Wi Lubele ma i LAIBRARI ME INTANET
Wi Lubele
LAIBRARI ME INTANET
Acholi
  • BAIBUL
  • BUKKE
  • COKKE
  • w19 Februari pot 26-30
  • Lonyo me Cwiny ma Aleyo Oweko Acung Matek i Ada

Vidio mo pe kany.

Timwa kica, peko mo manok otimme i kom vidio.

  • Lonyo me Cwiny ma Aleyo Oweko Acung Matek i Ada
  • Wi Lubele Tito pi Ker pa Jehovah (Me Anyama)—2019
  • Wi lok matinotino
  • Pwony macok rom
  • LUNYODOWA ONONGO GIMAROWA
  • TICWA I KARE MACON
  • TIC I NIGERIA KI YOMCWINY MADIT
  • MOT ME TIC MANYEN
  • Anongo Gwok Maber ki i Geno Jehovah
    Wi Lubele Tito pi Ker pa Jehovah (Me Anyama)—2023
  • Jehovah Ogoyo Laane i kom Tam ma Amoko
    Wi Lubele Tito pi Ker pa Jehovah (Me Anyama)—2018
Wi Lubele Tito pi Ker pa Jehovah (Me Anyama)—2019
w19 Februari pot 26-30
Woodworth Mills

GIN MUTIMME I KWO

Lonyo me Cwiny ma Aleyo Oweko Acung Matek i Ada

Lok pa Woodworth Mills

I CWINY dyewor mo, wacung i nyim Kulu Niger—ma mol oyotoyot dok lac iye tye cok mairo acel (kilomita 1.6). Lweny me Nigerian Civil War onongo okur, pi meno ngolo kulu Niger onongo biketo kwowa ka mading. Kadi bed kit meno, onongo mitte ni wangol, dok tyen mapol. Man ducu ocakke nining? Kong wadok cen wa i kare ma peya kinywala.

I mwaka 1913, babana John Mills, onongo batija i boma me New York, ma onongo tye ki mwaka 25. Omego Russell aye omiyo pwony me batija meno. Ma pe orii, Babana ocito i lobo Trinidad, ka ma en onyomo iye Constance Farmer, Latin Kwan me Baibul ma kome mit. Babana okonyo lareme William R. Brown me nyuto “Photo-Drama of Creation.” Gubedo ka timo man nio wa i kare ma kicwalo omego Brown gin ki dakone ka tic i Tung Kupoto Ceng me Afrika i mwaka 1923. Baba ki Mama, ma onongo gitye ki gen me cito i polo, gumedde ki tic matek i lobo Trinidad.

LUNYODOWA ONONGO GIMAROWA

Lunyodona gunywalo lutino abongwen, gucako nying latin kayogi ni Rutherford, ma onongo i kare meno obedo preciden me Watch Tower Bible and Tract Society. I kare ma kinywala i nino dwe 30 me Decemba 1922, kimiya nying Clayton J. Woodworth, ma i kare meno onongo tye karan ma loyo wi magajin me The Golden Age (i kare-ni kilwongo ni Awake!). Lunywalwa guweko wakwano i rwom ma mitte keken, ento gubedo ka keto pi yub me cwiny aye mukwongo. Mamana onongo tye ki diro me leyo lok me Ginacoya i yo ma gudo cwiny dano. Baba onongo maro tittiwa pwony me Baibul, kun tiyo ki dul kome ducu wek pwonye obed mamit ma gudu cwinywa.

Yellegi onyako nyige. I kin wan awobe abic, adek gucito i Cukul me Gilead. Lumegiwa adek gutiyo macalo painia pi mwaki mapol i lobo me Trinidad and Tobago. Diro me pwony kacel ki lanen maber pa lunywalwa okonyogi me pitowa “i ot pa [Jehovah].” Cuko cwiny ma meggi okonyowa me bedo kun wanyako nyig “i dyekal me ot pa Lubangawa.”—Jab. 92:13.

Pacowa odoko calo gang kal pi lutit kwena. Lupainia onongo gicokke i pacowa dok kare ki kare giloko i kom Omego George Young, lamiconari ma a ki i Canada ma yam olimo lobo Trinidad. Lunyodona guloko ki yomcwiny i kom omego Brown gin ki dakone, ma dong i kare meno onongo gitye ka tic Tung Kupoto Ceng me Afrika. Jami magi ducu otugo cwinya me cako tito kwena ma pud atye ki mwaka apar keken.

TICWA I KARE MACON

I kare ca onongo magajinwa yaro ka maleng tim pa dini goba, lubiacara ma luworo, ki tim macilo pa lucung i wibye. Macalo adwogine, i mwaka 1936 lutela dini gupiyo laloc me lobo Trinidad me keto kigeng i kom bukke ducu pa Watch Tower. Wakano bukkewa ento wamedde ki tic kwedgi wang ma bukke ducu otum woko. Wabedo ki dorre me miyo caden kun i kare mukene watiyo ki lela, wapoko karatac me lwongo dok wangabo karatac madongo bene i ngutwa. Kacel ki gurup ma i taun me Tunapuna ma gitiyo ki mutoka lakub dwan, watito kwena wa i caro matidi loyo i Trinidad. Man obedo me yomcwiny adada! Bedo kacel ki dano ma giparo pi lok me cwiny oweko anongo batija ki mwaka 16.

Gurup me Tunapuna ma gitiyo ki mutoka lakub dwan

Gurup me Tunapuna ma gitiyo ki mutoka lakub dwan

Ginaleya me cwiny ma lunyodowa guwekiwa kacel ki jami magi mutimme i kwona ma pud atidi, otugo mitina me doko lamiconari. Miti meno onongo pud tye matek i kare ma acito i cula nam me Aruba i mwaka 1944 ci acako tic kacel ki Omego Edmund W. Cummings. Cwinywa obedo yom ni wabedo ki dano apar pi kwer me Nipo i mwaka 1945. I mwaka ma lubo meno, kicako kacokke me acel i cula nam man.

Oris gin ki Woodworth Mills i kare ma pud giyot

Kwona odoko mwonya mada i kare ma anyomo Oris

I nge meno, atito kwena ma pe ayubbe iye bot latic lawota Oris Williams. Oris obedo ka laro lok matek kun cwako pwony goba ma gipwonye kwede con. Kadi bed kumeno, en oye kwano Baibul, oniang ngo ma Lok pa Lubanga ada pwonyo, ci onongo batija i nino dwe 5 me Januari 1947. I ngeye, wacako winye ci wanyomme. Oris ocako tic macalo painia i Novemba 1950. Kwona odoko mwonya mada i kare ma anyomo Oris.

TIC I NIGERIA KI YOMCWINY MADIT

I mwaka 1955, kilwongowa me cito i Cukul me Gilead. Me yubbe pi mot meno, an ki Oris waweko dog ticwa, wacato otwa ki jamiwa mukene, ci waa woko ki i Aruba. I nino dwe 29 me Julai 1956, wabedo ki kwer me tyeko kwanwa macalo kilaci me 27 me Gilead ci kicwalowa i lobo Nigeria.

Woodworth ki Oris Mills kacel ki Lubetel mukene i Lagos, Nigeria, i mwaka 1957

Wan ki Lubetel mukene i Lagos, Nigeria, 1957

Oris oloko kit man i kom kwowa i kare meno: “Cwiny pa Jehovah twero konyo dano me loyo ariya ma bino ka itye ka tic macalo lamiconari. Pe calo cwara, an onongo pe amito bedo lamiconari. Me ka meno, onongo amito ni abed ki ganga kacel ki lutinona. Aloko tamma i kare ma aniang ni tito kwena maber-ri mitte pi oyot pien kare dong odic woko. I kare ma watyeko kwanwa i Gilead, onongo dong atye atera me tito kwena macalo lamiconari. I kare ma watye ka ito meli me terowa i wang ticwa manyen, omego mo ma tiyo kacel ki Omego Knorr obino me wacciwa ni wawot maber! En owacciwa ni wabitiyo i Betel. Cwinya oballe woko i kare ma awinyo lok meno. Ento aloko tamma oyotoyot ci acako maro tic i Betel, ka ma abedo ki tic mapatpat. Tic ma amaro loyo obedo tic macalo lajol wele ma gibino i Betel. An amaro dano, dok tic man oweko arwatte ki omegiwa mapatpat me Nigeria. Polgi onongo gio ma komgi apwa, guol, dok orwo pii ki kec tye ka nekogi. Abedo ki yomcwiny me miyogi kony ma mitte. Man ducu obedo tic maleng bot Jehovah, dok meno aye onongo kela yomcwiny ki yengo.” Ada, tic ducu ma watiyo oweko wanyako nyig maber.

I nino mo ma jo gangwa gugure kacel i Trinidad i mwaka 1961, Omego Brown obedo ka tittiwa jami me yomcwiny ma otimme i komgi i i Afrika. Ci an bene atito pi dongo ma tye ka timme i Nigeria. Omego Brown okwaka ki mar ci owaco bot Babana ni: “Johnny, in pe imedo ki cito i Afrika, ento Woodworth ocito!” Babana ogamo ni: “Medde anyim, Worth! Medde ameda!” Cuko cwiny ma kit meno ma oa ki bot jo ma gujing adada i yo me cwiny odongo mitina me cobo ticca kore ki kore.

Woodworth Mills, Antonia Brown, William “Bible” Brown, ki Oris Mills

William “Bible” Brown gin ki dakone, Antonia, gucuko cwinywa adada

I mwaka 1962, abedo ki mot me nongo pwonnye mukene i kilaci me 37 me Gilead, dok kwan man otero dwe apar. Omego Wilfred Gooch, ma i kare meno obedo lanen wi jang gang kal me Nigeria, ocito i kilaci me 38 ci kicwale me tic i England. Man oweko tic me doro jang gang kal me Nigeria odong i wiya. Alubo lanen pa Omego Brown, kun awoto i kabedo mapatpat, wek ayelle me ngeyo ki maro omege me Nigeria. Kadi bed ni onongo gipe ki jami mapol ma jo ma i lobe ma woko gitye kwede, yomcwinygi onyuto atir ni kwo ma tyen lokke tye pe jenge i kom cente nyo jami me kom. Kadi bed ni onongo gitye i kwo matek, onongo yomo cwinya mada me neno ni gibino i cokke ma komgi leng dok ginen mwonya. Ka gicito i gure madito, polgi onongo gibino ki lori nyo bolekajaa (bac ma bute twolo ma kiyubo i Nigeria). Pol pa bac magi onongo kicoyo i komgi coc ma tugo tam. Acel onongo kicoyo i kome ni: “Pii ma ton mot mot doko nam madit.”

Lok meno pud dong tye ada! Tute pa ngat acel acel pire tek; wan bene wamedo mewa iye. I mwaka 1974, Nigeria odoko lobo me aryone, i nge lobo Amerika, me bedo ki lutit kwena 100,000. Tic onongo dong onyako nyige mada!

I kare me dongo meno, lweny me Nigerian Civil War okur matek cakke i mwaka 1967 me o i 1970. Pi dwe mapol, omegiwa ma gibedo i lobo Biafra loka Kulu Niger pe gubedo ki yo mo me kubbe ki jang gang kal. Onongo mitte ni water botgi cam me cwiny. Kit ma atito kwede i acakki me lokka, lega ki keto genwa i kom Jehovah oweko wabedo ki tekcwiny me ngolo kulu man tyen mapol.

Wiya pud po maber kit ma onongo waketo kwowa ka mading me ngolo kulu Niger, pien nongo lumony mito celli woko, iromo nongo two, nyo peko mukene. Onongo pe yot me kato ki i kin mony pa gamente i loka nam tung botwa ento dong rac loyo ka ingolo nam idonyo i Biafra, ka ma gamente pe ye ni dano nyo jami odony iye. I nino mo acel, angolo Kulu Niger i dyewor ki yeya me a ki i taun me Asaba acito wa Onitsha ci awoto ka cuko cwiny luelda i Enugu. I wot mukene, wacito ka jingo cwiny luelda i taun me Aba, ka ma onongo kineko mac woko i dyewor wek lumone pe onengi. I boma me Port Harcourt, wagiko cokkewa oyotoyot ki lega i kare ma mony pa gamente oloyo mony pa Biafra ci gudonyo i taun.

Cokke magi onongo pigi tek me poyo wi omegiwa pi kit ma Jehovah gwokowa kwede ki me miyogi tira i kom kit me cung ma pe gicwako tung ka mo kun gibedo ma giribbe. Omege me Nigeria gukato ki i kukukuku meno labongo lenge. Gin gunyuto mar ma ka nyuto adegadega me kaka, dok gugwoko ribbe i kin Lukricitayo. Obedo mot madit me teno kwot kwedgi i kare meno me atematema!

I mwaka 1969, Omego Milton G. Henschel obedo wonkom i gure ma kwako lobe mapol ma wiye tye ni “Peace on Earth” i Yankee Stadium, New York, dok an apwonyo jami mapol macalo lakony kore. Man orwatte adada pien i mwaka 1970 wan bene wabedo ki gure ma kwako lobe mapol ma wiye tye ni “Men of Goodwill” i Lagos, Nigeria. Kit ma gure man otimme cutcut i nge lweny, pi kony pa Jehovah keken aye oweko ocobbe maber. Yub man obedo me aura adada, i leb 17 mapatpat, dok wel dano obedo 121,128. Omego Knorr ki Henschel kacel ki wele mapol ma gupango dege ki i Amerika ki England gubino dok guneno batija madit loyo mutimme i nge Pentekote—dano 3,775 kulu ma gudoko lulub kor Kricito! Konyo me yubo gure meno nen calo obedo kare ma pud dong atiyo matek loyo i kwona ducu. Wel lutit kwena pe odongo adonga ento omwoc amwoca!

Gure ma Kwako Lobe Mapol ma wiye obedo ni “Men of Goodwill” i Lagos, Nigeria, i mwaka 1970

Gure Madit me “Men of Goodwill” obedo ki dano 121,128, ma giloko leb 17 mapatpat, kadi wa leb Ibo

I mwaki makato 30 ma wabedo i Nigeria, i kine mukene anongo mot me tic macalo laneno ma woto awota ki bene laneno me jon i tung Kupoto Ceng me Afrika. Lumiconari pud dong gubedo ki pwoc madit me nongo cuko cwiny! Cwinya onongo bedo yom matek me cuko cwinygi ni wic pe owil woko i komgi! Tic man opwonya ni nyuto miti i kom dano acel acel aye konyogi me dongo matek i ada ki me gwoko note ma tye i dul pa Jehovah.

Pi kony pa Jehovah keken aye oweko otwere botwa me kanyo peko ma lweny ki two okelo. Onen woko ka maleng i kare ducu ni Jehovah tye ka goyo laane i komwa. Oris otito ni:

“Wan aryo-ni watwoyo maleria tyen mapol ata. I kare mo acel, kitero Worth i ot yat i Lagos ma pe ngeyo kome. Kiwacca ni oromo to woko, ento ki pwoc madit en obwot! I kare ma en ocako ngeyo kome, otito lok i kom Ker pa Lubanga bot nac ma laco ma tye ka gwokke. Lacen, adok wan ki Worth me limo nac man ma nyinge Nwambiwe, wek wadong mitine i Baibul. En ojolo ada dok lacen odoko laelda i taun me Aba. An bene anongo adwogi maber i konyo dano mapol, kadi wa Luicilam ma gucwiny, me doko lutic pa Jehovah. Ento gin acel ma oyomo cwinywa adada aye obedo ngeyo ki maro jo me Nigeria, tekwarogi, ki lebgi.”

Man aye dok pwony mukene ma wanongo: Me nyako nyig i ticwa i lobo mukene, onongo mitte ni wapwonnye me maro omegiwa ki lumegiwa kadi bed tekwarogi pat ki mewa.

MOT ME TIC MANYEN

I nge tic i Betel i Nigeria pi mwaki mapol, i 1987 wanongo mot me tic manyen macalo lumiconari i cula nam mamwonya ma kilwongo ni St. Lucia, ma tye i nam me Caribbean. Mot me tic meno oyomo cwinywa, ento bene okelo ariya mogo manyen. Pe calo i Afrika, ka ma laco nyomo mon mapol, i St. Lucia, peko ma tye aye ni laco bedo ki dako labongo nyomme. Teko me lok pa Lubanga oweko lutino kwanwa me Baibul mapol gutimo alokaloka ma mitte.

Woodworth ki Oris Mills i kare ma dong gutii woko

Amaro Oris matek pi mwaki 68 ducu ma wabedo kwede i nyom-mi

Ma kerowa ocako dok piny macalo adwogi me teggi, Lukiko Madit onyutiwa mar ki lwongowa me cito ka tic i gang kal madit i Brooklyn, New York, U.S.A., i mwaka 2005. Nino ki nino pud apwoyo Jehovah pi Oris. Lamonewa marac loyo, to, okwanye woko i mwaka 2015, dok pud atye ka kumo pire matek. En onongo obedo lawota maber loyo, dako ma lamar, dok marone yot. Amare matek pi mwaki 68 ducu ma wabedo kacel-li. Wanongo ni lagony me yomcwiny i nyom ki i kacokke, obedo woro jo ma tye ki twero, timo kica, bedo mwol, ki dong nyuto nyig ma nyak pi cwiny maleng.

I kare ma warwatte ki jami ma oturo cwinywa, wayenyo kony ki bot Jehovah wek ogo laane i kom jallewa. Ma wamedde ki timo alokaloka ma mitte, waneno ni jami obedo ka doko ber kare ducu—dok gin maber loyo pud tye anyim!—Ic. 60:17; 2 Kor. 13:11.

I lobo Trinidad and Tobago, Jehovah ogoyo laane i kom tic pa lunyodona ki jo mukene ma oweko dong—ma lubbe ki ripot manyen loyo—dano 9,892 gujolo woro me ada. I Aruba, dano mapol gutiyo matek me jingo kacokke mukwongo ma akonyo me cako-ni. Cula nam meno dong kombeddi tye ki kacokke 14 ma gitye ka timo maber. I Nigeria, wel lutit kwena omedde matek oweko kombeddi gitye 381,398 kulu. Ka dong i cula nam me St. Lucia, dano 783 gitye ka miyo cwak bot Ker pa Jehovah.

Kombeddi dong atye ki mwaka 90 ki wiye. Jabuli 92:14 loko kit man i kom jo ma gipitogi i ot pa Jehovah ni: “Kadi guti ento pud gibinyak, piggi bibedo dwong miyo pe gibiner.” Atye ki pwoc madit pi tic ki kwona i tic pa Jehovah. Lonyo me cwiny ma aleyo ocuko cwinya me tic pi Jehovah ki kwona ducu. Pi marre ma pe lokke, Jehovah oye ni amedde ki ‘nyako nyig i dyekal me ot pa Lubangana.’—Jab. 92:13.

a Nen Awake! me Marci 8, 1972, pot 24-26.

    Gin akwana i leb Acholi (1996-2025)
    Kat Woko
    Dony i Iye
    • Acholi
    • Nywakki
    • Jami ma imito
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Cik pi Tic Kwede
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Dony i Iye
    Nywakki