḍuugh oniin oye ketue bọ engọ etagharạn irubal awe? (Miịn kẹn afoto phọ.)
3 Ekiạ etagharạn phọ itughemhị iyira mọ aZihova aḍighi Enhaạn elhiom ooruẹn. (Deut. 32:4) Ika? Loor oḅaạr emhụ phọ Adạm, yira molhe erua ikarạph r’aḍuugh. (Rom 5:12) Orue otagharạn ayira esi ikarạph r’aḍuugh, aZihova aakolhobian ongọ ayira Oọny phọ odị Zizọs idiphọ ekiạ etagharạn. Keḍighi bọ ika kụ aḍuugh oniin oye dị amhunhughan etagharạn irubal awe? Otelhedom mọ Pọl aghaạph ni ipẹ eḍighi bọ. Odị aḅẹm mọ: “Idiphọ otuạn bọ oḅaạr emụ oniin oye [Adạm] kụ olọgh bọ ḍita phọ ekụ ikarạph phọ kụ idị Enaạn ketuạn osooromi aloor oniin oye [Zizọs] elọgh ḍita phọ ekụ aruukuan phọ.” (Rom 5:19; 1 Tim. 2:6) APọl raḅẹm ghan siẹn phọ mọ, iduọn eego bọ esi oḅaạr emhụ oye dị amhunhughan kụ yira oḍighi bọ rebenhẹ ikarạph r’aḍuugh, kụ edị keego esi onhaghanhạn oniin oye dị amhunhughan utagharạn iyira.
Oniin oye kụ akọm bọ idị yira oḍighi ebenhẹ ikarạph r’aḍuugh. Eniin phọ eten phọ kẹn kụ edị oniin oye utagharạn iyira (Miịn ekpịgh phọ 3)
4. Eeghe kụ iḍighi kụ aZihova o/mheera bọ mọ anmụny Adạm dị ronaghanhạn ghan nyodị orọl bịn k’agee-pọ?
4 Nạ ragbi mọ ikạr ri emhoghi mọ aZizọs amhugh orue ophẹl ayira? Eeghe kụ iḍighi kụ aZihova o/mheera bọ mọ anmụny phọ Adạm ronaghanhạn ghan bọ nyodị orọl bịn k’agee-pọ? Esi ayira phọ u/munughan bọ, minighẹ ni eḅilhẹ eḍeenhaan osụ-olhoghi dị aZihova muḍighi iduọn phọ. Kuolọ eḍighi iduọn phọ, pọ i/daphạn elhiom ooruẹn phọ aZihova emhunhughan bọ. Ḅilhẹ kekịgh mudị Adạm o/piomạn ḅilhẹ anmụny phọ odị omunughan ni.
5. Yira utụ eeghe kụ omheeraam bọ mọ aZihova raḍighi ghan ni ipẹ eru bọ elhiom oomo amem?
5 Mitọl ika mọ aZihova mu/miteom bọ ekiạ etagharạn phọ? Obobọ agunhọm elhiom ooruẹn phọ odị esi omheera mọ anmụny Adạm dị ronaghanhạn ghan nyodị orọl k’agee-pọ? Awe mutue ni ootughiạn mọ Enhaạn rapogh ghan ni kagunhọm elhiom ooruẹn phọ odị iniin ariisi. Awe otue ni ookia kẹn mughumọ aZihova kamuneni ni ruguanhaan phọ odị. I/wạ mọ ootughiạn ilọ ipẹ phọ, loor esi dị, ghalhamọ r’iduọn i/dugh bọ ni, aZihova amheera ni osighẹ ogina Oọny phọ odị ophighironhọm ekiạ. Ipẹ phọ ritughemhị ghan iyira mọ aZihova kaḍighi ghan ni ipẹ eru bọ elhiom mem mem mem.
6. Eghẹn enhọn eegharạ kụ inyu bọ aZihova ongọ ayira Oọny phọ odị? (1 Jọn 4:9, 10)
6 Enhọn iyaạr edi ni dị ekạr bọ enyu aZihova orom aZizọs mọ aru siẹn ade phọ umhughanhaan iyira. Iyaạr phọ epẹ phọ pọ ephomhoghiạn. (Jọn 3:16; bạl 1 Jọn 4:9, 10.) AZihova arom Oọny phọ odị mọ aru siẹn ade phọ umhughanhaan iyira, loor esi dị odị rawạ dị yira kotọl k’agee-pọ kụ oḅilhẹ oḍighi pakirị eghunotu phọ odị. Yira uḅẹm iduọn phọ loor esi dị mem mọ Adạm apiomạn bọ, aZihova aphorogh ni nyodị siphẹ eghunotu phọ odị. Esi iduọn phọ, mem mọ umhạr bọ iyira, yira u/ḍighom aani pakirị eghunotu phọ Enhaạn. Kuolọ loor esi ekiạ etagharạn phọ, aZihova kasạr ri abilhenhaạn oomo awe lọ omhoọgh omheeraam oghị esi odị kụ oḅilhẹ ronaghanhạn ghan nyodị. Kụ odị aḅilhẹ asighẹ bidị alọgh aani siphẹ eghunotu phọ odị. Ghalhamọ r’anyiidiphọ bịn yira kotue ni omoọgh igey asiya r’aZihova ḅilhẹ r’abumor r’abumaranhi phọ ayira. Okạr agey, aZihova akạr kụ uphomhoghiạn iyira!—Rom 5:10, 11.
7. Ika kụ idị imhinhimhiịn phọ aZizọs ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh onhaghanhạn idị aZihova uphomhoghiạn iyira?
7 Yira kokạr otue onaghanhạn ephomhoghiạn phọ aZihova amhoọgh bọ aru esi ayira esi ooḅeghiọn eephinha phọ odị alhoghoma bọ mem mọ ungọ bọ iyira ekiạ etagharạn phọ. ASetan apạ Enhaạn mọ ebenhẹ odị o/lho dị kaḅạr nyodị mem dị asidọl phọ ekpạr. Oḍeenhaan mọ aSetan ogbaạm okpẹ, aZihova amheera ni mọ aZizọs amhiinhọm kụ agbi omhugh. (Job 2:1-5; 1 Pit. 2:21) AZihova amhiịn ni mem mọ awe phọ rogilaạm bọ Zizọs ḅilhẹ r’amem mọ awe eghạm aRom mọ ogurọgh bọ nyodị. Odị amhiịn kẹn ni mem mọ okạn bọ Zizọs kụ amhiinhọm bọ tutụ amhugh. (Mat. 27:28-31, 39) AZihova amoọgh ni iikpọ osiemhi eekunha imhinhimhiịn phọ aZizọs. Esi omaạm, mem mọ abuọ isophoghom mọ oḅẹm bọ mọ: “Ophogh nuụn mọ mughumọ Enaạn kapẹl li nyodị,” aZihova mutue ni aḍighi iduọn phọ. (Mat. 27:42, 43) Kuolọ eḍighi maạr dị aZihova akikima mọ aZizọs ku/mugh, pọ ekiạ etagharạn phọ ko/kpẹ, ḅilhẹ yira ko/moọgh oḍuom olhoghi. AZihova amheera ni dị Oọny phọ odị kamiinhọm tutụ amugh.
8. AZihova alhoghoma ni eephinha omhiịn dị Oọny phọ odị ramiinhọm ḍughụm? Gbạ. (Miịn kẹn afoto phọ.)
8 Idiphọ aZihova aḍighi bọ Enhaạn oomo iikpọ, remạ ghan mọ odị ra/loghoma ghan eephinha ḍughụm? Eeye. Ulhẹm iyira okighimaạm Enhaạn, kụ yira rologhoma ghan ni eephinha. Esi iduọn phọ, yira kotue ni oḅẹm mọ aZihova raloghoma ghan ni eephina. ABaibul phọ aḍeenhaan mọ iyaạr “repin” ghan ni olhoghi Enhaạn ḅilhẹ mọ odị “rakururu” ghan ni. (Ps. 78:40, 41) Tuutughiạn kẹn ipẹ emitenhaan bọ Ebraham r’Aizik. AZihova aḅenhị Ebraham mọ asighẹ ogina oọny phọ odị aphighironhọm ekiạ. (Gen. 22:9-12; Hib. 11:17-19) Gbiom olhoghi idị erọl esi Ebraham iduọn odị raakolhobian bọ oghiigh ogina oọny phọ odị. Eephinha phọ r’okururu phọ Ebraham amhoọgh bọ ko/tue osighẹ otomaạm ipẹ aZihova alhoghoma bọ mem mọ odị amhiịn bọ dị awe omhiinhẹ oọny phọ odị bịn oghiigh!—Miịn vidio phọ Imitate Their Faith—Abraham, Part 2, siphẹ jw.org.
Olhoghi aZihova o/ḅaạl mem mọ Oọny phọ odị ramiinhọm bọ (Miịn ekpịgh phọ 8)
9. Odaphạn Rom 8:32, 38, 39 nạ atuughạ eeghe ilọ ephomhoghiạn phọ aZihova?
9 Ekiạ etagharạn phọ itughemhị iyira mọ oye o/lho dị uphomhoghiạn iyira aaleeny aZihova. (Bạl Rom 8:32, 38, 39.) Dị iikia i/lo, aZihova uphomhoghiạn iyira apu iyira phọ omhoọgh bọ loor phọ. Nạ rawạ ni orọl k’agee-pọ ḍughụm? Eḍighi idiphọ, pọ legheri mọ eephuạ phọ aZihova amhoọgh bọ dị nạ katọl k’agee-pọ epu ni nyepẹ anạ. Nạ rawạ ni dị kosạr ikarạph anạ owilhenhaạn nyinhạ ḍughụm? AZihova akạr rawạ osạr ikarạph anạ owilhenhaạn anạ eten dị epu ipẹ nạ r’aloor rawạ bọ. Iyaạr dị odị rawạ pọ oḍeenhaan mọ yira osereghiạn ni ekiạ etagharạn phọ, esi omhoọgh omheeraam r’onhaghanhạn odị. Ekiạ etagharạn phọ ekạr eḍeenhaan mọ aZihova uphomhoghiạn ni iyira iboom. Kụ siphẹ omhoom aḅirinhi phọ, yira kotuughạ ni inhọn araraạr dị aZihova maḍighi oḍeenhaan mọ odị uphomhoghiạn iyira.—Eccl. 3:11.
IYAẠR DỊ EKIẠ ETAGHARẠN PHỌ ITUGHEMHỊ IYIRA ILỌ AZIZỌS
10. (a) Eeghe kụ iiḅaghamhị ghan Zizọs mem mọ odị kamugh bọ? (b) Ighẹn areten kụ edị aZizọs aḅaalhamhị bọ ḍien phọ aZihova? (Miịn igbe phọ “Idiphọ AZizọs Aphamhanhạm Bọ Ḍimheerạ Phọ Odị Iḅaalhamhị Ḍien AZihova.”)
10 AZizọs amoọgh ni oboom ogbolhomaam akị esi ipẹ awe kootughiạn bọ ilọ Odẹ phọ odị. (Jọn 14:31) Iiḅaghamhị ni Zizọs iduọn rokiigh bọ nyodị mọ odị aapụ ḍien Enhaạn aḅilhẹ asoroghu iilhogh. Odị alhegheri ni mọ iphẹn phọ keefolhomhi ḍien Odẹ phọ odị. Pọ kụ iyaạr phọ odị aaḅereghị bọ mọ: “Odẹ . . . mọ edugh ni, obọ nạ maạr imị egọ iminimiịn phọ ephẹn.” (Mat. 26:39) Kuolọ aZizọs aḅaalhamhị ni ḍien Odẹ phọ odị aḅilhẹ aḍeenhaan mọ aSetan ogbaạm okpẹ esi ophạm omheeraam mọ odị tutụ k’aḍuugh.
11. AZizọs aḍeenhaan ika mọ odị apomhoghiạn ni we iboom? (Jọn 13:1)
11 Ekiạ etagharạn phọ eḅilhẹ itughemhị iyira mọ aZizọs akạr kụ apomhoghiạn we, ekạr nuụn ekpaariọm bumatuạn phọ odị. (Prov. 8:31; bạl Jọn 13:1.) Esi omaạm, aZizọs alhegheri ni mọ iniin araraạr dị odị ratu siẹn ade phọ oḍighi ke/dugh, idiphọ omhiinhọm kụ omhugh. AZizọs o/ḍighi iphẹn phọ idiphọ oḍighi dị ongọ nyodị bịn, kuolọ loor esi dị odị apomhoghiạn we. AZizọs aḍeenhaan ni mọ odị apomhoghiạn we esi ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ oḅenhị awe, otughemhị, ḅilhẹ r’olhoghonhaạn abidị ḍighaạgh. Ghalhamọ r’aḍio phọ aZizọs kamugh bọ bịn odị alhọgh ni mem aatol ruwol abutelhedom mọ odị, atughemhị, kụ aḅilhẹ aadereghị bidị. (Jọn 13:12-15) Kụ mem mọ okạn bọ nyodị siphẹ oreeny phọ, odị akparamhị ni oḍighinhom ikarạph phọ okạn bọ otumeriom nyodị, aḅilhẹ aakolhobian idị kopogh onhiin phọ odị. (Luk 23:42, 43; Jọn 19:26, 27) AZizọs o/ḍeenhaan ephomhoghiạn phọ odị esi aḍuugh phọ odị bịn, kuolọ odị azoọm ghan ni oomo awe emạ eten.
12. Ika kụ idị aZizọs aghiọm ghisigh rulhoghonhaạn ghan iyira ḍighaạgh?
12 Ghalhamọ r’iduọn aKraist aghol bọ ni emhụ ayira kụ amhugh “mem bịn ḅeer amadạn,” odị aḅilhẹ ni akol emhụ ayira rapinyọn rikiạ. (Rom 6:10) Ika? Odị akiọm ni ghisigh raḍighi ghan ilọ ewạ pidị yira omooghọm aani suọ ekiạ etagharạn phọ. Rodon, odị rakumuan ghan idiphọ Uw-emhạ r’Ogbogh Opinyọn Rikiạ ayira, ḅilhẹ r’oḍiemhiom ookpomhoghan phọ. (1 Kọr. 15:25; Efẹ. 5:23; Hib. 2:17) Odị kụ aphạm oḍighi ookpomhoghi abuphẹ kokeel bọ k’akẹ r’aḍigbogh aḍita phọ, kụ odị kamunhenhi ni oḍighi phọ ophọn phọ kụ igbogh iiḅaghamhị phọ egbi osi eekunha.a (Mat. 25:32; Mạk 13:27) Odị aḅilhẹ kẹn raḍighi ghan idị yira komoọgh raraạr dị kekparamhị siya phọ ayira r’aZihova siẹn asiḍio eekunha phọ. (Mat. 24:45) Kụ siphẹ Itooghị Oonịr Asiạ phọ odị, odị kakiọm ni ghisigh aḍighi ghan raraạr dị kingọ iyira suọ. AZihova akạr kụ angọ Oọny phọ odị loor emhụ ayira!
KIỌM GHISIGH ATUUGHẠ GHAN IMHOOM ARARAẠR
13. Ika kụ idị ogbirima ghan kalhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh otuughạ imhoom araraạr ilọ ephomhoghiạn phọ aZihova r’aZizọs moḍeenhaan bọ nyinhạ?
13 Ogbirima ghan ilọ ephomhoghiạn phọ aZihova r’aZizọs muḍeenhaan bọ iyira kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oghiọm aghisigh otuughạ imhoom araraạr ilọ abidị. Mem aMemorial phọ, nạ atue ni amiigha loor abạl ḍinhiin obobọ ibadị arinyạ aBaibul phọ ogẹ bọ ilọ iiḍighi phọ aZizọs siẹn ade phọ. Ka/kị aạl ibadị arinyạ phọ eniin amem. Kparipẹ ghụn, miigha loor kụ awạ imhoom ariphigh otuạn ophomhoghiạn aZihova r’aZizọs. Miịn ni mọ nạ aḅenhị aani bunhọn ipẹ nạ atuughạ bọ.
14. Odaphạn Psalm 119:97, ika kụ idị owaaghị ghan araraạr kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh otuughạ obughẹ ilọ ekiạ etagharạn phọ r’inhọn arumhuoghaạph? (Miịn kẹn afoto phọ.)
14 Eḍighi maạr dị mesighẹ iboom asiạ egbi k’amem mọ nạ aḍiiny bọ muụm, nạ atue ni aatughiạn mọ emhoom iyaạr i/lo mun dị nạ katuughạ ilọ elhiom iiruẹn phọ Enhaạn, ephomhoghiạn phọ odị, ḅilhẹ r’ekiạ etagharạn phọ. Ogbạ agey, yira romoọgh ghan ni imhoom araraạr otuughạ ilọ arumhuoghaạph phọ iphẹn phọ r’inhọn. Esi iduọn phọ, nạ kaḍighi ika? Kiạ siphẹ arinyạ phọ ayira regbạ ghan bọ Baibul phọ, atuughạ ilọ iphẹn phọ abughẹ. Eḍighi maạr dị nạ amhiịn esi dị nạ u/naghanhạn agey, waaghị raraạr abughẹ. Kụ asighẹ emhụ aḍio phọ agbirimaam raraạr phọ nạ atuughạ bọ ilọ aZihova, Oọny phọ odị, ḅilhẹ r’ephomhoghiạn phọ bidị omhoọgh bọ oru esi anạ.—Bạl Psalm 119:97.
Ghalhamọ yira moḍiiny ni muụm k’amem dị mebia, yira kotue ni okiọm ghisigh otuughạ ghan imhoom araraạr ilọ ekiạ etagharạn phọ dị keḍighi idị yira kokuamhị osereghiạn oomo ipẹ aZihova r’aZizọs muḍighinhaan bọ iyira (Miịn ekpịgh phọ 14)
15. Eeghe kụ iḍighi kụ ekpẹ bọ dị yira kokiọm ghisigh otuughạ ghan imhoom araraạr siphẹ aBaibul phọ?
15 Ka/ḅonyonhu azuan eḍighi maạr dị eeni amem nạ u/tuughạ emhoom iyaạr mem lọ nạ aạl Baibul phọ obobọ awaaghị raraạr. Sighẹ mọ nạ oye dị raguphogh ghan ude owạ agol. Ibadị amem resighẹ ghan ni ibadị awạ obobọ siḍughul otu kụ oye dị raguphogh ude owạ agol agbi omhiịn opherepẹ. Ghalhamọ r’iduọn phọ, bidị ro/bilhẹ ghan owạ agol phọ loor esi dị olegheri mọ torobọ opherepẹ agol phọ amạn ni maạr. Kuolọ torobọ emhoom iyaạr dị nạ atuughạ siphẹ aBaibul phọ, emạn maạr epu gol! (Ps. 119:127; Prov. 8:10) Loor iduọn phọ, nyinhạ ki/phẹr, daphạn ni iikolhobian ibạl aBaibul phọ anạ.—Ps. 1:2.
16. Ika kụ idị yira kotuughaạny aZihova r’aZizọs?
16 Torobọ amem dị nạ atuughạ Baibul phọ, tuutughiạn ghan reten dị nạ katue asighẹ aḍighinhom ipẹ nạ atuughạ bọ. Esi omaạm, nạ atue ni atuughaạny elhiom ooruẹn phọ aZihova esi ozoọm ghan awe eniin phọ eten phọ, dị nạ u/lọgh oye iiseẹny. Nạ atue ni atuughaạny eten phọ aZizọs aphomhoghiạn bọ Odẹ phọ odị r’abunhọn awe, esi oḍighi ghan ipẹ aZihova rawạ bọ r’oḅilhẹ olhoghonhaạn ghan abunhọn ḍighaạgh ghalhamọ r’amem dị ekpạr ri. Nạ atue kẹn ni atuughaạny Zizọs esi oḅenhị ghan abunhọn iiḅi iinhaghạn phọ, pidị omoọgh aani eepoogh olhegheri iikiạ araraạr phọ aZihova maḍighinhaan bọ we r’oḅilhẹ omhoọgh omheeraam esi ekiạ etagharạn phọ.
17. Yira kooḅeghiọn eeghe emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn?
17 Iduọn yira rotuughạ bọ kobughẹ ilọ ekiạ etagharạn phọ kụ edị ephomhoghiạn phọ yira omhoọgh bọ esi aZihova r’Oọny phọ odị kebụgh. Iduọn kẹn ni kụ edị bidị kokiọm ghisigh uphomhoghiạn iyira. (Jọn 14:21; Jems 4:8) Esi iduọn phọ, osighẹ oomo araraạr phọ aZihova mamiteom bọ otuughaạm ilọ ekiạ etagharạn phọ obughẹ. Emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn, yira kotuughạ obughẹ ilọ ibadị araraạr phọ aḍuugh phọ aZizọs miḍighinhaan bọ iyira, r’idị yira kotue oḍeenhaan mọ yira rosereghiạn ni ephomhoghiạn phọ aZihova.
AḌUỌR PHỌ 107 Eḍeenhaan Ephomhoghiạn Phọ Enhaạn
a Ookpomhoghi araraạr phọ edi bọ k’akẹ aPọl aghaạph bọ aghol siphẹ Efesọs 1:10, egbatanhaạn ni r’ookpomhoghi araraạr phọ Enhaạn “mesaḅạr bọ” aZizọs aghaạph bọ aghol siphẹ Matiu 24:31 r’aMạk 13:27. APọl aghaạph ghan ilọ amem mọ aZihova kasaḅạr bọ we dị kokeel k’akẹ dị eego esi uwaloor iigbia phọ odị. AZizọs rakaạph ghan ilọ amem mọ kookpomoghi bọ buphẹ osagharạn bọ uwaloor iigbia phọ dị osugha siẹn ade phọ okeelhom k’akẹ mem igbogh iiḅaghamhị phọ.