Tika Onongo Ingeyo?
Medo i kom gin ma Baibul waco, ngo mukene ma moko ni jo Icrael yam gubedo opii i Ejipt?
Baibul tittiwa ni i nge jo Midian tero Yucepu i Ejipt, wonne Yakobo ki jo me ode gudak ki i Kanaan gucito i Ejipt. Gin gubedo i Ejipt i kabedo ma kilwongo ni Gocen, ka ma kulu Nail orwatte iye ki Nam Madit. (Acak. 47:1, 6) Luicrael “gunya, gudoko matek twatwal.” Pi meno, lworo omako Luejipt i kom Luicrael ci gudiyogi me doko opii.—Nia 1:7-14.
Jo mogo ma gicayo lok me Baibul i kare-ni giwaco ni lok meno obedo ododo ma tere pe. Kadi bed kit meno, tye jami mogo ma moko ni likwayi pa Cema gukwo macalo opii i lobo Ejipt macon.
Me labolle, jo ma gigolo piny gunongo obur ka ma dano gubedo iye con tung kumalo me Ejipt. Lakwan me Baibul ma nyinge Dr. John Bimson owaco ni tye kabedo 20 nyo makato ma kigolo tung kumalo me Ejipt. Medo i kom meno, James K. Hoffmeier, ma okwano lok i kom lobo Ejipt macon owaco ni: “Nicakke i mwaka 1800 me o 1540 K. M. P, Ejipt obedo kabedo ma jo mapol ma giloko leb pa likwayi Cem gukobo iye.” En omedde ni: “Kare man rwatte ki kare ma kwari pa Luicrael gukwo iye dok man aye kare ma kitito i buk me Acakki ma Abraim ki Yakobo gucito i Ejipt ka yenyo cam, pii, ki lum pi leyigi.”
Tye gin mukene ma kinongo tung kupiny me Ejipt ma moko lok man. Buk adola ma kiyubo ki togo i kine ka mwaka 2000 me o 1600 K.M.P. tye ki nying opii ma onongo gitiyo i ot mo tung kupiny me Ejipt. Nying makato 40 pa opii magi obedo nying pa likwayi Cem. Opii nyo lutic magi onongo gitiyo macalo lutedo, lucwe bongo, kacel ki tic mukene ma mito tek kom. Hoffmeier dok omedo ni: “Kit macalo likwayi Cem ma welgi kato pyerangwen onongo gitiyo i ot acel-li i Thebaid [tung kupiny me Ejipt], man nyuto ni welgi i lobo Ejipt ducu, tutwalle ka ma kulu Nail orwatte iye ki Nam Madit, onongo dit adada.”
Lagol piny ma nyinge David Rohl ocoyo ni nying opii mukene “rwatte ki nying mogo ma wakwano i Baibul.” Me labolle, buk adola man tye ki nying calo Icakar, Acer, ki Cipira. (Nia 1:3, 4, 15) Rohl odolo lokke ki waco ni, “Man lanyut ma moko ada ni Luicrael gubedo opii i Ejipt.”
Dr. Bimson owaco ni: “Gin ma Baibul waco i kom Luicrael madok i kom bedogi macalo opii i Ejipt ki aagi rwatte ki lok me tekwaro.”
a Cem obedo latin acel i kin awobe adek pa Nua. I kin likwayo pa Cem nen calo onongo tye iye jo Elam, jo Aciria, jo Kaldaya macon, jo Ibru, jo Ciria, ki kaki mapatpat me Arab.